بارزانی و بزاڤا رزگاریخوازا کوردی 1975 – 1990
مەسعوود بارزانی
پشكا پازدێ
شەرێ جینۆسایدا
كورد و كوردستانێ و رۆلێ نەتەوەیێن ئێكگرتی هەمبەری
وی شەری
165
سەرەرای ئەڤان ژی ژ روویێ دەروونی ڤە كارتێكرنەكا مەزن دكەتە سەر مللەتێ كورد و وەلێ دكەت كو باوەری ب كیانێ هەڤپشك ژی گەلەك كێم بیت و هزر د گەلەك شێوازێن تایبەت دا بكەت بۆ بەرگرییێ ژ ماف و كەرامەتا خوە كو ب پشتراستی ڤە وێ دەمی دێ ژ دەستێ هەموو ئالییەكی دەركەڤیت و دوژمنێن سەرەكی یێن كورد و عەرەبان دێ مفای ژێ وەرگرن.
ئانكو پێدڤیە هێزێن پێشكەفتنخوازێن ئیراقی و عەرەبی و جیهانی، ڤێ شاشییا هزری و ڤێ سیاسەتێ بنئاخ بكەن، بۆ وێ ئێكێ چارەسەرییا كێشەیا كوردی ل ئیراقێ د چارچووڤێ نشتیمانەكێ هەڤپشك دا بكەڤیتە سەر سەمتا چارەسەرییەكا ئاشتییانە و دیمۆكراتی.
ب هەژمارا سەددامی ژی، ئەو دشێت جهێ شاهێ گۆربەگۆر، كو ب پۆلیسێ كەنداڤی دهاتە ب ناڤ كرن، بگریت و دەڤەرێن پەترۆلی یێن ئەهواز و ئابادان ژی بێخیتە سەر ب ئیراقێ ڤە. ب هەژمارا وان ب خوە ژی كو هێرش بریە سەر ئیرانێ دێ بەرگرییەكا گەلەك كێم هەبیت، ب پشتراستی ڤە شاشییەكا گەلەك مەزن بوو، بەرۆڤاژی ئەو روو ب روو بەرگرییەكا دژوار یا جەماوەرێ ئیرانێ بوون و ل دەمێ هەشت سالێن شەری دا خوە نیشادا و ب هزرا مە هەكە كاربدەستێن كۆمارا ئیسلامییا ئیرانێ ب چاكی كەتوارێ ئیراقێ خواندبا و ل سەر بنەمایەكێ راست یێ بەرژوەندییا هەڤپشك هاریكارییا ئۆپۆزسیۆنا ئیراقێ ب گشتی و ئۆپۆزسیۆنا كوردی ب تایبەتی كربا، ئەم پشتراست بووین كو رژێما فاشی یا بەغدا دا ژناڤ چیت.
نەك ئەم پارتی، خو هەتا هەموو هێزێن ئۆپۆزسیۆنا كوردستانێ و ئیراقێ، مە ب راستی زانی كو ب دۆستایەتیێ د گەل كۆمارا ئیسلامیا ئیرانێ دا مفای ژ ڤێ دەلیڤێ و هەڤركییا ل دەڤەرێ وەربگرین، ب مەرجەكی كو سەربخوەییا خوە بپارێزین و ئەم خودانێن بریارێن خوە بین و بگەهینە ئارمانجێن خوەیێن سیاسی، ژ بەر كو سەددام و رژێما وی دەستپێكەرێن وی شەری بوون، ب پشتەڤانییا ئیمپریالیزم و وەلاتێن كەڤنەپەرستێن دەڤەرێ، بێی كو بۆچوونا گەلێن ئیراقێ و پێشەنگێن خوە وەربگریت. گەلێن ئیراقێ ب كورد و عەرەب ڤە، تووشی ڤی شەرێ كاڤلكەر بوون كو ب زیانا هەرە مەزن یا گیانی و مالی یا ئیراقێ و ئیرانێ تەمام بوو، هەردو وەلات كاڤل بوون، ب تایبەت نێزیكی سنۆران، ژ ئەنجامێ درێژەپێدانا شەری زیانێن گیانی یێن ئیراقێ ب سێسەد هزار كوشتی و نیڤ ملیۆن بریندار و پەككەفتییان هاتە خەملاندن. زیانێن مالی ژی ب سەد و شێست و سێ ملیار دۆلاران هاتە تەخمینكرن، لەورا گەلەك رەوت و هەلسەنگاندنێن جودا ل ئیراقێ و وەلاتێ، عەرەبی و هەتا كۆمارا ئیسلامییا ئیرانێ ژی پەیدا بوون، هەموویان، یان پترییا وان ب هیڤیا دوماهی هاتنا شەری بوون، ل سەر بنەمایەكێ دادپەروەرانە یا ئاشتیخوازانە كو ب چاكی مافێن گەلێن ئیراقێ و ئیرانێ ل بەرچاڤ بهێنە وەرگرتن ژ روویێ پاراستنا سەربخوەییا ئیراقێ و ئیرانێ و مافێ سەروەرییا ل سەر هەموو وەلاتێن خوە هەبیت و (دەستدرێژكار) و دەسپێكەرێن شەری بهێنە دیاركرن و بهێنە سزادان.
ل ڤێرێ پێدڤییە گەلەك بابەتییانە سروشتێ وی شەری و هەلوەستێ خوە و هێزێن ئۆپۆزسیۆنا كوردستانێ و ئیراقێ بۆ هەوە هەموو ئالییان ب باشی رۆهن بكەین، ژبەركو گەلەك پرسیار ل سەر هەنە و گەلەك كەتوارێن جودا هەمبەری وێ سەرهلدا بوو، خو هەتا نها ژی رۆهنكرنەكا كەتواری و بابەتییانە ل سەر نەهاتیە كرن.
ب پشتراستی ڤە سروشتی وی شەری ژبۆ ئیراقێ، شەرەكێ نشتیمانی نەبوو، بەلكو شەرەكێ بەرفرەهخوازی بوو و ژبۆ ئیرانێ ژی شەرەكێ بەرگرییێ بوو، ئەڤە ژ ئالییەكی ڤە، ژ ئالییەكێ دی ڤە كو ب ئاراستەیا ئیستیعمارێ و هندەك وەلاتێن كەڤنەپەرستێن دەڤەرێ دەستپێكربوو، رۆژئاڤا و كەڤنەپەرستان مەزنترین و پیسترین كەیس لێ دیت، ب عەرەبكرنێ و گوهارتنێ بۆ وێ ئێكێ هەڤسەنگییا هێزێ د بەرژوەندا ئیراقێ دا بگوهۆرن و دەستهەلاتا سیاسی و سەربازی یا خوە ژی ل دەڤەرێ زێدەتر لێبكەن، بازارێ چەكفرۆشتنێ ب هەموو رێكەكێ و ب هەموو شێوەیەكێ زێدتر لێبكەن و نەهێلن مللەتێن ئازادیخواز ژی ل دەڤەرێ هەناسا خوە هەلكێشن و ئیرانێ ژی نەچار بكەن ڤەگەریتە پاشكۆیێ رۆژئاڤا، یان ژی ب تەمامی رژێما كۆمارا ئیسلامییا ئیرانێ ژ ناڤببەن، د گەل ڤێ یەكێ ژی دا هێزا بەرگرییا ئیرانێ گەلەك كز نەببوو، لێ ژبەر شاشیێن وان یێن مە پێشتر بەحس كرین، ئێخستنە كەتوارەكێ (گۆشەگیرییا جیهانی)، د گەل دەستوەردانا راستەوخۆ یا ئەمریكا د كەنداڤی دا و هەموو ب زیانا وان و دۆستێن وان و د بەژوەندا سەددامی و رژێما وی و رۆژئاڤا دا تەمام بوون. ئەو بوو كو بریارا 598 هاتە دان، پێدڤی بوو ژ كەتوارێ هێزێ قەبوول كربا، ئەڤە ژ ئالییەكی ڤە، ژ ئالییەكێ دی ژی، باشتر بوو بەری قەبوولكرنێ، هێزێن ئۆپۆزسیۆنێن كوردستانی و ئیراقی هاتبانە ئاگەهداركرن، ژبەركو كێم و كاسیێن بنەرەتی د بریارا 598 دا هەنە كو پێدڤی بوو ئیرانێ ب تەمامی نیشا دابا كو دەستپێكرنا شەرێ دویێ ئیراقێ ل دژی گەلێن ئیراقێ ب گشتی و مللەتێ كورد ل كوردستانا ئیراقێ ب تایبەتی هاتیە پشتگوهخستن، ئانكو جڤاتا ئاساییشێ ب هووركاتی ئەگەرێ سەرەكی یێ رێككەفتناما 6ی ئادارێ ل جەزائیرێ و هەلوەشاندنا وێ ژ ئالییێ رژێما سەددامی ڤە گەنگەشە بكەت كو ئەگەرێ سەرەكییێ هێرشا سەددامی و رژێما وی بوو بۆ سەر ئیرانێ، ژبلی نیازێن پیس یێن عەرەب و كەڤنەپەرستێن دەڤەرێ، وەكو پێدڤی خواندن بۆ نەهاتبوو كرن. پشتی قەبوولكرنا بریارا 598 ژ ئالییێ ئیرانێ ڤە و راوەستدنان شەرێ ئیراقێ و ئیرانێ، سەددامی و رژێما وی، ب وی پەرێ درندایەتییێ هێرش ئینا سەر هێزێن ئۆپۆزسیۆنا كوردستانی و ئیراقی ب گشتی و بۆ سەر هێزێن پارتییا مە ب تایبەتی، ل دەڤەرێن سیدەكان و مێرگەسۆرێ، ب وی پەرێ درندایەتییێ ل (دەڤەرا خواكوركی) ل رۆژا 19ی تیرمەها 1988ێ و دەڤەرێن لقێ ئێك یا قەهرەمان ل پارێزگەها دهۆكێ و مووسل، ل خواكوركی برایێن مەیێن پێشمەرگە د دەمێ 52 رۆژان دا، مەزنترین و فیداكارترین پارێزگاری ژ دەڤەرێن رزگاركری و مللەتێ مە كر كو گەلەك ب شانازی ڤە دبێژین شەرێن وەسا قەهرەمانانە یێن پێشمەرگەی د دیرۆكا شۆرەشێن دی یێن كوردستانێ دا نەهاتینە دیتن. ب ڤێ ئێكێ ژی دەستێن خوە نەهەلگرتن و فۆكسەكا مەزن ئێخستە سەر دەڤەرێن لقێ ئێك ل پارێزگەها دهۆكێ و مووسل ل رۆژا 25ی تەباخا 1988ێ و هەتا 29ی تەباخا 1988ێ هێزا سوپای و جاشان ب تانك و فرۆكە و چەكێ كێمیایی و چەكێ بایۆلۆژی ژیان ل وێ دەڤەرێ نەهێلا، بۆ وێ ئێكێ نیشا جیهانێ بدەن كو هێزێن ئۆپۆزسیۆنا كوردستانی و ئیراقی ب گشتی و هێزێن پارتی ب تایبەتی دوماهی پێ ئینا و دەڤەرێن ئازادكری ل كوردستانا ئیراقێ نەماینە و نەشێن ڤەكەنەڤە.
ل ڤێرێ پێدڤییە گەلەك ب هووركاتی و بابەتییانە هەلوەستەكی وەرگرین، رەوشا نها و پاشەرۆژا خوە ژی ل بەرچاڤ وەرگرین و ب باشی د هندەك هەلسەنگاندنان دا رەخنە ل سەر وێ ئێكێ هەیە كو (شەرتانێ ل سەر شەری هاتیە كرن).
رخنە ل خوە گرتن گەلەك یا پیرۆزە، ژ بەر كو (مەكینا هێزێ) یە بۆ موكمكرنا پەیوەندییان د ناڤبەرا هێزێن ئۆپۆزسیۆنا كوردستانی و ئیراقی دا، لێ ئەوا راست بیت مە پارتی بزاڤ كرینە مفای ژ رەوشا بابەتی وەربگرین، ب تایبەتی كو مە سەربخوەییا خوە پاراست بوو و ئەم خودانێن بریارا خوە بووین و مە خوە ب هێز ئێخست بوو، كو د بەرژوەندا بزاڤا كوردایەتییێ و دیمۆكراتییا ئیراقێ دا بوو، نە ئەم ب تنێ، بەلكو پترییا ئالیێن ئیراقی ب گشتی و ئالیێن كوردستانی ب تایبەتی، وەكو مە، خو ژ مە زێدەتر ژی دخواست مفای ژ وێ رەوشێ وەرگرن.
