ئۆپۆزسیۆن پێدڤیەكا ژیانێ و مرۆڤی یە، نەتەڤگەرەكە ل بەر دەرازینكا سیاسەتێ چیقەچیقێ دكەت
عادل حەسەن
1 ــــ 3
پێشكەفتنا گەردۆنی و ژیانێ و مرۆڤی، گرێدای بەردەوامبوونا هەڤدژیانە، رویبرووبوونا جیاوازییا هزر و دیالۆگان ساخلەم یا ل سەر بنەمایێ رێزگرتنی ورێژەیێ دهێتە ئاڤاكرن، ل وی دەمی ئازادی جهی خۆ یێ رەسەن و دروست دبینیت.
«گرژییا د ناڤبەرا دو هێزین هەڤدژ ببنە ئەنجامێ دروستبوونا پەیوەندییا د ناڤبەرا هەردو هێزان دا، ل وی دەمی ئازادی دگەهیتە لۆتكەیا پێناسەیا خۆ، ئەو گرژیبوونە پاییسكا گەشەبوونا ئاسۆیێن دیرۆكی یە». هیگل.
تێگەهێ هیگلی
ب گۆر تێگەهێ هیگلی، واتە ئۆپۆزسیۆن نابیتە پووچگەری بەلكو مەرجێ سەرەكی یێ هەر پێشكەتنە‌كێ یە.
لێ دەمێ هەموو چالاكیێن ئۆپۆزسیۆن ژ بۆ بدەستڤەئینانا هندەك دەستكەفتیێن كورتخایەن بن، ل وی دەمی ئەو نابیتە ئۆپۆزسیۆنەكا راستەقینە، بەلكو دبیتە ئۆپۆزسیۆنەكا هەلپەڕست.
هەلپەڕستی هەردەم هەموو ئامرازین خاپاندنێ ژبۆ سەردابرنا كەسێ بەرانبەر بكاردئینیت، واتە ستراتیژییا ئۆپۆزسیۆنا هەلپەڕست یا جودا نینە ژ ستراتیژییا وێ دیكتاتۆرییا ئۆپۆزسیۆن بانگەشەیا شەڕی ل دژی دكەت.
قۆناغێن ئۆپۆزسیۆنا ل كوردستانێ
ل سالا 1991 تاكو 2014ێ ئۆپۆزسیۆن د قۆناغەكێ دا بووری یە، ل سالا 2014 تاكو نوكە ئۆپۆزسیۆن د قۆناغەكا دی دا بووری یە و تێگەهێن هەردو قۆناغان گەلەك ژ هەڤ د جودانە.
ئەم دشێین وەسا بەرچاڤ بكەین كو ئۆپۆزسیۆنا سالا 1991 تاكو 2014 هەتا رادەیەكی ئۆپۆزسیۆنەكا بەرئاقل بوو، ل گەل هەبوونا چەندین كەموكورییان و بەر ب ئاقارێ درووشمێن تەیسۆك ڤە دچوو، لێ هەتا رادەیەكی بەرژوەندیێن ستراتیژی یێن نشتیمانی ل بەرچاڤ دگرتن و باشترین میناك ئەو نە ل گەل هندێ بوو كو حوكمەتا هەرێما كوردستانێ رادەستی حوكمەتا فیدرال بكەت یان نە ل گەل وێ چەندێ بوو كو دەست ژ مافێن دەستووری یێن گەلێ كوردستانێ بەردەن، ب كورتی دشێین بێژین كو بەرژەندیێن نشتیمانی «ئاخ، شووناس، سەروەرییا كوردان، مافێن دەستووری» ل بەرچاڤ دگرت.
ب هەموو شێوەیان دەولەتا فیدرال هەتاكو سالا 2014 فشار ل حوكمەتا كوردستانی كرن كو دەست ژ مافێن دەستووری بەردەن و حوكمەتا كوردستانی دەست ژێ بەرنەدان، باشوورێ كوردستانێ و گەلێ كوردستانی و حوكمەتا كوردستانی تووشی چەندین قەیرانێن ستراتیژی ببوون، مینا «شەرێ داعشێ، برینا بودجەی، قەیرانێن ئابووری و سیاسی، ڤایرۆسێ كۆرۆنایێ، راگرتنا پەترۆلێ، شەرێ دگەل حەشدا شەعبی و ئارتێشا ئیراقێ…هتد»، باشوورێ كوردستانێ تووشی دەردەسەریێن مەزن بوو.
فۆكسا ئۆپۆزسیۆنێ و گوهۆرینا دۆزا مللەتی
هەموو زانستێن سۆسیۆلۆژی، ئابووری، دەرووناسی، دیرۆكی و جڤاكی دیار دكەن كو دەمێ مللەتەك تووشی شەڕێن دژوار دبن، ئەو مللەت دكەڤینە دبن هندەك قەیرانان دا و نەخاسمە قەیرانێن ئابووری و ئێكەم تەخا تووش دبیتێ، تەخا فەرمانبەر و هەژارانە، د پڕاكتیك دا ژی فەرمانبەرێ كوردستانێ ژ ئەنجامێ كیمبوونا مووچە‌ی تووشی دەردێن دژوار بوو، ل ڤی سەقایێ كوردستان تێدا بووری جۆرە ئۆپۆزسیۆنەك پەیدابوو كو چاڤێ خۆ ل هەموو قەیرانێن كوردستان تێدا دەرباز دبوو بنقینیت و فۆكسا خۆ ئێخستە سەر نەبوونا مووچە‌ی و وێ ژیانا ب هەژاری یا وەلاتی تێدا دبووریت و تنێ ئەگەرێ هەژارییا فەرمانبەری دكرە ستۆیێ نەساخلەمییا حوكمەتا كوردی، وەسا بەرچاڤ دكەن كو چ ئەگەرێن فشارێن دەرەكی نینن و حوكمەتا كوردی نەكەتییە دبن چ هەڤڕكییان دا و رەوشا وێ یا سیاسی و ئابووری زۆر یا باشە، ئەو بۆ خوشییا خۆ دخوازن فەرمانبەرێ كورستانی د وێ رەوشێ دا بژیت.
ئەڤ جۆرێ گێلەشۆكا هەڤركییا سیاسی بەردەوامی دا خۆ، هەتاكو گەهشتییە وی رادەی كو كێشا مللەتەكێ ب سەدان سالە جانگۆری داین بۆ بدەستڤەئینانا خۆسەرییا خۆ بگوهۆرن و بكەنە كیشەیەكا ژمێریاری، ل سەر شاشەیێن تێلەفزیۆنان و ب كوردیەكا پەتی و بلڤینەكا فێلبازانە، شەهیانێ ل سەر دەروونێ فەرمانبەری بكەن و ب لۆژیك ببێژن: گەر حوكمەتا كورستانێ هەیڤانە 120 ملیاران بدەتە حوكمەتا فیدرال و حوكمەتا فیدرال یەك ترلیۆن دیناران بۆ حوكمەتا كوردی بهنێریت، ماكی دێ پتر قازانجێ كەت؟!.
گەر مرۆڤ دوور ژ رەوشا ئەو تێدا د بووریت و ئارمانجێن خەباتا سەدسالی و مافێن دەستووری، بەرێ خۆ بدەتە وێ گۆتنا لۆژیك یا ئۆپۆزسیۆن دبێژیت، دێ كەڤیتە سەرێ مرۆڤی كو گۆتنا ئۆپۆزسیۆنێ راستە و حوكمەتا كوردی یا خەمسارە و یا شاشە.
كورتبینی و چەوساندن
لێ تێگەهێ لۆژیكی یێ ئۆپۆزسیۆن ل سەر كار دكەت زۆر یێ كورتبینە، گەلەكێ مەترسیدارە و مرۆڤ دشێت بێژیت مەترسیدارترین جۆرێ چەوساندنا مللەتێ كوردستانی یە و ئەڤ چەوساندنە بەری هەموویان ب ئۆپۆزسیۆنێ ب خۆ ڤە ژی دگریت.
بەلێ ئەڤ چەوساندنە دەمێ ئارمانجا خەباتا سەدسالییا مللەتەكێ جانگۆری دگوهۆری بۆ بازارێ بازرگانییەكا بچووك یا دەمكی.
ئەو هەژارییا ئەڤرۆ وەلاتیێ باشوورێ كوردستانێ تووش بوویێ نەدیاردەیە‌كا سروشتییە و نە ژ ئەنجامێ ساخلەمییا حوكمەتا كوردییە هەتا رادەیەكی «دگەل هەبوونا چەندین كەموكوریێن حوكمەتێ و گەندەلیێ و نەدادوەریێ»، بەلكو تا رێژەیە‌كا زۆر ئەڤ هەژارییە ژ ئەنجامێ هەژموونا سیاسییا دەرەكی یە ل سەر حوكمەتا كوردستانی و ئەڤ هەژموونە بۆ هەروەییێ نەهاتییەكرن بەلكو بۆ ب ئەنقەست هاتیە كرن، حوكمەتا فیدرال ئەو هەژموون «بودجە بڕین، قەیرانێن جودا» ئەنجام نەدایە تاكو بهێت ل جهێ حوكمەتا كوردی وەك قۆناغا یەكێ برێڤەببەت، بەلكو ئارمانجا وێ هەژموونێ وەك قۆناغا یەكێ ئەوە كو كەسایەتییا كوردستانی ژ روویێ دەرۆنی و نشتیمانی و جڤاكی ڤە لاواز بكەت، واتە دروستكرنا هەژاریێ بۆ هندێ یە تاكو وەلاتیێ كوردستانێ دەستا ژ مافێن خۆ یێن چارەنڤێسی و درێژخایەن بەردەت و بۆ بدەستڤەئینانا هندەك پێدڤیێن بەروەخت بگوهۆریت.
ئۆپۆزسیۆن و ژینگەها كارێ وێ
زانستێن ئابووری و جڤاكی و دەروونی وەسا بەرچاڤكرینە كو برسیبوونا مرۆڤان باشترین ژینگەهە بۆ خەباتا ئۆپۆزسیۆنا هەلپەڕست، ئەڤ جۆرێ ئۆپۆزسیۆنا هەلپەڕست د ڤێ ژینەگەهێ دا شیانێن كارێن گەلەك خراب هەنە و ب سناهی دشێت ئارستەیێن مللەتەكێ بگوهۆریت، مینا ل جهێ ئازادیێ بكەتە نان و ل جهێ پاراستنا نامووسێ بكەتە مووچە و ل جهێ خۆسەریێ بكەتە كوێلەبوون و ل جهێ خۆسەریێ بكەتە بندەستی.
واتە مللەتی ئامادە دكەت كو دانوستاندنێ ل سەر ژدەستدانا مافێن چارەنڤیسی بۆ بدەستڤەئینانا دەستكەفتیێن دەمكی.
ئارمانجا حوكمەتا فیدرال ژ وێ هەژموونێ ئەوە كو هشیارییا نشتیمانی و نەتەوەیی یا كوردستانییان ژ ناڤ ببەت، ل بەرانبەر هندەك دەستكەفتیێن دەمكی.
گەر ئەڤرۆ هەر كەسەكێ شارەزا د وارێن سۆسیۆلۆژی و فسیۆلۆژی بهێت و ڤەكۆلینێ ل سەر رەفتار و گۆتنێن ئۆپۆزسیۆنا هەلپەڕست یا كوردستانێ بكەت، دێ گەهیتە وی ئەنجامی كو ئەڤ ئۆپۆزسیۆنە یا هەموو بزاڤان دكەت كو ستراتیژییا دۆزا كورستانێ كو خۆسەریێ ب خۆڤە دبینیت و بگوهۆریت و بكەتە كێشەیەكا ناڤخۆیی و ب مووچە‌دانێ بفەتسینیت.
