ئه‌گه‌ر ئه‌ڤرۆ سه‌حكه‌ينه‌ گوند و باژێران كو گورانكاري‮ ‬لێ هاتينه‌ كرن و به‌س ل گوندان هنده‌ك ديارده‌ و داب و نه‌ريت‮ ‬يێن مايين و ئێك ژ وان تشتان ژي‮ ‬ئه‌وه‌ كو به‌حسي‮ ‬دوكانكێن گوندان بكه‌ين هه‌ر وه‌كي‮ ‬به‌رێ نه‌ و ل سه‌ر وێ رێيێ دچن و جۆره‌ ده‌ين داريه‌ك لێ هه‌يه‌ و خه‌لكێ گوندان ژي‮ ‬د ده‌ته‌ ديار كرن و دبێژن ئه‌ڤ ديارده‌ ژي‮ ‬ژ به‌ر لێك نزيك بوونێ و خزمايه‌تيێ‮ ‬يه‌‮.‬

هاولاتيه‌ك ب ناڤێ سه‌باح زوهێر گوت‮: ‬ب راستي‮ ‬ئه‌ڤرۆ ئه‌گه‌ر بێن سه‌حكه‌ينه‌ گوندو باژێران چو جياوازييه‌كا وه‌سا لێ نينه‌،‮ ‬لێ هه‌ر چه‌وا بيت باژێر لێ پێشكه‌ڤتي‮ ‬ترن و ده‌رباره‌ي‮ ‬دوكانكێن گوندان كو هه‌تا نها تشته‌كێ لێ هه‌ي‮ ‬ئه‌و ژي‮ ‬ده‌ين داريه‌ ئانكو ده‌ين و قه‌ر‮ ‬يا ماي‮ ‬ل گوندان و گه‌له‌ك كه‌س هه‌ن دێ تشتا ل دوكانێ به‌ن و بێ كو باره‌ي‮ ‬ل وي‮ ‬ده‌مي‮ ‬بده‌تێ و ئه‌ڤ چه‌نده‌ ژي‮ ‬ل باژێران نينه‌ ئانكو به‌رڤ كێم بوونێ ڤه‌ چوويه‌‮. ‬گه‌نجه‌ك ژي‮ ‬ب ناڤێ مسلح هۆكي‮ ‬دا خۆيا كرن‮: ‬ده‌رباره‌ي‮ ‬ڤي‮ ‬بابه‌تي‮ ‬ئه‌ڤ بابه‌ته‌ هه‌تا نها‮ ‬يێل گوندان مايێ و نابينم كو ل باژێران ژي‮ ‬هه‌بيت و لێ نينه‌ و گه‌ر هه‌بيت ژي‮ ‬ب رێژه‌كا كێمتر ژ گوندان لێ هه‌بيت و به‌س ئه‌ڤه‌ دياره‌كه‌ ل ناڤ خه‌لكي‮ ‬دا هه‌ي‮ ‬و تابيه‌ت لێ گوندان ژي‮ ‬و ئه‌و ژي‮ ‬ل به‌ر خزم و لێك نزيك بوونێ‮ ‬يه‌ و جۆره‌ هاريكاريه‌كه‌ ل گوندان بۆ خه‌لكي‮ ‬دهيته‌ كرنێ و زێده‌تر ژي‮ ‬گوت‮: ‬به‌س دڤێت خه‌لك ژي‮ ‬هاريكار بيت دگه‌ل دوكانداران دا بشێن پتر خزمه‌ته‌كێ و هاريكاريه‌كا به‌رچاڤ وه‌رگرن به‌رامبه‌ر خه‌لكي‮ . ‬شێروان سه‌بري‮ ‬ئێكه‌ ژ دوكاندارێن گوندان ل دۆر ڤي‮ ‬بابه‌تي‮ ‬دبێژيت‮: ‬سه‌باره‌ت ڤێ چه‌ندێ كو ده‌ين داري‮ ‬ل دوكانێن گوندا هێژ مايه‌ به‌لێ‮ ‬يا هه‌ي‮ ‬و هنده‌ك كه‌س ژي‮ ‬تێن تشتان دبه‌ن بێ كو چو كه‌سێ مالا وان بزانن و ئانكو ده‌فته‌ره‌كا به‌رزه‌ هه‌يه‌‮ ‬بۆ وان كه‌سێن هوسا و گه‌ل بێن به‌حسي‮ ‬دوكانێن گوندان بكه‌ين،‮ ‬جياوازي‮ ‬يا هه‌ي‮ ‬دگه‌ل‮ ‬يێن باژێران،‮ ‬چونكي‮ ‬باژێران ئه‌ڤ ديارده‌ ژي‮ ‬يا هه‌ي‮ ‬به‌س ب رێژه‌كا كێم و هه‌روه‌سا ژ به‌ر هنده‌ك هوكاران ژي‮ ‬كو ئێك ژ وان هوكاران دبيت ل به‌ر نياسينێ و گوندايه‌تيێ بيت‮. ‬دوكانداري‮ ‬زێده‌تر ژي‮ ‬گوت‮ ” ‬بارێ ئابووري‮ ‬يێ گوندو باژێران ژي‮ ‬جياوازي‮ ‬ياهه‌ي‮ ‬و به‌س نها گوندان ژي‮ ‬ئه‌ڤ ديارده‌ به‌ره‌ڤ كێم بوونێ ڤه‌ دچيت و ئه‌و ژي‮ ‬به‌ر ده‌وله‌مه‌ند بوونا خه‌لكي‮ ‬يه‌ و حال خوشيا گونديانه‌‮ ” ‬ل دوماهيێ ژي‮ ‬دبێژيت لێ ڤي‮ ‬ده‌مي‮ ‬كو ئه‌ڤ كاودانێن دروست بووي‮ ‬هنده‌ك گورانكاري‮ ‬هاتنه‌ ئارا و لێ دڤێت هاريكاري‮ ‬هه‌بيت ژ هه‌ر لايه‌كێ بيت‮.

ئه‌ندامه‌كێ ئه‌نجومه‌نێ ئابووري‮ ‬يێ هه‌رێمێ راگه‌هاند،‮ ‬نه‌بوونا ژێده‌رێن به‌رهه‌م ئينانا نافخويي‮ ‬بووينه‌ جهێ مه‌ترسيێ ل سه‌ر نه‌مانا وان و بلندبوونا بهايي‮ ‬چونكو هه‌موو ژده‌رڤه‌ دهێن،‮ ‬گۆت ژي‮ ‬ترسا برينا رێكا‮ ‬يا دوور نينه‌ ل دووڤ سه‌ربۆران و ئه‌و روودانێن سه‌رهلداين ل ماوێن بووري‮ ‬و ب تايبه‌تي‮ ‬پشتي‮ ‬زالبوونا تيرورستێن داعش ل سه‌ر چه‌ند باژێرێن عيراقێ ئانكو لاوازيا ئاساييشا ئابووري‮ ‬و كێماتيا رێژا دلنياكرنا پێدڤي‮ ‬يا خوارنێ و تێهنێ‮. ‬
د‮. ‬خه‌ليل‮ ‬غازي‮ ‬حسن ئه‌ندامێ ئه‌نجوومه‌نێ ئابووري‮ ‬يێ هه‌رێمێ و پرۆفيسورێ هاريكار ل زانكويا دهۆكێ بۆ ئه‌ڤرۆ دياركر‮ ‬كو ئاسايشا ئابووري‮ ‬دابينكرنا چارچووڤێ گونجايه‌ بۆ ژيانه‌كا جێگير و گۆت‮: ‬ژلايێن سياسي،‮ ‬ئابووري،‮ ‬وڕه‌يي‮ »‬معنوي‮«‬،‮ ‬جڤاكي‮ ‬و هه‌تا كو لايێ ژينگه‌هێ و پارستنا وێ كو پێدڤينه‌ بهێنه‌ دابينكرن بۆ مسوگه‌ركرنا ژيانه‌كا جێگير بۆ هه‌ر وه‌لاتيه‌كي‮. ‬ئه‌ڤه‌ ژي‮ ‬ب باوه‌ريا هه‌موو ئابوورناسا دهێته‌ ئه‌نجامدان ب دوو مه‌رجا،‮ ‬يێ ئێكێ دلنياكرنا گه‌شه‌پێدانا ئابووري‮ ‬يا به‌رده‌وام‮ ‬و‮ ‬يێ دويێ ئه‌ڤێ ئێكێ بهێته‌ ئه‌نجامدان ب پشكداريا مه‌زنترين رێژا وه‌لاتيێن وێ ده‌ڤه‌رێ و دابه‌شكرنا داهاتي‮ ‬ب دادوه‌ري‮ ‬ل سه‌ر هه‌موو پشكدارا‮. ‬ناڤبري‮ ‬گۆتژي‮ ‬بسپورێن تايبه‌تمه‌ند گه‌له‌ك فاكته‌رێن كاريگه‌ر ل سه‌ر تێكدانا ئاساييشا ئابووري‮ ‬رێز دكه‌ن به‌لێ‮ ‬يێن ژهه‌ميان كاريگه‌رتر كێماتيا قه‌بارێ داهاتێ نه‌ته‌ويي‮ ‬و كه‌سايه‌تي‮ ‬يه‌ و ديسان رێژا گه‌شه‌كرنا وي،‮ ‬بلندبوونا رێژا هه‌ژاريێ،‮ ‬بێكاريێ،‮ ‬نه‌بوونا تورێن پاراستنا جڤاكي،‮ ‬رێژا ڤه‌بوونا ئابوورێ نافخويي‮ ‬ل سه‌ر ئابوورێ جيهانێ،‮ ‬قه‌بارێ به‌رهه‌ڤيا سه‌رچافكێن ئابووري‮ ‬و كوالێتي‮ ‬يا وان‮.‬
هه‌ر دڤێ ده‌ربارێ دا د‮. ‬خه‌ليل‮ ‬غازي‮ ‬دياركر‮ ‬ژي‮ ‬كو ئه‌گه‌ر ڤان فاكته‌را ل كوردستانا باشور ب هه‌لسه‌نگينين،‮ ‬هنده‌ك فاكته‌رێن سه‌ره‌كي‮ ‬د پێش چاڤن،‮ ‬ژ وان كێماتيا داهاتيێ نه‌ته‌وه‌يي‮ ‬به‌رامبه‌ر پێدڤيێن گشتي‮ ‬نه‌خاسمه‌ ئه‌و ئاسته‌نگێن حوكمه‌تا فيدرالي‮ ‬د ئێخيته‌ درێيا حوكمه‌تا هه‌رێمێ دا بۆ لاوازكرنا شيانێن گه‌شه‌كرنا سه‌رچافكێن داهاتێ وێ،‮ ‬گۆتژي‮ ‬فاكته‌رێ دي‮ ‬ڤه‌بوونا ئابوورێ هه‌رێمێ ل سه‌ر‮ ‬يێ جيهانێ ب رێژه‌يه‌كا پێش چاف،‮ ‬يا ئاشكه‌را رێژا هه‌ره‌ مه‌زن ژ پێدڤيێن كه‌سان و حوكمه‌تێ دهێنه‌ دابينكرن ب رێيا كرينێ ژ بازارێن ده‌رڤه‌،‮ ‬ديسا رێژا هه‌ره‌ مه‌زن‮ ‬يا داهاتێ دارايێ هه‌رێمێ ژ ده‌رڤه‌ي‮ ‬هه‌رێمێ دهێت چ پشكا بودجێ ژ‮ ‬يا فيدرالي‮ ‬بيت ئه‌وا هاتيه‌ برين ژ ده‌ست پێكا سالا‮»‬2014‮«‬و چ فروتنا پترولێ‮ ‬يان باجێن گومركي‮ ‬بيت،‮ ‬ئه‌ڤه‌ هه‌موو د گرێداينه‌ ب ده‌رڤه‌ ڤه‌ ئانكو بازارێ جيهاني‮ ‬يێ كاريگه‌ره‌ نه‌ك بريارا نافخويي‮.‬
د‮. ‬خه‌ليل‮ ‬غازي‮ ‬هێشتا گۆت‮: ‬به‌روڤاژي‮ ‬ڤێ ده‌وله‌تێن ئاسايي‮ ‬ژ لايێ ئابووري‮ ‬ڤه‌ پالپشتيێ ل سه‌ر به‌رهه‌مێ‮ »‬چاندن،‮ ‬پيشه‌سازي،‮ ‬خزمه‌ت گوزاري‮« ‬و داهاتێ نافخويي‮ »‬وه‌ك باجێن داهاتي‮ ‬و فروتنێ‮« ‬دكه‌ن‮. ‬له‌ورا هه‌ر ئالوزيه‌ك په‌يدا دبيت ل ده‌ڤه‌رێ بارێ ئابووري‮ ‬يێ كوردستانا باشور ئالوز تر لێ دكه‌ت و قه‌يرانێن مه‌زن‮ ‬و نه‌ جێگير ل ناڤ جڤاكي‮ ‬دا په‌يدا دكه‌ت‮.‬
ل دۆر رێگريێن په‌يداكرنا ئاساييشا ئابووري‮ ‬د‮. ‬خه‌ليلي‮ ‬خوياكر‮ ‬كو ململانێيا له‌شكه‌ري‮ ‬و سياسي‮ ‬ل گه‌ل هه‌ره‌شێن له‌شكه‌ري‮ ‬و نه‌جێگريا سياسي‮ ‬ل عيراقێ‮. ‬ئه‌ڤێ چه‌ندێ رێژا مه‌زاختنا له‌شكه‌ري‮ ‬زێده‌كريه‌ و ديسان ره‌ڤينا وه‌به‌رهێنه‌را ژ ده‌ڤه‌رێ‮. ‬هه‌روه‌سا سيسته‌مێ فێركرنێ نه‌بوويه‌ هانده‌رێ داهێنانێ و ئاماده‌كرنا بسپوريا ل دووڤ پێدڤيا بازارێ كاري‮. ‬ديسان كێماتيا ژێده‌رێن دارايي‮ ‬بۆ ئه‌نجامدانا پروژێن ستراتيجي‮ ‬يێن خزمه‌تا و به‌رهه‌مێ مادي‮. ‬گۆتژي‮ ‬لاوازيا سيسته‌مێ ب رێڤه‌برنێ و نه‌بوونا شيانا بۆ دانان و ب رێڤه‌برنا پلانێن ئابووري،‮ ‬هه‌روه‌سا نه‌بوونا دووربينيێ و ستراتيجيه‌كێ بۆ به‌رهنگاريا ئارێشان‮.‬
ل دووماهيێ ئه‌ندامێ ئه‌نجوومه‌نێ ئابووري‮ ‬يێ هه‌رێمێ ئاشكراكر‮ ‬كو ئاسايشا ئابووري‮ ‬جێگيريا ئابووري‮ ‬يه‌ و هه‌بوونا شيانێن به‌رهنگاريا كاودان و روودانێن نه‌ چاڤه‌رێكري‮ ‬و هه‌تا كو سه‌قامگيريا خو‮ ‬يا ئابووري‮ ‬و سياسي‮ ‬وجڤاكي‮ ‬تێك نه‌ده‌ين پێدڤيه‌ ل سه‌ر دوو بنه‌مايێن سه‌ره‌كي‮ ‬كاري‮ ‬ئه‌نجام‮ ‬بده‌ين،‮ ‬بنه‌مايێن مادي‮ (‬پوزه‌تيف‮) ‬كو گرێداينه‌ ب زێده‌كرنا به‌رهه‌مێ نافخويي‮ ‬ل سه‌ر حێسابا كرينا به‌رهه‌مێ ده‌ره‌كي،‮ ‬كێمكرنا رێژا بێكاريا هێزا كارێ نافخويي،‮ ‬گه‌شه‌كرنا ژێده‌رێن ئابووري،‮ ‬ئه‌ڤه‌ هه‌موو دهێنه‌ ئه‌نجامدان ب رێكا گه‌ره‌نتيكرنا ژينگه‌ها وه‌به‌رهێنانێ‮ ‬يا گونجاي‮ ‬و دادوه‌ريێ ودارشتنا‮ ‬ياسا و رێنمايا و پێگيري‮ ‬ب وان،‮ ‬زێده‌باري‮ ‬دارشتنا پلانه‌كا كارا بۆ دلنياكرنا خوراكي،‮ ‬بنه‌مايێن مه‌عنه‌وي‮ »‬نورماتيف‮« ‬ئانكو سيسته‌مێ ته‌شريعي‮ ‬و دارشتنا‮ ‬ياساو رێنمايان و هه‌بوونا سيسته‌مێ ب رێڤه‌برنێ‮ ‬يێ گونجاي‮ ‬و پێشكه‌فتي،‮ ‬ديسان به‌رهنگاريا گه‌نده‌ليێ و هه‌لگرتنا متاي‮ ‬بۆ رۆژا گرانبوونێ‮ »‬احتكارێ‮« ‬و هاندانا ركابه‌ريا ئابووري‮ ‬يا ئازاد‮.

وه‌زيرێ دارايي‮ ‬يێ حوكمه‌تا هه‌رێمێ راگه‌هاند كو نێزيكي‮ ‬170‮ ‬مليۆن دۆلارێن پارێ په‌ترۆلێ گه‌هشتنه‌ هه‌رێما كوردستانێ و حه‌فتيا بهێت دێ ده‌ست ب به‌لاڤكرنا مووچان كه‌ن‮.‬
‮ ‬رێباز محه‌مه‌د ئاشكرا ژي‮ ‬كر كو ئه‌ڤ پاره‌ تێرا به‌لاڤكرنا مووچێن فه‌رمانبه‌رێن كوردستانێ ناكه‌ت و دڤێت بزاڤێ بكه‌ين په‌ترۆلا زێده‌تر بهنێرين داكو بشێين پێدڤيێن هه‌رێمێ دابين بكه‌ين و گۆت‮:»‬ئێكشه‌مبيا بهێت مووچێ جڤاتا ئاسايشێ و ده‌زگه‌هێ ئاسايشێ دێ هێته‌ دان و دوشه‌مبيێ ژي‮ ‬دێ‮ ‬يێ وه‌زاره‌تا ناڤخۆ هێته‌ دان‮«.