پـەروەردە و ئـاڤـاكرنـا مرۆڤـان
ئەلند مزووری
1 ــــ 2
پەروەردە پرۆسیسا ئاڤاكرنا مرۆڤانە ب ڕەوشت و كریارێن جوان و شایستە د ژینگەهەكا ئارام و ساخلەم دا، ئەڤ پرۆسیسە ژ زارۆكی (زارۆكینیێ) دەست پێ دكەت وەك بنەمایەكێ سەرەكی بۆ ل سەر ئاڤاكرنا كەسایەتیەكا خودان شیان هەتا دگەهیتە ژیێ پێگەهشتنێ(گەنجاتیێ)، ئەڤە ژی وەك ئەركەكێ مرۆڤاتی و هەمی ئایینا ژی گرنگی دایە ڤێ پرۆسێسێ، هەر وەسا بوویە جهێ پیتەپێكرنا هەمی جیهانێ، بەلكو ب سەدان ڕێكخراوێن تایبەت ب زارۆكان ڤە ئەڤرۆكە كار ل سەر ڤێ مژارێ دكەن، بۆ وێ ئێكێ بەرەبابەكێ پێگەهشتی ئاڤا بكەن بۆ پاشەڕۆژەكا گەش.
پێناسەیا پەروەردەیا زارۆكی:
پەروەردە ب گشتی ئارمانجەكە بۆ گەشەكرنا هەمی لایەنێن زارۆكی، جەستەیی، دەروونی و ڕەوشتی، هزری و كەلتووری و سۆزداری د كەسایەتیا وی دا.
كەنگی پەروەردە دەستپێدكەت؟
پەروەردەكرنا زارۆكی هەر ژ دایكبوونێ دەست پێدكەت و بەردەوام دبیت هەتا دگەهیتە قووناغا پێگەهشتنێ و بالغبوونێ (گەنجاتیێ)، كۆ وی ئەو شیان هەبن پشت بەستنێ ل خۆ بكەتن و ببیتە خۆدانێ بڕیاری و بەرپرسایەتیا خۆ، ئانكۆ هەتا دگەهتە ژیێ د ناڤبەرا (١٧-٢٠) سالیێ.
بێگۆمان هەر دەم دایك و باب هەولددەن زارۆكێن خۆ شاد و دلخۆش بكەن و گەلەك ژ دایك و بابان ژی زارۆكێن خۆ زێدە دنازینن و بهەر ڕەنگ و شێوەیەكی سەرەدەریێ دگەل دكەن و یاریان دگەل دكەن و هەمی شیانا دئێخنەبەر بۆ بەختەوەركرن و كەیفخۆشیا وی، بەلێ گەلەك جاران وان ئاگەهـ ل چەمكێ پەروەردەكرنا وان نابیت، یان ژی وی لایەنێ گرنگ بۆ ژیانا زارۆكێ خۆ ژبیر دكەن یان پشتگوه ڤە دهاڤێژن، هەتا كۆ ئاریشەك لێ پەیدا دبیت، چ د ژیێ پێنچ سالیێ یان حەفت سالیێ یان نەه سالیێ دا، یان ژی دەمێ دگەهیتە ژیێ سنێلەیێ، ژنووی دێ پەنایێ بەنە بەر پەروەردێ، بەلێ بڤی ئێكێ و دڤی ژیدا دبیتە ئەگەرێ بەرزەكرنا قووناغەكا گرنگ ژ ژیێ ڤی زارۆكی.
مە كوردان گەلەك گۆتن هەنە دەربارەی پەروەردەكرنا زارۆكان دبێژین (زارۆك شفكا تەرە كیڤە ببەی وێڤە هەرە)، یان ژی دهێتە گۆتن(شڤك ب تەری د چەمیێت) و گەلەك گۆتنێن دی هەنە ل دۆر ڤی بابەتێ، ئەڤ گۆتنە وێ چەندێ دگەهینن كۆ پێدڤیە هەر ل دەستپێكێ خێزان و بتایبەت دایك و باب پەنایێ ببنە بەر پەروەردەكرنا زارۆكێن خۆ هێشتا ئەو د بچویك و دقووناغێن دەستپێكی دا، دا بشێن كونترۆلێ ل سەر هەمی هەست و سۆزێن وی بكەن و سنۆرەكی بۆ كار و لڤین و ڕەفتارێن وی بكەن.
ئەرێ كەنگی پەروەردە دەست پێ دكەت؟
پەروەردە نە میراتەكە دهێتە ڤەگۆهاستن یان كولتوورەك بیت لێ بنێرین، یان دەمەك نینە كو بێژین یێ دسەردا دەربازبووی، یان ژی بزاڤەك بیت بێژین یاراستە یان خرابە، بەلكۆ پەروەردە زانست و ڕاهێنان و كارەماینە، ئەڤە ژلایەكیڤە و ژلایەكێ دی ڤە پەیام و بەرپرسایەتیە و ژ چار ئالیێن سەرەكی دهێتە وەرگرتن: مال، قۆتابخانە، بنگەهێن ئایینی بۆ نموونە مزگەفت و كۆمەلگەه.
دشێین بێژین كو تەوەرێن پەروەردەێ، پەروەردكار و خوێندكار و ژینگەهن، بۆ وێ ئێكێ پەروەردەیەكا ساخلەم و سەركەفتی پەیدا ببیت، دڤێت بشێوەیەكێ باش سەر ڤان هەرسێ ڕەگەزان كاربكەین و زەمینێ بۆ پەروەدەكاری و ژینگەهێ بەرهەڤ بكەین، داكو ئەڤ پەروەردكارە بگەهیتە قووناغا پێگەیشتن و هۆشیاریێ، د دویڤدا دەست ب فێركرنێ و پەروەردەكرنێ و ڕاهێنانان بكەت.
قووناغێن پەروەردەكرنا زارۆكان، ژ دەستپێكێ هەتا دوماهیێ:
قووناغێن پەروەردا زارۆكان زنجیرەكا دەمانە كۆ بڕەنگەكێ سەرەكی پشتبەستنێ ل سەر ژیێ زارۆكی و گەشەكرن و ئاڤاكرنا وی یا هزری و جڤاكی دكەتن، قووناغێن پەروەردا زارۆكان ژ(٤) قووناغێن سەرەكی پێك دهێت:
ـ پەروەردا زارۆكێن ژنووی ژدایك بووی.
ـ قووناغا سەرەتایی ژ ژیێ (٢ ـ ٦ و ٧).
ـ قووناغا زۆكینیا فامابوونێ (مەزن)، ژ (٧ ـ ١٤) سالیێ.
ـ قووناغا سنێلەیی ژ(١٤ -٢٠) سالیێ.
ژێـدەر:ـ
ـ متی تبدأ التربیە؟ الجزیرە نت، م. عماد حجازی.مستشار تربوی وأسری ـ. https://www.aljazeera.net
ـ متی تنتهی تربیە الگفل وما هی مراحل التربیە بالترتیب/ حلوها ـ https://www.hellooha.com.
ـ متی تبدأ التربیە؟ شبكە اڵالوكە ـ https://www.alukah.net › social ›
ـ تربیە اڵابنا‌و كما یجب أن تكون/ شبكە اڵالوكە ـ https://www.alukah.net.
