ژيانا هه‌ر شه‌ش به‌بژارتێن توركيا بۆ سه‌رۆكاتيا كۆمارێ
ئه‌ڤرۆ نيوز، فاتما مزوورى:
ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردوگان
ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردوگان ل 26 شوباتا 1954 ژ مالباته‌كا هه‌ژار و كێم ده‌رامه‌ت ل باژارێ ترابزۆن ل سته‌مبۆل ژ دایكبوویه. ل قوتابخانا ئیمام خه‌تیب ده‌ست ب خوا‌ندنێ كریه و به‌رده‌وامی دایه خوا‌ندنا خوه هه‌تا شيايه زانینگه‌هێ ل به‌شێ ئابووری و زانستێن ب رێڤه‌برنێ ل مه‌رمه‌ر ته‌مام بكه‌ت و برواناما خوه وه‌رگرتیه كاریا خوه‌ندنا خوه ب دوماهی بینه.
د سالێن حه‌فتێیان ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردوگان ته‌ڤلی ژیانا سیاسی بوویه و چوویه د ناڤا حزبا خه‌لاسا نیشتیمانی ب سه‌ركردایه‌تیا (نه‌جمه‌دین ئه‌ربه‌كان) دا، هه‌روه‌سا ل سالا 1980 كوده‌تایه‌ك چێبوو د وێ كوده‌تایێ دا ته‌ڤایا پارتیان هاتنه هه‌لوه‌شاندن.
پشتی وێ كوده‌تایێ دووباره ل سالا 1983 ده‌ست كریه ب ژیانا سیاسی یا پارتایه‌تیێ و ته‌ڤلی پارتیا ره‌فاھ بوویه.
د سالا 1989 دا پارتیا ره‌فاھ به‌شداری د هه‌لبژارتنێن شاره‌داریان ده كریه و ئه‌ردوگان ژی وه‌كه به‌ربژاره‌ك ژبۆ شاره‌داریا بای ئۆغلۆ خوه هه‌لبژارتبوو لێ د وێ هه‌لبژارتنێ ده نكاری سه‌ركه‌فتنێ ب ده‌ست خوه ڤه بینه.
د سالا 1994 دا دوباره پارتیا ره‌فاھ ئه‌ردوگان وه‌كه والیێ سته‌مبۆلێ به‌ربژار كر و د وێ هه‌لبژارتنێ ده ئه‌ردوگان كاری سه‌ركه‌فتنێ ب ده‌ست بێخيت و ببيته والیێ سته‌مبۆلی.
سالا 1994 دا ئه‌ردۆگان ب تومه‌تا به‌لاڤ كرنا كه‌رب و كینا ئۆلی هاتیه گرتن پشتی ئازادكرنا وی ته‌ڤی هژماره‌كا هه‌ڤالێن خوه مینا عه‌بدولا گویل پارتیا داد و گه‌شه پێدانێ ل سالا 2001 ئاڤاكر و د سالا 2002ێ دا پارتیا داد و گه‌شه پێدان به‌شداری د هه‌لبژارتنان ده كر و كارین 363 كورسیان ب ده‌ست خوه ڤه بینن لێ ئه‌ردوگان ژ به‌ر دیرۆكا وی یا زیندانیێ ده نكاری پۆستێ سه‌رۆكێ حوكمه‌تی وه‌ربگره و ل جهێ وی عه‌بدوڵڵا گول وه‌ك سه‌رۆكێ حوكمه‌تا توركیا هات هه‌لبژارتن.
لێ د 28/8/2014 وه‌كو دوازده‌هه‌مین سه‌رۆك كۆمارێ توركيا هاته هه‌لبژارتن و یه‌كه‌م كه‌س بوو د رێیا هه‌لبژارتنان ده ببیته سه‌رۆك كۆمارێ توركیا و هه‌تا نها ژی پۆستێ خوه یێ سه‌رۆك كۆماریێ ب رێڤه دبه‌ت و دووباره خوه ژبۆ هه‌لبژارتنێن سه‌رۆك كۆماریێ هه‌لبژارتیه.
سه‌لاحه‌دین ده‌میرتاش
سه‌لاحه‌دین ده‌میرتاش ل سالا 1973 ل باژێرێ پالۆ یا سه‌ر ب پارێزگه‌ها خارپێتا باكوورێ كوردستانێ ژ دایك بوویه.
سه‌لاحه‌دین ده‌میرتاش ل سالا 2007 ژ پارتیا كومه‌لگه‌ها ديموكراتیك DTP وه‌كه نونه‌رێ پارێزگه‌ها ئامه‌د بوویه ئه‌ندامێ په‌رله‌مێنتۆیا توركيا پشتی قه‌ده‌غه كرنا ڤی پارتێ ژبال دادگه‌ها ده‌ستوريا توركيا ل سالا 2010 بوویه هه‌ڤسه‌رۆكێ پارتیا ئاشتی و ديموكراسیێ BDP و هه‌تا سالا 2018 ژی هه‌ڤسه‌رۆكێ HDP بوويه.
سه‌لاحه‌دین ده‌میرتاش كوردێ زازایه و ده‌رچوویێ كۆلێژا قانوون یا زانكۆیا ئه‌نقه‌ره‌یه.
ده‌میرتاش به‌ریا بهێته ناڤا قادا سیاسه‌تێ ده ئێك بوو ژ ریڤه‌به‌رێن تایێ ئامه‌دێ یا كومه‌له‌یا مافێن مرۆڤان IHD هه‌روه‌ها ئێك بوویه ژ دامه‌زرێنه‌ۆین لقا ئامه‌د یا ریكخستیا لێبورینا ناڤنه‌ته‌وه‌ی و رێكخستنا مافێن مرۆڤ یا توركيا.
ده‌میرتاش ل سالا 2000 ده ته‌ڤی عوسمان بایده‌میر و هن قانوونزانان و چالاكڤانین مافێن مرۆڤان ل رێڤه‌به‌رایه‌تیا مافێن مرۆڤان بوویه و دووڤچوون ژبۆی سه‌دان بنپێكاریێن مافێن مرۆڤان ل باكووری كوردستانێ كرنه.
پشتی كو ل سالا 2004 بایده‌میر بوویه شاره‌دارێ باژێرێ ئامه‌دێ سه‌لاحه‌دین ده‌میرتاش جهێ بایده‌میری ل سه‌رۆكایه‌تیا كۆمه‌له‌یا مافێن مرۆڤان دا گرتنه.
ده‌میرتاش پشتی پشكداری كرن د به‌رنامه‌یه‌كی ته‌له‌فزیونی یێ كه‌نالا رۆژ تیڤی ل سالا 2006 دا ب تۆمه‌تا پرۆپاگه‌نده كرن ژبۆ په‌كه‌كێ ژبووی ساله‌كێ هات زیندانكرن.
ل سالا 2007 ل جهی خه‌تیب دیجله ل ئامه‌دێ وه‌كه كاندیده‌كێ سه‌ربخوه ل لیستا ده‌ته‌په هاته كاندید كرن و كاری ببه نوونه‌ری وی باژێری د په‌رله‌مێنتۆیا تركیی ده.
ده‌میرتاش د وان سالان ده وه‌كه جێگرێ به‌رپرسی فراكسیۆنا ده‌ته‌په ل په‌رله‌مێنتۆیا تركیی درێژه ب سیاسه‌تێ دده و لێ ژبه‌ر نه‌مانا وێ پارتیێ ل بهارا 2009 دا ته‌ڤلی به‌ده‌پی بوو پشتی داخستنا DTP و قه‌ده‌غه كرنا سیاسه‌تی كو پرانیا وان حزبان د كۆنگره‌یه‌كه ئاوارتێن پارتیا ئاشتی و ديموكراسیێ BDP ب پرانیا ده‌نگێن كۆنگره‌یی د شوباتا 2010 وه‌كه یه‌كه‌م سه‌رۆكی وێ پارتیێ هاته هه‌لبژارتن و ناڤهاتی د مه‌ها ئه‌یلولا 2011 دا ژبۆ جارا دووه‌م ته‌ڤی (گوڵتەن کشاناک) وه‌ك هه‌ڤسه‌رۆكێ به‌ده‌په هات هه‌لبژارتن و شێوازه‌كی ئه‌كتیڤتر ژ به‌رێ هاته دناڤا گۆره‌پانا سیاسه‌تی دا و رۆلێن چالاك د توێژینین هاتیه ناسین ب قووناغێن ئۆسلۆ، ره‌وتا ئاشتی، كۆم كوژیا رۆبۆسكی، دۆسیه‌یا كه‌جه‌كێ هه‌تا دوماهیكی گۆهری و بوویه ئێك ژ سیمایێن ناسكری یێن توركیا ل سالا 2011 وه‌ك ئێك ژ به‌ربژێرێن به‌ره‌یا ره‌نج، ئازادی و ديموكراسی، ل جۆله‌مێرگێ خوه هه‌لبژارت و ژبۆ جارا دووه‌م وه‌ك په‌رله‌مێنتار هات هه‌لبژارتن.
سالا ٢٠١٢ێ زایینی، دەمیرتاش و ھه‌ڤپارتیێن وی ب مه‌به‌ستا پێك ئانینا به‌ره‌یكه به‌رفره‌هتر ل ته‌خ و جوونێن كوردستانی و توركیا حزبه‌ك ب ناڤی پارتیا ده‌موكراتا گه‌لان پێك HDP دامه‌زراند.
ده‌میرتاش ته‌ڤی فیگه‌ن یوكسه‌كداغ د 22ى خزیرانا وێ سالی ده وه‌كه هه‌ڤسه‌رۆكێ هه‌ده‌په هاتن هه‌لبژارتن و ده‌میرتاش ل سالا 2014 وه‌كه به‌ربژێرێ پۆستێ سه‌رۆك كۆمارتیێ هاته دیاركرن و دگه‌ل ره‌جه‌ب ته‌یب ئه‌ردوگان سه‌رۆك و دامه‌زرێنه‌رێ ئاكه‌په و سه‌رۆك وه‌زیرێ 12 سالێن ده‌رباس بووی توركیا كه‌ته د ناڤا ركابه‌راتیێ، لێ سه‌ركه‌تن ب ده‌ست نه‌خست وه‌كه سه‌رۆك كۆمارتیێ توركیا نه هات هه‌لبژارتن لێ د ناڤا هه‌وا هه‌لبژارتنان ده كاری سه‌رنجا بێتر یا كومه‌لگه‌هێ و مه‌دیایێن توركیێ ژبۆ ئالیێ خوه و پارتیا خوه بكشینه و رێژه‌یا ٩٫٧٦ یا ده‌نگان ب ده‌ست خوه‌ڤه بینه.
هه‌روه‌سا ده‌میرتاش وه‌كه هه‌ڤسه‌رۆكێ هه‌ده‌په د هه‌لبژارتنێن 2015 ده رۆلێ سه‌ره‌كه یێ هه‌لبژارتنێن پارتیا خوه ل مل بوویه.
هه‌روه‌سا ل چارى چريا ئێكێ یا سالا 2016 ژ بال حوكمه‌تا توركيا ڤه ته‌ڤی فیگه‌ن یۆكسه‌كداغ و ئه‌ندام په‌رله‌مانێ هه‌ده‌په ب تۆمه‌تا تێكلیێن ته‌ڤی په‌كه‌كه تێ ده‌سته‌سه‌ر كرن.
هه‌روه‌ها جهێ ئاماژێ یه سه‌لاحه‌دین ده‌میرتاش ژبۆی هه‌لبژارتنین بێ خوه ژبۆ سه‌رۆك كۆمارتیێ به‌ربژێر كریه.
موحه‌ره‌م ئینجه
موحه‌ره‌م ئینجه ژ دایك بوویێ سالا 1964 ل گوندێ مه‌له‌ك یا پارێزگه‌ها یالوف ژ دایك بوویه. ئه‌ڤ كه‌سایه‌تیێ سیاسی یی توركيا ژبۆ چار جاران ل سه‌ر یه‌ك د ناڤبه‌را سالا 2002 ژبۆ 2007 هه‌روه‌سا 2011 هه‌تا 2015 وه‌كه جێگرێ سه‌رۆكێ پارتا گه‌لێ كوماریێ توركیا هاتیه هه‌لبژارتن.
دڤان سالان ده ژبۆی دو جاران پۆستێ جێگرێ سه‌رۆكێ كوتله‌یا په‌رله‌مینتۆیا پارتیا خوه ب ده‌ست خستیه پشتی سه‌رنه‌كه‌فتنا پارتیا وی د هه‌لبژارتنا سه‌رۆك كۆمارتیێ ژبۆ سالا 2014 ئینجه راگه‌هاندبوو كو خوه ژبۆ سه‌رۆكایه‌تیا پارتا گه‌لێ كۆمارتیی ل هه‌مبه‌ر كه‌مال كلیچدار ئۆغلۆ خوه كاندید كریه هه‌روه‌سا ده‌ست ژپۆستێ خوه یێ وه‌كه جێگرێ سه‌رۆكێ پارتیا گه‌لی توركيا ڤه‌كشاندیه.
ل چارى گۆلانا 2018ێ ب شێوه‌یه‌كی فه‌رمی وه‌كه نوونه‌رێ پارتیا خوه ژبۆ پۆستی سه‌رۆكی كۆمارتیا خوه توركيا به‌ربژێر كریه.
مه‌رال ئه‌كشنه‌ر
مه‌رال ئه‌كشنه‌ر ل 1956 ل ئه‌زمیتا یا سه‌ر ب ناڤه‌ندا پارێزگه‌ها كۆچایلی ژ دایك بوویه.
خوه‌دی بروانامه‌یا دكتورایه د دیرۆكێ ده ژنه سیاسه‌تمه‌داره‌كه توركیێ یه و د پێشده پۆستێ خوه‌دی وه‌زیرا نافخوه هه‌روه‌ها په‌یڤدارا په‌رله‌مێنتۆیا توركيا بوویه.
ل سالا 2016 سه‌رۆكایه‌تیا به‌شه‌ك ژ نه‌یارێن د ناڤا پارتیا مه‌هه‌په ل دژی ده‌وله‌ت باخچه‌لی سه‌رۆكئ مه‌هه‌په برێڤه بر.
ل 25 چريا ئێكێ یا 2017 پارته‌كه نوو ب ناڤی ئیی پارت (iyi part) دامه‌زراند و سه‌رۆكایه‌تیا وێ پارتیێ دكر.
هه‌روه‌سا مه‌رال ئاكشنه‌ر ل سالا 1995 دا وه‌كه یه‌كه‌م ده‌ركه‌فتنا وێ د بیاڤێ سیاسه‌تی ده ڤه‌دگه‌را ژبۆ وه‌كه كاندیدا نونه‌را پارێزگه‌ها ئیسته‌مبول.
ل سالا 1996_1997 وه‌كه وه‌زیرا نافخوه به‌رده‌وامی ب كارێ خوه دایه هه‌روه‌ها جار دن وه‌كه نوونه‌را پارێزگه‌ها كۆچایلی چوه د ناڤا په‌رله‌مێنتۆیێ ده.
ل سالا 2007 هه‌تا 2011 وه‌كه كاندیدا پارتا مه‌هه‌په ل پارێزگه‌ها سته‌مبۆل چووه د ناڤا په‌رله‌مێنتۆیا توركیا ده، مه‌رال ئاكشنه‌ر ل سالا 2016 پشتی وێ گشت پرسیا ئه‌ردوگان ژبۆ گوهۆرینا د‌ستوورێ توركيا ژ وی پارتێ جودا بوو پشت ره پارتا ئیی پارت دامه‌زراند.
نها ژی خوه ژبۆ پۆستێ سه‌رۆك كۆماریا توركیا به‌ربژێر كریه.
ته‌مه‌ل كه‌ره‌م ئۆغلۆ
ته‌مه‌ل كه‌ره‌م ئۆغلۆ ژ دایك بوویێ 1941 كه‌سایه‌تیه‌كی به‌رچاڤێ توركيا یه و سه‌رۆكی پارتیا سه‌عاده‌ته و ده‌ست پێكرنا كارێن سیاسی یێن ته‌مه‌ل ڤه‌دگه‌ره ژبۆ سالا 1989 حه‌یا 1995 وه‌كه سه‌رۆكی باژێرڤانیا سیواس هه‌روه‌ها دو جاران وه‌كه په‌رله‌مێنتارێ سیواس د ناڤا سالین 1977 ژبۆ 1980 هه‌روه‌ها 1996 هه‌تا 2002 چووه د ناڤا په‌رله‌مێنتۆیا توركيا ده و نها ژی وه‌كه به‌ربژێر ژبۆ پۆستێ سه‌رۆك كۆمارتیی خوه هه‌لبژارتیه.
دوگو پرینچیك
دوگو پرینچیك ل 17 تيرمه‌ها 1942 ل عه‌نته‌بێ ژ دایك بوویه، پارێزه‌ر و سیاسه‌ت مه‌داره‌كی توركیایه سه‌رۆكێ پارتا نیشتیمانیا چه‌په.
ناڤ هاتی ل سالا 1964ێ ده باوه‌رناما قانوون و قانوونێن گشتی ل زانینگه‌ها ئه‌نقه‌ره ب ده‌ست خستیه.
سالا 1968 باوه‌رناما دكتۆرا د بوارێ یاسا ب ده‌ست خستیه كو د بن ناڤ و نیشانێن رێكخستنین نافخوه یێن پارتیێن سیاسی ل توركيا دا و سیسته‌م و به‌ربه‌ستێن د ناڤا پارتیان ده هه‌روه‌سا نها ژی وه‌كه به‌ربژێر خوه ژبۆ پۆستێ سه‌رۆك كۆمارتیا توركيا خوه هه‌لبژارتیه.