گیانێ وه‌رزشی دهلبژاردنێن سیاسیدا
هه‌بوونا هلبژاردنا ئێك ژ پره‌نسیپێن دیمۆكراسیه‌تێ و ئازادیا ملله‌تیه، وه‌كو مافێ ده‌نگدانێ بگشتی بو هه‌می وه‌ڵاتیێن پێگه‌هشتی كو مافێ وێ ده‌نگدانێ هه‌ی. ئه‌ڤه‌ژی وێ دگه‌هینیت كا چه‌ند یا گرنگه رێزگرتن ل هه‌می تایبه‌تمه‌ندی و ئازادیێن كه‌سی بهێته كرن و هه‌می مافێن وان دهلبژارتنا وێ ده‌سهه‌ڵاتا وان دڤێت د پاراستی بن بۆ ژیانه‌كا ئارامتر. بێگومان ئه‌ڤه‌ژی بێی ده‌ستپاكی و زه‌ڵالیا پیڤاژوا كارگێریا هبژارتنان ناهێته ئه‌نجامدانێ. له‌وا وه‌كو نمونه ئه‌م باوه‌رناكه‌ین ب چ ره‌نگان بشێین به‌راوردیه‌كێ دنێڤبه‌را ئه‌و هلبژارتنێن ل عیراقا فیدرال دهێنه‌كرن و ئه‌و هلبژارتنێن زه‌ڵال یێن په‌رله‌مانی د ڤان رۆژاندا ل بریتانیا هاتینه كرن. تنێ خالا وه‌كهه‌ڤیێ شێوازێ وێ سندوقێیه ئه‌وا وه‌ڵاتی ده‌نگێ خوه بۆ پارت و كاندیدێن خوه دهاڤێژیته تێدا. لێ جوداهیا مه‌زن ڤان هه‌ردو نموونا ژێك دووردئێخن ئازادی و زه‌ڵالی و چالاكیا هلبژارتنا یه كو ئه‌ڤه تێكدا مه د هه‌لبژارتنێن جڤاتا گشتی یا بریتانیدا تێبینی كرن ژ وان گیانێ وه‌رزشی یێ برایینی ده‌مێ بداوی هاتنا ئه‌نجامێن هلبژارتنێ و پیرۆزباهیا یێ نه‌سه‌ركه‌فتی بۆ یێ سه‌ركه‌فتی. ئه‌ڤه وه‌كو حیسابی، لێ گه‌ر ب دیتنه‌كا لۆژیكی به‌رێخوه بده‌یێ هه‌ردولا دچارچووڤێ پرۆسێسا هلبژارتنێن ئازاد و زه‌لال دسه‌ركه‌فتینه. ده‌ما دبێژین هه‌ردو دسه‌ركه‌فتینه ئه‌ڤه دزڤریته بۆ ئازادی و زه‌ڵالیا وی كارێ هلبژارتنێ. لێ ئازادی نه تنێ چوونا وه‌لاتیانه بۆ ده‌نگدانێ ل سه‌ر سندۆقا، به‌لكو چاوا یاسایێن هلبژارتنێ دێ هێنه جێئینان و رێزگرتن ل ئازادیا مافێن وی وه‌ڵاتی هێته كرن. هه‌لبه‌ت ده‌ستپاكی و ئازادی دڤێ پێڤاژووێدا ڤه‌دگه‌ریته سیسته‌مێ هلبژارتنێ یێ ب رێكوپێك، بێی فێڵبازی و ده‌ستكاری د ئه‌نجامادا، ئه‌ڤه ژی نه‌خشه و دیزاینه‌كا جوان دده‌ته كه‌لواشێ پرۆسێسا ده‌نگدانێ كو ژهه‌می ئه‌لفابێتێن خوه یا خورت و چالاك بیت كو هه‌ر ئه‌و خورتی وه‌سا خوه‌یا دكه‌ت كو هه‌رده‌م ملله‌ته دبیته ژێده‌ر و چێكه‌رێ وێ ده‌سهه‌ڵاتێ و ئه‌و كه‌سێن هه‌ژی ژلایێ وی ملله‌تی دبنه نوونه‌رێن وان. وه‌كو مه دیتی ل رۆژا حه‌فتی مه‌ها گولانێ دسالا نوكه ٢٠١٥ێدا، هلبژارتنێن په‌رله‌مانی بۆ جڤاتا بریتانی جاره‌ك دی بسه‌ركه‌فتنا پارتا پارێزگار ب سه‌رۆكاتیا دێڤد كامیرۆن ی وه‌كو جاره‌ك دی بۆ پێنج سالێن دی بمینته ل داونینگ ستریت بداوی هاتن. ئه‌ڤ جاره ژی بێگومان هه‌ڤركی دنێڤبه‌را هه‌ردو جه‌مسه‌رێن سه‌ره‌كی دنێڤبه‌را پارێزگار و پارتا كرێكاردا بوون ب سه‌رۆكاتیا ئێد میلیباند، ئه‌وێ ئێكسه‌ر پشتی ئه‌نجامێن ده‌نگدانێ د په‌یڤا خوه دا بریارا ده‌ست ژ پۆستێ خوه‌یێ سه‌رۆكاتیێ ڕاگه‌هاندی، بێی چ ناكۆكی دنێڤبه‌را هه‌ردو لایاندا رووبده‌ت. هه‌ر كه‌سێ نه سیاسی ژی گوهێ خوه دابیته په‌یڤا میلیباند ی، دا زانیت تا چ رادده گیانێ برایینیێ دنێڤبه‌را سیاسه‌تمه‌دارێن ڤان وه‌لاتا دا هه‌یه ژپێخه‌مه‌ت رازیكرن و خزمه‌تكرن و رێزگرتنا ملله‌تێن خو به‌ری هزر ل سه‌ر روونشتنا كورسیێن خوه هه‌بیت. وه‌كو میكانیزما پرۆگرامێ پارتا كرێكارا، ئه‌وا سه‌رنه‌كه‌فتی دهبژارتنان دا، ئه‌وه پتر خزمه‌تا ته‌خ و چینێن هه‌ژار و كرێكارا بكه‌ت به‌ری یێن ده‌وله‌مه‌ند، لێ دبیت ئێك ژ ئه‌گه‌رێن سه‌ره‌كی یێن نه‌سه‌ركه‌فتنا كرێكارا پارتا نه‌ته‌وه‌یا سكوتله‌ندی بیت كو كرێكار ژ ده‌سهه‌لاتێ بێ بههر كرین. لێ ژبه‌ر زه‌لالی و نه‌زاهه‌تا هلبژارتنا پارتا كرێكارا چ به‌هانه ل سه‌ر ئه‌نجاما نه‌بو و میلیباندی سالوخه‌تێن خۆشكاندن و ته‌وازوعێ د په‌یڤا خوه دا هه‌بوون. ل ده‌سپیكێ پیرۆزباهیا هه‌ڤرگێ خوه سه‌رۆكێ بریتانیا كامیرۆنی كر به‌ری بریارێ ل سه‌ر ده‌ست ژ كارێ خو وه‌كو سه‌رۆكێ پارتا كرێكارا بده‌ت و گۆت: “من ده‌ست ژ پۆستێ خو وه‌كو سه‌روكێ پارتا كرێكار(له‌یبه‌ر) به‌ردا، چونكو پارتا من، ئاخفتن بومیلیباند ی، گفتوگۆ و دانوستاندنه‌كا ڤه‌كری و راستگو هه‌یه بۆ بده‌سته‌ڤه ئینانا رێكه‌كا راست و دورست، بێی خورتی و زۆری” مه‌به‌ستا وی ژ خورتی(أجباری)یێ ئه‌وه زۆریێ ل دوستێن خوه یێن پارتا خۆ نه‌كه‌ت جاره‌كدی هه‌ر بمینیته سه‌ر كورسیا سه‌رۆكاتیا حزبێ. لێ یا گرنگتر ل ده‌ف وی ئه‌و بوو ده‌ما گۆتی:” ئه‌و هۆكارێن مه هه‌ردو حزبا پێكڤه گرێدده‌ن گه‌له‌ك و گه‌له‌ك بهێز ترن ژ ئه‌وێن مه ژێكڤه دكه‌ن” له‌وا ئه‌نجام بههر ره‌نگه‌كی بن چ كارتێكرنێ ل سه‌ر ئێكبونا وه‌لاتێ وان ناكه‌ت چنكی هه‌ردو، ده‌ستهه‌ڵات و ئۆپۆزسیۆن ئێك چاره‌نڤێس بو خزمه‌تا گه‌ل و وه‌لاتێ خوه هه‌یه. ئه‌ڤجا نه‌یا سه‌رپڕایز بو كه ئێكسه‌ر پشتی ده‌ركه‌تنا ئه‌نجامێن ده‌نگدانێ سه‌رۆكێن سێ حزبێن به‌شدار دهلبژارتنان دا ئه‌ڤێن نه‌ده‌ركه‌تین، ئێد میلیباند سه‌رۆكێ حزبا كرێكارا، نیك لیك سه‌رۆكێ لیبرال دیمۆكرات و دیسا سه‌روكێ حزبا ئازاد، ده‌ست ژ پۆستێن خوه به‌ردان بن، دا هه‌ڤالێن خوه د حزبێن خوه دا ته‌نگاڤ و شه‌رمزارنه‌كه‌ن و ده‌لیڤێ بده‌نه وانژی رێكێن باشتر بده‌ستڤه بینن هه‌روه‌كو رێخوشكه‌ر بن بۆ هنده‌ك لایه‌نێن دی خوه بۆ پۆستێ سه‌رۆكاتیێ و پۆستێن دیێن سیاسی هلبژێرن بۆ خزمه‌تا وه‌لاتێ خوه. مه‌ره‌م ژڤێ ئه‌رێ بۆچی عیراق، وه‌كو نمونه، هه‌رده‌م وه‌لاته‌ك خویناویه؟ به‌رسڤه‌كا ساده و ل دووڤ نمونه‌یا هلبژارتنێن په‌رله‌مانی یێن بریتانیا، چنكی وه‌لاته‌كه هێشتا گه‌له‌ك دووره ژ تێگه‌هێ هلبژاردنێن دیمۆكراسی و هه‌روه‌سا دویره ژهه‌بونا كارگێریه‌كا زه‌لال بۆ هه‌وایێن هلبژارتنێ. ل داویێ، بلا پرانیا هێزێن مه‌یێن سیاسیێن كوردستانی ژی هزره‌ك تێدا هه‌بیت، هه‌كه پره‌نسیپێن دیمۆكراسیه‌تێ و ئازادیا كه‌سی د ناڤ كه‌لواشێ پرۆسێسا ده‌نگدانێدا نه‌هێته چه‌سپاندن، مه‌حاله ل قۆناغا پشتی هلبژارتنا د ووارێ كریاریدا، ئه‌و پره‌نسیپێن ناڤبری ببنه پشكه‌ك ژ ژیانا وه‌لاتیا و گیانێ توند وتیژیێ ژی دێ جهێ گیانێ وه‌رزشی د یاریه‌كا سیاسی یا زڤر دا گریت و دێ ئه‌نجامێن وێ یاریێ ژی ل سه‌ر وه‌لاتیێن بێ لایه‌ن گه‌له‌ك یا گران بیت.
