یاسایه‌ك نوو ل كه‌نه‌دا مشه‌ختان غه‌مبار دكه‌ت
د سه‌ر هندێ را كو رێژه‌یه‌ك هه‌ره زۆر ژ گه‌لێ كه‌نه‌دا مشه‌خته، لێ ڤی وه‌لاتی ل چه‌ند رۆژێن چوویدا بیله‌ك (قایمه) كریه یاسا پرانیا ئه‌ندامێن په‌رله‌مانێ ڤی وه‌لاتی ده‌نگ لسه‌ر دان كو ئه‌و ژی هاتیه بناڤكرن (یاسا ژماره سی 24 یان 51). د ڤێ یاسایێ دا هاتیه روونكرن كو هه‌ر كه‌سێ ژ ده‌رڤه‌ی وه‌لاتی ژ دایك بووی یان ژی زارۆكێ باب و دایكه‌كێ بن كو ل ڤی وه‌لاتی نه هاتبن دنیایێ، هه‌رده‌مێ كاره‌ك نه‌ره‌وا یان تایبه‌ت ب كارێ تێرورێ ڤه هه‌بت وێ جاره‌ك دن ڤرێكه‌ن وی جهێ ژێ هاتی ئه‌ڤجا ئه‌ڤ تاكه كه‌سێ هه‌نێ ناسناما ڤی وه‌لاتی وه‌رگرت بیت یان نه ئه‌و نه گرنگه. له‌وان گه‌له‌ك چاڤدێرێن سیاسی ئه‌ڤێ یاسایێ ب یاسه‌یه‌ك دوور ژ بنه‌مایێن دیموَكراسی و مافێ مرۆڤان دزانن و مشه‌خت وه‌سان بیردكه‌ن كو ژ ڤێره و وێڤه دێ بنه وه‌لاتیێت پلا دوو و ئه‌ڤێ خالێ گه‌له‌ك نه ئارامی خسته دلێ وه‌لاتیێن كه‌نه‌دی یێن مشه‌خه‌ت ئه‌وێن كو لڤێره سێ نڤش تێنه‌په‌راندبیت. د ڤی چارچێوه‌یدا جڤاكێ كورد هه‌میێ ڤه‌دگریت ژ به‌ر كو كورد لڤێره نڤشه‌ك ژی تێنه‌په‌راندیه.
كه‌نه‌دا ئێك ژ وان وه‌ڵاتان بوویه كو پشتی هاتنا رێكخراوا تێرورستی یا داعشێ، گه‌له‌ك بهێز دژی ڤێ رێكخراوێ راوه‌ستایه و بهه‌موو شیانێن خوه یێن مادی و له‌شكه‌ری و موَراڵی، ژ هه‌ژیه وه‌ره گوتن كو ته‌نێ سه‌روَك وه‌زیرێ كه‌نه‌دا ستیڤن هارپه‌ر بوو كو بشێوه‌یه‌ك راسته‌وخۆ ل مه‌یدانا شه‌ری ئاماده‌بووی ل به‌روكێن شه‌ری ل كوردستانێ و عێراقێ. هه‌لبه‌ت دهه‌ر كاره‌كیدا كارڤه‌دان یا هه‌ی. پشتی كو ئه‌ڤی وه‌ڵاتی پتر و بله‌ز خۆ هاڤێتی دناڤا كێشه‌یێن ئالوزێن سیاسی و له‌شكه‌ریدا، تاكه كه‌س و رێكخراوێن تێروریستی لڤین ل كه‌نه‌دا كرن دژی ڤی وه‌لاتی ژ وێ ئه‌گه‌رێ هنه‌ك روودانێت تێروَرستی لڤی وه‌لاتی په‌یدا بوون ژ هه‌میان كاریگه‌رتر یا سالا پار بوو كو دناڤا جه‌رگێ په‌رله‌مانێ كه‌ندا ل پایته‌ختێ ئوتاوه روودا و د ئه‌نجامدا بۆ ئه‌گه‌را كوشتنا پاسه‌وانه‌كێ په‌رله‌مانی ئه‌ڤ ژبلی كو بده‌هان تاكه كه‌س په‌یدابوون كو چوون په‌یوه‌ندی برێكخروارا داعش كرن. ئه‌ڤه ژ بلی گوَمان هه‌یه كو گه‌له‌ك هه‌نه دغلغلن دناڤا جڤاكێ كه‌نه‌دی دا و دخازن گوَرزان دانن گه‌ر ده‌رفه‌ت بوَ په‌یدا بوو. پێدڤیه بێت گوتن لڤێره كو بدرێژیا چه‌ندین چه‌رخان ئه‌مریكا كه‌نه‌دا ناڤكربوو كو جهه‌ك ئارامگه‌ها تێرورێ یه. لێ پشتی هاتنا پارتا كونسێرڤه‌تیڤ بسه‌روَكاتیا ستیڤن هارپه‌ری، نووكه و ئه‌ڤه چه‌ندین ساله ئه‌ڤ جوَره سیاسه‌تا ڤی وه‌ڵاتی كه‌یفا برا مه‌زنێ وێ ئانیه لێ ئه‌ڤ جوَره بیركرنا سیاسی بوویه دلگرانیا گه‌له‌ك ژ وه‌لاتیێن كه‌نه‌دی و نووكه سیاسه‌تا پارتا هه‌نێ خوه‌ستیه ل سه‌ر دوو وه‌ریسان بله‌یزت و ئه‌ڤ دوو وه‌ریسه وێ چه‌وان د به‌رژوه‌ندیا پارتا ستیڤن دا بت ئه‌و ل هه‌لبژارتنێت ئه‌ڤ ساله ل مه‌ها ده‌ه وێ ئاشكه‌راببت. بهه‌ر ئاوایه‌كی بت ئه‌ڤ پێنگاڤا كه‌نه‌دا هات بۆ ده‌رخستنا یاسا سی 24 كو مشه‌خت ئازراندینه پشتی كو كه‌نه‌دا خوه دبینت لبه‌رده‌م گه‌له‌ك ته‌نگاڤیان و وه‌سان بیر دكه‌ت كو دڤێت ئه‌و ئه‌ڤێ بریارێ بده‌ت دا بشێت به‌رپێن كه‌سانێن تیروَست به‌رته‌نگ بكه‌ت و نه شێن چ كاران بكه‌ن ژ به‌ر كو ئه‌و وێ بكه‌ڤن بن ڤێ یاسایێ و بساناهی وێ وه‌رن دیپوَرت كرن(ده‌رخستن) و زِڤرینن وه‌ڵاتێن وان. ئه‌ڤه ژ ئالیه‌كی ڤه تێت گوتن كو كه‌نه‌دا بڤێ بریارێ دكاریت ناڤا خوه پتر كوَنتروَل بكه‌ت و نه هێلت ئاسایشا نه‌ته‌وی بكه‌ڤته ژێر بڤه‌یێ و خه‌تارناكیێ. لێ خالا كو توخمێ مشه‌خت نه ئارام دكه‌ت تێت وه‌رگێران كو ئه‌ڤ وه‌لاته دخازیت ناڤا خوه پاك بكه‌ت و وێ هێجه‌تان دژی كوَما مشه‌ختان ده‌رخت و هه‌ر كه‌سێ وان بڤێت وێ ژ ڤی وه‌لات بكه‌نه ده‌ر بیێ كو كه‌س بكارت ئه‌وان بپارێزت و دیفاعێ ژێ بكه‌ت، وه‌كو دیار ئه‌ڤ خاله پتر ژی خه‌لكێ موسلمان ڤه‌دگریت ژ به‌ر كو مللملانێ یا ئه‌ڤروَ پتر ل مه‌یدانا وێ جڤاكێدایه و له‌وان ژی پتر ژ هه‌موو جڤاكان خه‌لكێ موسلمان ل كه‌نه‌دا بڤێ بریارێ سه‌رگه‌ردان بینه.
بۆ كورت ڤه‌بریانا ڤی بابه‌تی وه‌سان دیاره كو كه‌نه‌دا نوكه گه‌هشتیه قوَناغه‌ك سه‌ریا دوو رێیان و ل هه‌لبژرتنێت بهێت د ڤێت خوه ئێك لا بكه‌ت یان دڤێت ئه‌و پێنگاڤا هاڤێتی كو دژی تیروَرێ و هه‌موو خالێن پێڤه‌گرێدایێن وێ بدومن و دلێ جیران و برایێ مه‌زن كو ئه‌مریكا یه نه‌هێلت یان ژی مینا به‌ر جاره‌ك دن پارتا لیبڕاڵ هه‌لبژێرن و ئه‌و پێنگاڤێن ستیڤن هارپه‌ری و پارتا وی هاڤێتین جاره‌ك دی راستكه‌ن و ل شوونا رۆلێ هێرشی و یارمه‌تیان دناڤا كێشه‌یێن جیهانێ دا بتایبه‌تی شه‌رێ تیروَرێ ببت وه‌ڵاته‌ك به‌ره‌ڤان مینا سیاسه‌تا سالێن 50 و 60 و هه‌تا 2000. هه‌لبه‌ت گه‌ر هات و سیاسه‌تا پارتا لسه‌ر حكومی به‌رده‌وام بوو ئه‌ڤه ئه‌و بریارا سی 24 وێ قایم جهێ خوه بگرت و گه‌له‌كێن دی ژی یێن بڤی جوَری ددووڤدا وه‌رن.
