هه‌موو تشت ل دۆر روودانا بیڤه‌له‌رزان و چاوانيا زانینا هێز و پیڤه‌رێن وێ
ئه‌ڤرۆ نیۆوز، نه‌وزاد هلۆرى:
بیڤه‌له‌رز يان ئه‌رد هه‌ژ، دیارده‌یه‌كا سرۆشتی یه، ب ئه‌گه‌رێن گوهۆرینێن جیۆلۆجی دناڤ ئه‌ردی دا و شكه‌ستنا ئه‌ردی (نهۆمێن ئه‌ردی) و ب تایبه‌ت یێن به‌ری روو دده‌ت. مرۆڤ ب شێوه‌یێ هه‌ژین یان له‌رزینا ئه‌ردی ب ڤێ دیاردێ د حه‌سیێت، ژ بلی وان ئامیرێن زانستی كۆ نها هه‌نه ، ب شێوه‌یه‌كى گشتى بیڤه‌له‌رز ب پیڤه‌را بناڤ رێخته‌ر دهێنه دیاركرن كا هێزا وێ چه‌نده و ب چ پیڤه‌ر بیڤه‌له‌رز یا زیانداره.
نه‌جمه‌دین نێروه‌ى ماموستایێ زانكویا زاخۆ دبه‌رپه‌رێ خۆ ل سه‌ر تۆرا جڤاكى يا فيسبووكى به‌لاڤكريه كو بیڤه‌له‌رز دیارده‌یه‌كا سرۆشتی یه، ب ئه‌گه‌رێن گوهۆرینێن جیۆلۆجی دناڤ ئه‌ردی دا و شكه‌ستنا ئه‌ردی (نهۆمێن ئه‌ردی) و ب تایبه‌ت یێن به‌ری روو دده‌ت و گۆت: ( مرۆڤ ل سه‌ر ئه‌ردى ب شێوه‌یێ هه‌ژین یان له‌رزینا ئه‌ردی ب ڤێ دیاردێ د حه‌سیێت ، ژ بلی وان ئامیرێن زانستی كۆ نها هه‌نه ، و ئه‌گه‌رێن په‌یدابوونا بیڤه‌له‌رزان دزڤریت بو ئه‌گه‌رێ ته‌قینێن گركان (براكین) ، ژ جه چوونا نهۆمێن ئه‌ردی ، و چالاكیێن به‌رده‌وام یێن مرۆڤان و ب تایبه‌ت چێكرنا به‌نداڤێن ئاڤێ و ئینانا ده‌ر یا گاز، ره‌ژی، كومر و …هتد ، هه‌ر بۆ نموونه بیڤه‌له‌رزا (سیتشوان) كۆ ل سالا 2008ێ ل وه‌لاتێ چینێ روودای، كۆ بوویه ئه‌گه‌رێ كۆشتنا 69 هزار كه‌سان. دبێژن ئه‌گه‌رێ سه‌ره‌كی ئاڤاكرنا به‌نداڤا (زیبنجبو) بوو، كۆ ژبه‌ر گرانیا ڤێ ئاڤێ بوویه ئه‌گه‌رێ شكه‌ستنا ئه‌ردی و په‌یدابوونا وێ بیڤه‌له‌رزێ ، و هه‌ر وه‌سا ل باژێرێ (نیوكاسل) یێ ئوستۆرالی، نها دبن روودانا مه‌ترسیا بیڤه‌له‌رزاندایه، ژبه‌ر ئه‌گه‌رێ زۆرا ئینانه‌ده‌را ره‌ژیێ ژبن ئه‌ردی ، دیسان ئه‌ڤ وه‌لاتێن رێژه‌یه‌كا زۆرا نه‌فتێ دئیننه ده‌ر، پتر دكه‌ڤنه دبن مه‌ترسیا روودانا بیڤه‌له‌رزان. ئه‌ڤجا باشتره ب رێكێن زانستی ئه‌ڤ كاره بهێنه كرن و ب تایبه‌ت ل كوردستانێ كۆ ب شێوه‌یه‌كێ بله‌زگازێ دئیننه ده‌ر)
نه‌جمه‌دينى زێده‌تر گۆت: ( پترین كارتێكرنا بیڤه‌له‌رزان ل سه‌ر مرۆڤان دبیت، چ ب شێوه‌یێ گیانی یان مادی، چونكى ل ده‌مه‌كى روو دده‌ت كۆ مرۆڤان زوو ئاگه‌ه لێ نابیت و روودانه‌كا ده‌م كورته ، و ب شێوه‌یه‌كێ گشتی، كارتێكرنا بیڤه‌له‌رزان ل سه‌ر دو جۆران هاتیه دابه‌شكرن ، كارتێكرنا ده‌سپێكی یان سه‌ره‌تایی: كۆ ره‌نگه زیانێن مادی ب تنێ بن. و كارتێكرنا ناڤه‌ندی: كۆ دێ زیانێن مادی و گیانی هه‌بن، ب تایبه‌ت كۆ دێ بیته ئه‌گه‌رێ په‌یدابوونا ئاگر، ئاڤ رابوون، ڤۆلكان، خشین و شه‌قبوونا ئه‌ردی و ….هتد)
ناڤبرى خوياكر كو دابه‌شكرنا بیڤه‌له‌رزان ب گوره‌ی كووراتی یان درێژیان دهێته دیاركرن و گۆت ژى : ( هه‌تا درێژی یان كووراتیا 70 كم روو دده‌ت ، و هه‌تا درێژی یان كووراتیا 70 – 300كم روو دده‌ت ، و هه‌تا درێژی یان كووراتیا 300 – 670كم روو دده‌ت ، و چه‌ند نموونه‌یێن بیڤه‌له‌رزێن وێرانكه‌ر: ، سالا 1556ێ، بیڤه‌له‌رزا شانشی، كۆ بوویه ئه‌گه‌رێ كۆشتنا 800 هزار كه‌سان ، سالا 1755 ل پورتۆگال، كۆ بۆ ئه‌گه‌رێ بلندبوونا پێلێن ده‌ریایی ، و سالا 1960 ل یابانێ، كۆ نزمی و بلندیا كه‌نداڤێ ساجامی بۆ ئه‌گه‌رێ كۆشتنا 200 هزار كه‌سان ، و سالا 1968 و 1970 ل بیرۆ، بۆ ئه‌گه‌رێ كۆشتنا 30 هزار + 35 هزار ، و سالا 1970 و 1999 ل توركیا، بۆ ئه‌گه‌رێ كۆشتنا 50 هزار + 40 هزار كه‌سان ، و ب شێوه‌یه‌كێ گشتی بیڤه‌له‌رز دهێته دابه‌شكرن وه‌كۆ پیڤانا ریخته‌ر ل سه‌ر 12 هژماران).
ل دۆر ده‌مێ په‌یدابوونا بیڤه‌له‌رزان دێ چ كه‌ی،دبێژيت( هه‌كه ل ناڤ ئاڤاهیه‌كێ دا بی باشتر ئه‌وه ئێكسه‌ر ب روونیه خوار لبن تشته‌كێ ره‌ق كۆ زوو نه‌شكێت، یان هه‌ر ل جهێ خۆ ب روونی و زه‌ندێن ده‌ستێن خۆ ب سه‌رێ خۆڤه بنی. ل كوژیه‌كێ ئاڤاهی یان ژۆرێ ب روونی خوار باشتره. ب چو شێوه‌یه‌كێ ب راوه‌ستایی نه‌مینه ، و باشتره خۆ ژ په‌نجه‌ران و هه‌ر تشته‌كێ شویشه و یان بزانی دێ زوو كه‌ڤیت و شكێتن دوور بكه‌ی ، و هه‌كه هات و ل ئاپارتمانه‌كێ دابی، ب چو شێوه‌یه‌كێ ئاسانسوران بكار نه‌ئینی ، و هه‌كه شیایی، زوو هێزا كاره‌بێ و ته‌باخێن غازێ ب ڤه‌مرینه، دا نه‌بیته ئه‌گه‌رێ روودانێن ئاگری ، و هه‌كه هات و بیڤه‌له‌رز ل ده‌مێ نڤستنێ روودا، ل جهێ خۆ نه‌لڤه و هه‌تا ب دوماهیك دهێت ، و ل ده‌مێ بیڤه‌له‌رزێ، ب چو شێوه‌یه‌كێ گه‌له‌ك هاتنوچوونێ نه‌كه و ب تایبه‌تی هه‌كه بزانی نه‌شێی د كێمتر ژ 5 چركه‌یاندا بگه‌هیه ده‌رڤه‌ی وی جهی و پشتی بیڤه‌له‌رزێ، نابیت ب چو شێوه‌یه‌كێ جگاران بكێشی یان ئاگره‌كێ هه‌ل بكه‌ی، و هه‌كه ل ده‌رڤه بی هه‌ر ئێكسه‌ر ل جهێ خۆ راوه‌سته و بزاڤا هاتنوچوونێ نه‌كه و ب تایبه‌ت هه‌كه چ تشت ل ره‌خێن ته نه‌بن ، و ل ره‌خێن ئاڤاهی و عامودێن بلند و هه‌ر تشته‌كێ بزانی دێ كه‌ڤیت دوور بكه‌ڤه. چونكۆ پتریا روودانان ب به‌ركه‌ڤتنا كه‌ره‌سته‌یان خه‌لك دبیته قوربانی ، و هه‌كه ل ترۆمبێلێ دابی پێدڤیه له‌زاتیا ترۆمبێلێ كێم بكه‌ى و ل سه‌رخۆ راوه‌سته ، و ل نێزیك یان دبن ئاڤاهی و هه‌ر تشته‌ك بلند وه‌كۆ عاموده‌یان نه راوه‌سته ، و پشتی بیڤه‌له‌رز ژی د راوه‌ستیت، هه‌ول بده ل سه‌ر خۆ ده‌ست ب هاژۆتنا ترۆمبێلێ بكه‌یه‌ڤه، چونكۆ نه مه‌رجه رێك شه‌ق ببن یان دار و به‌ر كه‌ڤتبنه د رێ دا ، به‌لێ هه‌كه لبن تشته‌كێ ڤه مابی ، ب چو ره‌نگه‌كێ نابیت ئاگری ئێكسه‌ر هه‌ل بكه‌ی ، و هه‌ولا لابرنا به‌ر و ئاخ و هیچ تشته‌كێ نه‌ده، چونكۆ دبیت دوباره هریان روو بده‌ت ، و هه‌ول بده سه‌ر و چاڤێن خۆ ب جلێن خۆ داپۆشی و ئه‌ڤه دبیته هاریكاره‌ك كۆ ته‌نگه‌نه‌فه‌سی بۆ ته چێ نه‌بیت ، گه‌له‌ك بزاڤان نه‌كه، هه‌تا بزانی كۆ خه‌لكه‌ك یێ ب هه‌وارا هه‌وه هاتی و ژنوو دشێی گازی بكه‌ی و بكه‌یه هه‌وار ، ب ره‌نگه‌ك گشتی، دڤێت ب ئارامی سه‌ره‌ده‌ریێ بكه‌ی و نه‌بیه ئه‌گه‌ر بۆ خرابتركرنا ره‌وشێ و ب تایبه‌ت ل نك زارۆ و ژنان )
