ره‌هه‌ندێن سه‌ره‌دانا سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ بۆ ئیرانی
ب دیتنا من ئیران ئێكه ژ ده‌وله‌تێن گرنگ و زلهێزێن ده‌ڤه‌را رۆژهه‌لاتا ناڤین و نێزیكی 680 كم دگه‌ل هه‌رێما كوردستانێ هه‌ڤسنووره، بێگومان گرنگیا خوه ل سه‌ر ئاستێ ئابووری هه‌یه، چونكی مه چه‌ند ده‌رگه‌هێن بازرگانى ل گه‌ل ئیرانێ هه‌نه، هه‌روه‌سا پرسا ده‌ربازكرنا گازێ و غازێ یه و گرنگیا خوه ژ ئالیێ جڤاكی ژی ڤه هه‌یه.
پێدڤیه سه‌رۆك بارزانى رۆله‌كێ گرنگ بگێریت بۆ پێشخستنا په‌یوه‌ندیێن سیاسی و ئابووری و جڤاكی دگه‌ل ئیرانێ، چه‌وا ئه‌ڤرۆكه توركیا ده‌رگه‌هه‌كێ مه‌زنه و په‌یوه‌ندیێن باش دگه‌ل هه‌رێما كوردستانێ هه‌نه، ب ئاوایه‌كی نوكه توركیا پتر ژ 12 ملیار دۆلاران بازرگانیا ئابووری دگه‌ل هه‌رێمێ هه‌یه، پێدڤیه ب هه‌مان شێوه په‌یوه‌ندیێن ئیران و هه‌رێمێ ژی هه‌بن، له‌ورا ئاساییكرنا په‌یوه‌ندیێن سیاسی دگه‌ل ئیرانێ دێ ده‌رگه‌هه‌كێ باش بیت بۆ ئاساییكرن و پێشخستنا رێكه‌فتنێن بازرگانى و ئابووری.
ره‌نگه سیاسه‌تا توركیا هه‌مبه‌ری هه‌رێمێ ژ سیاسه‌تا ئیرانێ جودایه، چونكی ده‌مێ سه‌رۆكێ هه‌رێمێ به‌حسێ مافێ چاره‌نڤیس و ریفراندۆمێ ده‌وله‌تبوونا هه‌رێمێ دكه‌ت، هنده‌ك جاران توركیا ئاماژه كریه كو چ مانع نینه هه‌كه كورد به‌حسێ مافێ چاره‌نڤیس بكه‌ن، لێ ئیرانێ هێشتا ب ئاوایه‌كێ وه‌سا به‌حس نه‌كریه، هه‌ر چه‌نده د ده‌ستوورێ ئیرانێ دا به‌حسێ زمانێ كوردی كریه كو ب ره‌سمى بهێته خواندن، لێ د ده‌ستوورێ توركیا دا نینه، لێ سه‌رۆكێ هه‌رێمێ ل دۆر بابه‌تێ مافێ چاره‌نڤیس شیایه سیاسه‌تا توركیا هه‌مبه‌ر هه‌رێمێ بگهۆریت، له‌ورا گه‌شبینم سه‌ره‌دانا سه‌رۆكێ هه‌رێمێ بۆ ئیرانێ دێ شێت سیاسه‌تا ئیرانێ ژی گهۆریت و هه‌كه ئه‌ڤ جۆره سه‌ره‌دانه ژ ئالیێ سه‌ركردێن پله ئێكێن هه‌رێما كوردستانێ و ئیرانى ڤه به‌رده‌وام بن ئه‌ڤ په‌یوه‌ندیه دێ باشتر و موكمتر بن.
حه‌مید سالح عه‌بو، شرۆڤه‌كارێ سیاسی
ل سه‌ر داخوازیه‌كا فه‌رمیا ئیرانێ سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ دێ سه‌ره‌دانا ته‌هرانێ كه‌ت. ئه‌ڤ سه‌ره‌دانه یا فه‌ره بۆ نه‌هێلانا وێ نه‌لێك تێگه‌هشتنا ل ڤێ داویێ د ناڤبه‌را هه‌ولێر و ته‌هرانێ دا په‌یدا بووى. دیاره ئیران گه‌هشتیه وێ باوه‌ریێ كو هه‌ولێره جهێ چێكرنا بریارا كوردى و سه‌رۆك بارزانى یه هه‌لگرێ په‌یاما دۆزا ره‌وا یا ملله‌تێ كورد، له‌ورا بریار دا ل گه‌ل سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ ل سه‌ر كۆمه‌كا باده‌كێن گرنگ د ناڤبه‌را هه‌ر دو لا دا كۆم بیت، ب دیتنا من د ڤێ سه‌ره‌دانێ دا سێ باده‌ك دێ دگه‌رم بن ئه‌و ژى: ئابوورى، ئاساییش و سیاسى. دبیت ل سه‌ر باده‌كا ئێكێ و دویێ رێك بكه‌ڤن كو ئالۆگوریه‌كا بازرگانیا خۆرت د ناڤبه‌را كوردستانێ و ئیرانێ دا هه‌بیت و هێله‌كا هنارتنا په‌ترۆلا كوردستانێ د ناڤ ئاخا ئیرانێ دا بێته كێشان. ژ لایێ له‌شكرى و ئاساییشێ ڤه، هه‌ماهه‌نگیه‌كا لوجستى هه‌بیت د شه‌رێ دژى داعش دا د چارچوڤێ هه‌ڤپه‌یمانیا نیڤده‌وله‌تی دا. سه‌باره‌ت پاراستنا سنووران، ئیران دلنیا ببیت كو كوردستان بنگه‌هێ هه‌ره‌شێ نینه و ل گه‌ل چاره‌سه‌ریا سیاسیه بۆ كێشا كوردێن رۆژهه‌لات.
باده‌كا هه‌را هه‌ستیار باده‌كا سیاسیه و پرۆژێ سه‌رۆك بارزانێ بۆ ریفراندۆمێ و دامه‌زراندنا ده‌وله‌تا كوردى. یا دیاره كو هه‌لویستێ ئیرانێ ل سه‌ر ڤێ باده‌كێ یێ نه‌رێنی یه ژ به‌ر هندێ یا فه‌ره د ڤێ سه‌ره‌دانێ دا كار بێته كرن بۆ گهۆرینا وێ هزرێ و ئێران خوه نه‌كه‌ته لایه‌نه‌كێ ململانا پێكهاتێن عیراقێ و رێزێ ل بریارا ملله‌تێ كورد بگریت د ده‌ستنیشانكرنا جاره‌نڤێسێ خوه دا و ب تنێ كار بكه‌ت بۆ ئاڤاكرنا په‌یوه‌ندیێن ب هێز ل گه‌ل كوردستانێ.
د. سۆزان ئامێدی، شرۆڤه‌كارا سیاسی
تێگه‌هێ په‌یوه‌ندیێن ده‌ولی هنده‌ك به‌رژه‌وه‌ندیێن هه‌ڤپشكێن سیاسی د ناڤبه‌را دو ئالیان دا هه‌نه، نابیت ده‌وله‌ته‌ك یان پێكهاته‌كێ سیاسی خوه ژ ده‌ردورێن خوه یێن ئه‌قلیمی و ده‌ولی قفل بكه‌ت، ئه‌ڤجا كه‌توارێ هه‌رێما كوردستانێ وه‌سا دیار دكه‌ت كو گه‌له‌ك تشتێن هه‌ڤپشك دگه‌ل ئیرانێ هه‌نه، ژ وانا سنوورێ هه‌ڤپشك و نه‌ته‌وی.
ئیرانێ ئایدۆلۆژیه‌كا تایبه‌ت هه‌یه و خوه ب هێزه‌كا ئه‌قلیمی دزانیت و دخوازیت مینا هه‌ڤكویفا خوه توركیا ژ ئالیێ نه‌ته‌وى و مه‌زهه‌بی ڤه رۆل د هه‌ڤسه‌نگیا ده‌ڤه‌رێ دا هه‌بیت، لێ هه‌رێما كوردستانێ هه‌می په‌یوه‌ندیێن وێ ب ئارمانجا گه‌هاندنا دۆزا نه‌ته‌وی و بده‌ستڤه‌ئینانا مافێن مرۆڤى یه، لێ نه‌یه‌كبوونا بۆچوونێن پارتێن سیاسیێن كوردی د ره‌فتاركرنێ دا دگه‌ل ئیرانێ ئالۆزی ئێخستینه په‌یوه‌ندیێن هه‌رێمێ و ئیرانێ، له‌ورا پێدڤیه هه‌رێما كوردستانێ ب هشیاری و شاره‌زایه‌كا سیاسی ره‌فتارێ دگه‌ل ئیرانێ بكه‌ت، نه‌مازه كو سه‌ره‌دانا مه‌سعود بارزانی سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ ل سه‌ر داخوازا ئیرانێ یه و ب دیتنا من گرنگترین خالێن روونشتنا دگه‌ل ئیرانێ ئه‌ڤه‌نه:
1. یه‌كگرتنا سیاسه‌تا ژ ده‌رڤه‌یا مالا كوردی.
2. دیاربوونا كارتێكرنا هه‌رێمێ ل سه‌ر به‌رقراریا سنوورێن هه‌ڤپشكێن هه‌ردو ئالیان.
3. خورتكرنا ئالیێ بازرگانى و ئابووری دگه‌ل ئیرانێ.
4. گوهارتنا هه‌لویستێ ئیرانێ ل سه‌ر پرسا ریفراندۆمێ و بریاردانا مافێ چاره‌نڤیس.
ئه‌ڤجا سه‌ره‌دانا سه‌رۆكێ هه‌رێمێ گه‌له‌كا گرنگه، لێ ژ به‌ر هه‌لویستێن ئیرانێ ل گه‌ل كوردان و ده‌وله‌تێن ده‌ڤه‌رێ، پێدڤیه ب هشیارى بیت، چونكی ئیران بێ هه‌مبه‌ر هاریكاریا چ ئالیان ناكه‌ت، ئه‌ڤجا ماده‌م تێگه‌هێ په‌یوه‌ندیێن ده‌ولی ل ده‌ف ئیرانێ نه‌رێزگرتنا سه‌روه‌ریا وه‌لاتانه، پێدڤیه هه‌رێما كوردستانێ ره‌فتاره‌كا تایبه‌ت بكه‌ت كو وه‌ل ئیرانێ بكه‌ت پێداچوونا سیاسه‌تا خوه ل گه‌ل هه‌رێمێ بكه‌ت.
عه‌بدولحه‌كیم خسرۆ، مامۆستایێ زانكۆیێ
د ڤى ماوه‌ى دا هه‌رێما كوردستانێ پێدڤى ب هه‌ماهه‌نگی و په‌یوه‌ندیێن نیڤده‌وله‌تى هه‌یه، تایبه‌تى ل سه‌ر ئاستێ ده‌وله‌تێن ئه‌قلیمی، چونكی پرسا ریفراندۆم و سه‌ربخۆیێ وه‌سا دخوازیت په‌یوه‌ندی دگه‌ل ڤان ده‌وله‌تان هه‌بیت، مه‌ره‌م ئه‌و نینه كو رۆخسه‌تێ ژ ڤان ده‌وله‌تان وه‌رگرین كا درازینه ل سه‌ر سه‌ربخۆیی یان نه؟ به‌لكو پێدڤیه بزانین ئارمانجا وان چی یه؟ به‌رژه‌وه‌ندیێن وان ل كیڤه‌نه و په‌یوه‌ندیێن وان دێ د چ ئاستى دابن؟ و د پاشه‌رۆژێ دا پێدڤیه چ ره‌فتار ل گه‌ل بكه‌ین؟، دبینین په‌یوه‌ندیێن هه‌رێمێ یێن ئابووری، سیاسی و ئه‌منى دگه‌ل توركیا گرنگیا خوه هه‌یه و دخۆرتن، پێدڤیه دگه‌ل ئیرانێ ژی په‌یوه‌ندیێن ئابووری، سیاسی و ئه‌منى وه‌سابن. دبینین ل سه‌ر ئاستێ نیڤده‌وله‌تى گهۆرینێن مه‌زن رووداینه كو په‌یوه‌ندی ب رۆژهه‌لاتا ناڤین ڤه هه‌نه، ب ئاوایه‌كی نێزیكه چاره‌سه‌ری بۆ پرسا سووریێ بهێته دیتن، هه‌روه‌سا شێوازێ عیراقێ ژی پشتى داعش یێ دیار دبیت.
هه‌روه‌سا ئیران ژ وان ده‌وله‌تایه كو د شه‌رێ داعش دا هاریكاریا هه‌رێمێ كریه، لێ هاریكاری و په‌یوه‌ندیێن دبلوماسی و په‌یوه‌ندیێن ئه‌منى وێ رامانێ ناده‌ت، كو هه‌رێم بكه‌ڤیته ژێر كاریگه‌ریا ئیرانێ، به‌لكو پێدڤیه رێزگرتن و تێگه‌هشتنه‌كا هه‌ڤپشك بۆ چاره‌كرنا ئاریشان هه‌بیت.
له‌ورا ب دیتنا من سه‌ره‌دانا سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ و ل سه‌ر داخوازا ده‌ستهه‌لاتدارێن ئیرانێ گرنگیا خوه هه‌یه، نابێژم ل سه‌ر پرسێن سیاسی یێن عیراقێ دێ رێك كه‌ڤن، لێ دێ جۆره تێگه‌هشتنه‌كا هه‌ڤپشك ل سه‌ر وان پرسا هه‌بیت، چونكی ئیران ژ وان وه‌لاتانه كو هه‌رێمێ په‌یوه‌ندیێن خۆرت دگه‌ل هه‌نه، راسته هنده‌ك ئالۆزی كه‌فتینێ، لێ په‌یوه‌ندیێن جه‌وهه‌ری ناهێنه بڕین و به‌رده‌وام هه‌رێمێ ته‌ئكید ل سه‌ر ڤان جۆره په‌یوه‌ندیان كریه.
