پێدڤیه كۆمپانى بهێنه نه‌چاركرن مه‌ترسیا بورجێن موبایلان كێم بكه‌ن
ل ڤان دووماهیان بورجێن موبایلا (ته‌له‌فۆنا) د ناڤ مال و كولانێن باژار و باژاروكێن مه دا پتر دبن، له‌وا هزر كرن و دووڤچوونا ل سه‌ر زیانا تیشكێن ژ ڤان بورجان ده‌ردكه‌ڤن رۆژ بۆ رۆژێ گرنگتر لێ دهێت.
ل گۆر لێكولینێن زانستى بورجێن موبایلان تیشكێن كه‌هرو مه‌غناتیزى به‌لاڤ دكه‌ن و ڤان تیشكا زیان ل سه‌ر ساخله‌میا مرۆڤان ب شێوه‌یه‌كێ گشتى هه‌یه و كارتێكرنا تیشكا ل سه‌ر مه‌ژیێ مرۆڤی و كارێ ئه‌عسابێن وى گه‌له‌ك خرابه. ب تایبه‌ت بورجێن نێزیكى مرۆڤى كارتێكرنه‌كا وێرانتر هه‌یه. ئه‌ڤ بورجه ب شێوه‌یه‌كێ به‌رده‌وام تیشكێن كه‌هرو مه‌غناتیزى بۆ بازنه‌كێ چه‌ند كیلومه‌ترى دهنێرن. مرۆڤ ڤان تیشكێن كه‌هرو مه‌غناتیزى ب چاڤان نابینیت، لێ ئه‌ڤ تیشكه راسته‌وخۆ كارتێكرن و تێكه‌لیێ دگه‌ل شانێن گیانێ مرۆڤى دكه‌ن، زانایان جۆرێن زیانێن تیشكێن بورجێن موبایلان ل سه‌ر سێ جۆران پارڤه كرینه:
1. كارتێكرنا تیشكێن كاره‌بێ دگه‌ل شانێن له‌شێ مرۆڤى.
2. كارتێكرنا تیشكێن كه‌هرو مه‌غناتیزى ل سه‌ر شانێن له‌شێ مرۆڤى.
3. شێوه و شیانێن شانێن له‌شێ مرۆڤ و گیانه‌وه‌ران بۆ مێتنا تیشكان و بلندبوونا پلا گه‌رمیا له‌شى.
هێزا گه‌هشتنا تیشكان ل سه‌ر دووراتیا مرۆڤى ژ ژێده‌رێ تیشكان (بورج) دراوه‌ستیت، له‌وا دووركرنا بورجا ژ مرۆڤان گه‌له‌ك گرنگه. لێكۆلینێن ئه‌كادیمى ئاماژه ب زیانا دگه‌هیته مرۆڤى دكه‌ن و ل گۆر دووراتیا ژ بورجان و بۆ سێ قووناغان پارڤه دكه‌ن:
1. دووراتیا تا 300 متران ژ ژێده‌رێ تیشكان (بورجێن موبایلان): هه‌ستپێكرنا ب وه‌ستیانا به‌رده‌وام.
2. دووراتیا تا 200 مترا، سه‌رئێشى و تێكچوونا خه‌وێ و هه‌ستپێكرنا ب خه‌وا گران.
3. دووراتیا تا 100 مترا، خاڤى و كێم چالاكیا له‌شێ مرۆڤ، خه‌و تێكچوون، ره‌فتارا توند، ئیكتئاب، تێكچوونا سیسته‌مێ خوارنێ و هه‌ستكرنا ب نه‌رحه‌تیا گیانى و ده‌روونى.
زانایێن زانكۆیا واشنتۆن یا ئه‌مریكى د لێكۆلینه‌كا به‌لاڤ كرى دا گاڤه‌كێ زێده‌تر چووینه ل سه‌ر مه‌ترسیا تیشكێن كه‌هرو مه‌غناتیزى ژ بورجێن موبایلان. ئه‌و دبینن زێده‌بوونا وه‌رگرتنا تیشكان ب شێوه‌یه‌كێ به‌رده‌وام دبیته ئه‌گه‌رێ تێكچوون و ژده‌ستدانا هزرێ و كارتێكرنه‌كا خراب ل سه‌ر شانێن میراتى دكه‌ت.
ژ لایه‌نێ فه‌رمى و قانوونی ڤه و ژبه‌ر زیانا تیشكێن كه‌هرو مه‌غناتیزى قانوونێن عیراقى ده‌ركه‌فتینه. ل گۆر قانوونا پاراستنا ژینگه‌هێ یا ژماره (3) یا سالا 1997ێ چالاكیێن دبنه ئه‌گه‌رێ ده‌رچوونا تیشكێن كه‌هرو مه‌غناتیزى ژ بنكێن به‌لاڤكرنێ یێن سه‌ره‌كى و بورجێن تایبه‌ت ب موبایلان ڤه قه‌ده‌غه‌یه، ئه‌گه‌ر نه ل گرر رێنما و ده‌ستوورێ وه‌زاره‌تێ بن. هه‌روه‌سا وه‌زاره‌تا ژینگه‌ها عیراقى رێنما و قانوون ده‌ركرینه ل سه‌ر مه‌ترسیا تیشكێن بورجێن ته‌له‌فۆنا: قانوونا ژماره (1) یا سالا 2007ێ ده‌ركه‌فتیه. ئه‌ڤ قانوونه بۆ خوه‌پاراستنا ژ تیرۆژكێن بورجێن سه‌ره‌كى و بورجێن موبایلانه. ئارمانجا ڤێ قانوونێ پاراستنا مرۆڤ و گیانه‌وه‌ران و شینكاتیێ یه ژ كارتێكرنا بایۆلۆجیا تیرۆژكان، ئه‌ڤه‌ژى هندێ خویا دكه‌ت كو نه ب ته‌نێ مرۆڤ زه‌ره‌رمه‌نده ژ بورجێن موبایلان، به‌لكو گیانه‌وه‌ر هه‌مى و ته‌ڤایا ژینگه‌هێ.
چاره‌سه‌ری: یا ژ هه‌میا گرنگتر ئه‌وه كو وه‌لاتى زیانا تیشكێن كه‌هرو مه‌غناتیزى ل سه‌ر گیان و له‌شێ خوه و زارۆكێن خوه بزانیت. فه‌ره رێك ل به‌ر كۆمپانیێن مۆبایلا بهێته گرتن؛ نابیت ل پێخه‌مه‌ت مفا و به‌رژه‌وه‌ندیا خوه زیانێ بگه‌هیننه وه‌لاتیان، ب تایبه‌ت زارۆكان، له‌وا نابیت بورجێن موبایلا ل نێزیكى مالان بهێنه دانان. بابه‌تێ بورجێن تا نوكه هاتینه دانان وان ژى چارا خوه هه‌یه، ده‌زگه‌ه و ئامیرێن تایبه‌ت هه‌نه كو تیشكێن زیانبه‌خش دكێشنه خوه و زیانا وان ل سه‌ر مرۆڤى كێمتر دبیت، دڤێت كۆمپانى بێنه نه‌چاركرن زیانێ ل سه‌ر وه‌لاتیان كێم بكه‌ن ب رێكا كرینا ڤان ده‌زگه‌ه و ئامیران.
قانوونا ژماره (8) یا سالا 2008ێ، قانوونا پاراستن و چاكرنا ژینگه‌هێ ل هه‌رێما كوردستانێ، د (48) مادێن خوه دا ب تێروته‌سه‌ل باسێ چاوانیا پاراستنا ژینگه‌هێ دكه‌ت؛ مادێن(25 و 26 و 27) ژ ڤى قانوونێ قه‌ده‌غه دكه‌ت كو پێلێن زیانبه‌خش ب ره‌نگه‌كێ ره‌ها بێنه به‌ردان د ناڤ هه‌وای دا. لێ ئه‌ڤ قانوونه بابه‌تێ بورجێن موبایلان و زیانا ڤان بورجان ل سه‌ر مرۆڤی و ژینگه‌هێ ب ئاشكرایى چاره ناكه‌ت، هه‌ر چه‌نده كو هه‌مى گوند و باژارێن كوردستانێ ژ ڤێ ئاریشێ دنالن، له‌وا ئه‌ڤ قانوونه دڤێت گۆر پێدڤیا ژینگه‌هـ و مرۆڤێ كوردستانێ بێته راستڤه‌كرن. پاراستنا بكاربه‌رى ل هه‌رێما كوردستانێ ئه‌و ژى بابه‌ته‌كێ گرنگه، تا وى ده‌مى جارێ دڤێت وه‌لاتى ب خوه، و هه‌ریه‌ك ل تاخێ خوه ئیمزایان كۆم بكه‌ت و بده‌ته جهێن په‌یوه‌ندیدار بۆ نه‌هێلانا دانانا بورجێن نوو ل نێزیكى مالان، هه‌روه‌سا زیانا ئه‌و بورجێن به‌رى نوكه هاتینه دانان دڤێت بێته كێمكرن، یان دڤێت بورج بێنه راكرن یان ژى ئامیرێن كێمكرنا پێلێن كه‌هرو مه‌گناتیزى ل هه‌مان جهـى بێنه دانان ژ لایه‌ن كۆمپانیێن ئه‌و بورج داناین، ل ڤێره ژى هه‌ر دیسا دڤێت وه‌لاتى ده‌ستپێشخه‌ر بیت و داخواز بكه‌ت كو زیان ب وى و زارۆكێن وى نه‌كه‌ڤیت.
