موەفق روبێعی: سیستەمێ سیاسی ل کوردستانێ و عیراقێ یێ ئیفلیج بووی

ئه‌ڤرۆ نيوز:

شیرەتکارێ جڤاتا ئاسایشا نیشتمانی یا عیراقی یێ بەری و ئێک ژ سەرکردێن دەولەتا قانوونی د دیدارەکێ دا ل گەل رۆژناما ئەڤرۆ ئەگەرێ نەگەھشتنا ھەرێمێ و بەغدا بۆ چارەسەریا کێشان د ناڤبەرا وان دا ب تایبەتی د وارێن فرۆتنا پەترۆلا ھەرێمێ و نە ڤرێکرنا بودجا ھەرێمێ بۆ ئیفلیجبوونا سیستەمێ سیاسی ل عیراقێ و ھەرێمێ د زڤرینیت د ھەمان دەمدا پێشنیار دکەت رێککەفتنەکا دیرۆکی د ناڤبەرا ھەرێمێ و بەغدا بھێتە کرن کو تێدا بریار بھێتە دان شێوێ پەیوەندیێ د ناڤبەرا ھەردو لایەنان دا چ بیت، خویا ژی دکەت کو ھێرشێن ئەسمانی یێن روسی د کاریگەرترن ژ ھێرشێن ئەمریکی، لێ ئاماژێ ب وێ چەندێ ژی ددەت کو شەڕێ دژی تیرۆرێ دێ ب سالان ڤەکێشیت.
د. موەفەق روبێعی شیرەتکارێ بەرێ یێ جڤاتا ئاسایشا نیشتمانی یا عیراقی بۆ رۆژناما ئەڤرۆ گوت” پشکداریا لەشکری یا روسیا دشەڕێ دژی تیرۆرستان دا، دێ مێزێ ل سەر تیرۆرستان ل سووریێ و عیراقێ قولپینیت، ژ بەر کو ھێزێن تیرۆرستان د ھەڤسەنگ بوون ل گەل لەشکرێ عیراقێ و لەشکرێ سووریێ، ھەڤپەیمانیا ب سەرۆکاتیا روسیا ھەڤپەیمانیەکا ستراتیژیە و چەکەکێ جۆرەیی یە کو ھاتیە دناڤ شەڕی دا دژی تیرۆرستان بۆ ب دووماھی ئینانا وی شەڕی د بەرژەوەندیا عیراقێ و سووریێ دا.
د. موەفەق روبێعی ب دوور نەزانی ب سەدان چەکدارێن تیرۆرستێن داعشێ ژبەر ھێرشێن ئەسمانی یێن روسی، پایتەختێ دەولەتا ئیسلامی یا داعشێ (باژێرێ رەقە یێ سووری) ب جە ھێلابیت و بەر ب مووسلێ و رومادی ڕەڤی بن و گوت” ئەگەرێ ڤێ چەندێ دزڤریت بۆ ھێز و دژواریا ھێرشێن ئەسمانی یێن روسی ل سەر بنگەە و چەکدارێن داعشێ ل سووریێ و شێوێ ھێرشێن ئەسمانی یێن روسی گەلەک یێ جودایە ژ شێوێ ھێرشێن ئەسمانی یێن ئەمریکی، لەوما ھێرشێن روسی گەلەک د کاریگەرترن ژ ھێرشێن ئەمریکی”.
ب دیتنا د. موەفەق روبێعی شەڕێ دژی داعشێ دێ یێ درێژ بیت، سەرەرای ھێرشین روسی و گوت” ھێشتا ئەبوبەکر بەغدادی ھێزەکا کاریگەر یا ھەی و دبیت ئەو بەرسڤا ھێرشێن روسی ل ھندەک دەڤەرێن دی بدەت و پێدڤیە ئەم بەرھەڤیان بۆ شەڕەکێ درێژ خایەن بکەین و ئەڤ شەڕە نە تنێ دێ ب ھەفتیان و ھەیڤان ڤەکێشیت، بەلکو دێ ب سالان ڤەکێشیت”.
زێدەتر گوت” ھەر بزاڤەکا لاوازکرنا داعشێ ل سووریێ دێ د بەرژەوەندیا عیراقێ دا بیت، ژ بەر کو ئەو تیرۆرا دھاتە دناڤ عیراقێ دا و ھەتا نوکە ژی بەردەوامە ژ سووریێ دھات، لەوما نوکە مەیدانا عیراقی و سووری ئێکە د شەڕێ مە دژی داعشێ”.
د بەرسڤا پەرسیارەکا ئەڤرۆ دا، ئایا روسیا دێ ھێرشێن خوە یێن ئەسمانی دژی داعشێ ل مووسلێ و رومادی ژی ئەنجام دەت کو نوکە د دەستێ داعشێ دانە،
د .موەفەق روبێعی گوت” ھەکە روسیا داخواز بکەت ھێرشێن ئەسمانی دژی داعشێ ل عیراقێ ئەنجامدەت، پێدڤیە ل سەر حوکمەتا عیراقی رازی ببیت ل سەر وێ چەندێ، ژ بەر کو ھێرشێن روسی دێ گەلەک د زیاندار و کاریگەر بن ل سەر داعشێ”.
ل دووڤ بۆچوونا روبێعی، شەڕێ جیھانیێ سیێ دژی تیرۆرێ بەری ١٠ سالان یێ دەستپێکری و نوکە ئەو شەڕە یێ بەرفرەە دبیت دژی گرۆپێن تیرۆرستی کو دھێنە ھژمارتن بالێ لەشکریێ دیاردا وەھابی، ئەوژی داعش ل عیراقێ و سووریێ و بەرەیێ نوسرە ل سووریێ و قاعیدە ل یەمەنێ و بوکو حەرام ل نایجیریا و تالیبان ل ئەفغانستانێ و باکستانێ.
ل دۆر داخویانیا حاکم زاملی ژ رەوتێ سەدری کو سەرۆکێ لژنا ئاسایش و بەرەڤانیێ یە ل پەرلەمانێ عیراقی کو راگەھاندبوو ( مایتێکرنا روسیا د شەڕێ دژی داعشێ دا و دروستبوونا ھەڤپەیمانیا چار قۆلی، دێ پرۆژێ ئەمریکی بۆ پارچەکرنا عیراقێ ژناڤبەت) ، روبێعی گوت” ئەم وەلاتەکێ فیدرالی نە و عیراق ب پرۆژێن ئەمریکی ناھێتە پارچەکرن، ھاتنا روسیا دناڤ سووریێ و عیراقێ دا تنێ بۆ پشتەڤانیا شەڕێ دژی داعشێ یە و ئەم پێشوازیێ ل روسیا دکەین”.
ل دۆر کارڤەدانێن مایتێکرنا روسی د عیراقێ دا، ب تایبەتی ئەمریکا ھەر ژ ٢٠٠٣ ێ و وێڤە ھەبوونا ئەمریکا ل عیراقێ یا ھەی و ئەمریکا گوھۆرین ل عیراقێ پەیداکر ب ژناڤبرنا رژێما بەعس، موەفەق روبێعی دبێژیت” دێ بزاڤێ کەین رۆلێ روسی تمامکەرێ رۆلێ ئەمریکی و ئیرانی بیت ل عیراقێ بۆ شکاندنا داعشێ و پەیداکرنا ھەڤسەنگیێ ژی د ناڤبەرا وان لایەنان دا بۆ ژێریا حوکمەتا عیراقێ و لایەنێن سیاسی دزڤریت”.
ل دۆر گوھۆرینا چاڤەرێکری یێ نەخشێ دەڤەرێ و ھەلوەشاندنا پەیمانا (سایکس – بیکۆ) و پەیدابوونا چەندین دەولەتێن نوو ل دەڤەرێ، ژ وان ژی دەولەتا کوردستانێ، گوت” ئەز ل گەل مافێ چارەنڤیسێ مللەتا مە ژوان ژی مللەتێ کورد، لێ پێدڤیە نوکە ھزر د چو کێشەکا سیاسی دا نەکەین، ھەتا کو پشتی تیرۆرێ و داعشێ ل کوردستانێ و عیراقێ و سووریێ ژناڤ دبەین”.
گوت ژی” ئەز ل گەل ژێکڤەبوونا گرێدانا بەغدا و ھەرێمێ مە ژ لایێن ئەمنی و سیاسی و لەشکری و ئابووری و ھەتا کو یێن رەوشەنبیری و پەیوەندی د ناڤبەرا بەغدا و ھەرێمێ دا فیدرالی یان کۆنفیدرالی بیت، ژ بەر کو د بەرژەوەندیا عیراقێ دایە ب شێوەکێ ھێدی ھێدی گرێدانا ھەرێمێ ب خوەڤە نەھێلیت، چونکی ھەبوونا کوردی ل بەغدا رێگریێ ل بریارێن پەرلەمانێ عیراقێ و حوکمەتا عیراقێ دکەت کو ئەو بۆ عیراقا عەرەبی د گرنگن، پەرلەمانتارێن کورد ل پەرلەمانێ عیراقێ مافێ ڤیتوی یێ ھەی ل سەر کاروبارێن کارتێکرنێ ل کوردستانێ دکەن، بۆ نموونە ھەکە مە ل پەرلەمانێ عیراقێ بریار دا نەخوەشخانەک ل باژێرێ عومارە یان قوتابخانەک ل بەعقوبە بھێتە ئاڤاکرن، دێ بۆچی پەرلەمانتارێن کورد ل پەرلەمانێ عیراقێ دەنگدانێ ل سەر ڤی بابەتی کەن؟ بەلکو بلا دەنگدانێ ل سەر وان بابەتان بکەن ئەوێن بۆ کاروبارێن کوردستانێ و گەلێ کوردستانێ دگرنگ، ئانکو پێدڤیە وان مافێ ڤیتوی ھەبیت ل سەر ھەر تشتەکێ کاریگەری ل سەر کاروبارێن ناڤخوەیی یێن ھەرێما کوردستانێ ھەی، لێ د گرێدای نەبن ب پرسێن دەرڤەی ھەرێما کوردستانێ ئانکو (عیراقا عەرەبی)”.
د بەرسڤا پرسیارەکا دی دا، ل دۆر ئەگەرێ نەگەھشتنا بەغدا و ھەرێمێ بۆ چو چارەیان بۆ کێشێن دناڤبەرا ھەردو لایەنان دا ھەین ب تایبەتی پرسا فرۆتنا پەترۆلا ھەرێمێ و بودجا ھەرێمێ، گوت” ژ بەر کو کێشێن سیاسی یێن دناڤ ھەرێما کوردستانێ دا ھەین و سیستەمێ سیاسی ل ھەرێما کوردستانێ یێ ئیفلیچ بووی، دیسا کێشێن سیاسی ل بەغدا ژی یێن ھەین کو ب راستی بارودۆخێ عیراقێ ژی یێ ئیفلیج بووی”.
ب دیتنا موەفەق روبێعی، چارەسەریا ھەرە گونجای بۆ کێشا کوور یا د ناڤبەرا عیراقێ و ھەرێما کوردستانێ، رێککەفتنەکا دیرۆکی یە د ناڤبەرا گەلێ عەرەبی ل عیراقێ و گەلێ کورد ل عیراقێ، تێدا بریار بھێتە دان ل سەر شێوێ پەیوەندیێ ئایا فیدرالی بیت، یان کۆنفیدرالی بیت، یان ژی ببنە دو دەولەت و پێدڤیە ئەڤ رێککەفتنە گەلەک بابەتان دەست نیشان بکەت وەکو سنۆرێن ناڤخوەیی و دەرڤە و دەرگەھێن گومرکان و دراڤی و چ بۆ تەیە و چ ل سەر تەیە و بالیۆزخانە ب چ شێوە بن.

ئه‌ڤ ديداره‌ ژ لايێ ئه‌ياد به‌روارى بۆ رۆژناما ئه‌ڤرۆ يا ژماره‌ 1736 ئه‌ڤرۆ رۆژا سێشه‌مبى رێكه‌فتى 6ى چريا ئێكێ يا سالا 2015ێ هاتيه‌ ئاماده‌كرن و به‌لاڤ بوويه‌.

کۆمێنتا تە