کیسێن نایلونی ل نانپێژی و سەمۆنخانان دێ بنە کاغەز
گوھورینا کیسێن نایلۆنی بۆ کیسێن کاغەزی ل ناپێژی و سەمونخانا بابەتێ گەرمێ فەرمانگەھێن پەیوەندیدارە ل دھۆکێ، خودانێن نانپێژیان ژی ژ ڤێ گوھورینێ د دلگران. رێڤەبەرێ چاڤدێریا سەلامەتیا خوراکی ل چاڤدێریا ساخلەمی یا دھۆکێ ئاماژە کرە وێ چەندێ کو ئەڤ بابەتە ل گەل قائیمقامیێ و کارگێریا پارێزگەھا دھۆکێ ھاتیە گەنگەشەکرن ڤە کو دڤێت ئەڤ کیسێن نایلۆنی بھێنە گوھورین بۆ کیسێن کاغەزی، چونکو ھندەک مادە دناڤا ڤی نایلۆنی دا ھەنە ھەر زوو حەل دبن دناڤا وی نانی دا یان وێ سوبێ دا و کارتێکرنەکا ئێکسەر ل سەر ساخلەمی یا مرۆڤی ھەیە و دیسا ئەو نایلون کارتێکرنێ ل ژینگەھێ دکەت و ھەتا 400 سالان ژی دبەت.
ئەحمەد سالح، خودانێ ناپێژیەکێ یە بۆ ئەڤرۆ دیار کر، ساخلەمیێ ژێ خواست بوو کیسێن کاغەزی بکاربینن ژ پێش کیسێن نایلونی ڤە، لێ ڤێ گوھورینێ دێ گەلەک مەزاختی ل سەر ھەبیت، دڤێت کەسەک ھەبیت ب تنێ کیسێن کاغەزی بگریت، دیسا کیسێن کاغەزی گەلەک دگرانن وەک بھا، دیسا ل نانپێژیا پتر وەلاتی نانی ناکەنە دناڤا کیسێ نایلونی دا، بەلکو ددانە سەر دەستێن خوە.
عسمەت سەلمان وەیسی، رێڤەبەرێ چاڤدێری یا سەلامەتیا خوراکی ل چاڤدێریا ساخلەمی یا دھۆکێ بۆ رۆژناما ئەڤرۆ گۆت: گوھۆرینا کیسێن نایلۆنی ل نانپێژی و سەمونخانان ھزرا ساخلەمیا دھۆکێ بوو گەھاندیە وەزارەتێ، بەلێ ژ بەر قەیرانا دارایی ئەو پرۆژە ھاتبوو راگرتن.
رێڤەبەرێ چاڤدێریا سەلامەتیا خوراکی ل چاڤدێریا ساخلەمی یا دھۆکێ ئاماژە کرە وێ چەندێ کو ئەڤ بابەتە ل گەل قائیمقامیێ و کارگێریا پارێزگەھا دھۆکێ ھاتیە گەنگەشەکرن ڤە کو دڤێت ئەڤ کیسێن نایلۆنی بھێنە گوھورین بۆ کیسێن کاغەزی، چونکو ھندەک مادە دناڤا ڤی نایلۆنی دا ھەنە ھەر زوو حەل دبن دناڤا وی نانی دا یان وێ سوبێ دا و کارتێکرنەکا ئێکسەر ل سەر ساخلەمی یا مرۆڤی ھەیە و دیسا ئەو نایلون کارتێکرنێ ل ژینگەھێ دکەت و ھەتا 400 سالان ژی دبەت.
نەجمەدین نێروەیی، مامۆستایێ زانکۆیێ ل دور بابەتی بۆ رۆژناما ئەڤرۆ گۆت: کیسێن نایلۆنی و پلاستیک ب گشتی ژ کەرەستەیێن ھایدرۆکاربوونی دھێنە درۆستکرن کۆ ژێدەرێن وان ژ کەرەستەیێن خامە، وەکۆ غازێن سرۆشتی، نەفت و رەژی،کیسێن نایلۆنی چەندین ماددەیێن کیمیایی یێن ژەھراوی تێدا ھەنە، وەکۆ ئیپیکلۆروھایدرین و بیسفینول ئەی و ب رێیێن ڤەخۆارن خۆارن و ھەلمژین کارتێکرنێ ل مرۆڤان دکەت.
زێدەتر دبێژیت: ئەڤ ماددەیێن سەری دیار کری دناڤ ئاڤێدا حەل دبن و ھەکە بچنە دناڤ لەشێ مرۆڤی دا، مرۆڤی تۆشی چەندین نەخۆشیێن ب مەترسی دکەت، شێرپەنجە، نەخۆشیێن مێلاکێ و گولچیسکا کۆ ئەندامێ زازوزێ، نەخۆشیێن شەکرێ، تێکچوونا غودا و ھورموناتان، پەیدابوونا زارۆکێن مشەوە، چونکۆ کارتێکرنا ل جیناتان دکەت و جیناتان دگوھریت، پەیداکرنا تەسەموما خوارنێ و گەلەک نەخۆشیێن دی، نەخۆشیێن جلدی و قەرحە، ھەر کارتێکرنەکا دی کۆ ل ژینگەھێ ب گشتی بکەت، د بەرامبەردا کارتێکرنێ ل سەر مرۆڤی ژی دکەت، ژ بەر کۆ نایلون و پلاستیک رێژەیەکا رساسی دناڤدا ھەیە.
ناڤبری ئاماژە ب ھندێ ژی داکو د ھەر گەرمبوونەکێ دا ئەو رساێە درژیێت و دبیتە جھێ مەترسیێ، ئاریشا ژ ھەموویان مەزنتر، زوو حەل نابن و رەنگە پێدڤی ب زێدەتر ژ 450 سالان ببن (ب گورەی جور و پێکھاتا پلاستیکی)، نمونەیەک کۆ ئەم ھەموو رۆژانە ڤان ماددەیان دگەل کەرەستەیێن دی دخۆین:
دەما سەموونا گەرم بیت و دکەنە دناڤ کیسێن پلاستیکی دا و ب ڤێ رێیێ و دەما ھەلم درۆست دبیت، دبیتە ئەگەر و رێ خۆشکەر ئەڤ ماددەیە حەل ببن و ب رێیا ھەلمێ بچنە دناڤ نانی دا و پاشان ئەم وی نانی دخۆین. ئەڤە ژی مەزنترین مەترسی یە بۆ گشت مرۆڤان و ب تایبەت بۆ ئافرەتان کۆ دەما ماددەیێ بیسفینۆل دچیتە دناڤ لەشێ وان دا، نەزۆکیێ بۆ پەیدا دکەت، ھەر چەندە وەزارەتا ساخلەمیێ یا حکومەتا ھەرێما کوردستانێ بریار دایە نابیت ل سەمونخانەیان عەلاگێن نایلونی بھێنە بکار ئینان و دڤێت ل جھێ وان یێن کاغەزی بن، لێ ھەتا نھا ل ھەموو سەمونخانەیان ھەر پلاستیک دھێتە بکار ئینان، دیسا بکارئینانا گلاسێن پلاستیکی بۆ ڤەخۆارنا چایێ و مانا ئاڤا بتلا ل بەر ھەتاڤێ.
نەجمەدین خویاژی کر، ل جیھانێ، سالانە پتر ژ 5 ترلیۆن کیسێن پلاستیکی دھێنە بەرھەمئینان، د ھەر چرکەیەکێ دا، پتر ژ ئێک ملیۆن بتلێن ئاڤێ دھێنە کرین، ل کوردستانێ، رۆژانە 7 ھەتا 8 ھزار تونێن بەرمایکان دھێنە کومکرن، ژ بلی یێن بەرەلای دھێنە ھاڤێتن.
ل دور چارەسەریێ ژی مامۆستایێ زانکۆیێ گۆت: بکارئینانا کیسێن نایلۆنی بھێتە قەدەغەکرن و نەھێلن بھێنە دناڤ کوردستانێ دا، کۆ نە یا ب زەحمەتە و ھەتا نھا پتری 55 وەلاتان قەدەغە کری یە، کیسێن نایلۆنی بکەنە ب پارە (بۆ نمونە عەلاگە ب 250 دیناران) ب ڤی رەنگی رێژەیەکا مەزن ژ خەلکی بکار نائینن، کیسێن کاغەزی بکار بینن، ھند تشتی بکری، ھندی پێدڤی و نە زێدەتر، ب ھیچ شێوەیەکێ کەرەستەیێ گەرم یێن خوارن و ڤەخوارنێ نەکەنە دناڤ پلاستیکی دا و ھەول بدەن نەھێلنە لبەر ھەتاڤێ ژی (ب تایبەت ئاڤا ڤەخوارنێ)، ل جھێ پلاستیکی بۆ ڤەخوارنا گەرم، کەرەستەیێ شووشە بکار بینن، ھشیارکرنا خەلکی ب مەترسیێن پلاستیکی ب گشتی و پێدڤی ھەموو رێکخراو دام و دەزگەھێن حکومی و میدیا ب تایبەتی رۆلێ خۆ بگێریت.
محەمەد تاھر سەلاحەدین، رێڤەبەرێ فەرمانگەھا ژینگەھا دھۆکێ ل دور بابەتی گۆت: لیژنەکا بلند ھاتبوو پێکئینان ل سەر گوھورینا کیسێن نایلۆنی بۆ کیسێن کاغەزی ل سەر ئاستێ پارێزگەھا دھۆکێ کو ئەڤ کیسە بھێنە گوھورین و تایبەت ل سەمونخانە و ناپێژیان کو نانێ گەرم دکەنە تێدا و کارتێکرن ل سەر نانی ھەیە و دبیتە ئەگەرێ پەیدابوونا نەخوشیان بۆ مرۆڤی، پشتی بریار ل سەر گوھورینا کیسان ھاتیەدان خودانێن سەموخانان نەرازیبوون بەرامبەر قائیمقامیا دھۆکێ دیارکرن کو ھەکە ئەڤێ چەندێ بکەن دێ بھایێ سەموونا بلند کەن، چونکو کیسێن کاغەزی گەلەک دگرانن و دێ نەچاربن بھایێ سەموونێ بلند کەن، چونکو دا ئاریشەکا مەزنتر پەیدا کەن و تایبەت ئەڤ بریارە ل سالێن قەیرانێ بوویە، لەوما بریار ل سەر گوھۆرینا کیسێن نایلۆنی ھاتبوو راگرتن ھەتا وەبەرھێنەرەک کارگەھەکێ دانیت کو کیسێن کاغەزی دروست بکەت و ئەم ژی چاڤەرێی ڤێ چەندێینە.
رێڤەبەرێ فەرمانگەھا ژینگەھا دھۆکێ ئەو ژی دیار کر، چەندین جاران ل پارێزگەھا دھۆکێ دەست ب گوھورینا کیسێن نایلۆنی کریە بۆ کیسێن کاغەزی و ئەڤە ژی د بەرژوەندا گشت خەلکی دایە و دڤێت ئەو رەوشەنبیری ژی بۆ خەلکێ مە پەیدا بیت کو ڤێ چەندێ کارتێکرنێن نەباش ل سەر ژیانا خەلکی ھەنە و دیسا کارتێکرن ل سەر ژینگەھێ ھەنە .
ھێشتا گۆت “گرنگە کیسێن نایلۆنی ببنە پارە و ئەڤە پێنگاڤەکە ئەڤ کیسە ل سەرانسەری پارێزگەھا دھۆکێ بھێنە گوھورین و ئەگەر بھایێ وا ھاتە زێدەکرن ھەموو خەلک دێ نەچاربیت بەرێ خوە ژ ئەڤان کیسان ڤە گوھێزن، چونکو ھەبونا کیسێن نایلۆنی ل سەر عەردی کارتێکرنێن مەزن ل سەر ژینگەھێ ھەنە و ب سالان ئەڤ کیسە ژناڤ ناھێنەبرن.
عبدالرزاق نھێلی، ھەڤال دوستێ ژینگەھێ ل سەر بابەتی بۆ رۆژناما ئەڤرۆ گۆت: بکارئینانا کیسێن نایلۆنی بۆ ھەموو خوارنا و نانی کارتێکرن ل سەر ساخلەمی یا مرۆڤی ھەیە، چونکو ژ ھندەک مادێن ژەھراوی دروست دبیت، تایبەت ل وەلاتێن رۆژھەلات کوالێتی یا کونترۆلی ل سەر ڤان کیسان نینە و ڤێ چەندێ ژی کارتێکرنەکا نەباش ل سەر ساخلەمی یا مرۆڤی ل دەسپێکێ ھەیە و ل دووڤ دا ب گشتی ل سەر ژینگەھێ، کارتێکرنا ڤان کیسێن نایلۆنی پشتی چەند سالان دێ ل وی کەسی پەیدابن و ئەگەر ژی کیسێن نایلۆنی نە.
ژینگەە دوست، عەبدوالرزاق نێھلی گۆت ژی: گرنگە حۆکمەتا ھەرێما کوردستانێ پتر فشارێ ل سەر ڤان مارکێت و سەموخانا و ناپێژیان بکەت ب وێ چەندێ ئەڤان کیسان ب گوھورن بۆ کیسێن نایلۆنی دا کارتێکرنێ ل سەر ساخلەمی یا خەلکی نەکەن.