NO IORG
نووترين نووچه
Authors Posts by عزه‌ت يوسف

عزه‌ت يوسف

عزه‌ت يوسف
38 POSTS 0 COMMENTS

2

عزەت یوسف

ئێڤاریەكا بهاری بوو، تەكسیەك هەمبەری مەزرەعەكێ‌ راوەستیا، چار خورت ژێ‌ پەیابوون، ل وارا هاتن و چوون هەر وەكی سەحوسیەك دكرن، ئێك ژ وان هێدی هێدی خوە ب نك جۆتیاری ڤە خویساند، سلاڤ كرێ‌ و گۆت:
– مام روخسەتە بێمە ژۆر.
– نەخێر، تە چ دڤێت فەرموو ژ دەرڤەی سیمەی بێژە.
– ئەڤە ل گەل من دوازدە پاكیتێن كلینكسا یێ‌ د زەرفێ‌ نایلونی دا یێن كۆمپانیایەكێ نە، د ئێك ژ ڤان پاكیتان دا مۆبایلەكا ب بهایێ‌ پێنج سەد دۆلاران هەیە، دێ‌ ئێكێ‌ ژێگری ئەگەر بۆ تە دەركەفت تۆ دێ‌ سەد دۆلاران دەیە مە، ئەگەر دەرنەكەفت ژی تۆ ب چ خوسارەت نابی و پاكیتا كلینكسا ژی بۆ تەیە و تۆ چ پارا نادەی.
ئەو ژ دەرڤەی سیمەی و جۆتیار د ناڤ دا، پاكیتە ل بەر وی رێزكرن، جۆتیاری ئێك ژێ‌ هەلبژارد، خورتەكی پاكیتە ڤەكر، دەستێ‌ خوە برە دناڤدا و گۆت مخابن مام بۆ تە دەرنەكەفت، پاشی جارەكا دی دەستێ‌ خوە لێگێراند و مۆبایلەك ژێ‌ دەرێخست و گۆت وەی هەزار جارا تە پیرۆز بیت، یێ‌ دی گۆت مام تۆ یێ‌ ب شانس و بەختی، یێ‌ سێیێ‌ ژی نە مەردی نەكر و چرك وێنەیەك بۆ جۆتیاری گرت، یێ‌ چارێ‌ ژی ئەوی ژی شەكرەك خار، مۆبایل د سەر سیمەی را رادەستێ‌ جۆتیاری كر.
پاشی خورتەك ژ وان گۆتە جۆتیاری:
– دێ‌ مام، سەد دۆلارێن مە.
– ئەز یێ‌ جۆتیار ل ڤی چولی سەد دۆلار ل گەل من چ دكەن؟.
– دا سەری وەبێژی.
– نێ‌ من نەدزانی ئەز هندێ‌ ب بەختوبارم دێ‌ بۆ من دەركەڤیت! سوباهی ڤی دەمی وەرن ئەز دێ‌ دو سەد دۆلاران بۆ هەوە ئینم، یان ژی سەد دۆلارێن هەوە یێ‌ ل من، سەد دۆلاران ژی بدەنە من و هەرن بۆ خوە ببەن و بفرۆشن.
جۆتیاری مۆبایلا وان د سەر سیمەی ڕا هاڤێتە بەر و گۆتێ‌ ئەگەر هین نەچن ها ئەها دێ‌ تێلەفونا پۆلیسێن دەڤەرێ‌ كەم.
تێكهاتن و تێكچوون و بۆ پڕمە پڕما وان و ژ نە دل ل تەكسیا خوە سیار بوون و ڤزززێن ژێ‌ ئینا و بەرێڤە بوون.

1

عزەت یوسف

زمانە مللەت، مللەت زمانە … ئەگەر زمان مر، مللەت نەمانە (مەلا خەلیل مشەختی).
هەر د ئەڤ سالەدا، جیهان بەشەك ژ حەفت هزار زمانێن خۆ دێ‌ ژ دەستدەت. دایك و باب دەست ژ ئاخفتنێن باب و كالان ل گەل زارۆكێن خۆ بەرددەن، پەیڤ دهێنە ژبیر كرن و جڤاكێ‌ شیانا خواندنا دەقێن خۆ نامینیت. رێژەیا ژ دەستدانا زمانێ‌ رەسەنێ‌ هندەك جڤاكان خێراتر و خۆرتتر دبیت. رێژەیا دەه سالان بەریا نها ل سێ‌ مەهان ئێك بوو، هەتا سالا 2019، لێ‌ پاش ڤێ‌ سالێ‌ ل هەر چل رۆژا ئێك زمان – ئانكو سالانە نەه زمان ژناڤدچن. دەزگەهێ‌ رەوشەنبیریێ‌ نەتەوێن ئێكگرتی، یۆنیسكۆ، دبێژیت پێشبینی دهێتە كرن كو نیڤا زمانێن جیهانێ‌ هەتا داویا سەدێ‌ بمرن.
(ئەڤ پێزانینێن ل سەری ئاماژە پێكرین د رۆژنامەیا گاردیانا بەریتانی دا ل رۆژا 7/2/2025 هاتینە).
هندەك زمان ب رەواج و خۆدانن هەر دێ‌ مینن، لێ‌ ب سەدان زمان مەتڕسیا نەمانێ‌ ل سەرە، چونكی ب ئاوایەكێ‌ بەرفره ل جهێن كاری و جهێن فەرمی و قوتابخانا نائێنە بكارئینان و ئاخفتن و نڤێسین و سەرەدەری ل گەل ناهێتە كرن. كارڤەدانەكا بێدەنگ ل وان جڤاك و دەڤەران سەرهلدەت كو هەست دكەن ژ ئەگەرێ‌ دەستهەلییا زمانێن بەربلاڤێن جیهانێ‌ وەكی ئنگلیزیێ‌، یان ژ ئەگەرێ‌ زمان/زمانێن فەرمییێن دەولەتێ‌ دخندقن.
(تۆچی پریسیۆس)، خەلكێ‌ نایجیریایە و ل ئەبۆجا دژیت، هاریكاریا چالاكڤانێن پاراستنا زمانێن مەتڕسی ل سەر نەمانا وان دكەت، دبێژیت: (هەردەم دلێ‌ من دشكێت دەما دزانم زمانەك دمریت، چونكی نە بەس پەیوەندی ب زمانیڤە هەیە، لێ‌ پەیوەندی ب میللەت و گەلانڤە هەیە؛ پەیوەندی ب مێژوو و كولتووریڤە هەیە. ئانكە دەما دمریت هەر تشتەكێ‌ پەیوەست پێڤە دمریت).
(تۆچی)، چەند نموونەك ل سەر زمانی ئیناینە، ژ وانە، یا ئێكێ‌: ل ویلایەتا بیهار ل رۆژهەلاتا هیندستانێ‌ ب (ئەنجیكی) دئاخڤن، نێزیكی حەفت ملیون ئاخفتنپێكەر هەنە، لێ‌ ل قوتابخانەیان ناهێتە بكارئینان و ب دەگمەن دهێتە نڤێسین، نەمانا وێ‌ یا بلەز دكەڤیت. هندەك كەس ژبەر وان نە زەلالیێن پەیوەندی پێڤە هەین خۆ ژ ئاخفتن ب ڤی زمانی دویر رادگرن و زمانێ‌ ئەنجیكی ب كێمتر ژ زمانێن سەرەكییێن وەك هیندی دزانن.
نموونەیا دوێ‌: بۆ خەلكێ‌ رۆهینگیا میانمارێ‌ كو نها پشتی چەندین ساڵێن دەربەدەر بووینە و وەك پەنابەر پتر ل بەنگلادش دژین، تڕس ژ دەستدانا زمانێ‌ رەسەنێ‌ خۆ هەیە. لەوا نها ژبەر پرت و بلاڤە بوونا وان ل دەرڤەی ولاتی هەولا گەشەكرنا وەشانێن نڤێسینێ‌ ددەن، (بكارئینانا كتێبێن وەرگێرای بۆ زمانێ‌ روهینگی، هەروەسا كتێبێن دیرۆكی، سیاسی و پەروەردەیی كو ب زمانێ‌ روهینگی هاتینە چاپكرن، دشێن پرۆسەیا پەروەردەكرنا جڤاكی بۆ زمانی باشتر بكەن).
نموونا سیێ‌: هەرچەندە زمانێ‌ (ئیكبۆیی)، ئێكە ژ مەزنترین زمانێن نایجیریا، لێ‌ گەلەك ژ دایك و بابان وەسا هزر دكەن تنێ‌ زمانێ‌ ئنگلیزی بۆ ئاییندەیێ‌ زارۆكێن وان مفا هەیە. دایك و باب وەسا دبینن ئەگەر ب زمانێ‌ ئنگلیزی نە ئاخڤی تۆ ب سەر جڤاكێ‌ نینی، لەوا پشتا خۆ داینە زمانێ‌ خۆ. لێ‌ نها پشتی هندەك چالاكڤان و حەژێكەرێن زمانی هاتینە مەیدانێ‌ بەربەرە جارەكا دی یێ‌ ڤەدگژگژیت.
لێ‌ دا ئەم زمانێ‌ هیندی و ئەنجیكی و روهینگی و ئیگبۆیی و … دانینە رەخەكی، خەمێ‌ ژ زمانێ‌ شیرینێ‌ خۆ یێ‌ كوردی بخۆین، كو هەبوونا مەیە، مان و نەمانا مەیە، ناسناما مەیە.. مە دڤێت د هەمی قاد و فورم و كۆربەندا دا یێ‌ خورت و سەرپشك بیت. ل هەمی كوپ و دۆل و گەلیان ل گەل هەژیانا ئالای لبەر بای، ل گەل دەنگێ‌ شڤان و شەنگە بێریان، ل گەل سروودا ئارام تیگران (ب خەمل و رەوشە شیرین و خۆشە زمانێ‌ كوردی)، دەنگڤەدەت.
باش ل بیرا منە، ل دەستپێكا سالێن هەشتێیان، ل پۆلا دوێ‌ ل دواناڤنجیا برایەتی، ل وانەیا ئەدەبێ‌ كوردی بەحسی زمانێ‌ كوردی ب زاراڤێ‌ سۆرانی وەسا دكەت، هەرچەندە ناڤێ‌ نڤیسەرێ‌ ل بیرا من نەمایە، دبێژیت: (زمانی كوردی وەك گۆلێكی رەگ زلی سیسی قەراغ روبارێكی وشك وایە، وە ریشوی رەگی بە هەموو لایەكدا بڵاوبووتەوە، دەبێ‌ هەموو خۆمان بكەینە ئاو ئەو روبارە تەڕ بكەینەوە).
بلا ئەم زمانی توركی و عەرەبی و فارسی بزانین، بلا بزاڤێ‌ بكەین هەمی زمانێن بیانی بزانین، بلا ئەم رێزێ‌ ل هەمی زمانێن جیهانی بگرین، لێ‌ بلا زمانێ‌ كوردی یێ‌ ساخلەم و سەرپشك بیت.
ئەز ژی دبێژم هەر یێ‌ خۆرت و تەڕ و تۆلاز بیت، هەر یێ‌ گەش و ساخ و ساخلەم بیت، زمانێ‌ شرینێ‌ كوردی.

1

عزەت یوسف

ژ بەرگی بۆ بەرگی؛ دێر – دێر، رێز – رێز، پەیڤ – پەیڤ، من هەمی هۆزانێن دیوانا (ئەڤراز نادەمە ب نشیڤ)، یا هەلبەستڤان (حامد نسری)، خواندن. دا ل دەستپێكێ‌ ئاوڕیەكی ل ناڤێ‌ دیوانێ‌ بدەم، هەلبژاردنا ناڤێ‌ هەر دیوانەكێ‌ بال و بالایی و تێنەكێ‌ د دەتە دیوانێ‌، ئەڤ دیوانە ب ڤی ناڤی یا بالكێشە، هەرچەندە هۆزانەك ب هەمان ناڤ د دیوانێ‌ دا هەیە. دەما من ئەڤ ناڤێ‌ دیوانێ‌ دیتی بۆ (من)، دو خالێن ئەرێنی سەرئاڤ بووم: یا ئێكێ‌ گۆتنەكا كوردی هەیە دبێژیت، پشتی ئەڤرازی نشیڤی یە، یان پشتی ژێهەلی ژوردانی یە، د بەرگی دا ژی دیمەنەكێ‌ ئەڤرازیەكێ‌ ركێ‌ چیایەكێ‌ بەفرینێ‌ بلند پێشوازیێ‌ ل مە دكەت، سەركەتنا چیای كار و شیان و خەباتێ‌ دخوازیت، پشتی گەهشتنێ‌ ركاتی و ئاستەنگ نامینن و قۆناغەكا پشتی ئارمانجێ‌ دەستپێدكەت كو بەرهەم و كەدا ئەڤرازی یە. یا دوێ‌: ل سەر دەمێ‌ شۆرەشێ‌ گەلەك جاران دابێژن فلانە كەس یێ‌ چوویە ئەڤراز/سلال، ئانكو رێكا كوردینیێ‌ یێ‌ گرتی و یێ‌ بوویە پێشمەرگە، بەرەڤاژی دەما دگۆت بێڤانە كەس یێ‌ چوویە خوارێ‌، ئانكو یێ‌ رادەستی دوژمنی بووی و دەست ژ خەباتێ‌ یێ‌ بەردای.. زێدەباری د هەلبەستەكا ناڤ و دەنگا شاعرێ‌ تونسی (ئەبو لقاسم ئەلشابی) دا، دبێژیت: (ومن یتهیب صعود الجبال.. يعش ابد الدهڕ بين الحفر) ئانكو یێ‌ ژ هلباسكی چیا بترسیت… دێ‌ هەر و هەر دناڤا چالا دا ژیت). دەنگێ‌ مە ل گەل دەنگێ‌ نسری یە ژێهەلیێ‌ ب نشیڤیێ‌ نادەین.
ئەشقا هەلبەستڤانی بۆ ئەڤراز و چیای گەلەكە، ئەو چیایێ‌ دەمەكی هەڤالێ‌ ئێكانەیێ‌ كوردان، سمبول و نیشانا خۆراگری و بەرگری و مانا كوردان بوو، دبێژیت:
هندی رۆژەكێ‌ یێ‌ ساخ بم
لێڤە نابم ب هەمی دینـــا
دێ‌ بمە كەلەكێ‌ كیڤــــی
ل چیایێ‌ زۆزك و هندرینا

(من)، مراد و سەد مرادە، ل هەر دیوانەكا ئەز دخوینم ئەز هیچ هۆزانا ب ناڤێ‌ خەون یا ب ناڤێ‌ خۆزی نەبینم، لێ‌ دەمێ‌ من بەرپەڕێن ڤێ‌ دیوانێ‌ ژی قولپاندین ئێكەم هۆزانا خۆ ل پێش چاڤێن گشت و بادای ب ناڤێ‌ خەون بوو. ئەرێ‌ هەتا كەنگی دێ‌ خەونا بینین؟ باشترە ئەم شیار بین و شوینا خەونا راستیا و كەتواری ببینین و كێم بنڤین و دەستا بهەلینین. ل بەرپەرێ‌ 101 ژی دیسا من هۆزانەك ب ناڤێ‌ خۆزی دیت، و كەس ب خۆزیا ژی نەگەهشتیە جووتێ‌ كەزیا و نە سەرێ‌ رێیا.
د دیوانێ‌ دا پەیڤێن خورت و سرت و سوار و خەباتێ‌ و بەرخۆدانێ‌، مینا: (كورد، كوردستان، چیا، شۆرەش، وار، ئاخ، ئالا، كویستان، مللەت، وەلات، گەل، ئازادی، ئەڤراز، خەبات، دەولەتبوون، پێشمەرگە، كاروان، رێڤینگ، شەهید، ئەنفال، خوین..). هاتینە، ئەڤە ژی وەسا خۆیایە كو نڤیسەر شەیدایێ‌ كوردایەتیێ‌ و دۆزا خۆ – دۆزا كوردایە، ئارمانجا وی كوردستانە، لەوا پەیڤا كورد، پەیڤا كوردستان تێدا مشە سەرهلدایە و سەرپشكە، ب دەهان جاران وەكی نێرگزا چیایێ‌ ژۆری بەژنا خۆ یا رند خویل و خوار دكەت.
ئارمانجا هەمیان هەر توی كوردستان
نۆژدار و دەرمان هەر توی كوردستان
سۆزدار و پەیمان هەر توی كوردستان
دایكا مە هەمیان هەر توی كوردستان

هەلبەستڤان مینا تەڤایا خەلكێ‌ كوردستانێ‌ ژ پرت و بەلاڤەیا كوردان دنالیت، بەحسی ئێكگرتنێ‌ دكەت، كو ژێدەرێ‌ هێزێ‌ یە، راستە ئێكگرتن ب هێزترین چەكە كوردان گەلەك كێم یان هەر كارنەئینایە. دبێژیت:
هێزا من ئێك گرتنــە
ئێك گرتن سەركەفتنە
سەركەفتـــن خەونا منـە
كوردستانا مەزنـــــــــە

د پێشەكەیێ‌ دا، هەلبەستڤان دبێژیت: «هۆزانێت من بێگومان نە د ئاستێ‌ هۆزانێت ب هێز دانە كو بهێنە بەراورد كرن بەرانبەر هۆزانێت كەسانێن رەوشەنبیر و هۆزانڤانێن ناڤدار»، لێ‌ راستی بیت هۆزان هەست و هەلوەستن و پێدڤی نەدكر خۆ ل گەل غەیری خۆ هەڤبەر بكەت.. ملوكە هۆزانێن وی دقەنجن، وەكی (كوردستانا بریندار.. رزگار كەن ژ ناڤ سەیێن هار)، كو بیرا مرۆڤی دئینتە هندەك هۆزانێن هۆزانڤانێن ناڤدار، مینا باربەری بالا دەمێ‌ دبێژیت: (كوردستانا من بریندارە، نەئێشینن، ئێدی بەسە). یان هەلبەستا ئاشڤانۆ، كو سەیدایێ‌ موئەیەد تەیب ژی هەلبەستەك ب ناڤێ‌ بوهارڤانۆ هەیە و دبێژیت: (بوهارڤانۆ چ بوهارە.. گەر بوهار بیت چ هەوارە). دەربڕین هەست د دیوانێ‌ دا دبلندن و جوانن:
ما كی هەیە كو نەزانـــی
كا كی بابە و كی بیانـــی
لێ‌ هندەك لدویڤ پاریكا
ژبیركر وارێ‌ وەكی بیـكا

د گەل دیوانا (ئەڤراز نادەمە ب نشیڤ)، حەزا ژێهەلی و ئەڤرازی و چۆل و چیا وارێ‌ باب و باپیران خۆ ل دلێ‌ من دا. ب ئۆمێدا سپێدەهیەكێ‌ دگەل ئەلندا رۆژێ‌ لسەر كۆمتێن چیایێن بلند و بەفرین رۆژا كوردان بهەلێت.

3

عزەت یوسف

د پەراوێزا ئێكەمین كۆنفرانسێ‌ ژنێن كوردستانێ‌ ل هەلێرا پایتەخت، ژنێ‌ نەبەس رۆلەكێ‌ گرنگ بەلكی رۆلەكێ‌ كاریگەر و سەرەكی د ئاڤاكرن و بنیاتنانا چڤاكێ‌ و دەولەتێ‌ و شارستانیەتێ‌ دا هەیە.
هەرچەندە هێشتا گەلەك ژ ژنێن كورد ژ خرابیا سەرەدەریكرنێ‌ ژ ئالیێ‌ جڤاكا كلاسیكی و زەلامینی تێدا سەروەر دنالن، لێ‌ گرنگیا پێشداچوون و ڤەگوهاستنێن نوی رێخۆشكرن بۆ ژینگەهەكا پتر دیموكراتی و دادوەری هەروەكو نها دهێتە پەیرەوكرن، دبیت ببیتە نموونەكا پیشەنگ بۆ پاشەڕۆژەكا گەش. هەتا بەریا نها چڤاكا كوردەواری پتر یا كلاسیك بوو، لێ‌ پرۆسەیا گەشەكرنا ژنێ‌ ل كوردستانێ‌ ب ئاراستەكێ‌ دیار و لەز سەرهلددەت؛ جورەكێ‌ شۆرەشێ‌ دناڤا شۆرەشێ‌ دایە، كو نیشانێن باشتربوونا پلەداریا ژنێ‌ دیار دبن. پشكداریا ژنێ‌ د كاروبارێن سیاسی و جڤاكی دا بوویە كارەكێ‌ دەزگاهیكرن؛ ژن ژ تەخێن نزم دپشكداریكرنا ئەڤان كاروباران دا د بەرەڤ تەخێن زێدە بوونێ‌ دایە؛ ئەڤ دیاردە ب ئاوایەكێ‌ بەرفرەه یا دهێتە چەسپاندن و ژ حالەتێ‌ كتوماتی دەركەتی یە.
ل ڤێرە دخوازم ئاوڕەكی ل نڤێسینا كەڤنا (ئوفرا بێنجیۆ) ل ژێر مانشێتێ‌ شۆرەشا ژنا كورد بدەم، كو ل 10/3/2014، ل (جروسلم پۆست) بەلاڤبوویە. هەرچەندە دەما بەحسا رۆلێ‌ ژنا كورد د شۆرەش و خەباتێ‌ دا دهێتە كرن، ئێكسەر ناڤێ‌ مارگریتێ‌ یێ‌ بلندە و ناڤێ‌ لەیلا قاسمێ‌ سەرپشكە. ژبەر گرنگیا مژاری ل ڤێرە دێ‌ دەقێ‌ بەشەك ژ نڤێسینا ناڤبری ڤەگێڕم:.
(رۆلێ‌ ژنێ‌ ل جڤاكا كوردەواریێ‌ دا رەوشەكا كلاسیكی یە ژ بەردەوامیێ‌ و گوهۆڕینێ‌. دیرۆكا كوردان یا تژییە ژ ژنێن رۆلێ‌ سەركردایەتی د بیاڤێ‌ ئوولی، سیاسی و هەتا د بیاڤێ‌ چەكداری ژی دا گێڕاین. ب ئاوایەكێ‌ بالكێش، كتە ژن ژ ئوول و تائیفەیێن جودا؛ ژ وانە جوی، ئێزدی، عەلەوی، و بسرمان ئەڤ رۆلە دیتییە. ژ ژنێن ناڤدارێن كوردێن جوی (ئەسینا بارزانی – Asenath Barzani) كو ل چاخێ‌ هەڤدێ‌ (1590 – 1670) ژیایە، پاش مرنا هەڤژینێ‌ خۆ بوویە بەرپرسا قوتابخانا ئوولێ‌ جۆیاتی (Yashiva) كو ب ئێكەمین ژنا (حاخام – Rabbi) د مێژوویا جوویا دا دهێتە زانین.
هەر ل وی سەردەمی، (خانزاد سولتان – Khanzade Sultan) یا بسرمان، لدویڤ نڤێسینا ئێك ژ مێژوو نڤیسان، سەركێشیا لەشكەرەكی 30 هەزار كەسی دژی ئیرانێ‌ كریە. حكومەتا هەرێما كوردستانا ئیراقێ‌ (KRG) پەیكەرەك بۆ ئەڤێ‌ خانما قارەمان یا ڤەدای. ژنەكا شەڕكەرا دیترا بێ‌ وێنە دگۆتنێ‌ (كارا فاتما خانم – Kara Fatma Khanum) ل سالا 1850 سەركردایەتیا یەكەیەكێ‌ ل شەڕێ‌ (قرم – Crimean) بۆ دیاركرنا دلسۆزیا خۆ بۆ (ئوسمانیا – Ottomans) كریە. ژنەكا دیترا ناڤدارا كوردا سەركردە، (عەدیلە خانم – Adela Khanum) ل سالێن (1847 – 1924) ببوو سەرۆكا ئەشیرەتا مەزنا (جاف – Jaf) دەستهەلاتی ل دەڤەرا هەلەبجە كریە كو ب زیرەكیا رێڤەبەریا خۆ یا پێگۆتی بوو. بەریتانی گەلەك ب زیرەكیا وێ‌ داخبار ببوون و نازناڤێ‌ (شازادا وێرەك) لێكربوو.
د ناڤا ئوولا ئێزدیان ژی، چڤاكا نەبسرمان، ژنەكا ناڤدار هەبوو دگۆتنێ‌ (مەیان خاتون – Mayan Khatun)، كو د جڤاكا خۆ دا سەركردەكا ئوولی یا كاریگەر بوو ژ (1913 – 1957).
ئەڤ لیستا ناڤێن بالكێش مەرەم ژێ‌ ئەو نینە یا سەرتاسەرە، لێ‌ دیاركرنا ئاراستەكێ‌ دەگمەنە ژ جۆرێ‌ خۆ د چڤاكا كوردەواری دا و دناڤا عەرەب و فرس و توركێن دەردورێ‌ وان دا ژی ناهێتە دیتن. هەروەسا ئەڤ دیاردە نابیت ب شاشی بهێتە وەرگرتن كو ئاماژەیە بۆ وەكهەڤیا جێندەری د جڤاكا كوردەواری دا دكەت، لێ‌ پاڵ ب پاڵ ل گەل ئەڤان ژنێن ئازا پڕانیا ژنێن كورد هەمی جۆرێن دەرد و دەردەسەریێ‌ ل جڤاكەكا كلاسیكی و داخستی و رەگەزێ‌ نێر لسەر زال دەربازكرینە.
لێ‌ ژنا كورد یا ژ هەمیا ناڤدارتر ل توركیا لەیلا زانایە، یا بوویە سومبولا خەباتا كوردی پاش دەه ساڵ ل زیندانێ‌ دەربازكرین ژبەر زیرەكی و وێرەكییا وێ‌ دەمێ‌ رستەك ب زمانێ‌ كوردی د رێورەسمێن سویند خوارنێ‌ ل پەرلەمانێ‌ توركیا ل سالا 1991 ێ‌ خواندی. نها ئەو پشكداریێ‌ د هندەك چالاكیاندا بۆ هەمی كوردان دكەت.
(گولتان كشاناك – Gultan Kishanak)، ل توركیا كو بۆ وادەیێ‌ دوو سالان (1980 – 1982) ژبەر چالاكیێن وێ‌ یێن لایەنگر بۆ دوزا كوردی هاتبوو زیندانكرن.)

2

عزەت یوسف

دبێژن … مارەكی ب مریشكەكێ‌ ڤەدا، ژەهر د لەشێ‌ وێ‌ گەڕیا و ژ سۆتنا هناڤان حەویان ڤێ نەكەفت، بۆ نك بڕا هەڤالێن خوە ل كولكی زڤری. لێ‌ هەڤالین وێ‌ ژ تڕسا ڤەگرا ژەهرێ‌ دەرێخست. مریشك ب لەنگینی دوور دەركەفت، ژ ئێشانێ‌ دگەڕیا، نە ژبەر پێڤەدانا ماری، لێ‌ ژبەر مالباتا وێ‌ د دەمێ‌ تەنگاڤیەكا دژوار دا پشت دایێ‌. لەوا چوو، پێ‌ خوە دووف خۆڕا دخراند. هندی چاڤێن مریشكان قەترە كری چوو هەتا لبەر چاڤان بەرزە بووی. هەڤالێن وێ‌ گۆتن: بلا وێڤەتر بچیت و دووری مە بمریت. ل دووماهیێ‌ دەمێ‌ مریشك ژبەرچاڤان بەرزە بووی، ئەو پشتراست بوون كو یا مری، هەتا هندەكان ب هیڤیا دیتنا ئەلهۆیان بەرێ‌ وان ل ئاسمانی بوو.
دەم دەرباز بوو، دەمەكێ‌ درێژ دووڤدا بالندێ‌ شیراڤمێژك – Hummingbird) هاتە كولكێ‌ مریشكان و گۆت: (خویشكا وە یا ساخە! ل شكەفتەكا دوور دژیت. یا چێبووی، لێ‌ ژبەر پێڤەدانا ماری پیەكێ‌ خوە یێ‌ ژ دەستدای، هەروەسا ب زەحمەت خوارنێ‌ پەیدا دكەت و پێدڤی ب هاریكاریا هەوەیە).
دەمەكی بێدەنگیێ‌ تەڤنێ‌ خوە راچاند، پاشی هێجەتان دەستپێكرن: ئەز نەشێم بچم ئەز خوارنێ‌ پەیدا دكەم… ئەز نەشێم بچم ئەز یا كوركم… ئەز نەشێم بچم ئەز خۆدان چیچەلوكم…) هەموویان داخوازا بالندەی رەتكر. لەوا بالندە بێ‌ هیچ هاریكاری ڤەگەڕیا شكەفتێ‌. پاش هەیامەكا درێژ، جارەكا دی بالندێ‌ شیراڤمێژك ڤەگەڕیا، لێ‌ ئەڤ جارە ب پەیامەكا كوڤان: (خویشكا وە مر… ل شكەفتێ‌ مر… كەس نینە ڤەشێریت) وێ‌ گاڤێ‌، خەمەكا كوور هەموو ڤەگرتن، ل كولكێ‌ مریشكا بۆ نیهاری. پەشیمانی ژ هەموو ژەهرەكێ‌ خرابترە، ئینا پرسیارا خوە كرن: (بۆچی بەریكێ‌ مە چ بۆ نەكر؟) هەموو مریشك، ب قێری و گری بەرەڤ شكەفتێ‌ كەفتنە رێ‌. دووماهی جار سەدەمەك بۆ سەرەدانا شكەفتێ‌ دیتن، لێ‌ گەلەك درەنگ و شول قەتیا بوو. دەمێ‌ گەهشتینە شكەفتێ‌، مریشك نەدیت، لێ‌ نامەك دیت، تێدا نڤێسی بوو: دبیت ل دنێ‌ خەلك رەنجەكی بۆ هاریكاریا تە ناكێشن، لێ‌ دبیت مەودایەكا دوور ببڕن داكو تە پشتی مرنێ‌ ڤەشێرن، پڕانیا روندكان د بەهیێ‌ دا نە ژ بەر خەمێ‌ یە، بەلكی ژ لومەكاریێ‌ و پەشێمانیێ‌ یە) مخابن، ئەڤە راستی و حال حازرێ‌ رەوشێ‌ یە، مالباتا مریان بەهیێ‌ د دادنن و پارەكێ‌ مەزنێ‌ دمەزێخن، لێ‌ ل دەمێ‌ ساخییا رەحمەتی، ئەوی رەنجی و مەزاختنێ‌ ناگرنە بەر.

0

عزەت یوسف

زكاتا ئەڤینێ‌، ملوكەكێ‌ هەلبەستێن (دیا جوان) ژ وەشانێن ناڤەندا خانی یا رەوشەنبیری و راگەهاندنێ‌ یە. پەرتووكەكە ژ كۆمەكا هەلبەستێن بژارە ب ئەلفوبێتكا لاتینی مشتاخ بوویە، ژ كەڤالێن داهێنەر و جوان داگرتی و باركری یە، ژ هەستەكێ‌ تژی باوەری و ڤیاندارییا نیشتمانی هاتینە فرشكرن. گیانێ‌ هەلبەستێ‌ خۆ ل ل بلنداهیێن رەوانبێژیێ‌ دا دشەكینیت و هەژینیت. هەمبێزا گەل و نیشتمان تێدا سەرپشكە. هەلبەست د سافی و ساهینە و ب سەودایەكا كویر و نەخشە رێكا كوردایەتیێ‌ و شەیدایا زمانێ‌ شرینێ‌ كوردی هاتینە ڤەهاندن و دارێژتن.
نیاز وەسا بوو، ئەڤ دیوانە ب ئامادەبوونا وێ‌ و ب خامەیێ‌ وێ‌ یێ‌ رەنگین و زەنگین بۆ خوێندەڤانان هاتبا ئیمزاكرن و دیاری بەخشین، لێ‌ مەرگ و قەدەرێ‌ ئەو رێ‌ نەدا، لەوا ل بیرەوەریا چلرۆژیا وەغەرا وێ‌ د رێورەسمەكێ‌ هەرێ‌ هەژی دا پەرتووكا وێ‌ مینا وەسیەتنامەكێ‌ د پرسا وێ‌ دا ژ ئالیێ‌ ناڤەندا خانی هاتە نیاسین و پێشكەشكرن.
هەلبەست ل نك دیا جوانێ‌، ب گۆتنا وێ‌ ب خوە، بەرێ‌ و نها گرنگترین چەكە همبەری ستەم و تەپەسەركرنێ‌، هەلبەستا كوردی مل ب ملێ‌ تڤەنگێ‌ شەڕكریە و بەەردەوامە ل سەر شەڕكرنێ‌.
ناڤێ‌ دیوانا زكاتا ئەڤینێ‌، ژ ڤێ‌ كۆپلێ‌ هاتیە:
وەكە كو خەلك زكاتا ملك و مالێ‌ خۆ ددن
ولۆ ژی زكات ل ئەڤینا وان بكەتە..
ئوو ئەز ڤی خزان و هەژارەك بامە
ل دەڤێ‌ دەرییێن دێر و مزگەفتان..

هندەك ژ ئەنتولوژیایێن دیوانێ‌؛ ب هەستەكێ‌ مەلیل بەحسی وێ‌ جیهانێ‌ دكەت یا وێ‌/مە كوردان بار تێنەبیت، بلا ئەو جیهان چەندا مەزن بیت بۆ وێ‌ جهپێلاڤەك تێدانینە. د هەلبەستا ئەڤ دونیادا وەسا دبێژیت:
ئەڤ دونیا هندە مەزن و فرەهە
ما من چ ژێ‌ یە ئەگەر پێلاڤا من تەنگ بە..

دیا جوان، ل گەل بەلێ‌ بۆ ریفراندۆمێ‌ یە، د خەما دەولەتبوونێ‌ یە، د خەما هەلاتنا رۆژا كوردایە، خودان پرانسیب و هەلوەستە، خودان بیروباوەر و دۆزا ڕەوایا دەولەتا كوردانە:
ریفراندۆم:
كوردۆ.. ئیرۆ رۆژ رۆژا تەیە
دەنگێ‌ بلند دەنگێ‌ تەیە
چاڤێ‌ جیهانێ‌… ل تەیە
دەولەتبوون… هەر خەما تەیە

دیسا هەلبەستڤان د ئەنتولوژیا ب ناڤێ‌ بارزانی، پەسنا وی دكەت كو ژبلی نەخشەیێ‌ كوردستانێ‌ هیچ چارچۆڤ تێرا وێنەیێ‌ وی ناكەت:
بارزانی
سەرێ‌ تە
ژ هەمی تاجێن جیهانێ‌ مەزنترە..
چ چارچۆڤ
ژبلی نەخشەیا كوردستانێ‌ تێرا وێنەیێ‌ تە ناكە..

دیا جوان خودان هەلوەستێن نەگۆڕێن كوردایەتیێ‌ بوو، لەوا ل دەمێ‌ رێورەسمێن بەخشینا داوی پەرتووكا وێ‌ زێدەباری هەلبەستڤان و نڤیسكار ب تێكوشەرا مەزن هاتە ب ناڤكرن.

2

عزەت یوسف

تەحەددا كەسەكێ‌ باوەری ب خوە نەكە… كا بەڵگە؟ پرسیارەكا سەنگین و جهگیرە.. ئینانا بەلگەی راستیێ‌ و رەواتیێ‌ ددەتە هەر مژارەكێ‌ یان هەر گۆتنەكا ل بەر پیڤان و كێشانێ‌ سەرراست دكەت و گۆمانێ‌ دبڕیت. چونكی گەر بەلگەیێن تەواو ل بەر دەست نەبن ب سەدان گۆتنێن نارەوا و بێسەروبەر و گۆترە و تومەت دێ‌ ژ دەڤێن دەڤبەشان و خامەیێن خاڤ ڤە پەژن و دێ‌ رژیێنە سەر بەرپەڕان و بەرگوهان و ئاكامێن خراب و كۆمباخ دێ‌ ژێ‌ ڤەترسكن. كورد دبێژن بۆ هەر تڕانەكێ‌ رژدیەك هەیە، یان هیچ دوكێل و دومان بێ‌ ئاگر بلند نابن، لێ‌ جار هەنە گۆتن نەتۆمەتەكا نەوەیی یە، لێ‌ راستیەكا بەرچاڤە و وەك چاڤێ‌ رۆژێ‌ ل ئاسمانێ‌ شینێ‌ زەلال یا رووناكە.
بوویەر هەنە د قەومن، دبێ‌ چەپ و پێچن، هەر پێدڤی بەڵگەی ناكەت، ئانكو بەلگە نەڤێن هرچا دیارە و دەوسا بەتالە، لێ‌ چونكی هیچ سەرەداڤێن دیار دەستناكەڤن، خۆدان نەشێ خوە تێهەل بكەت و بەلگەی وەكی شیرفرۆشی و سەرۆك وەزیرا دەمەكی یا ئوكرانیا دانتە بەرچاڤ لەوا تەنگەزار و گرفتار دبیت، شیر فرۆشەكی رۆژانە ژ گۆندی هندەك شیرێ‌ پەزی دكرە د پشتا پیكەمێ‌ دا و دبرە باژێری و ل تاخەكی دفرۆت، رۆژەكێ‌ هندەك كەسان گۆتنێ‌ شیرێ‌ تە یێ‌ چێلانە و ئاڤ ژی یا تێدا، چەندی كر و نەكر قەناعەت بۆ وان چێ نەبوو دا گۆمانبڕ بیت چار ناچار بۆ چەند رۆژەكان پەزێ‌ خۆ دكرە تڕۆمبێلەكێ‌ دا و دبرە تاخێ‌ باژێری و ل وێرێ‌ ددوت و دفرۆت.
ئەڤە جارەكێ‌ د كونفرانسەكێ‌ رۆژنامەڤانی دا ب سەرێ‌ (یولیا تیمۆشینكو) سەرۆكا (پارتا هەمی ئوكرانیان) هات، ل سالا 2005 سەرۆكا وەزیران بو. (یولیا، خۆدان پرچەكا درێژ و تژی كەزی ڤەهاندی بوو) رۆژنامەڤانەكا رووسی ئەو ئازراند و گۆتێ‌: (ئەو پارێ‌ تۆ بۆ ستایلێ‌ پرچا خوە دمەزێخی، تێرا مووچەیێ‌ هەیڤانەیێ‌ دەه مالین ئوكرانی دكەت) جولیایێ‌ گۆتێ‌: لێ‌ ئەز پرچا خوە ب دەستێ‌ خوە ستایل و شە دكەم، بۆچی درەوا دكەی؟) ئامادەبوویی حێبەتی مان دەمێ‌ دیتین یولیایێ‌ هەمبەری وان پرچا خوە ڤەكری و د ماوەیێ‌ شەش خۆلەكان دا لێكدایەڤە و ستایلێ‌ خوە چێكری.

4

عزەت یووسف

هێزا نڤێسینا هەر پەرتووكەكێ‌ یان مژارەكا ل سەر كاغەزێ‌ سەرپشكە بۆ خواندنێ‌، خوێندەڤانی هەتا دوماهیك رستە و پەیڤ ب دلخۆشی ل گەل خۆ هەڤسەفەر دكەت. نڤێسین بۆ هەر كەسەكی یان هەر گەلەكی گرنگیا خۆ هەیە، تایبەت كەس و گەلێن بن دەست، (ئێدوارد سەعید)، ل سەر گرنگی و باندۆرا نڤێسینێ‌ دبێژیت: (مرۆڤێ‌ وەلات نەبیت، نڤێسینێ‌ دكەتە نیشتمانێ‌ خۆ).
ل ڤێن دخوازم ئاماژە بدەمە سەر پەرتووكا (هێزا نڤێسینێ‌)، یا نڤیسەر (ئەلیسۆن فالۆن – Allison Fallon)، كو باندۆرێن گوهۆڕینێن نڤێسینی وەك ئالاڤەك بۆ خۆ ڤەدیتن و ساخكرنا سۆزداری و گەشەكرنا كەسایەتی دەتە بەر بەحس و ڤەكۆلینێ‌. فالون ب رێكا تێگەهشتنێن پراكتیكی و سەرهاتیێن كەسایەتی خوێندەڤانان هان ددەت كو هێزا نڤێسینێ‌ بكاربینن بۆ ڤەكرنا شیانێن خۆ و دوبارە خەیالكرنا خۆ.
هندەك ژ خال و دیتن و وانەیێن سەرەكییێن پەرتووك دەستەبەر دكەت:
نڤێسین وەك رێكا زەلالبوونێ‌: فالۆن تەكەز دكەت كو نڤێسین رێ‌ روون دكەت. دەما كو كەسەك هزر و هەستێن خۆ دانتە سەر كاغەزێ‌، باشتر دكاریت ژ هەست و پالدەر و حەزێن خۆ تێبگەهیت. ئەڤ پرۆسە هاریكارە بۆ رێكخستنا هزرێن مرۆڤی، و رۆنكرنا نیاز و مەرەم و رۆناهی بەردانا سەر گاڤێن دوارۆژێ‌ د گەشەكرنا كەسایەتیێ‌ دا.
مفایێن چارەسەریێن نڤێسینێ‌: نڤیسەر ئاماژە دكەت كو نڤێسین دكاریت وەك دەرگەهەكێ‌ ب هێز بۆ بۆ پرۆسەكرنا هەست و ئەزموونان بیت. نڤێسین دكاریت فشار و سترێس و خەمۆكیێ‌ كێمبكەت ب رێدان ب كەسان ژ بۆ دەربڕینا هەستێن خۆ ب ئاوایەكێ‌ ساخلەم و بنیاتكەر. ئەڤ هەناسەدانا هەستیار دبیتە ئەگەرێ‌ پتر باشبوونا دەروونی.
زاڵبوون ب سەر بیروباوەرێن سنووردار: فالۆن ئاماژە دكەتە كا چاوا نڤێسین دكاریت هاریكاریا تاكی بكەت بۆ دەستنیشانكرن و تەحەددایا ئەو بیروباوەرێن سنووردار كو رێگریێ‌ ل پێشكەفتنێن وان دگریت. ب دەربڕینا ڤان باوەریان ب نڤێسینێ‌، خوێندەڤان دكارن ژ راستیا وان ڤەكۆلن و بۆچوونێن ئەلتەرناتیڤی بۆ ببینن. ئەڤ پراكتیكە هزرا ب هێزكرنێ‌ پەروەردە دكەت و هاندانا كەسان دكەن بێ‌ ئاستەنگێن خۆسەپێن دویڤچوونێ‌ بۆ ئامانجێن خۆ بكەن.
گەشەكرنا سۆزداریێ‌ ل گەل خۆ: كتێب گرنگیا سۆزداریا خۆحەزكرنێ‌ د پرۆسەیا نڤێسینێ‌ دا بەرچاڤ دكەت. فالۆن خوێندەڤانی پالددەت ب دلۆڤانی و تێگەهشتنێ‌ هەمبەری خۆ بنڤێسیت، ب رێز سەرەدەریێ‌ ل گەل سەرهاتی و هەستێن خۆ بكەتن، ئەڤ پراكتیكە دایەلۆگەكا ناڤخۆیی یا پشتگیری پەروەردە دكەت، باشبوون و گەشەكرنا كەسی بەرەڤ پێش دبەت.
نەریتا نڤێساندنێن رۆژانە: نڤیسەر داكوكیێ‌ ل سەر دابونەریتەكا نڤێساندنێن خۆیێن رۆژانە دكەت وەك ئامیرەك بۆ ڤەكرنا شیانێن ئافراندنێ‌ پێشڤەبرنا خۆ دسپلینیێ‌. نڤێسینا ریكوپێك، هەتا ب زێدەبوونا كێم ژی، ب دەربازبوونا دەمی دكاریت ببیتە سەدەما تێگەهشتن و پێشكەفتنا بەرچاڤ. بەرهەڤكرنا ڤێ‌ پراكتیكێ‌ هاریكارە بۆ چەسپاندنا نڤێسینێ‌ وەك ئالافەكێ‌ بهادار بۆ ل خۆگەڕیانێ‌.
بكارئینانا نڤێسینێ‌ بۆ دانانا ئارمانجێ‌: نڤیسەر تەكەزێ‌ ل سەر كاریگەریا نڤێسینێ‌ بۆ دانانا ئارمانج و ب دەستئینانا وان دكەت. دیار كرنا ئارمانجا ب روونی و دابەشكرنا وان بۆ گاڤێن كرداری، مرۆڤ دشێت نەخشەڕێیەكێ‌ بۆ ئومێدێن خۆ دروست بكەت. نڤێسینا ڤان ئارمانجان بەرپرسیارەتیێ‌ و پابەندبوونێ‌ زێدە دكەت، پتر وان ریالیستی بەر بجهئینانێ‌ دكەت.
دیتنا دەنگێ‌ خۆ: فالۆن بەحسێ‌ گەشتا دیتنا دەنگێ‌ رەسەنێ‌ مرۆڤی ب رێكا نڤێسینێ‌ دكەت. نڤێسینا رێكوپێك رێ‌ ب مرۆڤی ددەت كو هزركرن و بیروباوەر و ئافراندنێن خۆ ببینیت، د داویێ‌ دا، رێ‌ لبەر هەستەكا ب هێزا خۆیی ڤەدكەت، ئەڤ پرۆسە باوەری ب خۆبوونێ‌ چێدكەت و هاریكاریا مرۆڤی دكەت ب ئازادی د هەمی بیاڤێن ژیانا خۆدا دەربڕینێ‌ ژ خۆ بكەت.

4

عزەت یوسف

هونەرمەندێ‌ مەزن شڤان پەروەر ل دەستپێكا سروودا خۆ یا نیشتمانی (ئەز كچەكەك گوندیمە) دبێژیت: (شەشێ‌ ئادارێ‌ 1975 ئەز ل كوردستانێ‌ ل گوندەكێ‌ باتمانێ‌ بووم).. گەر وی مەرەمەك ب ڤێ‌ گۆتنێ‌ هەبیت ئەوە كو رۆژا شەشێ‌ ئادارە رۆژەكا نەگبەت و رەش و نەژبیركەرە بۆ گەلێ‌ كوردستانێ‌.
شڤان ل گوندەكێ‌ باتمانێ‌ ل كوردستانا باكور بوو، لێ‌ ئەم نفشێ‌ سالێن شێستان ل كیڤە بووین؟ ئەم هێشتا د خشتەیێ‌ ژیێ‌ زارۆكاتیێ‌ دا بووین، مینا هزاران و دەهان هزاران زارۆك و ژن و پیر د شكەفت و گەلی و نەهال و گوندێن دویر و ڤەدەر، ل بەر دلۆڤانیا تۆپ و بۆمب و نەپالێن رژێما داگیر كەرا بەغدا بووین.
هەر ل وێ‌ رۆژا رەش، مینا هزارێن زارۆكێن كوردان ئەم ل گوندەكێ‌ دەڤەرا بەرواری ژێرییا ستوكوركێ‌ بووین، هەلبەت ژی رادیۆ و نووچە نەبوون. پاش بۆرینا پێنجی سالێن رەبەق ئەو رۆژ ل هزرا من و ل پێش چاڤێن منە. دبیت شەڤا 6/7-3-1975 بیت. شەڤەكا سڕ و تاڕی بوو.. ماڵەكا ڤەحەویایا گوندی، مێڤانەكێ‌ بەرگری ملی هەبوو، دەمێ‌ ل گوندان مێڤانەك بۆ ماڵەكێ‌ دهات، پڕانیا زەلامێن گوندی داچنە وێ‌ ماڵێ‌ نك مێڤانی ب گوندیڤە. گەلەك هەتا بانگێ‌ عەیشا دا دامینن پاشی دا ڤەرەڤن و هەر ئێك دا شەڤخۆشیێ‌ كەت و قەستا ماڵا خۆ كەت. وێ‌ شەڤێ‌ ژی گەلەك زەلام قولپی بوونە وێ‌ ماڵێ‌. مێڤان ژی یێ‌ گۆتن خۆش و ب دەڤ و ئەزمان بوو. بەرێ‌ مە چەند بچویكان ژی بۆ بێهنەكێ‌ كەتە وێرێ‌ و ل بەر دەرگەهی مە گۆهداری دكر. مێڤانی ژ دل دگۆت: گەلەك نەمایە كورد دێ‌ سەربكەڤن و گەهنە مافێن خۆ.
لێ‌ بۆ بەختێ‌ رەشێ‌ مێڤانی، بەختێ‌ رەشێ‌ هەمی گەلێ‌ كوردستانێ‌، سپێدەیا رۆژا پاشتر رۆژەكا هەش بوو، قاسدەك هات و خەبەرەكێ‌ جەرگبڕ و كوڤان ئینا و گۆت كورد شكەستن و پێشمەرگەی بەروكێن شەڕی بەردان و خیانەت ل كوردان هاتە كرن. وەسا ژی بوو.. گەنجێن گوندی ئەوێن پێشمەرگە ڤەگەڕیان و ئاگر ژناڤچاڤان دپەشی و مرنا ژێ‌ كێم بوو. خەلك تێكهاتن و تێكچوون و نەدزانین دێ‌ چ كەن. ئاخر زەمان بوو، مرن هەبا و ئەو رۆژ نەبا، كەسێ‌ چ چارەسەری ڤێنە بوو، رۆژەكا رەش بۆ ئاییندەكێ‌ نەدیار و رەشتر. كەس نەشیا دەربڕینێ‌ ژ وی رۆژێ‌ بكەت. شۆرەشا ئیلونێ‌ كەت، د گەلدا گەلەك كەت.
بەلێ‌ شۆرەش ل سەر دەستێ‌ پیلانەكا ناڤدەولەتی تووشی شكەستنێ‌ بوو، ئەو ژی رێكەفتنا كمباخا جەزائیر بوو، كو تێدا دەستهەلاتا بەعسا ئیراقێ‌ دەست ژ بەشەك ژ ئاخ و ئاڤا خۆ، ئانكو سەروەریا خۆ بۆ دەولەتا ئیرانێ‌ بەردا، رژێم ئامادە نەبوو كێشەیا رەوایا كوردی، كێشەیا ناڤخۆیی چارەسەر كەت، لێ‌ ئامادە بوو هەمی دەستبەردانێ‌ بۆ ئالیێ‌ دەرڤەیی بكەت، كو ل داویێ‌ دەڤەرا تێكدا كەتە ناڤ ئالۆزیێ‌ و ئاگری و شەرێن خویناوی و دەرەنجام سەرێ‌ هەمی پلاندانەر و جێبەجێكەر و یاریكەرێن پیلانێ‌ تێدا هاتنە سۆتن و نەمان و هەتا رۆژا ئەڤرۆ ژی دەڤەر سەقامگیر و ئارام نەبوویە.
راستە شۆرەش كەت، لێ‌ جارەكا دی ب ئاوایەكی نوی سەرێ‌ خۆ هلدا و گەلێ‌ كوردستانێ‌ بندەستی و كۆیلاتی قەبوول نەكر و قەبوول ناكەن.

3

عزەت یوسف

گەلەكن یێن سەرێ‌ خوە دكەنە د هەموو كاران دا بێی زانین و شۆلەژێ‌، گەلەكن كەچكێن خوە هەلدگرن و مالا مەولیدێ‌ نوزانن، گەلەكن هندەك كاران دكەن، لێ‌ پشتی كار دبیتە كارەسات تازە پەشیمانی دەردێ‌ وان چارەسەر ناكەت، پەشیمانیا هڕوبای بۆ قراندنا دارێ‌، دارێ‌ را ناكەت، پەشێمانیا دێرێ‌ بۆ سۆتنا (برۆنۆ)ی وی ساخ ناكەت (نەفرەت ل نەزانێن پیرۆز) بن، ئەڤ هەڤۆكە دەڕبڕینە داوی گۆتنا فەیلەسوفێ‌ ئیتالی (جیۆردانو برۆنۆ)، پشتی فەتوا و فەرمانا دێرێ‌ ب سۆتنا وی ب ساخی بوو، یێ‌ مت و بێ دەنگ بوو، نە د ئاخفت هەتا پیرەژنەكێ‌ تایەكێ‌ تڕكی د دەستان دا هاتی و و گۆتی ب ناڤێ‌ خۆدایێ‌ مەزن و هاڤێتینە دناڤ ئاگری دا، بێی كو هیچ تشتەكی ل دۆر تۆمەتا قوربانی بزانیت ژبلی كو بڕیار و فەرمانا دێرێ‌ بوویە، ئەڤ دەستەواژە یان دەربڕینە (نەفرەت ل نەزانینا پیرۆز) گۆت داكو مەزناتیا ئەڤی كەسی هەتا دونیا مایی ل بیرا بیردانكا مە دا بمینیت.
(برۆنۆ) ل دەستپێكێ‌ دەروێش بوو، د گەنجاتییا ژیێ‌ خوە دا مەیل و مەیانەت بۆ خوێندنا ئوولی هەبوو، پاشی بەرێ خوە ل خواندنا فەلسەفی كربوو، پاشدا زانستێ‌ ئەسترۆنومی خواندیە و تیۆرا (كوپەرنیكی) قەبیل كرییە، كو ژ ئالیێ‌ زەلامێن ئولی ڤە قەدەغەكری بوو، ئەڤ تیۆرە دبێژیت (ئەرد وەكی گۆكێ یە و ل دۆر رۆژێ‌ دزڤڕیت و ب ناڤەندا گەردوونێ‌ ناهێتە زانین و سستەمێ‌ رۆژێ‌ ئێكە ژ كۆما سستەمێن گەردوونێ‌).
ل سالا 1953 (جیۆردانو برۆنۆ) بۆ دادگەهێ‌ هاتە گازیكرن و چەندین تۆمەت دانەپال، كو دیارترین ژی خڕیان و زندیقی بوون، دەستەیا دادوەریا رۆمانی ب رەتكرنا باوەریا كاسۆلیكی تۆمەتباركر و ل 20 یناورا ساڵا 1600 (پاپا كلیمنتێ‌) هەشتێ‌ (جیۆردانو برۆنۆ)، ب تۆمەتا خڕیان و سەرداچوونێ‌ ب ساخ سۆتنێ‌ هاتە سزادان، سزا ل مەیدانا (كامپۆ دی فیۆری)، ل رۆما هاتە بجهئینان.
ب مرنا (جیۆردانو برۆنۆ) پەردە ل سەر ژیانا شەهیدێ‌ زانستی هاتە لادان، دێر ژ فەتوا خۆ پەشیمان بوو، وەك رویمەت رێزگرتن پەیكەرەكی بۆ (جیۆردانو برۆنۆ) ل جهێ‌ سۆتنا وی، ل مەیدانا فیۆری بۆ هاتە نكراندن و دانان، داكو یادا ڤی فەیلەسۆفی و فەلەكناسێ‌ مەزن نەمر بكەت.
دێر و دادگەه پەشێمان بوون، لێ‌ برۆنۆ دناڤ دار و كوڤلاندا ب نەزانینەكا پیرۆز سۆت و بۆ كوڤل.

website security
WP Facebook Auto Publish Powered By : XYZScripts.com