هەلبەستا «ئەی نیشتمان» ل ژێر چەند تیڕۆژكێن شرۆڤەكرنێ دا
محسن عەبدولڕەحمان
نڤیسەر «حازم بلەیی» هەلبەستەك ب ناڤونیشانێن «ئەی نیشتمان» بەلاڤكریە ئەڤ دەقێ وێ یە:
ئەی نیشتیمان
هندەک خۆ د کەنە گۆری
ل سەر تە یێ خۆ د کوژن
هندەک ژی ب کەفتنا تە
کەیفێ دکەن، دگڕنژن
هندەک یێ بۆ تە دنالن،
سروودا بۆ تە دبێژن
هندەک ب وێرانبووناتە،
نانێ چاڤشۆڕیێ دپێژن
هندەک دلسۆز و خۆراگر،
ئامادەن خوینێ ب ڕێژن
هندەک ژی سەرخۆش و مەستن
هەمی گاڤا وەکو گێژن
هەردوک ژی ل سەر تە دژین
ئێک خودان هەلوێست و خەمخۆر
ئەوێ دیکەش بۆ هەلکەڤیت
بخۆت، بژیت، وەک مشەخۆر
ڤێجا چتۆڤ دێ وەک ئێکبن
ئەوێ دلسۆز و یێ چاڤشۆڕ.
ئێک/ هەڤدژییا دوانەیی:
هەلبەست لدۆر بابەتەکێ گەوهەری و ئالۆزە، ئەوژی پەیوەندی د ناڤبەرا مرۆڤی و وەلاتیدایە، زمانێ هەلبەستێ نێزیکی هەلبەستا ئازاد یان هەلبەستا پەخشانکییە، متمانە ل سەر رستەیێن کورت و چڕ کرییە، ئەڤێ دەنگێ هەلبەستڤانی بهێز و راستەوخۆ کرییە.
ئاڤاهیێ هەلبەستێ ل سەر هەڤدژییا دوانەییە (التناقض الثنائی) کو جڤاکی دکەتە دو پشکێن بدژواری هەنبەری یەکتر، دلسۆز و هەلپەرست، ئەڤ شێوازە سەلیقەکا ناڤخۆیی ل سەر بنەمایێ پارادۆکسێ دئافرینیت، سەلیقە لڤێرە پتر دلینی و هزرییە، چنکو دگەل بەحسێ قوربانیدانێ (ل سەر تە یێ خۆ دکوژن)، (ئامادەن خوینێ بڕێژن)، تا شوڕدبیتە سڤکاتی و ترانەپێکرنێ دەمێ بەحسێ پشکا دویێ دکەت (هندەک ژی سەرخۆش و مەستن)، (بخۆت، بژیت، وەک مشەخۆر)، دیسان لڤێرە وێنە دبەرجەستەنە و راستەوخۆ خزمەتا بیرۆکەیێ دکەن (نانێ چاڤشۆڕیێ دپێژن)، (سەرخۆش و مەستن)، ئەڤ وێنە بەرەڤاژی جۆرێن دی یێن هەلبەستێ یا دویری ئالۆزیێیە، گرنگیدایە سەرەدەرییەک جڤاکی و سیاسییا دەستنیشانکری.
دوو/ لایەنێ هێماگەری و ئاماژەیی:
دەربڕین هێما و ئاماژە
نیشتمان نەهەما رووبەرەکێ جوکرافییە، بەلکو هێمایە بو دۆزەکێ، چارەنڤێسێ هەڤپشک، بهایێن بلند، کو د ڤیانا وێدا فەرە یەکسانبن.
نانێ چاڤشۆڕیێ دپێژن هێمایێ خیانەتێ ژبو دەستکەفت و بەرژەوەندەک کەسی، نانێ چاڤشۆڕیێ ئاماژەک کوورە بو مشەخۆریێ.
سەرخۆش و مەستن/ هەمی گاڤا وەکو گێژن هێمایێ خەمساری و نەپویتەدان ب چارەنڤێسێ نیشتیمانییە، یان هێمایە بو ئەوێن بێهوشیاری ل پەراوێزا روودانان دژین و مفای ژ بەرەللایێ وەردگرن.
مشەخۆر هێمایێ هەرە بهێز و ئاشکرایە، ئەو هەلپەرستە یێ ل سەر لەشێ وەلاتی (کەسێن دی) دژیت، بێی تشتەک هەژی پێشکێش بکەت، ئەڤە ئازرێنەرا پرسەک رەوشتییە، ئەوژی یەکسانییا هاولاتیبوونێیە.پێشکێش بکەت، ئەڤە ئازرێنەرا پرسەک رەوشتییە، ئەوژی یەکسانییا هاولاتیبوونێیە.
سێ/ رەخنە: تێبینیێن ئەرێنێ:
– ئاشکرایی و ئازایەتی:
هێزا هەلبەستێ د وێرەکی و ئاشکرایا پەیاما وێ یا رەخنەیێدایە، ئەو راستەوخۆ دەردێ جڤاکی و سیاسی دەستنیشاندکەت و دیاردەیا هەلپەرستییا نیشتیمانی رسوادکەت.
– ناڤەندگەرییا هزری:
ئاڤاهیێ هزریێ هەلبەستی یێ خۆرستییە، ب بانگکرنێ دەستپێدکەت (خودان هەلوێست و خەمخۆر)، پاشی دادکەڤیت (نانێ چاڤشۆڕیێ دپێژن)، دا ب پرسا هەبوونگەری ئەوژی رەتکرنا یەکسانیێ بداوی بینیت.
– ئازراندنا دلینیێ:
هەلبەستڤان د ئازراندنا هەستێن خواندەڤانی و هاندانا وی بۆ دادیێ د هوندری قیژییا (ئامادەن خوینێ ب ڕێژن)، (بخۆت، بژیت، وەک مشەخۆر)دا یێ سەرکەفتیبوو.
* تێبینیێن نەرێنێ:
– رەخنەیا راستەوخۆ:
سەرباری کو راستەوخۆیا پەیامێ خزمەتا ئارمانج و مەبەستا هەلبەستڤانی دکەت، لێ ئەو ژ کوورییا هەستکرنێ ئەوا ژ هایدانێ دهێت کێمدکەت، هەلبەست دا بهێز و کاریگەرتربیت ئەگەر هەلبەستڤانی وێنەیێن هێمایی ل شوینا مەزراندنا راستەوخۆ وەکو (هەلپەرست، مشەخۆر) بکارئینابان.
– هەلبەستڤانییا سنووردار:
جاران هەڤۆک پتر ژ هەلبەستێ نێزیکی راپۆرتا جڤاکی و سیاسی دبیت، دیسان گرنگیدان ب ناڤەرۆکێ ژ جوانکارییا زمانەڤانی خوارییە، کو دەقێ وێژەیی بلنددکەت.
پۆختە:
هەلبەست دەنگەکێ بهێز و راستگویێ نەرازیبوونێیە، نوینەراتییا وژدانا زیندی یا هەلپەرستیێ رەتدکەت، هەروەسا پەیوەندییا مرۆڤی ب بهادارترین دەستگرتی ئەوژی نیشتمانە، هەلبەست هزر و هەلویستە ئەرکێ وێ ئازراندنا پرسیارا رەوشتییە، ئەوژی چاوا دلسۆزێ خۆگوریکەر دگەل هەلپەرستێ چاڤ ل دەلیڤەیان د یەکسانبن؟
هیماگەرییا مشەخۆری:
د هەلبەستێدا مشەخۆر گرێیا ناڤەندییا رەخنەیا جڤاکی و رەوشتییە، چنکو مشەخۆرێ بایۆلۆجی ئەو بونەوەرە یێ خۆراکی و ڤەحەویانێ ژ یێ دی وەردگریت و د بەرانبەردا نەخۆشی و زیانێ دگەهەنیتێ، هەلبەستڤانی تێگەهێ بایۆلۆجی کریە هێمایەک جڤاکی و سیاسیێ گەلەک دژوار و هوور.
ئاماژەیێن مشەخۆری د هەڤگرێکا – سیاق – نیشتینمانیدا:
کارتێکرن ل دەقی ئاماژەیا هێماگەری
مشەخۆر ئاماژەیە بۆ پشکا بهەدەردانا بێریێن وەلاتی، کو دلسۆز ئاڤادکەن و مشەخۆر دخۆن و وێراندکەن بەربوون و ئیستیغلال
مەشەخۆر کەسەکێ خۆپەرێسە، ئارمانجا وی (خوارن و ژیانە) ئەڤە بەرەڤاژی پالدەرێ دلسۆزییە (خۆگوریکەر)، ئانکو خۆپەرێسییا رها هەنبەر خۆگورییا رها. خۆیەتییا رها
مشەخۆر بێبەرهەمە، ئەو تنێ دخۆت، د دەقیدا چاڤ ل دەلیڤێیە. نەرێنی یا کرێت
مشەخۆر د ناڤ لەشیدایە – وەلاتی – ئەڤە وی ژ دوژمنێ دەرەکی مەترسیدارتر لێدکەت، چنکو ئەو تەڤنێ ناڤخۆیی وێراندکەت مەترسییا ناڤخۆیی
چاڤشۆڕ: هەلبەستڤانی پەنا برییە بەر ڤێ پەیڤێ، دا کەسی هەلپەرست ژ هەر بهایەک مرۆڤینی بشۆت، چنکو مشەخۆر بونەوەرەک زیانبەخشە.
بێبوهایا رەوشتی
چوار/ کۆپیتکا پڕس و نەرازیبوونێ:
هەلبەست ب ڤێ مەزراندنێ (ڤێجا چتۆڤ دێ وەک ئێکبن/ ئەوێ دلسۆز و یێ چاڤشۆڕ) دگەهیتە کۆپیتکێ، لڤێرە مشەخۆر بەهانەیا سەرەکییا نەرازیبوونێیە، هەلبەستڤان لەکەیێ ژ هەبوونا دو جوینان ناکەت، بەلکو لەکەیێ دکەت ژ سیستەمێ رەوشتی و جڤاکیێ دەستوریێ ب یەکسانییا دیاربووی ددەت، د دەمەکیدا د ناڤبەرا واندا تەمباڤەکە، مشەخۆر هێمایێ تێکدانا ئێکەتییا نیشتمانبوونێ و مەترسییا دەرزبوونا ناڤخۆییە، لەورا ئەڤ هێمایە بوویە کلیلا کەرب و توڕەییا هەلبەستڤانی و ناڤەندا رەخنەیا وی یا دژوار.
