وەزیرەکێ عیراقی یێ بەرێ: دەولەتا قانوونێ ژ ھەموو لایەنان پتر دەستکاری د قانوون و دستووری دا یا کری
ئەڤرۆ نیوز:
وەزیرەکێ عیراقی یێ بەرێ ددیدارەکێ دا ل گەل ڕۆژناما ئەڤرۆ، ڕەخنێن توند ل ھەڤپەیمانیا دەولەتا قانوونێ و حەیدەر عەبادی دگریت و دبێژیت، وێ ھەڤپەیمانیێ تنێ کارێن دژی قانوونێ و دستووری یێن کرین و ل دادگەھا فیدرالی تان ل گەلەک قانوونێن د خزمەتا وەلاتیان دا یێن دای و ڕاوەستاندین و ھەلوەشاندین وەکو قانوونێن گرێدای مووچێن ھەرسێ سەرۆکاتیان و مووچێن فەرمانبەران، و حەیدەر عەبادی چو گوھۆڕین نەکرینە و ل سەردەمێ وی ژی ئەڤ سەرپێچیە دھێنە کرن، ئاماژێ ددەت ژی کو ژبەر سەرنەکەفتنا ھەردو حوکمەتێ بەغدا و ھەرێمێ، ھەردو حوکمەتان پەنا بریە بڕینا مووچێن فەرمانبەرێن خوە و بێ ڕازیبوونا دەستھەلاتا قانوون دانانێ و ڤێ چەندێ ئاریشێن مەزن بۆ فەرمانبەران دروستکرینە.
دادوەر وائیل عەبدوللەتیف وەزیرێ بەرێ یێ پارێزگەە و ھەرێمان بۆ ڕۆژناما ئەڤرۆ گوت” سەرنەکەفتنا حوکمەتا بەغدا و یا ھەرێما کوردستانێ ئەو پالدان کو دەستکاریێ د مووچێن فەرمانبەر و خانەنشینان دا بکەن، ئەڤ پێرابوونە ژی بەلگەیێ سەرنەکەفتنا وان ھەردو حوکمەتایە، ژبەرکو مووچە مافەکێ بنەرەتیێ فەرمانبەرانە کو ھەر فەرمانبەرەکی ل دووڤ مووچێ خوە یا خوە گونجاندی و گەلەک ژوان ژی ل دووڤ وی مووچێ ھەیڤانە وەدگریت ھندەک کارێن کرین و ئەو مووچە یێ بوویە گرەنتیا ئەنجامدانا وان کاران وەکو سولفە و قەر و کڕینا ترومبێلان و ئاڤاکرنا خانیان و کریا خانیان، و ب دیتنا من ھەردو حوکمەتان ب ڕێیا کێمکرنا مووچان، فەرمانبەرێن خوە یێن تووشی چەندین ئاریشان کرین”.
ل دۆر وێ چەندێ ئایا ما قانوونێن تایبەت ب موچان ڤە نینن کو ژلایێ دەستھەلاتا قانوون دانانێ ھاتبنە دەرکرن، وائیلی گوت” د دەولەتا عیراقێ دا، مووچێن فەرمانبەران، قانوونێن تایبەت ب خوەڤە ھەبوون، وەکو قانوونا خزمەتا شارستانی ھژمار 24 یا سالا 1960 ێ، قانوونا میلاکی ھژمار 25 یا سالا 1960 ێ، بەلێ مخابن پشتی سالا 2003 ێ، فەرمانێن دیوانی ( مەرەم پێ ئەمینداریا گشتی یا سەرۆکاتیا جڤاتا وەزیران) کو سەرۆکێ جڤاتا وەزیران دەردکەت و تێدا ب کەیفا خوە مووچان د گوھۆڕیت و زێدە و کێم دکەت و ئەڤە کارەکێ قانوونی نینە و پێدڤیە قانوونەکا تایبەت ب مووچان ڤە ھەبیت و ھەر دەستکاریەکا د مووچان دا بھێتە کرن پێدڤیە ب ڕێیا قانوونێ بیت و نابیت ب حەزا 15 یان 20 یان 25 کەسێن ئەندامێن جڤاتا وەزیران بیت، بەلکو ب ڕێیا نوونەرێن مللەتی بیت چ ل بەغدا و چ ل ھەولێرێ، و دەرکرنا فەرمانێن دیوانی پێدڤی ب شەرعیەتا قانوونی نە”.
ل دۆر قانوونێن گرێدای مووچان ل عیراقێ پشتی سالا 2003 ێ، وائیل عەبدوللتەتیف گوت” سێ قانوون ھەبوون، قانوونا ھژمار 26 کو یا تایبەت بوو ب ڕێکخستنا مووچە و دەرمالێن سەرۆک کۆماری و جێگرێن وی و شیرەتکارێن سەرۆکاتیا کۆماری، قانوونا ھژمار 27 یا تایبەت ب مووچێن سەرۆکێ جڤاتا وەزیران و جێگرێن وی و وەزیران و ئەمینداریا گشتی یا جڤاتا وەزیران و قانوونا ھژمار 28 یا تایبەت ب مووچێن سەرۆکێ جڤاتا نوونەران و ھەردو جێگرێن وی و ئەندامێن جڤاتا نوونەران و شیرەتکاران، بەلێ حوکمەتێ تان ل وان قانوونان دان، ژبەرکو حوکمەتێ نەڤێت قانوونەک بۆ ھەبیت ھەتاکو دەستکاریان تێدا بکەت، دادگەھا فیدرالی ژی پێشوازی ل وێ تانا حوکمەتێ کر، پشتی وێ چەندێ ئەو ھەرسێ قانوون ھاتنە راوەستاندن کو ھاتبوونە پەسەندکرن و بەلاڤکرن ل ڕۆژناما (الوقائع) یا عیراقی، نە تنێ ئەڤە، بەلکو ھەر قانوونەکا گرێدای مووچان ل عیراقێ، دەولەتا قانوونێ تان ل دادگەھا فیدرالی یا لێدای و ڕاوەستاندی، نوکە ھەموو مووچە و خانەنشینی ب قانوون ناھێنە دان ودەرکرن، بەلکو ل دووڤ فەرمانێن دیوانی ژ ئەمینداریا گشتی یا جڤاتا وەزیران دھێنە دەرکرن و ئەو ئەمینداریا گشتی دشێت پەوەندی ب دەستەیا خانەنشینیێ بکەت و ھەر مووچەکێ خانەنشینی دشێت ڕاوەستینیت، ئەڤە ژی ھەڤدژی قانوونا خانەنشینیێ ھژمار 9 یا سالا 2014 ێ”.
وائیل عەبدوللەتیف کو ئەندامێ بەرێ یێ جڤاتا نوونەرایە و پارێزگەرێ بەرێ یێ بەسرایێ بوو، ڕەخنە ل حەیدەر عەبادی گرتن و گوت” ھاتنا وی بۆ ڤەگەراندنا دەولەتا قانوونێ و دستووری بوو و و ڤەگەراندنا کارکرنێ ب وان قانوونان، بەلێ ڤێ حوکمەتێ نەڤێت ب قانوونێ کاربکەت و لایەنێ پتر دەستکاری د قانوون و دستووری دا کری، ھەڤپەیمانیا دەولەتا قانوونێ بوو، کو وێ ھەڤپەیمانیێ چو پەیوەندی ب قانوونێ ڤە نینە، بەلکو پەیوەندی ب میزاج و لایەنگریێ و ڕەفتارێن کەسایەتی و دکتاتۆریەتێ ڤە ھەیە”.
ناڤبری دیارکر کو حوکمەتا عیراقێ ژی چەندین ھێجەتان دگریت بۆ بڕینا مووچێن فەرمانبەران، ژ بەر کو حوکمەتا عیراقێ نەشێت بەردەوام بیت ل سەر دانا مووچان، و ئەڤە دەولەتا ئێکێ یە کو چو پێرابوونان نەکەت بۆ چارەسەریا قەیرانا خوە یا دارایی و ل شوونا وێ چەندێ پەنایێ دبەتە بڕینا مووچێن فەرمانبەران، ھەرچەندە بزاڤا قەرکرنێ ژ بانکا نێڤدەولەتی کر، بەلێ تنێ ملیار دۆلار بدەستخستن و ئەو گوژمە تێرا مووچێ سێکا فەرمانبەرێن عیراقێ ناکەت”.
