ئه‌ی نڤیسه‌ر، ته هه‌ست ب لاوازیا فه‌رهه‌نگا خۆ یا زمانی كریه؟
عه‌بدولخالق سولتان
د ڤان رۆژان دا من چه‌ند لاپه‌ر ژ به‌رهه‌مه‌كێ ل بن ناڤێ ژانرێ رۆمانێ هاتیه نڤیسین دخواند، تشتێ سه‌رنجا من د ئه‌ڤی به‌رهه‌می دا راكێشای نه ته‌كنیك و رویدان و كه‌سانێن وێ بوون، به‌لكو ئه‌و زمانێ پێ هاتیه دارشتن، ب راستی من نه به‌حسێ رێ نڤیسێ یه، ژبه‌ركو تا نوكه ئاریشه‌یا ئێكلایكرنا رێنڤیسا كوردی سه‌رنه‌گرتیه ویا به‌رده‌وامه! ئه‌ڤجا ئه‌ز لسه‌ر ئه‌ڤی بابه‌تی نا ئاخڤم.
بابه‌تێ بالا من كێشای ئه‌و چه‌ندیا كێم بوو یا په‌یڤان ئه‌وا وی نڤیسه‌ری د رۆمانا خۆ دا بكارئینای، من هه‌ست ب هه‌ژاریا فه‌رهه‌نگا نڤیسه‌ری كر، د دارشتنا په‌رگرافێن رۆمانێ دا، و د دوباره‌كرنا په‌یڤان و لاوازیا ده‌ربرینا هزران، ئه‌ڤه هه‌می بوونه ئه‌گه‌ر كو ئه‌ز لسه‌ر ئه‌ڤێ كێشەیێ براوه‌ستم، ژبه‌ركو كریارا نڤیسینێ تا راده‌یەكێ مه‌زن لسه‌ر ژمارەیا وان په‌یڤان دراوه‌ستیت ئه‌وێن نڤیسه‌ری د مێشكێ خۆ دا عنباركر‌ین.
سه‌ركه‌فتنا نڤیسینێن هه‌ر نڤیسه‌ره‌كی ب رێژه‌یەكا بلند لسه‌ر فه‌رهه‌نگا وی یا زمانی دراوه‌ستیت، زه‌نگینیا فەرهەنگا نڤیسه‌ری رێكه‌كه جوانیێ د ده‌ته به‌رهه‌مێن وی، ژبه‌ركو نڤیسه‌ری دێ چه‌ندین بژارده هه‌بن ده‌ربڕینێ پێ بكه‌ت، نه تنێ بژارده‌ك یان دو. دیسان ده‌وله‌مه‌ندیا فه‌رهه‌نگێ شیانێ دده‌ته نڤیسه‌ری ب هویری و ب دروستی ده‌ربڕینێ ژ وێ هزرا وی دڤێت بكه‌ت، ژ ئالییەكێ دیڤه فره‌فه‌رهه‌نگیا نڤیسه‌ری دێ جوانیا لێكدانا رسته‌یان په‌یداكه‌ت، چنكو رسته ب په‌یڤان و وشه‌یان دهێنه ئاڤاكرن، ئانكو ڤه‌هاندنا رسته‌یێن جوان دێ ب كارئینانا په‌یڤێن جودا و سه‌رنج راكێش و ده‌ربڕێنه‌ر بیت، ئه‌ڤجا په‌یڤه كلیلا سه‌ركه‌فتنا رسته‌یان و رسته رویێ په‌رگرافێ یه، و په‌رگراف شێوه‌یێ په‌رتووكێ و شیانێن نڤیسه‌ری به‌رچاڤ دكه‌ت.
ئه‌ڤجا فه‌ره نڤیسه‌ر فه‌رهه‌نگا خۆ ده‌وله‌مه‌ند بكه‌ت، و به‌رده‌وام ب په‌یڤ و زاراڤان نویكه‌ت، لێ پرسیار ئه‌ڤه‌یه: چه‌وا دێ نڤیسه‌ر فه‌رهه‌نگا خۆ پركه‌ت و پاش ده‌وله‌مه‌ندكه‌ت؟ پاشترین رێك بۆ ده‌وله‌مه‌ندكرنا فه‌رهه‌كا كه‌سۆكی یا نڤیسه‌ری خواندنا فه‌رهه‌نگێن زمانی یه، تایبه‌ت ئه‌و فه‌رهه‌نگێن په‌یڤان شرۆڤه‌دكه‌ن، ئه‌وێن دبێژنێ فه‌رهه‌نگێن شرۆڤه‌كرنێ، كو رامانێن په‌یڤان دیاردكه‌ن، وه‌كی فه‌رهه‌نگا ئوكسفۆرد یا (ئنكلیزی – ئینكلیزی) و فه‌رهه‌نگا ئامه‌د یا كوردی، ئه‌ڤ جۆرێ فه‌رهه‌نگان دویڤچوونا په‌یڤان دكه‌ن و بنه‌كۆكا وان دیار دكه‌ن، و د ئه‌ڤان فه‌رهه‌نگان دا نڤیسه‌ر پتر نێزیكی په‌یڤێ دبیت و ب دروستی د رامانێن وێ دگه‌هیت، لێڤه‌گه‌ڕیانا به‌رده‌وام بۆ ئه‌ڤان فه‌رهه‌نگان دێ به‌رهێن نڤیسه‌ری بهێز ئێخیت.
دیسان خواندنا به‌رده‌وام یا په‌رتووكێن تایبه‌ت و كلاسیك و دیوانێن هه‌لبه‌ستڤانان، دێ جیهانا په‌یڤێن نڤیسه‌ری به‌رفره‌هتر لێكه‌ت، و شێوازێن نوی یێن بكارئینانا په‌یڤان بۆ دیاركه‌ت، زێده‌باری كو خواندنا به‌رده‌وام دێ سه‌لیقه و چێژا ئه‌ده‌بی و هه‌ستا جوانیا نڤیسینێ و خۆشیا وێ ل ده‌ڤ نڤیسه‌ری په‌یداكه‌ت.
هه‌ر چه‌وا بیت فه‌ره نڤیسه‌ر به‌رده‌وام خواندنا به‌رهه‌مێن كولتۆری و تێكه‌لیا كه‌سانێن دانعه‌مر بكه‌ت و سه‌ره‌دانا گوند وده‌ڤه‌رێن ڤه‌ده‌ر بكه‌ت ژ بۆ زه‌نگینكرنا فه‌رهه‌نگا خۆ یا زمانی، و ل وی ده‌می دێ هه‌ست ب هێزكرن و جێوازیا به‌رهه‌مێن خۆ كه‌ت.