ڤه‌كۆلينه‌كا زانستى: عه‌فرين بەندەیا جۆگرافيا خۆيه‌

ڤه‌كۆلينه‌كا زانستى: عه‌فرين بەندەیا جۆگرافيا خۆيه‌

ئه‌ڤرۆ نيوز:

رێڤەبەرێ سەنتەرێ بێشکچى بۆ ڤەکولینێن مرۆڤایەتى زانکۆیا دهۆک ڤه‌كۆلينه‌ك ل دۆر كه‌فتنا عه‌فرينێ كريه‌ و ئه‌ڤرۆ نيوز ژى ده‌قێ وێ ڤه‌كۆلينێ به‌لاڤ دكه‌ت.

جوگرافيا بنه‌كۆكا هه‌ر رۆيدانه‌كا مێژووى، سياسى، جيوسياسي يه‌ ، لێ تا چ راده‌ ئه‌ڤ چه‌نده‌ يا زاله‌ !!! ئه‌ڤه‌ دبنه‌ره‌تدا مژاره‌كا رێژه‌يى يه‌، لێ راستيه‌ و نابيت بهێته‌ بشتگوهكرن، هه‌ر ژ كه‌ڤندا هاتيه‌ گوتن كو ( جوگرافيا رێنيشانده‌را مێژوويى يه‌ )، به‌لكو جوگرافيا هه‌ر دبنه‌كوكا خودا رێكا مێژوويێ يه‌ ، گه‌ر رێك نه‌بيت مێژوو نابيت. هاتيه‌ گوتن جوگرافيا ده‌پێ شانويێ يه‌ و مێژوو درامايه‌ ل سه‌ر ڤى ده‌پى تێته‌ نه‌مايشكرن، ب هزاره‌ها گوتن و رويدانێن مێژوويى هه‌نه‌ په‌سه‌نا ڤێ چه‌ندێ دكه‌ن.

هه‌ر ژ كه‌ڤندا كورد بەندەیێن ره‌هه‌ندێن جوگرافيا خو بوينه‌، ئه‌ڤرۆ هه‌مان گوتن په‌يره‌ودبيت ( مێژوو خۆ دوباره‌دكه‌ت ) ل سه‌رده‌پێ شانويا جوگرافيا كوردستانێ، ل كيڤه‌ى كوردستانێ ؟ ل عه‌فرينێ، دكاودانێن هه‌نوكه‌ى يێن ده‌ڤەر و باژێرێ عه‌فرينێ تێدا دبۆريت، ب كۆرتى نموونه‌كا بچويكا كورد و كوردستانێ يه‌ وينه‌كێ بچويكرى يه‌ ، خه‌له‌كه‌كه‌ ژ زنجيرا بويه‌رێن ب سه‌ر كورد و كوردستانێ دا هاتين، پارچه‌درامايه‌كه‌ تێته‌ نه‌مايشكرن ل سه‌ر ده‌پێ شانويه‌كا پان و به‌رين. دێ پێكولێ كه‌ين بچينه‌ دناڤ بابه‌تيدا دوير ژ زمانێ دلسوزيا نه‌ته‌وه‌يي، پتر زانستيانه‌ شروڤه‌ و راڤه‌كرنێ ل دۆر كاودانێن جيوسياسيێن باژێر و ده‌ڤه‌را عه‌فرينێ بده‌ينه‌‌ خوياكرن.

عه‌فرين ده‌ڤه‌ر و باژێره‌كێ كوراديه‌ دبيت ل جه‌م پرانيا كوردا نه‌به‌رنياسبيت، لێ تنێ ئاوردانه‌ك د په‌رێ جوگرافيا گشتى يا وێدا چه‌ندين سالوخه‌ت و رويێن جوان و نه‌جوانێن ڤێ ده‌ڤه‌رێ و باژێرى ب زه‌لالى دێ خويابن، لاپه‌رێن وردێن جوگرافيا سروشتى يا وێ كه‌سايه‌تى و دێم  و به‌ژن وبال وكێشه‌ و خال، ب وردى دێ خويابن ، لێ لاپه‌رێن جوگرافيا مرۆڤى ب ئاشكه‌رايي ده‌ربرينه‌كه‌ ژ هه‌ست و نه‌ست و هز و بيرو جڤاك و ئابورێ باژێرى و ده‌ڤه‌رێ، دێم و سه‌ر وسيمايێن راسته‌قينه‌يێن عه‌فرينێ دبن سيڤانوكا جوگرافيا گشتى دا دياردبن، بێ گومان ئه‌ڤ پێزانين وراڤه‌كرنه‌ بۆ ڤه‌كوله‌ر و نڤێسه‌را دبياڤێن جودا جودا دا ( سياسي، جيوسياسي و مێژووى ….. هتد ) دێ بنه‌ په‌نجه‌ره‌كا بچويك بۆ ئاورادنه‌كا بلند و به‌رفرهتر ل سه‌ر عفه‌رينێ، بۆ ره‌‌وشه‌نبير و چاڤدێرێن سياسي ژى گه‌شته‌كا پێزانينايه‌.

گه‌ر مه‌ بڤێت هه‌ر ده‌ڤه‌ره‌كێ بنياسين تنێ ئاوردانه‌كێ د جوگرافيا وێدا بكه‌ پتر ژ (50%) ێ ژ لايه‌نێن ڤێ ده‌ڤه‌رێ دێ نياسى، له‌وما جوگرافيناسه‌ك دبێژيت ( تنێ سروشت وكه‌ش و هه‌وا و جورێ ئاخێ و روه‌كێ سروشتى يێ هه‌رده‌ڤه‌ره‌كێ دياربكه‌ ئه‌س دێ بێژمه‌ته‌ چ جوره‌ مروڤ لوێرێ دژين و چه‌وا هزر دكه‌ن)، ل دويڤ هزروبير و بوچوونێن زانا وبيرمه‌ندا و بێ زێده‌هى، و دوير ژ لايه‌نێ نه‌ته‌وايه‌تى ونێزيك ژهزرو بيرێن زانستێ جوگرافيێ، دێ پێكولێ كه‌ين چه‌ند سالوخه‌تێن باژێر و ده‌ڤه‌را عه‌فرنێ‌ بده‌ینە‌ نياسين، تنێ ب رێیا تێكه‌لكرنا بويه‌ر وكاودانێن جيوساسيى يێن نوكه‌ ده‌ڤر‌ تێدا دبوريت دگه‌ل چه‌ند نه‌خشا، و ڤه‌وژارتنا چه‌ند ره‌هه‌ندێن جوگرافى ل دويڤ ڤان نه‌خشا، لبن سيناهيا چه‌ند راستيێن جوگرافى دێ ڤان خالا ل سه‌ر باژێر و ده‌ڤه‌را عه‌فرينێ دياركه‌ين :

  1. ده‌ڤه‌را عه‌فرينێ ده‌ڤه‌ره‌كا جوگرافي يا به‌رته‌نگه‌ سه‌ر ب پارێزگه‌ها حه‌له‌بێ يه‌ ل سوریێ، وه‌ك راستيه‌كا مێژووى و ل دويف ديفاكتويا ئه‌ڤرو پارچه‌كه‌ ژ كوردستانا رۆژئاڤا رويبه‌رێ وێ دكه‌ته‌‌ نێزيكي ( 2859 كم2) چوارگوشە ئانكو تنێ ( 9,3%)ێ ژ سه‌رجه‌مێ رۆبه‌رێ پارێزگه‌ها حه‌له‌بێ، يان (1%) ێ ژ سه‌رجه‌مێ رۆيبه‌رێ وه‌لاتێ سوريێ، رۆيبه‌رێ يه‌كه‌يێن ديتر ێن سه‌ر ب عه‌فرينێ ڤه‌ بڤى ره‌نگى يه‌ يێ كو ديار دخشتێ ژماره‌ (1) دا. ئانكو رۆيبه‌رێ ده‌ڤه‌را عه‌فرينێ تنێ ( 104 كم2) چوارگوشە مەزنتره‌ ژ قه‌زا ئامێديێ، يان دوو جارا هندى قه‌زا زاخو يه‌، وسێجا هندي قه‌زا دهۆكێ‌، نەخشا ژمارە (1).

                       خشتێ (1) ژماره‌ ورێژێن رۆيبه‌ر و ئاكنجيێن ده‌ڤه‌را عه‌فرينێ

% ئاكنجى/کەس % رۆيبه‌ر(كم2)
7.3 12573 11.1 317.2 بلبل
6.8 11741 11.3 324.0 مباتلي
12.7 21955 15.4 441.3 راجو
7.9 13632 16.6 475.1 شران
19.1 32947 17.3 494.2 جنديرس
38.3 66188 23.2 662.4 عفرين
8.0 13871 5.1 145.1 شيخ حديد
100.0 172907 100.0 2859.3
3.5 4,868,000 9.3 30624 رێژه‌ لدويف پارێزگه‌ها حه‌له‌بێ
0.82 21,007,000 1.01 281260 رێژه‌ ل دويف ده‌وله‌تا سوريێ

ژێده‌ر : –  رويبه‌ر هاتيه‌ ده‌ركرن ل دويڤ داتابێسێ يه‌كه‌يێن كارگێرىێن سوريێ ل سه‌ر مالپه‌رێ (GIS online). ژمارێن ئاكنجيا ل دويڤ ئامارا سالا 2004 ێ و پێشبينيێن سالا 2016 ێ .

 

نەخشا ژمارە (1) بەراوردیا رویبەرێ عەفرینێ دگەل زاخۆ، دهۆک، ئامێدى

زانكۆيا-دهۆك-700x525

  1. ژمارا ئانجیێن دەڤەرا عەفرینێ دگەهنە نێزیکى (173) هزار کەسا، ئانکو تنێ (5,3%) ژ سەرجەمێ ئاکنجیێن پارێزگەها حەلەبێ، یان (%0,82) ژ سەر جەم ئاکنجیێن دەولەتا سوریێ، رێژا هەرە مەزنا ئاکنجیا ل ناوچە و باژێرێ عەفرینێ دئاکنجینە ب رێژا پتر ژ (%38)ێ، دویڤدا ناوچا جندریس و راجو ب رێژێن (%19,1)ێ و(%12,7)ێ ل دویف ئێک ، ئانکو ناوچا عەفرین و جندریس نێزیکى (%50)ێ ژ ئاکنجیا بخوڤە دگرن. لدويڤ داتاێن سه‌نته‌رێ نيڤده‌وله‌تي يێ ڤه‌كولينێن ئاشتيێ ل رۆژ هه‌لاتا ناڤين، كو ڤەدگه‌رنه‌ نيڤا سالا 2016 ێ پتر ژ(316,000) ئاواره‌يێن كريستيان و ئێزدى و توركمان و عه‌ره‌ب ئاواره‌ى ده‌ڤه‌را عەفرينێ بووينه‌ د شه‌رێ ناڤخويێ سوريێ دا. ژمارا ئاکنجیێن باژێرێ عه‌فرينێ نێزيكى (40,000 كه‌سانه‌ )(( ژمارێن ئاكنجيا ل دويف ئامارا سالا 2011 ێ نه‌ )) ئانكو ب رێژا ( 1,8%)ێ ژ سه‌رجه‌مێ ئاكنجييێن باژێرێ حه‌له‌بێ کو دکەهنە نێزیکى (( 2,132,100 کەسا ل دویف ئامارا سالا 2011ێ)).
  2. هه‌رێما عه‌فرينێ دكه‌ڤيته‌ دويرترين گوشا باكۆرێ رۆژئاڤا ده‌وله‌تا سوريێ، ئانكو ل دوماهيا رۆژئاڤايێ فدراسيونا كوردستانا رۆژئاڤا، ل باكۆر و باكۆرێ رۆژ هه‌لات پارێزگه‌ها عنتابێ وكيلسێ يه‌ و ل رۆژئاڤاى پارێزگه‌ها هه‌تاى يه‌ ( ليوا ئيسكه‌نده‌رونه‌)، ل رۆژ هه‌لاتى و باشۆرێ رۆژهه‌لات هه‌ڤسنوره‌ دگه‌ل پارێزگه‌ها حه‌له‌بێ، ل باشۆرى دگه‌ل پارێزگه‌ها ئيدلبێ، نه‌خشا ژمارە (2 و 3).

 

 

نەخشا ژمارە (2)  جهێ جوگرافیێ عەفرینێ ل دویف دەولەتێن دەوربەر

28943778_2046759662007551_725008921_o

نەخشا ژمارە (3)  جهێ جوگرافیێ عەفرینێ ل دویف دەڤەرێن دەوروبەر

28944732_2046759695340881_2139381405_o

  1. باژێرێ عەفرینێ ژلایێ ئەسترونومی ( فەلەکى) ڤە دکەڤیتە خالا پێکگەهەشتنا هێلا درێژى یا ژمارە (36o 51- 55= رۆژهەلات) دگەل بازنێ پانی ژمارە (36o 30- 36= باکۆر)، لێ دەڤەرا عەفرینێ دگەڤیتە دناڤبەرا دوو هێلێن درێژى ژمارە ( 36o 32- 50= رۆژهەلات) ل رۆژئاڤایێ دەڤەرێ و هیلا ژمارە ( 37o 02- 40= رۆژهەلات) ل روژهەلاتێ دەڤەرێ ، دیسان دناڤبەرا دوو بازنێن پانى ژمارە ( 36o 49- 54= باکۆر) ل باکورێ دەڤەرێ وهێلا ژمارە (36o 17- 55= باکور) ل باشورێ دەڤەرێ، ل نەخشا ژمارە (4) بنێرە ، بڤێ چەندێ درێژیا دەڤەرێ ژ باکۆر تا باشۆر دگەهیتە (62 کم)را ، و ژ رۆژهەلات و رۆژئاڤا دگەهیتە ( 42 کم) را.

نەخشا ژمارە (4)  جهێ ئەسترونومی ( فەلەکى) یێ عەفرینێ

28942291_2046759692007548_1699158490_o

  1. ل دويڤ سالوخه‌تێن جهێ جوگرافى سنورێن عه‌فرينێ دگه‌هنه‌ پتر ژ (211كم)را، نێزیکى (125 كم) ژوان دگەل دەولەتا تورکیێ نە ئانكو ب رێژا ( %59,3)ێ . (86,1كم) ب رێژا (7,40%)ێ دگەل دەولەتا سوریێ نە ،وه‌كو ديار دخشتێ خوارێ دا رێژا هه‌ره‌ مه‌زن ژ سنورى ( پتر ژ 1/3) دگه‌ڤيته‌ دگه‌ل پارێزگه‌ها (هه‌تاى)( %37,1) ل رۆژئاڤاى، ل رێزا دووێ پارێزگه‌ها حه‌له‌بێ تێت ل رۆژهه‌لاتى ب دوو قه‌زاێن خوڤە ( ئعزاز، جبل سمعان)، بۆ پتر پێزانينا به‌راورديێ بكه‌ دناڤبه‌را خشتێ ژمارە (2) دگه‌ل نه‌خشا ژمارە (5).

خشتێ (2) درێژى و رێژه‌يا سنورێن عه‌فرينێ

% درێژيا سنورى ناوچه‌ قه‌زا پارێزگه‌هـ ده‌وله‌ت
34.1 72.2 سه‌نته‌رێ ئيعزاز، تلرفعه‌ت، نبل ئيعزاز حه‌له‌ب سوريا
داره‌ عزه‌ جبل سمعان
6.6 13.9 دانا حارم ئيدلب
20.1 42.4 - كيلس كيلس توركيا
2.1 4.4 - اسلاحيێ عنتاب
37.1 78.3 - هه‌سسا، كركخان، كوملو، ريحانيێ هه‌تاى
100.0 211.2  كوم

ژێده‌ر : –  نەخشێ دەڤەرا عەفرینێ ب هاریکاریا بەرنامێ (ArcGIS 10.5)ى.  

نەخشا ژمارە (5)  سنورێن دە‌ڤەرا عەفرینێ

28946068_2046759688674215_599120669_o

  1. جهێ جوگرافيێ ده‌ڤه‌را عه‌فرينێ چه‌ندين ساخلەتێن ئه‌رێنى و نه‌رێنى بخوڤه‌ دگريت لێ ب ديتنا مه‌ ساخلەتێن نه‌رێنى دزالن ل سه‌ر سيمايێن جهێ جوگرافي، هه‌گه‌ر ژ لايێ ساخله‌تا جهێ جوگرافى به‌رێ خو بده‌ينه‌ عه‌فرينێ ( وه‌ك باژێر و ده‌ڤه‌ر)، ئه‌م دشێن ڤان ساخله‌تێن ل خارێ ده‌ستنيشان بكه‌ين :
  • باژێرێ عەفرینێ تنێ (20کم) را دویرە ژ سنۆرێ تورکیێ ژلایێ باکورێ رۆژهەلاتڤە ، و ( 26کم) را ژ لایێ رۆژئاڤاڤە ، نێزیکترین باژێرێ تورکیێ بۆ عەفرینێ باژێرێ (کیلسە) ل باکۆر وباکۆرێ رۆژهەلات کو تنێ ( 32 کم) را دویرە ، نێزیکترین باژێرێ سوریێ باژێرێ (ئیعزازە 18 کم) ل نەخشا (6) و خشتێ (3) بنێرە .

خشتێ (3) دویراتى دناڤبەرا باژێرێ عەفرینێ و چەند باژێر و دیاردێن دەوروبەرا

باژێر و دیاردە دویراتى (کم)
 عەفرین : ئیعزاز / سوریا 18
 عەفرین : منبج / سوریا 98
 عەفرین : حەلەب / سوریا 43
 عەفرین : ئیدلب / سوریا 67
 عەفرین : رویبارێ فرات/ سوریا 100
 عەفرین : کوبانێ / سوریا 140
 عەفرین : الباب / سوریا 60
 عەفرین : کیلس/ تورکیا 32
 عەفرین : عنتاب / تورکیا 76
 عەفرین : اسلاحیێ / تورکیا 60
 عەفرین : هەسسا/ تورکیا 40
 عەفرین : کوملو / تورکیا 40
 عەفرین : کرکخان / تورکیا 45
 عەفرین : ریحانیێ / تورکیا 47
 عەفرین : سنورێ تورکیێ / باکورێ روژهەلات 20
 عەفرین : سنورێ تورکیێ / باکورێ روژئاڤا 26
 عەفرین : دەریا ناڤەراست /باژێرێ ئیسکەندەرونە 60

نەخشا ژمارە (6) دویراتى دنا‌ڤبەرا عەفرینێ و باژێرێن دەروبەر

29250813_2046759702007547_1576483860_o

  • جهێ جوگرافيێ ده‌ڤه‌را عه‌فرينێ جهه‌كێ گرتيه‌ ب هه‌مي رامان و تێگه‌هێن جوگرافى و جوگرافيا سياسيى وهه‌رێمى ڤه‌، دورپێچدايه‌ ب سنورێن ده‌وله‌تا تورك، ئەڤچەندە ژ ساخلەتێن نەرێنیێن هەرە زالن ل سەر دەڤەرێ.
  • دەڤەرا عەفرینێ دەڤەرەکا ڤەقەتیایە ژ لەشێ خو یێ سەرەکى کو کوردستانا رۆژئاڤایە یە، سنورێن عەفرینێ ژ لایێ رۆژهەلاتڤە دویرن ژ باژێرێ کوبانێ ب (125كم) را وژئاخا کوردستانێ ل روژهەلاتێ رویبارێ فورات ب (98 کم) را ، ب رامانەکا دى رۆبەرکێ مەزن ژ دەڤەرەکا فرەنەتەوەیى یا تێکەل دناڤبەرا واندا هەیە کو دکەهیتە نێزیکى (5500 کم٢) چوارگوشە، ئەڤ ڤەقەتیانا جهى راستەو خو کارتێکرن ل سەر بار و سەنگێ جیوسیاسیێ دەڤەرێ کریە.
  • ل دویف خالا بورى وتێگەهێن جوگرافیا سیاسی – لەشکەرى وتێگەهێن گشتى یێن جهێ جوگرافى وگاودانێن نوکە دەڤەر تیدا دبۆریت ئەم دشێن عەفرینێ وەک دەڤەرەکا (تامپونى) بدەینە نیساین، ئانکو دەڤەرەکا سنورى یە دناڤبەرا دوو هێزێن مەزن یێن هەڤدژ، د کاودانێن شەریدا بەردەوام ئەڤ دەڤەرە دبنە قوربانێن بەرژەوەندیێن هێزێن هەڤدژ، ئەڤ تێگەهە ب دیتنا مە ب هەمى رامانێن خوڤە ل سەر عەفرینێ پەیرەودبیت.
  • ب دیتنەکا جیوسیاسی، ول دویف تێکەلکرنا هەمى رەهەندێن کریزا سوریێ ( دەرەکى و هەرێمى و ناڤخوویى)، وڤاڤێرتنا وان ب دیتنەکا جهى – جوگرافى ، دەڤەرا عەفرینێ ب هەمى شیان و قەدەرا خوڤە دبیتە فاکتەرەکێ نەکارا دهاوکێشەیا جیوسیاسی یا بەرژوەندیێن لایەنێن هەڤرکدا ل سەر ئاخا سوریێ، ئەڤ چەندەژى هەمی ب دیتنا مە ڤەرێژا کەتوارێ جهێ جوگرافیێ دەڤەرا عەفرینێ یە.
  • هەر دیسان ژ ڤەرێژێن جهێ جوگرافیێ، رویبەر، پێکهاتا مرۆڤى، شیانێن ئابورى، هێزا لەشکەرى، عەفرین ب ڤان شیانا وەک دەڤەر ب یاریکەرەکێ سەرەکى ناهێتە نیاسین د لیستکا نوکە ل سوریێ ب رێڤەدچیت، بەلکو فاکتەرەکى لاوەکى یە هاتێتە ب کارئینان وەک سەرپشک ژبۆ هاوسەنگکرنا بەرژەوەندیێن لایەنێن هەڤدژ.
  1. ژساخلەتێن دیتر یێن دەڤەرا عەفرینێ ژلایێ جوگرافى ڤە:
  • تێكرايێ بلنترين پلێن گه‌رمێ سالانه‌ (21,9) پله‌ يه‌، تێكرايێ بلنترين پله‌ ل مانگا تيرمه‌هـ و ته‌باخێ تێته‌ توماركرن ب‌ (34) پلا ، بلنترين پلێن كه‌رمێ تێته‌ توماركرن ل مه‌ها ته‌باخێ نێزيكى (46) پلا ‌، تێكرايێ نزمترين پله‌ سالانه‌ (12,3)پله‌يه‌، تێكرايێ نزمترين پله‌ ل مانگا كانوينا دووێ و شوباتێ يه‌ (34) پله‌، نزمترين پلا كه‌رمێ تێته‌ توماركرن ل مه‌ها كانوينا دووێ ب نێزيكى (-11) پله‌. تێكرايێ بارانێن سالانه‌ دگه‌هيته‌ ( 565 مليمه‌ترا)، تێكرايێ ژمارا روژێن ب باران دگه‌هيته‌ (88) رۆژا ، تێكرايێ رۆژێن سالێ يێن ب به‌فر (3) رۆژن، تێكرايێ رێژه‌يا شه‌هێ سالانه‌ (61,4%) يه‌ .
  • پرانيا ده‌ڤه‌رێن عەفرینێ چياي نه‌ ، بلندیا ئەردى دکەڤیتە دناڤبەرا (1250 – 150) مترا دسەر ئاستێ دەریایى دا، لێ دەشت و دول ونهال ژى تێدا هەنە، پشكه‌كا مه‌زن ژ باشورێ وێ چيايێ كوردا ( چیایێ کرمانج) پێك دئينيت، گرنکترین چایاێن دەڤەرێ ( گرێ مەزن ، چیایێ لیلون) ودەشتا جومە، ئەڤ دەشت و چیایە بوینە پاوانێن باش بۆ بخودانکرنا کەوالا وچاندنا چەندین جورێن بەربوما وەکو ( کونجى ونیسک ودەخل ودان و ژهەمیا گرنگتر دارا زەیتوینێ ) ژ بەرکو کەش وهەوایێ وێ کەش وهەوایێ دەریا ناڤەراستە و مامناوەندە ل هاڤینێ و زڤستانێ.
  • عه‌فرين ئێك ژ سێ كانتونێن کوردستانا روژئاڤانه‌ ( عه‌فرين ، جزيره‌ ، كوبانێ).
  • رۆبارێ عەفرینێ کو بەردەوامیا رۆیبارێ ( صابون چاى یە) کو ل رۆژئاڤایێ باژێرێ عنتابێ دەردکەڤیت، درێژیا وى دناڤ عەفرینێ دا دگەهیتە نێزیکى ( ٨٦ کم) را دبیتە بنەکوکا ئابورێ دەڤەرێ، بەنداڤەک ل سەرهاتیە دانان دبێژنێ بەنداڤا (مەیدانکێ) درێژیا دەریاچا بەنداڤێ دگەهیتە (١٠کم) را و فرەهیا وێ دناڤبەرا ( ٠,٥ – ٢ کم) رایە، ئە بەنداڤە دکەڤیتە باکورێ باژێرێ عەفرینێ ب دویراتیا (١٢ کم)را.

ل دویڤ راستێن تێگەهێ جوگرافیا سروشتى وجهێ جوگرافى، دەڤەرا عەفرینێ سەنگا ساخلەتێن نەرێنى گەلەکا گرانترە ژ لایەنێن ئەرێنى، راستە ساخلەتێن جوگرافیا سروشتى و ئابورى چەندین ساخلەتێن ئەرێنى پێ بەخشینە وەکو کەش و هەوا و رۆەکێ سروشتى وستراکتور و پێکهاتا توبوگرافى، لێ ساخلەتێن جهێ جوگرافى یێن نەرێنى گرنگیا ساخلەتێن دیتر کزکریە ب تایبەت ژلایێ لەشکەرى و جیوسیاسی ڤە، و دەڤەر ب رەهایی بویە بەندەیا ڤان ساخلەتا، هەر چەندە ساخلەتێن توبوگرافى دگەل حەزا نتەوەیی وبەرخوەدانێ هێزەکا لەشکەرى ددەتە شەرڤانان، لێ نەهاوسەنگیا هێزێ ژلایێ لەشکەرى و تکنولوژیڤە، دیاردکەت کو شەرێ عەفرینێ تنێ پێتڤى دەمى یە تاکو تورکیا سەرکەفتنا خو ژلایێ لەشکەریڤە رابگەهینیت.

ژێدەر :

  1. “Will Afrin be the next Kobani?”. Al-Monitor. 9 June 2016. Retrieved 2016-10-18.
  2. https://en.wikipedia.org/wiki/Aleppo_Governorate
  3. https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%81%D8%B1%D9%8A%D9%86
  4. https://en.wikipedia.org/wiki/Afrin_Region
  5. https://en.wikipedia.org/wiki/Democratic_Federation_of_Northern_Syria
  6. Ross, Carne (2015-09-30). “The Kurds’ Democratic Experiment”. New York Times. Retrieved 2016-05-20
  7. “Who are the Kurds?”(Online ). BBC News. 31 October 2017. Retrieved 25 November 2017.
  8. World Factbook(Online ed.). Langley, Virginia: US Central Intelligence Agency. 2015. ISSN 1553-8133. Retrieved 25 November 2017.
  9. Bureau of Near Eastern Affairs (9 March 2012). “Background Note: Syria”. State.gov. Washington, DC: US State Department. Archived from the originalon 17 October 2012. Retrieved 2 August 2015.

پ.د.نشوان شوکرى عبد الله

رێڤەبەرێ سەنتەرێ بێشکچى بۆ ڤەکولینێن مرۆڤایەتى - زانکۆیا دهۆک

ماموستایێ جوگرافیا مرۆڤى ل پشکا جوگرافیێ/ کولیژا زانستێن مرۆڤایەتى / زانکۆیا دهۆک

کۆمێنتا تە