عزەت یوسف

ئەگەر تە هندەك نوستالیژیا و خۆركومان و هەیەجان و بیرەوەریێن خەبات و كوردایەتیێ‌ و قارەمانییێ‌ هەنە، یان تە بڤێت رەوش و ژین و ژیار و خەباتا باب و برایێن مە یێن پێشمەرگە ل سەر دەمێ‌ پێشمەرگایەتیێ‌ د كۆسك و چەپەر و شكەفت و نەوسكێن بهۆست بهۆست ئاخا كوردستانێ‌ بزانی، پەرتووكا (شەهید سەعید سپینداری)، یا نڤیسەرێ‌ گەنج و دەستهەل (هەلكەفت عەبدولواحید نێروەیی) بخوینە.
راستی نڤیسەری رەنجەكێ‌ مەزن كێشایە ژ سەرەدان دیدار و دویڤچوون و لێگەریان و كۆمكرنا پێزانیان هەنبەری ئەڤی شەهیدێ‌ لەهەنگ و چەلەنگ هەتا شیای ئەڤی بەرهەمێ‌ تژی وەفاداری و بیروباوەری و وێرەكی و مۆرالی و شەهادەتێ‌ پێشكەشی خواندەڤانان بكەت كو هەتا جیهان و دیرۆك مابیت دێ‌ زمان بۆ زمانی، نفش بۆ نفشی، دەستا و دەست ب شانازیڤە هێتە ڤەگێران.
گەلەكی ب سەدان و هەزاران خەباتكەرێن مینا شەهید سپینداری هەبن، هەلبەت داكەتن بۆ نینە و نابیت، تنێ‌ سەركەفتن… یان ژی سەركەتن بۆ هەیە. وەسایە د فەرهەنگا شۆرەشگێران دا پەیڤا ژبلی سەركەتنێ‌ پەیڤەكا دی هەبوونا خۆ نینە.
دەمێ‌ لسەردەمەكێ‌ بێ‌ ئومێدی ئومێد دبارین، ئەها ل وی دەمی وەلاتەك ب ناڤێ‌ كوردستان، گەلەك ب ناڤێ‌ كورد جارەكا دی نسكۆ و كەتن د فەرهەنگا خۆ دا نەحەواندن، خەبات و بەرخۆدان كرن، خۆ نەڤیان و وەلاتێ‌ خۆ ڤیان، كوردستان ڤیان، كۆسك و چەپەر ڤیان، بڕیار و بەرخۆدان ڤیان، وەسا شەهید (سەعید سپینداری) رێیا چیا، رێیا شۆرەشێ‌ گرت و ب وڕە و زاخەكا بلند و هەلگرێ‌ ئیرادەیا یان یان كوردستان یان نەمان ئەڤرازیێن شەهادەتی هەمبێز كرن.
ئەڤ پەرتووكە سەروەرییا شەهید سپینداری ڤەدگێڕیت، كو تێدا وێرەكی، لەهەنگی و دلسۆزی بۆ رامانا خەباتێ‌ نیشانی مە ددەت. لێدان و راكرنا خالا لەشكرێ‌ دوژمنی ل سواركا وەلێ‌ و سەرێ‌ حەمێ‌ و كانیا تا و گابنێركێ‌ و چالاكیا ل گۆندێ‌ تروانش و مەلختەی و شەرێ‌ ناڤدارێ‌ كەلاشێخۆی و نهنیكی و دەهان شەڕێن قارەمانێن دی هەتا شەهید بوونا وی ل (ئوو پی – O P)، یا سەرێ‌ ملهمبانێ‌ هەمی شاهدێن قارەمانییا ئەڤی شەهیدێ‌ مەزن و هەڤالێن دی یێن پێشمەرگە بوون.
بەلێ‌، هەر وەكی نڤیسەر ژی د پێشگۆتنا پەرتووكێ‌ دا دبێژیت دیرۆكا گەلێ‌ كورد یا پڕە ژ خوینا شەهیدان و ب خوینا شەهیدان هاتیە تۆماركرن، گەلەك شەهید و قارەمانان خوینا خۆ پێشكەشی دۆزا پیرۆز و رەوایا مللەتێ‌ كورد و ئاخا پیرۆز و بژینا كوردستانێ‌ كرینە، شەهید سەعید سپینداری ژی ئێك ژ سەرپشكێن ئەڤان قارەمان و شەهیدان بوویە سیمبۆلەكا بەرخۆدان و خۆڕاگریێ‌، لەوا ئەز ژی دبێژن رێبازا پیرۆزا شەهیدی دێ‌ ئەبەدی مینیت هەتا گەلێ‌ ستەمدیدێ‌ كورد نە گەهتە هەمی مافێن خۆ.
شەهید سپینداری ب شەرەفمەندی چەكێ‌ شەرەفمەندیێ‌ ل ملێ‌ خۆ كر و ب شەرەفمەندی سەرێ‌ خۆ تا ئەبەد ئارام دانا و شەهید بوو.

عزەت یوسف

پشتی گەرم و گۆڕیا كەرنەڤالا هەلبژارتنان د كەشەكێ‌ ئازاد و ئارام دا ب دووماهی هاتی.. ئەنجامێن دلخۆشكەر هاتینە راگەهاندن و پەسەند كرن.. نوكە سەرەرێیەك و قووناغەك و مشارەكا نوی دكەڤتە پێش.. ئەو ژی بەرسڤدانا ئەوی دەنگێ‌ ملیۆنی و تەپە ئوڤەر بوویە د قادا سەركەفتیان كو كاندیدێن پارتی دیموكراتی كوردستانن، ئانكو وەفاداری و كاركرن ژ بۆ خزمەتا دەنگدەران و هەمی خەلكێ‌ وەفادار و دەروێشێن رێبازا قەبخوازییا ئێك ملیۆنی، چونكی هەر تاكە كەسەك پشكەك بوویە ژ ئەزموونا چالنجا ئێك ملیۆنی. كەسێن د دەنگدانێ‌ سەركەفتین هەمی خەلكێ‌ دەڤەرێنە و ژ مەنە، خویشك و برایێن مەنە، كەسێ‌ بیانی و دەرڤەی دەڤەرێ‌ نەهاتە حەواندن و راكرن.
ئینانا سەر ئێك ملیۆن دەنگی، هژمارا ملیۆن نە تنێ‌ هژمارەكا هەلبژارتنانە، لێ‌ گولیەكا تژی دانێ‌ ئیرادە و باوەری و خەبات و بەرخۆدانە. سەر ئێك ملیۆنی، پەیامەما زەلال و دەلالە دبێژتە نەحەزان بەری حەزان، كو كوردستان و سەركردایەتییا كوردستانێ‌ ب ئاراستەیەكێ‌ ساخلەم و راست و رەوا بەرەڤ پێش دچیت.
بەریا چەند سالەكان، ب هەلكەفتەكێ‌ من بۆ كەنالەكێ‌ لوكالێ‌ تەلڤزیۆنی ئاخفت بووم، من گۆت بوو: (بەس هندەك خەلكان بكەنە ملیۆنێر، لێ‌ د خزمەتا ملیۆنان دا بن). نها ژی هەمان دەنگ و داخازی من هەیە، دبیت دەنگێ‌ هەمیان ژی ل گەل دیتن و گۆتنا من بیت، كو پێكڤە دبێژین: (خزمەتكرن بۆ ملیۆنان، نە بۆ خۆدانێن ملیۆنان). بەلێ‌ خزمەتكرنا ئەڤێ‌ گەلێ‌ جامێر و زەحمەن دیتی و سڤك كرنا رەوشا ژین و ژیارا وان. مادەم ئەم شیاین چالنجا ئێك ملیۆنی دەرباز بكەین، نوكە ل بەرۆكا مەیە ما بۆچی نە! دكارین چالنجا خزمەتكرنا چەند ملیۆنی ژی دەرباز بكەین.
پشتی هەلبژارتن ب داوی هاتین لیستا 275، لیستا ئێك ملیۆنی ل سەرێ‌ لیستا سەركەفتنا هاتی، ئەڤ پەرلەمانتارە ژی دێ‌ كەڤنە بەر بەرپرسیارەتییەكا مەزن و گران، ل هەمی جیهانێ‌ پەرلەمانتار د خزمەتا بەرژەوندیێن دوزا خەلكێ‌ خۆ دانە و دوزا كوردا ژی یا راست و رەوایە.. دڤێت بەرژەوەندیا گشتی ل سەر بەرژەوەندیا كەساتایەتی بهێتە دانان و بەرژەوەندییا گەل و نیشتمان و بلند راگرین.. نها خولەكا نوو یا پشتی هەلبژارتنان دێ‌ كەفتە كاری، خوینەكا گەرما نوو دێ‌ سەرهلدەت؛ ب هیڤیا سازگاریا مەژیێ‌ پەرلەمانتارێن خولا نوو بۆ كار و خزمەتێ‌! و یا مایی ژی دێ‌ بێژین دەست ل ناڤ دەست بۆ دەستەبەركرنا مافێن گەلێ‌ كورد و نیشادانا رویەكێ‌ كارێزمایێ‌ ب هێزێ‌ كوردی ل بەغدا و هەمی شیان و ڤیان بۆ كوردستانێ‌.

عزەت یوسف

ل شەڕێ‌ ماراسۆنێ‌/ئەسینا/ یونان، ل سالا 490 پ.ز، دەمێ‌ فارسان هێرشی سەر باژێرێ‌ ماراسۆنا یونانێ‌ كری و پێشەنگی كری، نەه ژ سەركردەیێن لەشكەرێ‌ یونانێ‌ د دو دل بوون، چار ژ وان گۆتن شەڕی ناكەین و هێز نە بەرامبەرە، چاران ژی گۆتن هەتا مرنێ‌ دێ‌ شەڕی كەین و یان هەموو یونان، یان هەموو نەمان.. سەركردێ‌ نەهێ‌ یێ‌ دوور بوو، ئەو ژی گەهشتە جهێ‌ كۆمبوونێ‌، كو ناڤێ‌ وی (كالیماكوس) بوو، گۆتنێ‌ یا كالیماكوس دەنگێ‌ تە دكاریت ئەسینایێ‌ بكەتە كۆیلە و دكاریت ژی ئازاد بپارێزیت.
ئەم چار سەركردە ل گەل شەڕینە و چار ژی دژ، دەنگێ‌ تە یێ‌ ئێكلاكەرە و چارەنڤیسێ‌ یونان ل سەر دەنگێ‌ تە بەندە، ئینا بێ‌ هزرەكا كوور گۆت: ئەز ل گەل شەڕی و ئازدیێ‌ مە و دژی رادەستبوونێ‌ و كۆیلاتیێ‌ مە.
ئینا دەستهەلاندن و شەڕكرن و داگیركەرێن فارس راتەقاندن و ئەسینا و هەموو یونان ئازاد و رزگار بوو، ب تنێ‌ ب دەنگەكێ‌ وێرەك و ئازا، ئانكو هەر دەنگەك دەنگەكە و چارەسەریەكە.
نوكە گەرما گەرما هەلبژارتنا نە، بێگومان هەموو ئالی وەكهەڤ نابن، زێدە، كێم، كێمتر وەسا دەنگ دێ‌ هەبن، ئەڤە پرۆسەیە، قەبوولكرنا ئەنجامان ب راوەیە، ب خۆشی هەڕە هەلبژارتنان و ئەنجامان ژی ب خۆشی وەربگرە، وەسا بدانە سەركەفتنا هەر ئالیەكی سەركەفتنا وەلاتەكی یە، ئەو وەلات ژی وەلاتێ‌ مە هەموویانە، كوردستانە، چاڤێ‌ وێ‌ ل مەیە، نە بێژە ناچمە هەلبژارتنان چونكی كێشە و كێماسی هەنە، هەرە هەلبژارتنان، چونكی ئەگەر نەچی دێ‌ ڕكابەرێ‌ تە، تاسبێ‌ تە ژ نەچوونا تە مفای وەرگریت، بزانە هەر دەنگەك قولاچكەكێ‌ تژی دكەت، هەردەم ئەز گۆتنا ژنەكا د سەر پێنجی سالیێ‌ دا ل نیمچە گزیرتا قوڕم ل سالێن نۆتان دا دكەمە نموونە بۆ چوونا هەلبژارتنان ، دەمێ‌ پاش دەنگدانێ‌ گۆتی (كێشە و كێماسی دێ‌ هەر هەبن، لێ‌ مە بەشداری كر و بڕیارا خۆ دا و یا تیر ژی دێ‌ روون بیت و هەموو تشت دێ‌ ب حەمدا خۆ ئاسایی بیت).
هەر دەنگەك گەلەكە، بایكوت نە چارەسەری یە، بلا دەنگدانا تە وژدان و خۆ نەچەماندن و ئەبرامز شكێن بیت.

عزەت یوسف

قولنگەك، ل سەر لێڤا رویبارەكی ل هیڤیا خوارنەكا ئاسان بوو. دەما كو ل ئاڤێ‌ دنێڕی و وێنەیی وی رەنگڤەد دا، بەقەك دیت كو ل نێزیكی پەڕاڤێ‌ بێهنا خۆ ڤەددا، ب لڤینەكا بلەز و بەز، قولنگ بەر ب پێشڤە چوو، بەق ب دمێ‌ خۆ گرت و بزاڤ كر داعیریت…
لێ‌ ئەڤە دوماهی نەبوو..
بەق بەستی نەبوو، رادەست نەبوو، لێ‌، ب ئیرادە و غەریزەكا پاك كارڤەدان كر، هەردو دەستێن خوە یێن بچووك درێژكرن و ستۆیێ‌ قولنگی ب توندی گرت، بەرگری كر و رەتكر رادەست ببیت.
قولنگ، ژ بەرخۆدانێ‌ مەندەهۆش بوو، نەشیا بەقێ‌ داعیریت، د دووماهیێ‌ دا، ب بێهیڤی و بهێنتەنگی، بەردا، بەق ژ دەڤی كەت و زڤڕی ڤە د ناڤ گولێ‌ دا ساخ، بریندار، لێ‌ ئازاد.
دبیت ئەڤ چیرۆكە یا سادە بیت، هەتا یا رەمزی ژی بیت، لێ‌ رەنگڤەدانا دۆرهێلەكا راستەقینەیە د ژیانێ‌ دا، هێزا رادەست نەبوونێ‌.
د واقعی دا، گەلەك جاران ژیان مرۆڤی كوژیدار دكەت، ئەم دكەڤینە بەر وان كاودانان كو هەست دكەین دهێینە داعیران، ژ سەدەما فشارێ‌، شكەستنێ‌، ترسێ‌، یان كاودانەكی كو نەشێین كونترۆلێ‌ ل سەر بكەین، لێ‌ مینا بەقێ‌ گەلەك جاران مان و نەمان نە ب هێز و كەلواشی ڤە گرێدایە، لێ‌ پەیوەستە ب كارڤەدان و بەرسڤا مە.
ئەم هەموو د كەڤینە بەر حونگا ڤان جورە (قولنگان)، ئەو دەلیڤەیێن بزاڤێ‌ دكەن مە بشكێن، بێدەنگ بكەن و دووماهیێ‌ ب مانا مە بینن، لێ‌ مینا بەقێ‌، گەر مە خۆ راگرت و رادەست نەكر، دێ‌ دەلیڤەیێ‌ ب بەردەوامییا ژیانا خوە دەین، و ل ڤێرە وێەكییا راستەقینە خوە یا دبیت.
لەورا بلا ل بیرا تە بیت، دبیت تو یێ‌ بچووك بی، دبیت هەست ب بێهێزیێ‌ بكەی، لێ‌ ئەگەر ژ دل بەرگریێ‌ بكەی، تو قەت ناكەڤی، ب راستی ناشكێی.

عزەت یوسف

دوماهیك جار كەنگی بوو تە سوپاسداریا دارێ‌ كر بیت؟ دبیت ئەڤە كارەك بیت گەلەك جاران ئەم ل بەرچاڤ وەرگرین و ئەنجام بدەین. بەریا هەر تشتەكی ئەم ب هەمی تشتی قەردارێن واینە، ژ بایێ‌ هەناسەدانێ‌ هەتا ئاخا بن پێن مە. مە داروبار هەنە دڤێت بەردەوام سوپاسیا وان د هەلوەست و هەتا د خەونێن خۆ دا ژی بكەین.
(پێدڤیا مە ب شۆرەشێ‌ هەیە. ل دەستپێكێ‌ ب حەزژێكرنا ئەردی دەست پێدكەت) چالاكڤانێ‌ ئاشتیێ‌ یێ‌ ڤیەتنامی (تیچ نات هان) د پەرتووكا (نامەیا ڤیانا ئەردی) دا دنڤێسیت، كو پەرتووكا گرنگ و هێزدار و دڤێت پەرتووكەكا پیرۆز بیت. د زنجیرەكا نامەیێن ب ئاوایەكێ‌ جوان بۆ دایكا ئەردی نڤێسین، پراكتیكێن پێشنیار كری ژ بۆ تەقدیركرنا هەمی زیندیان، (گاڤێن چاكبوونێ‌)، (هان)ی رێبەرەكێ‌ پراكتیكی، روحی، هەلبەستی و رزگاركرنا ژیانێ‌ ل دۆر چاوانیا حەژێكرنا ئەردی پێشكەشی مە دكەت. دیسا ئەو راڤە دكەت (هیچ جوداتی د ناڤبەرا چاككرنا خوە و چاككرنا هەسارێ‌ دا نینە، بۆچی گرنگیدان ب ژینگەهێ‌ ئەرك نینە؟ نێ‌ بابەتێ‌ مان و بەختەوەریا تاك و كۆمە).
سروشت د شەڕەكێ‌ بێدەنگێ‌ ونداكری دایە، كو قەت ناڤێ‌ خۆ تۆمار نەكرییە. دار ئێك ب ئێك، جار ژی قول ب قول، یان دارستان ب تەڤاهی ژ ناڤ دچن – نە ژ سەدەما لەهییان و هڕوبای و ئاگری – لێ‌ ژبەر پێشڤەچوونا سست و بەردەواما ئاسنی و كۆنكریتی.
هەر ئاڤاهییەكی نوی، ڤەكرنا هەر رێیەكا نوی، ل سەر كیستێ‌ هەناسەیا دارەكێ‌ یان دارستانەكێ‌ دبیت. ئەم دبێژین كو ئەڤە گەشەكرن و پێشكەفتنە، لێ‌ ب راستی ئەم چ پێش دئێخین؟ دیوارێن ڤالا؟ تاوەرێن بێدەنگ؟ مولێن بازارێ‌ بێ‌ سیبەر و سییا؟
رەوشەكا سەیرە ئەم دبینین؟ ئەو دارا كەڤنارا د رێیا دبستانێ‌ دا نەما؟ ئەو كەزانا باپیری یا قورمێ‌ وی دەستێ‌ شەش زەلامان دۆر نە د ئالیا و ژیێ‌ وێ‌ سەر سێ‌ سەد سالی دا دكەتە كێلەكا گۆندی نەما؟ ئەو دارێن بلندێن زارۆكان هێسك پێڤە دكرن نەمان؟ ئەو خولپێن بلندێن ل گۆرستانێ‌ پیرۆزییا خۆ هەی نەمان؟ ئەو قولە دارێن كەسك و ب خەمل و بالندان سپێدە زوی ل سەر دخواند كەتنە بەر دەڤێن شەفەران و بوونە جهێ‌ پاركێن راوەستاندنا ترۆمبێلان و نەمان! ئەو مێرگ و چیمەن و كەسكاتییێن سروشتی نەمان؟
دار قەت ب وی ئاوایی ئەم چاڤەڕێ‌ دكەین خۆ راناگریت، هەوار ناكەت و نەرازییێ‌ دەرنابڕیت. ئەو تنێ‌ كال و وندا دبیت، بەلگ ب بەلگ، تا ب تا، رەه ب رەه، ل داویێ‌ هێلین و باڵندە ب باڵندە.
لێ‌ خۆ شاش نەكەین: دەما دار دكەڤیت ئەم ژی دكەڤین. با گرانتر دبیت، هاڤین گەرمتر دبیت، باران بۆشتر و لەهیتر دبیت. ئەم مەرەق دكەین و پرسیار دكەین، كەنگی هەمی تشت هاتنە گوهۆڕین؟ راستی؟ راستی رێیا خۆدێ‌ یە؛ وی دەمی هاتە گوهۆڕین كو مە بێدەنگی هەلبژارد. دەما بەس مە تەماشە دكر. دەما مە گۆتی (ئەو تنێ‌ دارەكە). لێ‌ هەر دارەك دارەكە، هەر دارەكێ‌ گرنگییا خۆ هەیە، هەر دارستانەك گەلەك یا گرنگە. چونكی هەر دارەك شەرڤانەكێ‌ بێدەنگە، هەر دارەك خۆشە هەناسەدانەكە.

عزەت یوسف

گۆتنەكا جیهانی یە، دبێژیت: دوژمنێ‌ دوژمنێ‌ مرۆڤی دبیتە هەڤالێ‌ مرۆڤی، لێ‌ بۆ مە كوردان دوژمنێ‌ دوژمنێ‌ مە ژی هەر دوژمنێ‌ مەیە.
ل دویڤ بیرەوەریێن (عەبدوالحەلیم خەددام)، جێگرێ‌ سەرۆك كۆمارێ‌ سوریێ‌ یێ‌ سەردەمەكی، ل دوماهییا سالا 1987ێ‌، پشتی رەوشا ئیراق و سووریێ‌ ژ خراب بۆ خرابتر دچوو، سێ‌ نەمایی (سەددام حوسێن، حافز ئەسەد و ب حزورا شاه حسێنێ‌ ئوردونی)، ل باژێرێ‌ (ئەلجفر) ل ئوردونێ‌ ب نەپەنی كۆمبوون، كۆمبوونێ‌ ب گرژی و ئالۆزی دەستپێكر، سەددامی گۆتە ئەسەدی مە نە سلاڤ نە چوونا دەستی ل گەل ئێك نینە، چونكی ئەم د ناكۆكین، ئەگەر ئەم رێككەفتین ژنوی دێ‌ چینە دەستێن ئێك.. سەددامی دەستپێكر و خال خال بەحس خرابی و كارێن دوژمنكاری یێن سووریێ‌ هەنبەر ئیراقێ‌ كرن.. پاشی ئەسەدی بەحسی كارێن نە دوستانەیێن ئیراقێ‌ همبەر سوریێ‌ كرن و ئێك ئێكە بەحسی هاریكاری و قەنجیێن سووریێ‌ بۆ ئیراقێ‌ كرن.. كۆمبوونێ‌ دوازدە دەمژمێرێن رەبەق بێ‌ ئەنجام ڤەكێشا و سەددام بێ‌ خاترخواستن ژ كۆمبوونێ‌ دەركەت و قەستا كلێسا خۆ یا ئیراقا كومباخ كر…
یا من ل ڤێرە دڤێت ئاماژە پێ بدەم ئێك ژ خالێن هاریكاریێن سووریێ‌ بۆ ئیراقێ‌ كرین، ل دویڤ گۆتنا خەددامی، سەددامی ئەسەد تومەتبار كر و گۆتێ‌: (سووریا پشتەڤانییا شۆرەشا كوردێن ۆیراقێ‌ ب سەرۆكاتییا مەسعود بارزانی دكەت). ئەسەدی بەرسڤا وی دا و گۆت: (ل بیرا تە بیت، ئەو سووریا بوو ل سالا 1963ێ‌، پشكداری ل گەل هێزێن ئیراقێ‌ دا ژ بۆ تەپەسەركرنا شۆرەشا مستەفا بارزانی دا كری، هەر چەندە بوویەرا ناڤخۆیی ژی بوو).
هەر بۆ زانین ژی ل سالا 1963، سەركردەیێ‌ قارەمانێ‌ پێشمەرگە (هورمز مەلك چكۆ) د گەل دا چەند پێشمەرگەهێن دی ل دەوروبەرێن ئالۆكا ژ ئالیێ‌ هێزێن داگیركەرێن سووریا ڤە شەهید بوون.
هەڤۆكا دوژمنێن كورد ل سەر كوردان ئێكگرتینە، راستیەكا سیاسی و دیرۆكی یا ب ئێشە. رەنگڤەدانا دۆرهێلەكا دومدرێژ یا ستەم و زۆردارییا هەڤپشكە كو كورد ژ ئالیێ‌ وەلاتێن دەوروبەرێن خۆڤە كەتینێ‌، زێدەباری جوداتیێن د سیاسەت و هەڤپەیمانێن وان دا، نیشا ددەت.
چەندین بەلگەیێن دیرۆكی بۆ ڤێ‌ یەكێ‌ هەنە، ژ وانە: (هەماهەنگییا ئەمنی توركیا و ئیراقێ‌ ل سالێن هەشتێیان و هەتا نها ژی بەردەوامە، رێككەفتنا جەزائیر د ناڤبەرا شاهێ‌ ئیرانی و سەددام حوسێنی دا، كۆمبوونێن چار قۆلی یێن توركیا، ئیران، ئیراق، سووریا پاش سەهلدانا سالا/ ل سەر ئاستێ‌ وەزارەتێن دەرڤە 1991، زێدەباری ناكۆكی یێن مەزنێن د ناڤبەرا توركیا و ئیران و ئیراقێ‌، هەمی ل سەر رەتكرنا ریفراندۆما كوردستانێ‌ ل سالا 2017 ئیكگرتی بوون و دۆرپێچەكا سیاسی و ئابۆری ب سەر كوردستانێ‌ دا سەپاند، زێدەباری یا ئەسەدی د كۆمبوونا ئەلجفر دا ب شانازی ڤە گۆتیە سەددامی و … لیست ب دوماهیك نائێت).

عزەت یوسف

سەرۆكــێ‌ ئۆگەنـدا (موسیڤینـی، ئەڤە 39 سالە سەرۆك)، دبێژیت ئەو تێرا خۆ یێ‌ ژیر و ئاقلە كو داری ژ نیڤەكــی بگریت، وەسا گەلەك ژ سیاسەتمەداران دڤێن خۆ ژ پرانسیبێ‌ ڤەدزن و بگەهنە مەرەمێن خۆ یێن تایبەت و چیرۆكەكێ‌ بێژن و ئێكا دیترا دژ پێژن.
ل سالا 2000 سەرۆكــێ‌ ئوگەندی گەلەك كەس مەندەهۆش كرن دەمێ‌ ل خرڤـەبوونەكا جەماوەری ل (واكیسو) خۆ وەكو قمقموك (الحربا‌و – Chameleon) وەسفكری كو ل هەر دەم و دەڤەرەكا پێتڤی بیت خۆ بگوهۆڕیت.
ل گەرمە گەرما هەوا هەلبژارتنان دا (موسیڤینـی) گۆت: سیاسەتمەدارێ‌ ژیر و زانا دڤێت وەكو قمقموكــی بیت ل دویڤ كاودانی رەنگێ‌ خۆ بگوهۆڕیت. دەمێ‌ ئەز ل (واكیسو) من ئاریشە نینە، رەنگە ئەز وەكو كوترێ‌ بم، لێ‌ هەردەمــێ‌ وەلات توشی مەترسیا دوژمنان بوو، ئەز دبمە شێر!)
هەروەسا (موسیڤینـی) بەردەوامی دا پەیڤا خۆ، كو سەرۆكێن مینا (د. ئاپولو ئوبوتی) سەرۆكـێ‌ ئێكەتیا نیشتمانیا كونگولـی (UPC) دو جاران ل دەمـێ‌ كودەتا (دیتاتس) شكەستن ئینا چونكی خواندنا وی بۆ كاودانی ب ئاوایەكـێ‌ دروست نەبوو، نەشیا ل دویڤ كاودانی سەرەدەریێ‌ بكەت.
یا راستی بیت (موسیڤینـی) هەلوەستێ‌ خۆ همبەری گەلەك كێش و گرفتان ب تەڤاهی گوهارتیە. دەمەكێ‌ كێم بەری دەستهەلاتیـێ‌ وەرگریت ئەوی پەرتووكەك ب ناڤونیشانێ‌ (ئاریشا ئەفریكیا چییە؟) وەشاند، تێدا رەخنە و دلگرانیا خۆ همبەری سەرۆكێن گەلەك ل سەر تەختێ‌ سەرۆكاتیێ‌ دومێ‌ دكەن ب دژواری دەربری، لێ‌ ئەڤرۆ ئەو یێ‌ پێچەوانەیە، نها ژ گازیكەر و پشتەڤان و حەزژێكەرێ‌ ئەوان سەروكێن پتر ل سەر دەستهەلاتیێ‌ دمینن و بەردەوامیێ‌ دكەن، نها ئەوی تشتەكێ‌ دیتر دەربارێ‌ ئەوان سەرۆكێن ل حوكمـی دومدرێژیێ‌ دكەن یێ‌ زێدە كری، ئەو ژی ئەوە كو میللەت(هێشتا حەژێ‌ دكەن! خۆدان ئەزمونن). (موسیڤینـی) دیسا گەلەكـێ‌ رەق و دژی سستەمێ‌ فرە حزباتی بوو، دگۆت كو ئەڤە دابەشبوونە، لێ‌ ل سالا 2005 داهات و نەرماتی هەلبژارت.
هەر چەوا بیت، نها ئەو تشتێ‌ هندەك ژ رەخنەگرێن وی حێبەتی كرین ئەوە كو (موسیڤینـی) بەری 25 سالان دگۆت كەسێن سیاسەتمەدار دڤێت ل سەر هەلوەست و دیتنێن خۆ د رەق و ركو نەبن. ئەڤە بوویە ئەگەر كو دەستبەردارێ‌ گەلەك ژ پرەنسیبێن خۆ یێن بلند ببیت.

عزەت یوسف

د وان رۆژان دا ژیان سادەتر بوو، هاڤین ب ڕامانا پاشنیڤرۆیەكا گەرم و تژی پێكەنین بوو، تێناتی شكاندن ژ ئاڤا دەنی بوو.
ڤە خوارن ژ سەلاجێ‌ و ئاڤا بۆتل و قاللكان نەبوو، ژ ئاڤا گۆسكی و جەری و دەنی بوو، دەن ل رەخەكێ‌ بەرسڤكێ‌ یان ل كوژیەكێ‌ بن كەپرا چلی دانای بوو، ب قۆماشەكێ‌ تەڕ یێ‌ پێچای بوو، ئاڤ دلۆپ دلۆپ دبنی دەنی دا دچوو گۆزەكێ‌ بچویكێ‌ ڤەكری، ئاڤەكا زەلال و سازگار بوو، هەر دەمێ‌ تێنی، حەفكا هشك، دا بلەز و بەز لێ‌ زڤڕین و ترارەكێ‌ فافۆنی دبن هلینین و قورچ قورچ تێر و تێر ژێ‌ ڤەخۆین، دا تێنی شكێت و لەشێ‌ مە پێ‌ سار و تەنا بیت، ئێك تراركێ‌ ئاڤێ‌ بەس بوو تەڤایا هەبوونا مە فێنك و هین كربا.
ئەو ئاڤ نەبەس یا سار بوو، روحی بوو، تاما ئەردی، خۆشی ژ هەموو تشتەكی یێ‌ پاك و بژین بوو، هەست دهاتە كرن مینا پاداشتێ‌ سرۆشتی یە بۆ رۆژێن مە یێن گەرم و قرقچینا تەحرا هاڤینێ‌.
د ناڤ زەڤی و ئاڤیا دا، ل گەل ئاڤدان و خەپار و چنینێ‌، د دەما تێنی بوونێ‌، دا دەراڤی وەرگێڕین و زوو قەستا بن كەپركێ‌ كەین و ل بەر سیبەرا وێ‌ كورتە بێنەكێ‌ ڤەدەین و ئاڤا دەنی ڤەخۆین و جارەكا دی بۆ سەر كارێ‌ خوە دڤەگەڕیاین، ل وی دەمی مە باش هەست پێنەدكر، كو مەزنترین سامانێ‌ مە ئەو ئاڤ بوو.
نها ل گەل هەبوونا هەموو ئاسانكاریێ‌ و پێدڤیێن ژیانێ‌، لێ‌ هەلگرێ‌ هەمان سۆز و خۆشیا بەرێ‌ نەبوو، ئەو دەن تنێ‌ ئامەنەك نەبوو، لێ‌ هەستەك بوو هیڤیا خاڤی و هینبوونێ‌ و مانا مە ل سەر ئەردی بوو.
نها ژی، هەم بۆ بیرەوەری و هەم بۆ بكارئینان، ل گەلەك باغ و مەزرەعەیان ژ نشكەكێڤە ئەو دەن بەرچاڤێن مە دكەڤیت، خۆشی و پشكۆڕینەك سەروچاڤێن مرۆڤی دگریت، كو مە دوور دبەتە رۆژێن گۆیینی، كو دەن دەن بوو و یێ‌ ب قەدر و وج قەتین بوو.
هندی ئامیرێن تەزاتیێ‌ هەبن، لێ‌ هیچ تشت ل گەل تام و نوستالیژیا زارۆكاتیێ‌ دا ناگۆنجیت و ناگەهیتە ژینگەها وارێ‌ بچویكاتیێ‌ و ئاڤە دەنی..

عزەت یوسف

ئێڤاریەكا بهاری بوو، تەكسیەك هەمبەری مەزرەعەكێ‌ راوەستیا، چار خورت ژێ‌ پەیابوون، ل وارا هاتن و چوون هەر وەكی سەحوسیەك دكرن، ئێك ژ وان هێدی هێدی خوە ب نك جۆتیاری ڤە خویساند، سلاڤ كرێ‌ و گۆت:
– مام روخسەتە بێمە ژۆر.
– نەخێر، تە چ دڤێت فەرموو ژ دەرڤەی سیمەی بێژە.
– ئەڤە ل گەل من دوازدە پاكیتێن كلینكسا یێ‌ د زەرفێ‌ نایلونی دا یێن كۆمپانیایەكێ نە، د ئێك ژ ڤان پاكیتان دا مۆبایلەكا ب بهایێ‌ پێنج سەد دۆلاران هەیە، دێ‌ ئێكێ‌ ژێگری ئەگەر بۆ تە دەركەفت تۆ دێ‌ سەد دۆلاران دەیە مە، ئەگەر دەرنەكەفت ژی تۆ ب چ خوسارەت نابی و پاكیتا كلینكسا ژی بۆ تەیە و تۆ چ پارا نادەی.
ئەو ژ دەرڤەی سیمەی و جۆتیار د ناڤ دا، پاكیتە ل بەر وی رێزكرن، جۆتیاری ئێك ژێ‌ هەلبژارد، خورتەكی پاكیتە ڤەكر، دەستێ‌ خوە برە دناڤدا و گۆت مخابن مام بۆ تە دەرنەكەفت، پاشی جارەكا دی دەستێ‌ خوە لێگێراند و مۆبایلەك ژێ‌ دەرێخست و گۆت وەی هەزار جارا تە پیرۆز بیت، یێ‌ دی گۆت مام تۆ یێ‌ ب شانس و بەختی، یێ‌ سێیێ‌ ژی نە مەردی نەكر و چرك وێنەیەك بۆ جۆتیاری گرت، یێ‌ چارێ‌ ژی ئەوی ژی شەكرەك خار، مۆبایل د سەر سیمەی را رادەستێ‌ جۆتیاری كر.
پاشی خورتەك ژ وان گۆتە جۆتیاری:
– دێ‌ مام، سەد دۆلارێن مە.
– ئەز یێ‌ جۆتیار ل ڤی چولی سەد دۆلار ل گەل من چ دكەن؟.
– دا سەری وەبێژی.
– نێ‌ من نەدزانی ئەز هندێ‌ ب بەختوبارم دێ‌ بۆ من دەركەڤیت! سوباهی ڤی دەمی وەرن ئەز دێ‌ دو سەد دۆلاران بۆ هەوە ئینم، یان ژی سەد دۆلارێن هەوە یێ‌ ل من، سەد دۆلاران ژی بدەنە من و هەرن بۆ خوە ببەن و بفرۆشن.
جۆتیاری مۆبایلا وان د سەر سیمەی ڕا هاڤێتە بەر و گۆتێ‌ ئەگەر هین نەچن ها ئەها دێ‌ تێلەفونا پۆلیسێن دەڤەرێ‌ كەم.
تێكهاتن و تێكچوون و بۆ پڕمە پڕما وان و ژ نە دل ل تەكسیا خوە سیار بوون و ڤزززێن ژێ‌ ئینا و بەرێڤە بوون.

عزەت یوسف

زمانە مللەت، مللەت زمانە … ئەگەر زمان مر، مللەت نەمانە (مەلا خەلیل مشەختی).
هەر د ئەڤ سالەدا، جیهان بەشەك ژ حەفت هزار زمانێن خۆ دێ‌ ژ دەستدەت. دایك و باب دەست ژ ئاخفتنێن باب و كالان ل گەل زارۆكێن خۆ بەرددەن، پەیڤ دهێنە ژبیر كرن و جڤاكێ‌ شیانا خواندنا دەقێن خۆ نامینیت. رێژەیا ژ دەستدانا زمانێ‌ رەسەنێ‌ هندەك جڤاكان خێراتر و خۆرتتر دبیت. رێژەیا دەه سالان بەریا نها ل سێ‌ مەهان ئێك بوو، هەتا سالا 2019، لێ‌ پاش ڤێ‌ سالێ‌ ل هەر چل رۆژا ئێك زمان – ئانكو سالانە نەه زمان ژناڤدچن. دەزگەهێ‌ رەوشەنبیریێ‌ نەتەوێن ئێكگرتی، یۆنیسكۆ، دبێژیت پێشبینی دهێتە كرن كو نیڤا زمانێن جیهانێ‌ هەتا داویا سەدێ‌ بمرن.
(ئەڤ پێزانینێن ل سەری ئاماژە پێكرین د رۆژنامەیا گاردیانا بەریتانی دا ل رۆژا 7/2/2025 هاتینە).
هندەك زمان ب رەواج و خۆدانن هەر دێ‌ مینن، لێ‌ ب سەدان زمان مەتڕسیا نەمانێ‌ ل سەرە، چونكی ب ئاوایەكێ‌ بەرفره ل جهێن كاری و جهێن فەرمی و قوتابخانا نائێنە بكارئینان و ئاخفتن و نڤێسین و سەرەدەری ل گەل ناهێتە كرن. كارڤەدانەكا بێدەنگ ل وان جڤاك و دەڤەران سەرهلدەت كو هەست دكەن ژ ئەگەرێ‌ دەستهەلییا زمانێن بەربلاڤێن جیهانێ‌ وەكی ئنگلیزیێ‌، یان ژ ئەگەرێ‌ زمان/زمانێن فەرمییێن دەولەتێ‌ دخندقن.
(تۆچی پریسیۆس)، خەلكێ‌ نایجیریایە و ل ئەبۆجا دژیت، هاریكاریا چالاكڤانێن پاراستنا زمانێن مەتڕسی ل سەر نەمانا وان دكەت، دبێژیت: (هەردەم دلێ‌ من دشكێت دەما دزانم زمانەك دمریت، چونكی نە بەس پەیوەندی ب زمانیڤە هەیە، لێ‌ پەیوەندی ب میللەت و گەلانڤە هەیە؛ پەیوەندی ب مێژوو و كولتووریڤە هەیە. ئانكە دەما دمریت هەر تشتەكێ‌ پەیوەست پێڤە دمریت).
(تۆچی)، چەند نموونەك ل سەر زمانی ئیناینە، ژ وانە، یا ئێكێ‌: ل ویلایەتا بیهار ل رۆژهەلاتا هیندستانێ‌ ب (ئەنجیكی) دئاخڤن، نێزیكی حەفت ملیون ئاخفتنپێكەر هەنە، لێ‌ ل قوتابخانەیان ناهێتە بكارئینان و ب دەگمەن دهێتە نڤێسین، نەمانا وێ‌ یا بلەز دكەڤیت. هندەك كەس ژبەر وان نە زەلالیێن پەیوەندی پێڤە هەین خۆ ژ ئاخفتن ب ڤی زمانی دویر رادگرن و زمانێ‌ ئەنجیكی ب كێمتر ژ زمانێن سەرەكییێن وەك هیندی دزانن.
نموونەیا دوێ‌: بۆ خەلكێ‌ رۆهینگیا میانمارێ‌ كو نها پشتی چەندین ساڵێن دەربەدەر بووینە و وەك پەنابەر پتر ل بەنگلادش دژین، تڕس ژ دەستدانا زمانێ‌ رەسەنێ‌ خۆ هەیە. لەوا نها ژبەر پرت و بلاڤە بوونا وان ل دەرڤەی ولاتی هەولا گەشەكرنا وەشانێن نڤێسینێ‌ ددەن، (بكارئینانا كتێبێن وەرگێرای بۆ زمانێ‌ روهینگی، هەروەسا كتێبێن دیرۆكی، سیاسی و پەروەردەیی كو ب زمانێ‌ روهینگی هاتینە چاپكرن، دشێن پرۆسەیا پەروەردەكرنا جڤاكی بۆ زمانی باشتر بكەن).
نموونا سیێ‌: هەرچەندە زمانێ‌ (ئیكبۆیی)، ئێكە ژ مەزنترین زمانێن نایجیریا، لێ‌ گەلەك ژ دایك و بابان وەسا هزر دكەن تنێ‌ زمانێ‌ ئنگلیزی بۆ ئاییندەیێ‌ زارۆكێن وان مفا هەیە. دایك و باب وەسا دبینن ئەگەر ب زمانێ‌ ئنگلیزی نە ئاخڤی تۆ ب سەر جڤاكێ‌ نینی، لەوا پشتا خۆ داینە زمانێ‌ خۆ. لێ‌ نها پشتی هندەك چالاكڤان و حەژێكەرێن زمانی هاتینە مەیدانێ‌ بەربەرە جارەكا دی یێ‌ ڤەدگژگژیت.
لێ‌ دا ئەم زمانێ‌ هیندی و ئەنجیكی و روهینگی و ئیگبۆیی و … دانینە رەخەكی، خەمێ‌ ژ زمانێ‌ شیرینێ‌ خۆ یێ‌ كوردی بخۆین، كو هەبوونا مەیە، مان و نەمانا مەیە، ناسناما مەیە.. مە دڤێت د هەمی قاد و فورم و كۆربەندا دا یێ‌ خورت و سەرپشك بیت. ل هەمی كوپ و دۆل و گەلیان ل گەل هەژیانا ئالای لبەر بای، ل گەل دەنگێ‌ شڤان و شەنگە بێریان، ل گەل سروودا ئارام تیگران (ب خەمل و رەوشە شیرین و خۆشە زمانێ‌ كوردی)، دەنگڤەدەت.
باش ل بیرا منە، ل دەستپێكا سالێن هەشتێیان، ل پۆلا دوێ‌ ل دواناڤنجیا برایەتی، ل وانەیا ئەدەبێ‌ كوردی بەحسی زمانێ‌ كوردی ب زاراڤێ‌ سۆرانی وەسا دكەت، هەرچەندە ناڤێ‌ نڤیسەرێ‌ ل بیرا من نەمایە، دبێژیت: (زمانی كوردی وەك گۆلێكی رەگ زلی سیسی قەراغ روبارێكی وشك وایە، وە ریشوی رەگی بە هەموو لایەكدا بڵاوبووتەوە، دەبێ‌ هەموو خۆمان بكەینە ئاو ئەو روبارە تەڕ بكەینەوە).
بلا ئەم زمانی توركی و عەرەبی و فارسی بزانین، بلا بزاڤێ‌ بكەین هەمی زمانێن بیانی بزانین، بلا ئەم رێزێ‌ ل هەمی زمانێن جیهانی بگرین، لێ‌ بلا زمانێ‌ كوردی یێ‌ ساخلەم و سەرپشك بیت.
ئەز ژی دبێژم هەر یێ‌ خۆرت و تەڕ و تۆلاز بیت، هەر یێ‌ گەش و ساخ و ساخلەم بیت، زمانێ‌ شرینێ‌ كوردی.