خواندنه‌كا كورت بۆ پێدڤیا هه‌بوونا كۆلیژا راگه‌هاندنێ ل زانكۆیێن پارێزگه‌ها دهۆكێ
به‌ری 100 سالان رۆژنامه‌ڤانێ ئه‌مریكی یێ به‌رنیاس جوزیف بولیتزر به‌ری بمریت، وه‌سیه‌ت كر پشتی مرنا وی، پشكه‌ك ژ داهاتێ وی بۆ ڤه‌كرنا كۆلیژه‌كا رۆژنامه‌ڤانی ل زانكۆیا كولومبیا ل ئه‌مریكا بهێته ته‌رخانكرن و وه‌سیه‌تا وی بۆ واقع و نوكه سالانه ناڤدارترین خه‌لات ل سه‌ر ئاستێ جیهانێ خه‌لاتێ بولیتزره كو رۆژنامه‌ڤان دهێنه خه‌لاتكرن، ئه‌مریكا ل وی ده‌می ده‌ستپێكر و هه‌ست ب گرنگیا رۆژنامه‌ڤانی و میدیایێ وه‌ك خواندن ل ناڤه‌ندێن ئه‌كادیمی كر و نوكه ب سه‌دان پشكێن میدیایێ ل زانكۆیێن ئه‌مریكی و سه‌رانسه‌ری جیهانی یێن هه‌ین كو قوتابی لێ دخوینن و ب ڤێ ده‌ستپێشخه‌ریا وان، نوكه ئه‌مریكا و بریتانیا یێ بازرگانیێ ب ده‌نگوباسان دكه‌ن و ل ڤێ كوردستانا مه، سالانه ب سه‌دان هزار دولار یێ دچن بۆ ئاژانسه‌كا وه‌كو رویته‌رز كو نوچه و په‌یامان دفروشیت و سالانه داهاتێ وێ دگه‌هته 12 ملیار دولاران، دا بچینه سه‌ر بابه‌تێ خوه، پشتی سه‌رهه‌لدانێ ل سلێمانیێ و هه‌ولێرێ كۆلیژێن راگه‌هاندنێ هاتنه ڤه‌كرن و دهۆك ما ل دووماهیێ، ئه‌و بوونه خودان كۆلیژێن راگه‌هاندنێ، دهۆك هه‌ر ما دجهدا، نه‌بوونا كۆلیژه‌كا راگه‌هاندنێ ل زانكۆیێن پارێزگه‌ها دهۆكێ، خه‌مساریه‌كه ڤه‌دگه‌ریت بۆ ده‌ستهه‌لاتدار و سه‌رۆكێن زانكۆیێن پارێزگه‌هێ، ژبه‌ر كو گرنگیا راگه‌هاندنێ نه‌زانیه.
كادرێ راگه‌هاندنێ یێ ده‌ڤه‌را بادینان 95% ئه‌و بوویه یێ ل گه‌ل سازیه‌كا حزبی كار كری و هه‌ڤدژیا ئاراستا حزبا خوه نه‌كری و بدروستی خوه ل كێشێن خه‌لكی نه‌كریه خودان، له‌وما ژی ب هه‌بوونا ڤی كادری، یێ په‌یامنێری بۆ ڤێ رۆژنامێ و وێ كوڤارا هه‌نێ كری، نه‌شیایه ڤه‌لڤین و ده‌نگێ خه‌لكی بدروستی بگه‌هینیته ده‌ستهه‌لاتێ و فشارێ ل ناڤه‌ندێن بریاردانێ بكه‌ن، ل ڤێره ژی ئه‌م هه‌ر به‌رزه‌بووینه، ئانكو هه‌كه كۆلیژه‌كا راگه‌هاندنێ هه‌با و هزار قوتابی به‌رهه‌م ئینابان و 50 ژ وان ببانه رۆژنامه‌ڤانێن چه‌له‌نك وچاڤنه‌ترس، ئه‌ڤرۆ دا ده‌نگێ خه‌لكێ مه‌غدورێ دهۆكێ ژی بدروستی گه‌هیت و دا ده‌نگێ پارێزگه‌رێ دهۆكێ ژی پتر گه‌هیت كو 24 ده‌مژمێرا دكه‌ته هه‌وار كو حكومه‌ت د هه‌وارا ڤان ئاواران بهێن و حكومه‌تێ خوه بێده‌نگ كری و ئه‌ڤ ئاواره ل سه‌ر بودجا پارێزگه‌هێ دژین و سه‌دان نموونێن ب ڤی ره‌نگی، مه پالاوگه‌ه نینه مه فرۆكخانه نینه، رێژا هه‌ژاریێ ل دهۆكێ پتره ژ پارێزگه‌هێ دی و.. . هتد، نموونه‌كا دی ئه‌گه‌ر نوكه خونیشادانه‌ك ل دهۆكێ چێببیت، دێ هه‌موو ده‌زگه‌هێن راگه‌هاندنێ یێن دهۆكێ به‌لاڤ كه‌ن، به‌لێ ئه‌گه‌ر ل دۆر هه‌مان پرس خۆنیشادانه‌ك ل هه‌ولێر و سلێمانیێ دروست ببیت، دێ رۆژنامه‌ڤانیا وان سه‌ره‌رای به‌لاڤكرنا روودانێ، دێ 100 جاركی ل ناڤ جاڤێن حكوومه‌تێ ده‌ن و ب سه‌دان راپۆرتا ل سه‌ر چێكه‌ن، هه‌تا ئاریشا وان چاره ببیت، ئانكو مه ئه‌و كادرێ میدیایی ل دهۆكێ چێنه‌كریه كو بزانیت پشتی روودانێ، چ پێدڤیه ل سه‌ر وی بكه‌ت، كو ئه‌ڤه‌ژی دێ ب ڤه‌بوونا كۆلیژه‌كا راگه‌هاندنێ ره‌نگه وێ پرسێ كه‌ته خه‌ما وی رۆژنامه‌ڤانێ ده‌ردچیت و هه‌تا سه‌ر هه‌ستی خوه ل وێ كێشێ بكه‌ته خودان.
هه‌كه كۆلیژه‌كا راگه‌هاندنێ ل دهۆكێ هاتبا ڤه‌كرن، ئه‌و رۆژنامه‌ڤانێن ئه‌ڤه پشتی سه‌رهه‌لدانێ كار دكه‌ن و هه‌تا نوكه د به‌رده‌وامن، دا نوكه ده‌رفه‌ت بۆ وان ژی هێته ڤه‌كرن و دا ئه‌و ژی خواندنا خوه ب دووماهی ئینن، ل سلێمانیێ وه‌ختێ سالا 2000 كۆلیژا راگه‌هاندنێ هاتیه ڤه‌كرن، ئه‌و رۆژنامه‌ڤانێن ده‌رفه‌تا خواندنێ بۆ دروست نه‌بووی كو پرانیا وان د ژیێ 40 سالیێ ژی دابوون، به‌لێ بۆ خوه خواندن و گه‌له‌ك ژ وان نوكه پلا ماسته‌ر و دكتورا وه‌رگرت، ئانكو ل ڤێره رۆژنامه‌ڤانێن مه ژی مه‌غدور بوون و هه‌كه بۆ خوه خواندبان ره‌نگه به‌رێ ده‌ستێ وان ل منه‌تا كه‌سێ نه‌با و ب حوكمێ خواندنا خوه وان ژی ئه‌ڤرۆ ئه‌و په‌یوه‌ندی دروستكربان، په‌یامنێر ل ئه‌مریكا نه‌هاتبا پارێزگه‌ها دهۆكێ كاركربا ( من پشكداری د خۆله‌كێ دا كربوو ل سلێمانیێ، پروفیسورا وانه دگوتن، گوتی په‌یامنێر یێ ل ئه‌مریكا هاتیه دهۆكێ بۆ گرتنا هنده‌ك وێنا، رۆژنامه‌ڤانێ هه‌وه ئه‌و په‌یوه‌ندی چێنه‌كریه كو هوون ل گه‌ل كار بكه‌ن و ئه‌و پاره بۆ وه بیت).
هه‌روه‌سا نوكه مه ل سنورێ پارێزگه‌ها دهۆكێ كو ژمارا ئاكنجیێن وێ زێده‌تره ژ ئێك ملیون و 200 هزار كه‌سانه، ب تنێ رۆژنامه‌ڤان خدر دوملی یێ هه‌ی كو بسپور بیت د بوارێ راگه‌هاندنێ، ئانكو به‌كالوریوس و ماسته‌را وی ل دۆر راگه‌هاندنێ بیت (هیڤیدارم پێزانینێن من یا د شاش نه‌بن) راسته هنده‌ك ماموستایێن دی ل دهۆكێ ماسته‌ر ب راگه‌هاندنێ بده‌ستڤه‌ئیناینه، به‌لێ به‌كالوریاسا وان پشكه‌كا دی بوویه و ماسته‌را خوه ل دۆر راگه‌هاندنێ نڤێسیه، كو ئه‌ڤه‌ژی مه‌زنترین زیانه ب دهۆكێ كه‌تی كو هه‌كه كۆلیژ هه‌با نوكه دا ب ده‌هان بسپور د بیاڤێ راگه‌هاندنێ دا به‌رهه‌م هاتبان وه‌كو سلێمانیێ و هه‌ولێری ، له‌وما سه‌رمایه‌دار و خه‌مخور و به‌رپرسێن پارێزگه‌هێ ب رژدی خوه ل گرنگیا هه‌بوونا پشكه‌كا میدیایی بكه‌نه خودان، هه‌كه سوبه پشكه‌ك ڤه‌بوو ژی نه‌هێلنه ب ژڤانیا حكومه‌تێ، بلا سه‌رمایه‌دارێن مه باشترین ستودیو و پێدڤیێن رۆژنامه‌ڤانی بئێخنه به‌ر ده‌ست داكو كاروانێ رۆژنامه‌ڤانی ل ده‌ڤه‌را بادینان پێشڤه بچیت و ب ڤه‌كۆلین و ب رێیێن زانستی بزانین خوانده‌ڤان و گوهدار و بینه‌رێ مه چ دڤێت و به‌س ببینه پاشحویێن ده‌زگه‌هێن راگه‌هاندنێ كو ب تنێ دهۆك ببیته جهێ ڤه‌كرنا نڤیسینگه‌هێن كه‌نالا.
ل دووماهیێ من دڤێت ئاماژه ب گرنگیا هه‌بوونا پشكا رۆژنامه‌ڤانی ل په‌یمانگه‌ها ته‌كنیكی كارگێری دهۆك بكه‌م كو به‌ری 5 سالان هاتیه ڤه‌كرن و نوكه ژی قوتابیان وه‌ردگریت، براستی هه‌بوونا وێ پشكێ ژی تا راده‌كێ پێدڤیا پارێزگه‌هێ ب كادرێ راگه‌هاندنێ پر كریه و پتر ژ 20-30 ده‌رچوویێن وێ ئه‌ڤرۆ ل ده‌زگه‌هێن راگه‌هاندنێ یێن پارێزگه‌هێ خزمه‌تا بوارێ رۆژنامه‌ڤانی دكه‌ن، به‌لێ بێ گومان هه‌بوونا كۆلیژه‌كا راگه‌هاندنێ دێ پتر ڤالاتی و خزمه‌تا بوارێ رۆژنامه‌ڤانیا ده‌ڤه‌را به‌هدینان كه‌ن ژبه‌ر كو دێ بیاڤ هه‌بیت قوتابیێن سه‌ركه‌فتیێن ئێكێ، خواندنا خوه یا ماسته‌ر و دكتورایێ ب دووماهی بینن.
*قوتابیێ ماسته‌رێ ب راگه‌هاندنێ، زانكۆیاسه‌لاحه‌دین، هه‌ولێر