مو‌سه‌ده‌ق تۆڤى
شۆرشا سالا 1925 ل باكوورێ كوردستانێ یه‌ك ژ شۆرشێن هه‌ره‌مه‌زنێن كوردستانێیه‌ ل نیڤا یه‌كه‌م ژ سه‌دسالییا بیستێ، شۆرشێ ل 11 شباتا 1925 ب سه‌ركردایه‌تییا شێخ سه‌عیدێ پیران ده‌سپێكر، ب گرتنا شێخ سه‌عیدى ل 15 نیسانێ و سێداره‌دانا وى و 46 هه‌ڤچه‌په‌رێن ل 29 حزیرانا هه‌مان سالێ شۆرش ب كریار ب داویهات. به‌لێ ب هزر و باوه‌ر، كارڤه‌دان و به‌رته‌ك، خوه‌ به‌رهه‌ڤكرن بۆ قۆناغه‌كا دیتر داوینه‌هات، سه‌ر‌هلدانا ساسۆنێ یا دگه‌ل وێ ده‌سپێكرى هه‌تا سالا 1936 یا به‌رده‌وام بوو، پشتى وێ ب كێمتر ژ دو سالان سالا 1927شۆرشا ئاگرى ده‌سپێكر وهه‌تا ئیلۆنا 1930ڤه‌كێشا
شۆرشا شێخ سه‌عیدى به‌رهه‌مێ پێگه‌هشتنا هه‌ستا نه‌ته‌وه‌ییا كوردى و پێدڤیاتییا گۆرانكاریێ بوو د ره‌وشا دژوارا خه‌لكێ كوردستانێ د وێ قۆناغێدا، به‌رته‌ك بوو به‌رامبه‌ر سیاسه‌تا شوفینیزما حكومه‌تا نوو دامه‌زراندییا مسته‌فا كه‌مالێ یه‌كه‌مین پێنگاڤێن ده‌سته‌لاتدارییا خوه‌ ب سه‌پاندنا زمانێ تركى ل سه‌ر كوردان و قه‌ده‌غه‌كرنا ئاخفتن و خواندن و نڤیسینێ ب كوردى و ئاكنجیكرنا تركێن ژ وه‌لاتێن بیانى ئیناین ل سه‌ر جێوارێن كوردان و قه‌ده‌غه‌ كرنا پارت و كۆمه‌له‌ و سازیێن سیاسی و ره‌وشه‌نبیریێن كوردى ده‌سپێكرین.
شۆرشا شێخ سه‌عیدى به‌رهه‌مێ پێدڤیاتییا نه‌ته‌وه‌ییا سه‌رانسه‌رى كوردستانێ بوو، به‌رهه‌مێ جڤاتا خوه‌سه‌رییا كوردستانێ (كۆمه‌له‌یا ئازادى) بوو ئه‌وا ل سالا 1921 ل ئه‌رزه‌رۆمێ ب سه‌رۆكاتییا خالد به‌گێ جبرى هاتییه‌دامه‌زراندن و پترییا ره‌وشه‌نبیر و ئه‌فسه‌ر و ئه‌ندامێن جڤاتا نوونه‌ران و سه‌رۆكئه‌شیره‌ت و زانا و رێبه‌رێن ئایینى تێدا پشكدارى كرى، شێخ سه‌عید یه‌ك ژ وان بوو، لقێن جڤاتێ ل ده‌رڤه‌ى باكوورێ كوردستانێ وه‌ك سته‌نبۆل و پارچێن دى یێن وه‌لاتى هه‌بوون، ڤێ جڤاتێ به‌رهه‌ڤى بۆ شۆرشێ كربوون، پلان بۆ دانابوو و 21 ئادارا 1925وه‌ك رۆژا ده‌سپێكرنێ ده‌سنیشانكربوو.
به‌لێ ژ ئه‌نجامێ چه‌ند فاكته‌ره‌كان شۆرشێ ل 11 شباتێ ده‌سپێكر، ده‌مێ ده‌سپێكرى ده‌وله‌تا تركان هه‌یى و نه‌یێن خوه‌ ئێخستنه كارى بۆ ژناڤبرنا شۆرشێ، ل به‌راهیێ جڤاتا وه‌زیران یا ب سه‌رۆكاتییا فه‌تحى به‌گى ئێخست و جڤاته‌كا دى ب سه‌رۆكاتییا كه‌سایه‌تیێ هه‌ره‌ شوفینزم عیسمه‌ت ئینینۆ دامه‌زراند، وى جڤاته‌ك پێكئینا ته‌ڤایی وه‌زیرێن وێ ژبلى وه‌زیرێ دارایى كه‌سایه‌تیێن له‌شكه‌ریێن توندره‌و بوون، جڤاتا نوو مه‌زنترین به‌رهه‌ڤیێن له‌شكه‌رى بۆ لێدانا شۆرشێ كرن، سه‌فه‌ربه‌ر (نه‌فیر عام) هاته‌راگه‌هاندن، تنێ ب رێكا خیچا ئاسنییا تۆرس د ناڤا خاكێ سوریێ را 36 هزار سه‌رباز ب رێدان و هاریكارییا ده‌سته‌لاتدارێن فره‌نسى گه‌هاندنه‌ ده‌ڤه‌را مێردینێ و ژ وێرێ ده‌رباز به‌رۆكێن شه‌ڕى كرن، به‌رى هه‌رتشته‌كى دو دادگه‌ه ب ناڤێ (دادگه‌ها ئیستیقلالێ) ل دیاربه‌كرێ و ئه‌نقه‌ره‌ دامه‌زراندن، دامه‌زراندنا ڤان دادگه‌هان بۆ قڕكرن و جینۆساید و سێداره‌دانا هه‌ركه‌سه‌كى یان پێكهاته‌كێ بوو یێن نه‌ تنێ پشكدارى د شۆرشێدا كرى به‌لكى بۆ هه‌ركه‌سه‌كى بوو ژ دوورڤه‌ ژى هه‌ڤسوزییه‌ك د گه‌ل شۆرشێ هه‌ى و نه‌ دگه‌ل وێ سه‌ره‌ده‌رییا سته‌مكار بیت یا دگه‌ل كوردان دهێته‌كرن، ژ وێ دژوارتر ده‌سته‌لات دابوونه‌ دادگه‌ها دیاربه‌كرێ بریارێن سێداره‌دانێ بێى زڤرینه‌ڤه‌ بۆ هه‌رئالییه‌كێ بلندتر جهبینیت.
ده‌نگڤه‌دانا سێداره‌دانا شێخ عه‌بدولقادرى لنك شێخێ بارزان
ب مه‌ره‌ما ژناڤبرنا شۆرشێ و باوه‌رییا خه‌لكێ كوردستانێ ب دۆزا وى یا ره‌وا زێده‌بارى كریارێن دڕندانه‌یێن یێن له‌شكه‌رێ تركى د به‌رۆكێن شه‌ڕیدا ئه‌نجامددان، ده‌ست ب گرتن و دادگه‌هكرنا كه‌سایه‌تیێن كورد و هه‌ر كه‌سه‌كێ هه‌سته‌ك نه‌ته‌وه‌یى هه‌ى كر، یه‌ك ژ وان كه‌سایه‌تیێن كورد یێن د ڤێ هه‌وێدا گرتین و پاشتر ل سێداره‌یێ داین شێخ عه‌بدولقادرێ نه‌هرى – شه‌مدینى (1851 ـ 1925) بوو. شێخ عه‌بدولقادر كورێ بچویكێ شێخ عوبه‌یدوللایێ شه‌مدینانه‌ یێ سه‌ركردایه‌تییا شۆرشا سالا 1880ێ كرى، مالباتا وان ژ ئه‌نجامێ شكه‌ستنا شۆرشێ ل جهێن دیتر نیشته‌جێبوونه‌. ده‌مێ شۆرشا سالا 1908ێ ل سته‌نبۆلێ رووداى شێخ عه‌بدولقادر وه‌ك كه‌سایه‌تییه‌ك خوه‌دى سه‌نگ و چالاكێ كورد ل سته‌نبۆلێ د ناڤا كۆمه‌له‌ و سازیێن ره‌وشه‌نبیرى و نه‌ته‌وه‌یێن كوردیدا ده‌ركه‌ت، ل 19 ئیلۆنا 1908یه‌ك ژ دامه‌زرێنه‌رێن كۆمه‌له‌یا (كرد تعاون و ترقى جمعیتى) بوو ئه‌وا ل سته‌نبۆلێ هاتییه‌دامه‌زراندن، ژیێ كۆمه‌له‌یێ ژ دوسالان پتر نه‌ ڤه‌كێشا و هاته‌گرتن.
پشتى شه‌ڕێ جیهانیێ ئێكێ (1914 ـ چریا ئێكێ 1918) داویهاتى، كۆمه‌له‌یا (كورد تعالى جمعیتى) ب سه‌رۆكاتییا شێخ عه‌بدولقادرى و جێگرییا ئه‌مین عالى به‌درخان و فه‌رید پاشا هاته‌دامه‌زراندن، هه‌ژییه‌ بێژین د ناڤبه‌را 1910- 1922 شێخ عه‌بدولقادر ئه‌ندامێ جڤاتا ماقوولان (مجلس الاعیان) یا ده‌وله‌تا ئوسمانى هاته‌دانان. د قۆناغا پشتى شه‌ڕێ جیهانى یه‌ك ژ به‌رگریكارێن دلسۆژێن مافێن نه‌ته‌وایه‌تیێن گه‌لێ كورد بوو، ده‌هان ژێده‌ران ئاماژه‌ ب چالاكیێن وى یێن وێ قۆناغێ كریه‌..له‌ورا پشتى ده‌سته‌لاتێ حكومه‌تا مسته‌فا كه‌مالی گه‌هشتییه‌ سته‌نبۆلێ ل ده‌لیڤه‌كێ و مهانه‌كێ دگه‌ریان شێخ عه‌بدولقادرى ژ ناڤببه‌ن. ده‌مێ شۆرشا شێخ سه‌عیدى ل شباتا 1925 ده‌سپێكرى، ل 13 نیسانێ ب فه‌رمانا وه‌زیرێ ناڤخویێ تركیا شێخ عه‌بدولقادر و كورێ وی محه‌مه‌د و سكرتێرێ وى هاتنه‌گرتن، ل 23 گولانێ ل دیاربه‌كرێ دهێنه‌ دادگه‌هكرن، ل 27 گولانێ ب چه‌ند مهانه‌یێن نه‌ د جهدا دگه‌ل چه‌ند كه‌سایه‌تیێن دى د هێنه‌سێداره‌دان.
كاره‌ساتێن د شۆرشێدا ب سه‌رێ كوردان هاتین ده‌نگڤه‌دانه‌كا مه‌زن ل ته‌ڤایێ كوردستانێ هه‌بوو، هندی‌ په‌یوه‌ندى ب سێداره‌دانا شێخ عه‌بدولقادرى ڤه‌ هه‌ى، ژبه‌ركو ئه‌و كه‌سایه‌تییه‌كێ به‌رنیاس و مالباتا وى ژ مالباتێن هه‌ره‌ ناڤدارێن كورد بوو سێداره‌دانا وى كارڤه‌دانێن مه‌زنتر هه‌بوون رۆژنامه‌یا (الموصل) د وێ قۆناغێ دا ل مووسلێ ده‌ردكه‌ت د هژمارا (990) یا 17 حزه‌یرانا 1925 ل ژێر مانشیتێ تاوانێن تركان ل كوردستانا سته‌ملێكرى (الفچائع التركیه‌ فی كردستان المڤلومه‌) ژ زارده‌ڤێ په‌یامنێرێ خوه‌یێ تایبه‌ت ل قه‌زا زێبار (سه‌نته‌رێ وێ ل باژێرێ بله‌ یێ نها بوو) ئاماژه‌ ب ده‌نگڤه‌دانا ڤى نووچه‌ى ل ده‌ڤه‌را بارزان و كاریگه‌رییا نووچه‌ى ل سه‌ر شێخ ئه‌حمه‌دێ بارزانى ( 1896- 1969) دكه‌ت و دنڤیسیت:
د ڤان رۆژێن داویێدا ده‌نگوباسێن نه‌خۆش گه‌هشتینه‌ ده‌ڤه‌رێن كوردان تێدا هاتبوو‌ سه‌ید عه‌بدولقادر و كورێ وى محه‌مه‌د و سكرتێرێ وى سه‌عید ئاغا كور هاتینه‌ سێداره‌دان، قیامه‌تا كوردان ژ به‌ر ڤان نووچه‌یان رابوویه‌ و دلێ وان به‌رامبه‌رى مه‌زنێن ئه‌نقه‌ره‌ و ده‌سته‌لاتدارێن كه‌مالێ خوینرێژ پڕى كه‌رب و كین بوویه‌. هندیكه‌‌ كه‌سایه‌تیێ ناڤدارێ كورد یێ ب ڤى نووچه‌یێ دلئێش بریندار بووى شێخێ بارزانه‌، ڤى نووچه‌ى وه‌ك برووسكه‌كا ئاگرین لێدابیت ئه‌و هند ئێشاند وه‌ك دینان لێهات، ده‌مژمێرێن درێژ د هزرا هه‌ڤالێ خوه‌یێ دێرین شێخ عه‌بدولقادریدایه‌، چاوان ب سێداره‌دانا وى ئه‌و حه‌ژێكرن و دلۆڤانییا سه‌رێ چه‌ند نڤشانه‌ د ناڤبه‌را مالباتا شێخێن بارزان و مالباتا شیخ عه‌بدولقادرى دا هه‌ى ژ ناڤدچیت.
د ده‌مه‌كیدا كو كورد ژ ئه‌نجامێ ڤان نووچه‌یان د خه‌مبار و ئازریای بوون رۆژنامه‌كا تركى گه‌هشته‌ قه‌زایێ و تێدا ئاماژه‌ ب چاوانییا سێداره‌دانا شێخێ ناڤبرى و كورێ وى و سكرتێرێ وى كربوون، ده‌مێ شێخێ بارزان ئه‌و رۆژنامه‌‌ دیتى و ئه‌و نووچه‌ خواندین و ب چاڤێن خوه‌ وێنه‌یێن كه‌سێن هاتینه‌ سێداره‌دان دیتین ل ژێر كاریگه‌رییا ڤان نووچه‌یێن تراجیدى‌ خه‌مگین كه‌ت ژ هشێن خوه‌ چوو، هه‌مى ئه‌و كوردێن دگه‌لدا وه‌ك وى خه‌مگین بوون و د ده‌مه‌كێ كورتدا ئه‌ڤ خه‌به‌ره‌ گه‌هشته‌ كوردێن ئالیگرێن شێخى ل ناڤ مزوورى و برادوستییان، ئاگرێ خه‌م و كولان سنگێ وان گرت هزرا تۆله‌ستاندنێ كرن چاوان شێخێ وان خه‌گین بوو ئه‌و ژى ب هه‌مان شێوه‌ خه‌مگین بوون و خه‌مان به‌رۆكا هه‌میان گرت. یا هێژ خه‌ما وان گرانترلێكرى گه‌هشتنا خه‌به‌ره‌كێ دى بوو ئه‌و ژى گرتنا شێخ عه‌بدوللایێ كورێ شێخ عه‌بدولقادرى بوو ئه‌وێ ده‌سته‌لاتدارێن سه‌ربازى ل ده‌ڤه‌ردارییا نێریێ گرتى و بریه‌ ئه‌نقه‌ره‌،‌ دئه‌نجامدا خه‌م مه‌زنتر لێهات و گازییا تۆله‌ستاندنێ بلندتر لێ هات و باش هزركرن و ل ده‌لیڤه‌یێ گه‌ڕیان دێ چاوان و ب چ رێك تۆلا خوه‌ ژ تركێن خوینرێژ ڤه‌كه‌ن.
د رۆژنامه‌یێدا ناڤێ شێخ ئه‌حمه‌دێ بارزانى نه‌هاتییه، به‌لێ چ گومان تێدا نینه‌ وى ده‌مى ئه‌و شیخێ بارزان بوو، ژێده‌ر پشتراستدكه‌ن كو پشتى سێداره‌دانا شێخ عه‌بدولسه‌لامێ بارزانى ل داوییا 1914ێ ب كریار شێخ ئه‌حمه‌د بوویه‌ شێخێ ته‌كیا بارزان، شێخ ئه‌حمه‌د د وێ قۆناغێدا ب هه‌لویستێن خوه‌یێن وه‌لاتپارێزى و نه‌ته‌وه‌یى و به‌رگریێ ژ كوردان هاتبوو نیاسین.
مالباتا شێخ ئه‌حمه‌دى په‌یوه‌ندیێن دیرۆكى دگه‌ل مالباتا شێخێن نه‌هرى ـ شه‌مدینان هه‌بوون، د قۆناغێن دژوارێن دیرۆكێ دا پشته‌ڤانى ل هه‌ڤدوكریه‌، ژ وان هه‌لویستان سالا 1923ێ مالباتا شێخ ته‌هایێ نه‌هرى (كورێ شێخ محه‌مه‌د سه‌دیقێ كورێ شێخ عوبه‌یدوللایێ نه‌هرى) ل شه‌مدینان ژبه‌ر به‌رمایێن له‌شكه‌رێ تركان ل ده‌ڤه‌رێ د كه‌ڤنه‌ د مه‌ترسیێدا، شێخ ئه‌حمه‌د هێزه‌كا حه‌فتسه‌د چه‌كدارى د هه‌وارا وان د هنێریت و به‌رگریێ ژ خێزانێن وان ل شه‌مدینان دكه‌ت. هه‌ر د وێ سالێدا و ل دووڤ راپۆرته‌كا موخابه‌راتا بریتانى شێخ ئه‌حمه‌دێ بارزانى و سه‌ید ته‌هایێ نه‌هرى و بابه‌كرێ زێبارى ب هه‌ڤكارى دگه‌ل سمكۆ ئاغای كار بۆ سه‌ربه‌خوه‌ییا كوردستانێ دكه‌ن.
كارڤه‌دانا شێخ ئه‌حمه‌دى به‌رامبه‌ر سێداره‌دانا شێخ عه‌بدولقادرى گرێدایى په‌یوه‌ندیێن دیرۆكیێن ناڤبه‌را هه‌ردو مالباتان و هه‌ڤچه‌په‌رییا وان بوو د دۆزا سه‌ركیدا كو دۆزا كوردان و به‌رگرییه‌ ژ كوردستانێ.
میتینگا نه‌رازیبوونێ یا كوردان ل به‌غدا، دادگه‌ها ئیستیقلالێ د ده‌مێ دادگه‌هكرنا گرتییاندا گشت گرتى ب گونه‌ها كاركرن بۆ دامه‌زراندنا كوردستانه‌كا سه‌ربه‌خوه‌ تاوانباردكرن و ب وێ گونه‌هێ بریارا سێداره‌دانێ دانا سه‌ر وان..ئه‌ڤ گونه‌هباركرنه‌ ئاستێ بلندێ نه‌ته‌وه‌ییبوونا شۆرشا شێخ سه‌عیدى دیاردكه‌ن. ژبه‌ركو ده‌سته‌لاتدارێن كه‌مالی یێن ده‌وله‌تا خوه‌یا نوو ب ناڤێ تركیا ل سه‌ربنیاته‌كێ شوفێنیێ دژى بوونا هه‌ر نه‌ته‌وه‌یه‌كێ دى ل تركیا دامه‌زراندی، پشتى شكه‌ستنا شۆرشێ سیاسه‌ته‌كا تیرۆرییا توندره‌و به‌رامبه‌رى كوردان گرته‌به‌ر هه‌تا سالێن شه‌ڕێ جیهانیێ دووێ ئه‌و ره‌نگه‌ سه‌ره‌ده‌رییه‌ دگه‌ل چ پێكهاته‌ و نه‌ته‌وه‌یان نه‌هاتبوونه‌كرن. كێمترین زێده‌روویى یان ب درنده‌یى نیشادان د ڤێ ڤه‌گێرانێدا نینه‌، هێزێن تركى ب ره‌نگه‌كێ هیستریا گرتى هێرشا خوه‌ بۆ سه‌رده‌ڤه‌رێ ده‌سپێكر، جوداهى د ناڤبه‌را ژن و پیر و زارۆكاندا نه‌ دكر،هه‌رهه‌موو به‌ره‌ف مرنه‌كا تراجیدى دبوونه‌ڤه‌ و تالانكرن و سوتنا گوندان سه‌رباركێ هه‌موویان بوو. دیرۆكنڤیسێ ناڤدارێ كورد د. كه‌مال مه‌زهه‌ر ئه‌حمه‌د كۆمێنته‌كا نڤیسكارێ فره‌نسى جانیتزۆن ل دۆر ڤان روودانان ڤه‌دگێریت تێدا هاتییه‌: ته‌رمێن ب هزاران قوربانییان كه‌تبوونه‌ ده‌شت و گرێن ده‌ڤه‌رێ، هندیكه‌ گوندن ب یه‌كجارى هاتبوونه‌ وێرانكرن. نڤیسكار و خه‌باتكارێ كورد حه‌سه‌ن هشیار یێ وى ب خوه‌ پشكدارى د شۆرشێدا كرى ڤه‌دگێرێت: ‌چ ده‌ڤه‌را له‌شكه‌رێن تركان دگه‌هانێ‌ گوند دشه‌وتاندن، ژن، زارۆك، پیر، كال، نه‌خوش و بریندار یه‌كسه‌ر دكوشتن یان دخستن خانیێن تێدا و د شه‌وتاندن. د ئه‌نجامێ‌ ڤێ‌ هوڤێتیێدا شۆرشگێر ناچار دبوون به‌رۆكێن شه‌ڕی به‌رده‌ن و د هه‌وارا ژن و زارۆكێن خوه‌ بچن و هژمارا شۆرشگێران د به‌رۆكێن شه‌ڕیدا كێم دبوو. هه‌مان نڤیسكار د جییه‌كێ دییێ بیرهاتنێن خوه‌دا ده‌رباره‌ى سه‌ره‌ده‌رییا دادگه‌هێن (ئیستقلال)ێ دگه‌ل گرتییان ڤه‌دگێریت: د مه‌حكه‌مێن ئیستقلالێده‌ حه‌ق و حقوق تونه‌بوو، مینا كو حه‌یوانان بشینن مه‌زبه‌حێ‌ (قه‌سابخانێ‌) مرۆڤ دشاندن به‌ردارێ‌ و داردادكرن، پێشیێ زارۆك به‌رچاڤێ‌ بابێ‌ دارڤه‌دكرن، دووڤره‌ دوور دهاته‌ باڤێ‌.. د هه‌مان بیرهاتناندا هاتییه‌: پشتی سێداره‌دانا وان (مه‌ره‌م شێخ سه‌عید و هه‌ڤالێن وى نه‌) ب رێكێن جودا جودا به‌رده‌وامى ب قركرنا كوردان دهێته‌دان و كارێ‌ دادگه‌هێن ئیستقلالێ‌ سێ‌ سال و چوار مه‌هان ڤه‌دكێشت، دڤان دادگه‌هاندا به‌رگری، شاهد، گیرۆكرن، گرتنا پارێزه‌ران، ئیستیئناف و ته‌میز نه‌بوون، دڤی ده‌میدا پتر ژ 20 هزار سزایێن سیداره‌دانێ‌ و ملیونه‌ك سزایێن دیتر و نه‌فیكرنێ‌ هاتنه‌ دان، وه‌ك ژێده‌ره‌ك ڤه‌دگێریت: تنێ‌ ل پالۆ و خارپیت و چه‌پاخچورێ‌ 400 خورتێن كورد هاتنه‌ سێداره‌دان. دیرۆكنڤیس ئارمسترونگ دۆر هه‌مان مژار دنڤیسیت: ئاگر و شیر و تیران رۆلێ خوه‌ د وێرانكرنا كوردستانێدا دگێرا، ئه‌و كه‌سێ دهاته‌گرتن هه‌تا ب دژوارى نه‌هاتبا ‌ئه‌شكه‌نجه‌دان نه‌دهاته‌كوشتن، گوند دهاتنه‌ سوتن، چه‌م و بیستان دهاتنه‌وێرانكرن، ژن و زارۆك پشتى زێده‌گاڤى ل سه‌ر نامووسا وان دهاته‌كرن دهاتنه‌كوشتن و سه‌رێ وان ب سونگییانڤه‌ دهاته‌ بلندكرن، ئه‌وا سولتانێن ئوسمانى دگه‌ل یونانى و ئه‌رمه‌ن و بلگارییان كرى تركێن مسته‌فا كه‌مالى ب سه‌رێ كوردان ئینا.
هه‌رچه‌نده‌ كوردێن ئاكنجیێن ئه‌ورۆپا د وى ده‌میدا كته‌كا كێم بوونه‌، به‌لێ خودان هه‌لویست بوون، ب وێ كێمییا خوه‌ڤه‌ هه‌لویسته‌كێ كوردانه‌ دیاركریه‌ دهژمارا 1009 یا رۆژا 23 تیرمه‌هێدا‌ یا رۆژنامه‌یا (الموصل) ل ژێر مانشێتێ (احتجاج الاكراد امام عصبه‌ الامم) هاتییه‌:
ژ به‌ر وى حوكمى یێ لسه‌ر سه‌ركرده‌یێ كورد شێخ سه‌عیدى هاتییه‌دانان مه‌زنه‌ كه‌سایه‌تیێن كورد یێن ل ئه‌ورۆپا دژین نه‌رازیبوونه‌ك دایه‌ كۆما ملله‌تان (جمعیه‌ الامم) تێدا هاتییه‌: سه‌رێ دو مه‌هانه‌ ل وه‌لاتێ مه‌ كوردان یێ دكه‌ڤیته‌ ژێر داگیركرنا تركێن هۆڤ خوین وه‌ك رووباران دچیت، ژبه‌ركو خه‌لكێ مه‌ نه‌شیایه‌ زێده‌تر خوه‌ ل به‌ر ڤان زۆردارییان بگریت په‌نا بریه‌ به‌ر چه‌كى دا پشته‌ڤانیی ل مافێ خوه‌ بكه‌ت. ئه‌م دێ خه‌باتێ كه‌ین و هه‌تا مرنێ دێ به‌رخوه‌دانێدا بین دا پشتیێ گرانێ ده‌سته‌لاتێ ئه‌نقه‌ره‌ یێ خوینه‌لۆ ل سه‌ر ملێن خوه‌ راكه‌ین.
گه‌لێ ترك چ په‌یوه‌ندیێن ره‌گه‌زى د گه‌ل كوردان نینن، به‌لێ حوكمه‌تا ئه‌نقه‌ره‌ بێده‌نگییا وه‌لاتێن باشوورێ ئه‌ورۆپا بۆ خوه‌ ب ده‌لیڤه‌ دیتیه‌ و دڤێت ئه‌وا بسه‌رێ ئه‌رمه‌نان ئیناى ب سه‌رێ كوردان ژى بینیت به‌رامبه‌رى ڤێ چه‌ندێ داخوازێ ژ كۆما ملله‌تان دكه‌ین نه‌ تنێ ژبۆ مه‌ره‌مه‌‌كا مرۆڤایه‌تى به‌لكى سه‌خمه‌رات پاراستنا ئاشتییا جیهانى مایتێكرنێ د ڤێ مژارێ دا بكه‌ت.
سه‌ره‌راى كێمى و نه‌بوونا سازیێن گه‌هاندنێ، به‌لێ نووچه‌یێن سه‌رده‌رییا دژوار و سته‌مكارانه‌یا ده‌سته‌لاتدارێن تركیا دگه‌ل كوردێن باكوور ئه‌نجامددا د گه‌هشته‌ باشوورێ كوردستانێ و ئیراقێ و خه‌لكێ باشوورهه‌ڤسووزییه‌ك مه‌زن دگه‌ل برایێن خوه‌یێن باكوور هه‌بوو، ئه‌ڤه‌ د ده‌هان هه‌لبه‌ست و ده‌قێن ئه‌ده‌بیدا دیار دبیت یێن دگه‌ل روودانێن شۆرشێ و پشتى وێ ب چه‌ند سالان ب شۆرشێ و قاره‌مانێن وێ هاتینه‌گۆتن، ئه‌ڤه‌ مژاره‌كا به‌رفره‌هه‌ و د ده‌لیڤه‌كا دیدا دێ لێ زڤرین، به‌لێ د ڤێ نڤیسینێدا پێدڤییه‌ وه‌ك دیكیۆمێنته‌ك دیرۆكى ئاماژه‌ ب هه‌لویستێ كوردێن ئاكنجیێن به‌غدا بكه‌ین.
رۆژنامه‌یا (الموصل) هه‌تا ئاسته‌كێ باش گرنگى ب نووچه‌یێن شۆرشێ و روودانێن پشتى شكه‌ستنا شۆرشێ دایه‌، د هژمارا 1000 یا رۆژا 8 تیرمه‌هێ (ته‌موزێ)دا نووچه‌یێ سێداره‌دانا شێخ سه‌عیدى و هه‌ڤالێن وى به‌لاڤكرییه‌ و تێدا هاتییه‌:
برۆسكه‌كا ژ سته‌نبۆلێ گه‌هشتى دیاردكه‌ت كو حوكمێ سێداره‌دانێ ل سه‌ر شێخ سه‌عیدێ سه‌ركرده‌یێ شۆرشا كورى هاته‌جێبه‌جێكرن و 46 كه‌سێن دى د گه‌ل وى هاتنه‌ سێداره‌دان، ئه‌ڤه‌ ل مه‌یدانه‌كا گشتییا دیاربه‌كرێ نێزیكى 12 سپێدێ هاته‌بجهئینان و هژماره‌ك ژ خه‌لكێ ئالیگرێ حكومه‌تێ ئه‌و روودان دیت و ب ده‌نگێ بلند ده‌ستخوشى لێكرن و هنده‌ك ژ خوه‌به‌خشان هاریكارى كر د جێبه‌جێكرنا بریارا سێداره‌دانێدا دكر. د هه‌مان هژماردا ئاماژه‌ ب سێداره‌دانا شێخ عه‌بدولقادرى ل 27 گولانێ كریه‌.
یا پتر په‌یوه‌ندی ب مژارامه‌ڤه‌ هه‌ى (هه‌لویستێ كوردێن ئاكنحیێن به‌غدا)یه:
د هژمارا 1012 یا 29 تیرمه‌هێدا ل ژێر ناڤێ (كومبوونا كوردان ل به‌غدا): برووسكه‌ك گه‌هشتینه‌ موته‌سه‌رفیێ دیاردبیت كوردان ل به‌غدا كۆمبوونه‌ك كریه‌ و تێدا نه‌رازیبوونا خوه‌ لسه‌ر تاوانێن كه‌مالیستان (فڤائع الكــــــــــمالیین) ل كوردستانێ دیاركرینه‌، ئه‌ڤه‌ ده‌قێ وێ یه‌:
كوردان خرڤه‌بوونه‌ك ئه‌نجامدایه‌ باشترین كه‌سایه‌تیێن ئیراقێ تێدا ئاماده‌بوونه‌ و په‌یڤێن ده‌رباره‌ى تاوانێن كه‌مالییان ل كوردستانێ هاتینه‌خواندن كاریگه‌ری ل سه‌ر ئاماده‌بوویان كریه‌، خرڤه‌بوون ب بلندكرنا په‌یامه‌كا نه‌ رازیبوونێ بۆ ملله‌تێن پێشكه‌تى ب داویهاتییه‌.
د هه‌مان به‌رپه‌ردا ل ژێر مانشیتێ (الجمعیه‌ الكردیه‌ فی بغداد)هاتییه‌:
كۆمه‌له‌یا كوردى ل باخچێ (الصالحیه‌)یێ پایته‌ختێ ل رۆژا 25 ته‌مووزا 1925ێ بۆ دیاركرنا نه‌رازیبوونێ ل سه‌ر تاوانێن تركان به‌رامبه‌رى ره‌گه‌زێ كوردان خرڤه‌بوون و پێشتر كارتێن داخوازیێ بۆ ئاماده‌بوونێ د ڤێ خرڤه‌بوونێدا به‌لاڤكربوون.
پاشتر د نووچه‌یه‌كیدا ل ژێر مانشێتێ (ندا‌و الاكراد نحو عصبه‌ الامم) هاتییه‌:
به‌رى نها مه‌ تشته‌ك ده‌رباره‌ى نه‌رازیبوونا كوردان به‌رامبه‌رى زورداریێن تركان ل كوردستانێ به‌لاڤكر، دێ ل ڤێرێ كورتییه‌كێ ژ وێ بانگه‌وازێ به‌لاڤه‌كه‌ین یا كوردان بۆ كۆما ملله‌تان بلندكرى:
ئه‌م كورد ملله‌ته‌كێ ئارینه‌ مه‌ چ پێكڤه‌گرێدان نه‌ ژ ئالیێ ره‌گه‌زى و نه‌ ژ ئالیێ زمانى و نه‌ ژ ئالیێ ره‌وشت و تیتالان دگه‌ل تركان نینه‌ ئه‌و ژ ره‌گه‌زێ مه‌گۆلى نه‌. ده‌سته‌لاتێ ئۆسمانى (سه‌ره‌راى سه‌رده‌مێ وان یێ درێژ) ژبلى شوونه‌وارێن زۆردارى و سته‌مێ چ تشته‌كێ دى ل دووڤ خوه‌ نه‌هێلایه‌، ل سه‌رده‌مێ تركان زمانێ مه‌ ل به‌ر مه‌ حه‌رام كریه‌ و وه‌لاتیێن مه‌ ژ جهوارێن وان ‌ بۆ جهێن دى ‌ راگۆهاستینه‌ و ژ هه‌موو مافێن قانوونى بێ باهركرینه‌ و حكومه‌تا ئه‌نقه‌ره‌ ژى ژ به‌ر پویته‌پێنه‌دانا ژ ده‌وله‌تێن رۆژئاڤا دیار دبیت رژده‌ ل سه‌ر ئه‌نجامدانا وان تاوانان یێن پێشتر به‌رامبه‌رى ئه‌رمه‌نان كرین و د پرۆسا قركرن و نه‌هێلانا واندا سه‌ركه‌تى و دڤێت ب هه‌مان شێوه‌ ملله‌تێ مه‌ ژى قڕكه‌ت.
په‌سنا بزاڤا مه‌ تنێ په‌سنه‌كا نه‌ته‌وه‌ییا ره‌سه‌نه‌ و چ په‌سنێن دى نینن و مه‌ چ مه‌ره‌مێن پاشڤه‌ڕۆ پێ نینن به‌لكى مژارا زڤراندنه‌ڤا خیلافه‌تێ په‌یوه‌ندى ب ته‌ڤایى جیهانا ئیسلامیێڤه‌ هه‌یه‌، نموونا مه‌یا هه‌ره‌ بلند و ئارمانجێ مه‌یێ دوور یێ مه‌ لبه‌ر چاڤێن خوه‌ داناى دامه‌زراندنا كوردستانه‌كا ئازاده‌ ل سه‌ر بنیاتێ براینیێ و وه‌كهه‌ڤیێ د ناڤبه‌را وان ملله‌تان یێ ل وه‌لاتێ مه‌ دژین.
له‌وما ملله‌تێ كورد ژ نه‌چارى ده‌ست ب ڤێ خه‌باتا خویناوى كریه‌ دا قه‌واره‌یێ خوه‌ یێ نه‌ته‌وه‌یى بپارێزیت و ژ كۆما ملله‌تان و جیهانا پێشكه‌تى د خوازیت هاریكارییا وى بكه‌ن. پێدڤییه‌ ده‌وله‌تێن رۆژئاڤا مایتێكرنێ د ڤێ مژارێدا بكه‌ن و مایتێكرنا وان نه‌ تنێ ژبۆ ئه‌ركه‌كێ مرۆڤایه‌تییه‌ و پاراستنا ملله‌ته‌كێ بچووكه‌ به‌لكى ئه‌ڤه‌ پێدڤیاتییه‌كا سیاسییه‌ ژ بۆ پاراستنا ئاشتیێ ل رۆژهه‌لاتێ ناڤین.
هه‌ژییه‌ ل داویێ بێژم چه‌ند رۆژنامه‌یه‌كێن دى یێن ئیراقێ گرنگی ب روودانێن شۆرشا شێخ سه‌عیدى دایه‌ زێده‌بارى كتا كێما كۆڤار و رۆژنامه‌یێن كوردى یێن وى سه‌رده‌مى، ئه‌ڤه‌ ژى ده‌رگه‌هى ل به‌ر مه‌ ڤه‌دكه‌ت جاره‌كا دى بزڤرینه‌ڤه‌ سه‌ر ڤێ مژارێ.
تێبینى:
– بابه‌ت پێویستی ب وێنه‌یێن (شێخ سه‌عیدێ پیران و شێخ ئه‌حمه‌دێ بارزانى و شێخ عه‌بدولقادرێ نه‌هرى ـ شه‌مدینان)ه‌.
– دگه‌ل وێنه‌یێ رۆژنامه‌یا (الموصل)یێ مه‌ هنارتى.

موسه‌ده‌ق تۆڤى

ب درێژییا 32 سالێن نیمچه‌ سه‌ربه‌خوه‌ییا ب ناڤێ هه‌رێما كوردستانێ ل باشوورێ كوردستانێ هه‌ى، چ سه‌رده‌مێ رژێما به‌عسى و چ پشتى دامه‌زراندنا ئیراقا ئه‌م كورد ب ئیراقا فیدرال ناڤدكه‌ین، ئه‌ڤ پارچه‌یه‌‌ ژ كوردستانێ نه‌یا ته‌نا و ئێمن بوویه‌ ژ ده‌ستدرێژییا ده‌وله‌تێن هه‌ڤسوو (جیران)، به‌رده‌وام ژێر هێرشێن فرۆكه‌ و تۆپباران و سالێن داویێ درۆن و مۆشه‌كێن ڤان جیرانان بوویه‌. ده‌سته‌لاتێ هه‌رێمێ چه‌ند ده‌ستێ هه‌ڤالینیێ و نیازپاكیێ بۆ ده‌وله‌تێن هه‌ڤسوو ل رۆژهه‌لات و باكوورێ خوه‌ درێژكربیت و ژبه‌ردانان بۆ كربیت، به‌رژه‌وه‌ندیێن وان پاراستبن نه‌شیایه‌ وه‌لاتیێن هه‌رێمێ ژ ده‌ستدرێژیێن وان ب پارێزیت، رۆژانه‌ ب مهانه‌یێن جۆراوجۆر خوینا وه‌لاتیێن باشوور ب چه‌كێن وان هاتییه‌رێژتن و داوى ده‌ستدرێژییا ده‌وله‌تا ئیرانێ ل رۆژا 15 كانوونا دووێ موشه‌كبارانا ناڤ باژێرێ هه‌ولێرێ و شه‌هیدكرنا سه‌رمایه‌دارێ كورد ره‌حمه‌تى پێشره‌و دزه‌یى و كچا وى و مێڤانێ وى و كاركه‌ره‌كا فلیپبینى و برینداركرنا چه‌ندێن دى بوو، ئه‌ز پێشبینى دكه‌م ئه‌ڤه‌ نه‌ داوى ده‌ستدرێژییا ئیرانێ بیت.
د هه‌مان ده‌مدا ده‌ستدرێژیێن ده‌وله‌تا تركیا رۆژانه‌ د به‌رده‌وامن ژ سنوورێ ئیراقێ و تركیا ڤه‌گرتییه‌ هه‌تا دگه‌هیته‌ كووراتییا هه‌رێمێ ل گه‌رمیان، د ڤان ده‌ستدرێژییاندا نه‌ تنێ چه‌كدارێن به‌رهه‌لستكارێن خوه‌ كرینه‌ ئارمانج به‌لكى هه‌ر مرۆڤه‌كێ كورد ب گیانه‌وه‌ر و ئاڤاهیڤه‌ كرینه‌ ئارمانج و بێى هیچ دلوڤانییه‌ك و بێى به‌رچاڤوه‌رگرتنا هه‌موو ده‌ستبه‌ردانێن ده‌سته‌لاتێ هه‌رێمێ بۆ وان كرین.
هندیكه‌ ده‌ستدرێژیێن ژ باشوورێ هه‌رێمێ ئانكو ژ ئێراقا فیدرالا ئه‌م پشكه‌ك ژ وێ دهێنه‌ سه‌ر مه‌ نه‌ كێمترن ژ یێن هه‌ردو ده‌وله‌تێن هه‌ڤسوو، هه‌رچه‌نده‌ ئیراق وه‌ك ده‌وله‌ت خوه‌ ژ ڤان ده‌ستدرێژییان دووردگریت، به‌لێ ب چه‌كێ ئیراقێ دهێنه‌كرن و ده‌ستدرێژیكه‌ر پشكه‌كن ژ هێزێن چه‌كدارێن ئیراقێ و مووچه‌ و پێدڤیێن خوه‌ ژ داراییا ئیراقێ وه‌ردگرن.
ب كورتى به‌رێ چه‌كێن هه‌رسێ وه‌لاتێن جیران ل هه‌رێما كوردستانێیه‌ و هه‌موو هه‌ڤپه‌یمانى و ده‌وله‌تێن په‌یوه‌ندى ب وه‌لاتێن رۆژهه‌لاتێ ناڤینڤه‌ هه‌ى ئاگادارن ژ ڤێ ره‌وشێ به‌لێ دبێده‌نگن.
پرسیار ئه‌وه‌ هه‌تا كه‌نگى ئه‌ڤ ره‌وشه‌ دێ یا به‌رده‌وام بیت، چه‌ند قه‌ره‌قۆله‌كا تركان به‌ر گولله‌هاونه‌كا به‌رهه‌لستكارێن وان بكه‌ڤیت دێ گونده‌كێ مه‌ هێته‌ تۆپارانكرن..؟ ئه‌رێ چه‌ند وه‌لاتییه‌كێ رۆژهه‌لاتێ كوردستانێ مێڤانێ باشوور بیت د به‌رامبه‌ر وێ مێڤانداریێ دا دێ ئیران وه‌لاتێ مه‌ مۆشه‌كباران كه‌ت، چه‌ند رێڤینگه‌ك نه‌ ب دلێ ده‌سته‌لاتدارێن ئیرانێ ب گه‌شتیارى یان بۆ كاره‌كێ بازرگانى رێكا وى بكه‌ڤیته‌ ڤى وه‌لاتى ئه‌و دێ مه‌ مۆشه‌كباران كه‌ن..؟ ئه‌رێ هندى ل فه‌لستینێ یان هه‌روه‌لاته‌كێ دى یێ گرێداى ب ئیرانێڤه‌ شه‌ره‌ك رووده‌ت دێ به‌رێ درۆن و مۆشه‌كێن حه‌شدا شیعییا ئیراقێ كه‌ڤیته‌ كوردستانا مه‌؟.
چه‌ند پرسیاره‌كن رۆژانه‌ هه‌ر وه‌لاتیه‌كێ باشوور یێ خه‌ما ڤى وه‌لاتى و پاشه‌رۆژا ڤێ نیمچه‌ سه‌ربه‌خوه‌یێ هه‌ى دكه‌ت، به‌رى هه‌ر تشته‌كى ژ ده‌سته‌لاتدار و رێبه‌رێن حزبێن هه‌رێمێ و هه‌ڤپه‌یمانییا ناڤده‌وله‌تییا ئیراق ژ سه‌دامى رزگاركرى دكه‌ت، هه‌موو پرسیار ژى د پرسیاره‌كێدا كۆمدبن: ئه‌رێ د ڤێ ره‌وشێ دا ئه‌ڤ هه‌رێمه‌ نه‌ پێدڤى ب پاراستنه‌كا ناڤده‌وله‌تى (Protected area) یه‌ كو ڤێ هه‌رێمێ ژ هه‌رده‌ستدرێژییه‌كێ بپارێزیت و راسته‌خوه‌ ئه‌رد و ئه‌سمانێ هه‌رێمێ ل ژێر كۆنترۆل و پاراستنا وێ هێزا ناڤده‌وله‌تى بن یا ب بریارا جڤاتا ته‌ناهیێ یا نه‌ته‌وه‌یێن یه‌كگرتى دهێته‌پێكئینان و باده‌كا ته‌ناهى و ئاسایشا ناڤخوه‌ییا هه‌رێمێ ژى هه‌ر ل ژێر كۆنترۆلا وێ بیت..؟ دروسته‌ پرسیار بێته‌كرن د وى ده‌میدا دێ هه‌لوه‌ستێ ده‌سته‌لاتێ هه‌رێمێ دگه‌ل ئیراقێ و هنده‌ك هێزێن چه‌كدار یێن ب زۆرى خوه‌ ل سه‌ر هه‌رێمێ سه‌پاندى چ بیت..؟ د به‌رسڤا پشكا ئێكێ دا ژ پرسیارێ ئه‌ز دبینم هندى ده‌وله‌تا ئیراقێ شیانێن پاراستنا هه‌رێمێ نه‌بن دروسته‌ هه‌رێم یا پاراستى بیت ژ ئالیێ هه‌ڤپه‌یمانییه‌كا ناڤده‌وله‌تیڤه‌ ب بریارا جڤاتا ته‌ناهیێ و ژ ئالیێ سیاسى و كارگێرى و ئابووریڤه‌ هه‌رێمه‌كا فیدرال بیت د سنوورێ ئیراقا فیدرالی دا هه‌تا ره‌وش وه‌سا دهێته‌ گۆهارتن ئیراق بكاریت و نیازا پاراستنا هه‌موو ئیراقێ هه‌بیت. د به‌رسڤا پشكا دووێ ژ پرسیارێ ئه‌گه‌ر ئه‌و هێزا ناڤده‌وله‌تییا ب ئه‌ركێ پاراستنا هه‌رێمێ دهێته‌راسپاردن یا كرنێ بیت و خوه‌دى ده‌سته‌لات بیت دێ شێت سنووره‌كى بۆ هه‌ر هێزه‌كا چه‌كدار یا ده‌رڤه‌ى باشوورێ كوردستانێ دانیت، چ ئه‌و هێز به‌رێ خوه‌ بده‌ته‌ وى جهى یێ ژێهاتى چ ژى وه‌ك هێزه‌كا بێچه‌ك و سڤیل د چارچووڤێ یاسایێن هه‌رێمێ و ئیراقێ دا بمینیت.
ل داویێ ئه‌ز دبینم چ چاره‌یێن دى ل به‌ر ڤێ ره‌وشا هه‌رێما كوردستانێ نین ژبلى هندێ ببیته‌ پاراستییه‌كا ناڤده‌وله‌تى و ژێر سه‌رپه‌رشتییا جڤاتا ته‌ناهیێ و نه‌ته‌وه‌یێن یه‌كگرتى و ده‌م هاتییه‌ ده‌سته‌لات و هه‌موو حزب و ئالیێن سیاسى و رێكخراوێن جڤاكێ سڤیل و چالاكڤانێن كوردستانیێن هه‌رێمێ و ده‌رڤه‌ى هه‌رێمێ كار بۆ ڤى ئارمانجى بكه‌ن.

موسه‌ده‌ق تۆڤى
ب درێژییا 32 سالێن نیمچه‌ سه‌ربه‌خوه‌ییا ب ناڤێ هه‌رێما كوردستانێ ل باشوورێ كوردستانێ هه‌ى، چ سه‌رده‌مێ رژێما به‌عسى و چ پشتى دامه‌زراندنا ئیراقا ئه‌م كورد ب ئیراقا فیدرال ناڤدكه‌ین، ئه‌ڤ پارچه‌یه‌‌ ژ كوردستانێ نه‌یا ته‌نا و ئێمن بوویه‌ ژ ده‌ستدرێژییا ده‌وله‌تێن هه‌ڤسوو (جیران)، به‌رده‌وام ژێر هێرشێن فرۆكه‌ و تۆپباران و سالێن داویێ درۆن و موشه‌كێن ڤان جیرانان بوویه‌. ده‌سته‌لاتێ هه‌رێمێ چه‌ند ده‌ستێ هه‌ڤالینیێ و نیازپاكیێ بۆ ده‌وله‌تێن هه‌ڤسوو ل رۆژهه‌لات و باكوورێ خوه‌ درێژكربیت و ژبه‌ردانان بۆ كربیت، به‌رژه‌وه‌ندیێن وان پاراستبن نه‌شیایه‌ وه‌لاتیێن هه‌رێمێ ژ ده‌ستدرێژیێن وان ب پارێزیت، رۆژانه‌ ب مهانه‌یێن جۆراوجۆر خوینا وه‌لاتیێن باشوور ب چه‌كێن وان هاتییه‌رێژتن و داوى ده‌ستدرێژییا ده‌وله‌تا ئیرانێ ل رۆژا 15 كانوونا دووێ موشه‌كبارانا ناڤ باژێرێ هه‌ولێرێ و شه‌هیدكرنا سه‌رمایه‌دارێ كورد ره‌حمه‌تى پێشره‌و دزه‌یى و كچا وى و مێڤانێ وى و كاركه‌ره‌كا فلیپبینى و برینداركرنا چه‌ندێن دى بوو، ئه‌ز پێشبینى دكه‌م ئه‌ڤه‌ نه‌ داوى ده‌ستدرێژییا ئیرانێ بیت.

د هه‌مان ده‌مدا ده‌ستدرێژیێن ده‌وله‌تا تركیا رۆژانه‌ د به‌رده‌وامن ژ سنوورێ ئیراقێ و تركیا ڤه‌گرتییه‌ هه‌تا دگه‌هیته‌ كووراتییا هه‌رێمێ ل گه‌رمیان، د ڤان ده‌ستدرێژیان دا نه‌ تنێ چه‌كدارێن به‌رهه‌لستكارێن خوه‌ كرینه‌ ئارمانج به‌لكى هه‌ر مرۆڤه‌كێ كورد ب گیانه‌وه‌ر و ئاڤاهیڤه‌ كرینه‌ ئارمانج و بێى هیچ دلوڤانییه‌ك و بێى به‌رچاڤوه‌رگرتنا هه‌موو ده‌ستبه‌ردانێن ده‌سته‌لاتێ هه‌رێمێ بۆ وان كرین.
هندیكه‌ ده‌ستدرێژیێن ژ باشوورێ هه‌رێمێ ئانكو ژ ئێراقا فیدرالا ئه‌م پشكه‌ك ژ وێ دهێنه‌ سه‌ر مه‌ نه‌ كێمترن ژ یێن هه‌ردو ده‌وله‌تێن هه‌ڤسوو، هه‌رچه‌نده‌ ئیراق وه‌ك ده‌وله‌ت خوه‌ ژ ڤان ده‌ستدرێژییان دووردگریت، به‌لێ ب چه‌كێ ئیراقێ دهێنه‌كرن و ده‌ستدرێژیكه‌ر پشكه‌كن ژ هێزێن چه‌كدارێن ئیراقێ و مووچه‌ و پێدڤیێن خوه‌ ژ داراییا ئیراقێ وه‌ردگرن.
ب كورتى به‌رێ چه‌كێن هه‌رسێ وه‌لاتێن جیران ل هه‌رێما كوردستانێیه‌ و هه‌موو هه‌ڤپه‌یمانى و ده‌وله‌تێن په‌یوه‌ندى ب وه‌لاتێن رۆژهه‌لاتێ ناڤین ڤه‌ هه‌ى ئاگادارن ژ ڤێ ره‌وشێ به‌لێ د بێ ده‌نگن.
پرسیار ئه‌وه‌ هه‌تا كه‌نگى ئه‌ڤ ره‌وشه‌ دێ یا به‌رده‌وام بیت، چه‌ند قه‌ره‌قۆله‌كا تركان به‌ر گولله‌هاونه‌كا به‌رهه‌لستكارێن وان بكه‌ڤیت دێ گونده‌كێ مه‌ هێته‌ تۆپارانكرن..؟ ئه‌رێ چه‌ند وه‌لاتییه‌كێ رۆژهه‌لاتێ كوردستانێ مێڤانێ باشوور بیت د به‌رامبه‌ر وێ مێڤانداریێ دا دێ ئیران وه‌لاتێ مه‌ موشه‌كباران كه‌ت، چه‌ند رێڤینگه‌ك نه‌ ب دلێ ده‌سته‌لاتدارێن ئیرانێ ب گه‌شتیارى یان بۆ كاره‌كێ بازرگانى رێكا وى بكه‌ڤیته‌ ڤى وه‌لاتى ئه‌و دێ مه‌ مۆشه‌كباران كه‌ن..؟ ئه‌رێ هندى ل فه‌لستینێ یان هه‌روه‌لاته‌كێ دى یێ گرێداى ب ئیرانێڤه‌ شه‌ره‌ك رووده‌ت دێ به‌رێ درۆن و موشه‌كێن حه‌شدا شیعیا ئیراقێ كه‌ڤیته‌ كوردستانا مه‌؟
چه‌ند پرسیاره‌كن رۆژانه‌ هه‌ر وه‌لاتیه‌كێ باشوور یێ خه‌ما ڤى وه‌لاتى و پاشه‌رۆژا ڤێ نیمچه‌ سه‌ربه‌خوه‌یێ هه‌ى دكه‌ت، به‌رى هه‌ر تشته‌كى ژ ده‌سته‌لاتدار و رێبه‌رێن حزبێن هه‌رێمێ و هه‌ڤپه‌یمانییا ناڤده‌وله‌تییا ئیراق ژ سه‌دامى رزگاركرى دكه‌ت، هه‌موو پرسیار ژى د پرسیاره‌كێدا كۆمدبن: ئه‌رێ د ڤێ ره‌وشێ دا ئه‌ڤ هه‌رێمه‌ نه‌ پێدڤى ب پاراستنه‌كا ناڤده‌وله‌تی (Protected area)یه‌ كو ڤێ هه‌رێمێ ژ هه‌رده‌ستدرێژییه‌كێ ب پارێزیت و راسته‌خوه‌ ئه‌رد و ئه‌سمانێ هه‌رێمێ ل ژێر كۆنترۆل و پاراستنا وێ هێزا ناڤده‌وله‌تى بن یا ب بریارا جڤاتا ته‌ناهیێ یا نه‌ته‌وه‌یێن یه‌كگرتى دهێته‌پێكئینان و باده‌كا ته‌ناهى و ئاسایشا ناڤخوه‌یىا هه‌رێمێ ژى هه‌ر ل ژێر كۆنترۆلا وێ بیت..؟ دروسته‌ پرسیار بێته‌كرن د وی ده‌میدا دێ هه‌لویستێ ده‌سته‌لاتێ هه‌رێمێ دگه‌ل ئیراقێ و هنده‌ك هێزێن چه‌كدار یێن ب زۆرى خوه‌ ل سه‌ر هه‌رێمێ سه‌پاندى چ بیت..؟د به‌رسڤا پشكا ئێكێ ژ پرسیارێ ئه‌ز دبینم هندى ده‌وله‌تا ئیراقێ شیانێن پاراستنا هه‌رێمێ نه‌بن دروسته‌ هه‌رێم یا پاراستى بیت ژ ئالیێ هه‌ڤپه‌یمانییه‌كا ناڤده‌وله‌تیڤه‌ ب بریارا جڤاتا ته‌ناهیێ و ژ ئالیێ سیاسی و كارگێرى و ئابووریڤه‌ هه‌رێمه‌كا فیدرال بیت د سنوورێ ئیراقا فیدرالیدا هه‌تا ره‌وش وه‌سان دهێته‌گۆهارتن ئیراق بكاریت و نیازا پاراستنا هه‌موو ئیراقێ هه‌بیت. د به‌رسڤا پشكا دووێ ژ پرسیارێ ئه‌گه‌ر ئه‌و هێزا ناڤده‌وله‌تییا ب ئه‌ركێ پاراستنا هه‌رێمێ دهێته‌راسپاردن یا كرنێ بیت و خوه‌دى ده‌سته‌لات بیت دێ شێت سنووره‌كى بۆ هه‌ر هێزه‌كا چه‌كدار یا ده‌رڤه‌ى باشوورێ كوردستانێ دانیت، چ ئه‌و هێز به‌رێ خوه‌ بده‌ته‌ وى جهى یێ ژێهاتى چ ژی وه‌ك هێزه‌كا بێچه‌ك و سڤیل د چوارچووڤێ یاسایێن هه‌رێمێ و ئیراقێدا بمینیت.
ل داویێ ئه‌ز دبینم چ چاره‌یێن دى ل به‌ر ڤێ ره‌وشا هه‌رێما كوردستانێ نین ژبلى هندێ ببیته‌ پاراستییه‌كا ناڤده‌وله‌تى و ژێر سه‌رپه‌رشتییا جڤاتا ته‌ناهیێ و نه‌ته‌وه‌یێن یه‌كگرتى و ده‌م هاتییه‌ ده‌سته‌لات و هه‌موو حزب و ئالیێن سیاسی و رێكخراوێن جڤاكێ سڤیل و چالاكڤانێن كوردستانیێن هه‌رێمێ و ده‌رڤه‌ى هه‌رێمێ كار بۆ ڤى ئارمانجى بكه‌ن.

موسه‌ده‌ق تۆڤى
نڤیسینه‌كێ دا ل نیسانا 2021 ل مالپه‌ره‌كى من به‌لاڤكرى؛ من پرسیار كربوو (ئه‌رێ دێ دوبه‌ره‌كییا سالا 1964ێ سه‌رێ كوردان خۆت..؟) من ئاماژه‌ ب كاریگه‌رى و مه‌ترسیێن وێ ناكوكیێ كربوون، خه‌لكه‌كى چ به‌رسڤ یان كۆمێنته‌ك ل سه‌ر هه‌بوو..؟ ئه‌و نه‌ مژارا منه‌، به‌لكى ئه‌وا من د وێ نڤیسینێدا گۆتى نه‌ تنێ دێ دوباره‌ ‌كه‌مه‌ڤه‌، به‌لكى دێ سه‌د باره‌ و هزار باره‌ كه‌مه‌ڤه‌ و بێژم ئه‌و دو به‌ره‌كییه‌ د به‌رژه‌وه‌ندییا ئالییه‌كى ب تنێ ئێكئالى نابیت، به‌لكى دێ ب نه‌مانا هه‌موو ئالییان ب داوى، هه‌موو ئالی ژى ب بۆچوونا من هه‌موو باشوورێ كوردستانێیه‌، ئه‌گه‌ر هه‌موو كوردستان ژى نه‌بیت، ب داویهاتن ژى نه‌ داویهاتنه‌كا جه‌سته‌ییه‌، به‌لكى داویهاتنا سه‌روه‌ریێیه‌، داوى هاتنا ڤێ نیمچه‌ سه‌ربه‌خوه‌یێیه‌ یا ئه‌م ل باشوور تێدا دژین و پارچه‌یێن دیتر ژى مفاى ژێ وه‌ردگرن، شوینگرێ وێ نیمچه‌ سه‌ربه‌خوه‌یێ ژێرده‌ستییه‌كا پڕ دژواره‌ كو خوزییان بۆ حوكمێ زاتیێ به‌عسییان بخوازین..!!

كه‌سه‌ك نه‌بێژیت زێده‌ ژ پێویست تویێ ره‌شبینى.. فه‌رموون ببینن ئه‌م د چ ره‌وشداینه‌.. پشتى ژێده‌رێ رزقى و داهاتێ مه‌ كه‌تییه‌ ده‌ستێن به‌غدا یێ چ ب سه‌رێ مه‌ دئینن.. فه‌رموون ببینن چاوان ئه‌ڤ وه‌لاته‌ ژ چه‌ند سنووره‌كانڤه‌ یێ دهێته‌ مۆشه‌كبارانكرن و درۆنبارانكرن.. رۆژانه‌ سه‌نگا سیاسییا كوردان ل وێ ئیراقێ یا تنێ كورد ب فیدرال ناڤدكه‌ن چه‌ند یا ل كێمیێ دده‌ت.. رۆژانه‌ نڤشێ نوویێ مه‌ چه‌ند یێ د دودلى و نیگه‌رانى و بێ هیڤیبوونێدا، هزرا نه‌ته‌وه‌یى و وه‌لاتپارێزى د چ ئاسته‌كێ نزمدایه‌، ئه‌وا خه‌لكه‌كى وه‌ك چاره‌سه‌ر و شوینگر بۆ هزرا نه‌ته‌وه‌یى دیاردكر، ل داوى هه‌لبژارتنێن پارێزگه‌هێن ده‌رڤه‌ى هه‌رێمێ ئاستێ خوه‌ دیت، ئانكو ئه‌مێن بووینه‌ خه‌لكه‌ك بێ باوه‌ر، باوه‌رى ب چ هزره‌كێ نه‌یى..!! ژ هه‌ر بیرۆكه‌كێ و چاره‌سه‌رییه‌كێ و شوینگره‌كى د ره‌ڤیت، ڤێ بێ باوه‌ریبوونێ ژێیاتى د ناڤا ڤى خه‌لكیدا نه‌هێلایه‌، ده‌مێ ژێیاتى نه‌مینیت، وى ده‌مى ته‌ كه‌سه‌ك نامینیت خوه‌ ب به‌رامبه‌رى سڤكه‌بایه‌‌كى بگریت..! ئه‌رێ دێ چاوان خوه‌ ل به‌ر بارۆڤه‌یێن گران گریت، بارۆڤه‌یێن گران ژى ژ هه‌ر چوار ئالییانڤه‌ به‌رب وه‌لاتێ مه‌ دهێن..!!
دێ زڤرمه‌ڤه‌ ل شوونا به‌رسڤا پرسیارا (ئه‌رێ دێ دوبه‌ره‌كییا سالا 1964ێ سه‌رێ كوردان خۆت..؟) دێ بێژم یا سه‌رێ مه‌ كوردان دخۆت، ئه‌گه‌ر نها ڤێرانه‌گه‌هین و چاره‌سه‌رییه‌كێ بۆ نه‌ ببینین.. د پاشه‌رۆژه‌ك نه‌ دووردا دێ په‌شیمان بین په‌شیمانییه‌ك چ مفا تێدا نه‌بیت..ئه‌رێ چاوا ڤێرا بگه‌هین ل 2024ێ داویێ ب دو به‌ره‌كییا 1964ێ بینین..؟ ئه‌ز دبینم یا ب ساناهییه‌، تنێ هه‌كه‌ بپرسین ئه‌و دوبه‌ره‌كییه‌ سه‌را چ بوو..؟ ئه‌رێ به‌ردكه‌ڤت 60 سالان ڤه‌كێشیت..؟ ئه‌رێ پشتى ئه‌و هه‌موو كاره‌سات و قوربانیێن ژ ئه‌نجامێ دوبه‌ره‌كیێ ب سه‌رێ مه‌ هاتین د به‌رژه‌وه‌ندییا كیژ ئالیدا بوون..؟ ئه‌رێ ئالییه‌ك سه‌ركه‌تى د ڤێ دوبه‌ره‌كیێدا هه‌یه‌..؟ ئه‌ز دبینم هه‌كه‌ر وێره‌كانه‌ و بێى به‌رچاڤوه‌رگرتنا به‌رژه‌وه‌ندییا ڤى و یێ دى به‌رسڤا ڤان پرسیاران بده‌ین دێ گه‌هینه‌ ئه‌نجامه‌كى دێ بێژین دوبه‌ره‌كى سه‌را چ نه‌بوو، به‌رنه‌دكه‌فت 60 سالان ڤه‌كێشیت، د به‌رژه‌وه‌ندییا كه‌سه‌كیدا نه‌بوو و هیچ ئالییه‌ك تێدا یێ سه‌ركه‌تى نینه‌..!! یا دروست ئه‌وه‌ پشتا خوه‌ بده‌ینه‌ 60 سالێن دیرۆكا خوه‌، هه‌چییا رووداى و ب سه‌رێ مه‌ هاتى و مه‌ به‌رامبه‌ر هه‌ڤدو كرى ژبیربكه‌ین و ب زڤرینه‌ڤه سه‌رده‌مێ كوردایه‌تییا سالێن 1961 – 1963ێ ئانكو هه‌ڤبگرین.. ئه‌ز دبێژم‌ وى چاخى دێ سه‌ركه‌ڤین تنێ ب مه‌رجه‌كى پێكهاتن و هه‌ڤپه‌یمانیێن خوه‌ دگه‌ل ئالیێن بیانى هه‌لوه‌شینین و تاكه‌ پێكهاتن و هه‌ڤپه‌یمانییا مه‌ كوردى كوردى بیت..

موسه‌ده‌ق تۆڤى
ئاسایشا نه‌ته‌وه‌یى تنێ دو په‌یڤێن ئاسایینه‌، لێ مژاره‌ك به‌رفره‌هه‌ ته‌ڤایى وارێن ژیانا مرۆڤایه‌تیێ ڤه‌دگریت، هه‌رچه‌نده‌ ژ ژینگه‌هه‌كێ بۆ ژینگه‌هه‌كا دى جوداهى و زێده‌هى و كێمى دكه‌ڤنێ، لێ جهێ وێ د هه‌موو واران دا هه‌یه‌، له‌وما ژ مێژ وه‌ره‌ بوویه‌ مژاره‌ك هه‌ركه‌سه‌كى پشك تێدا هه‌یه‌، وه‌كى پشك تێدا هه‌ى مافێ ده‌ربرینا بۆچوونا خوه‌ ژى هه‌یه‌، ل سه‌ر ڤى بنیاتى دێ چه‌ند بۆچوونه‌كان دۆر ڤێ مژارێ به‌رچاڤكه‌م، به‌رى هه‌ر تشته‌كى دێ بێژم هندى په‌یوه‌ندى ب ڤى وه‌لاتێ مه‌ ڤه‌ هه‌ى د قۆناغا پشتى سه‌رهلدانا 1991ێ دا‌ ب گۆتن مه‌ گه‌له‌ك ده‌رباره‌ى ڤێ مژارێ ئاخفتییه‌، به‌لێ ب كریار مه‌ چ نه‌كریه‌، ئه‌وا مه‌ ب وى ناڤیڤه‌ كرى پتر نه‌رێنى بوویه‌ نه‌ئه‌رێنى، مه‌ پتر ئاسایشا نه‌ته‌وه‌یى به‌ر ب سه‌رنشیڤی یه‌كى بریه‌، نابێژم ئه‌م نه‌شێێن قورتالكه‌ین، به‌لێ دره‌نگه‌ ل مه‌ و ب زه‌حمه‌ته‌، ئاسایشا نه‌ته‌وه‌یى ب هزرا من گرێداى تاكێن ڤى نه‌ته‌وه‌ییه‌ كو مرۆڤێن كوردن، ئه‌رێ مه‌ چ بۆ مرۆڤێ كورد كریه‌..؟

دوهى دوهییا من قۆناغیێن ده‌سپێكا بزاڤا نه‌ته‌وه‌ییا كوردى هه‌تا سه‌رهلدانێ یه‌، ئه‌ڤرۆیا من ژ سه‌رهلدانێ هه‌تا نڤیسینا ڤان په‌یڤان ڤه‌دگریت، دوهییا مه‌ یا سه‌خت و دژوار بوو، نه‌بوونى و قه‌تلازى بوو، هه‌رتشتێ ل به‌ر ده‌ست یێ كێم بوو، ژ فیشه‌كێ هه‌تا پاریێ نانى، یێ د جهێ به‌رپرسیاریێ دا، دڤیا ده‌ست پێڤه‌ بگریت و هه‌موویان ژى رازی بكه‌ت، گومان تێدا نینه‌ رازیكرنه‌كا رێژه‌یى بوویه‌، لێ ب ره‌نگه‌كێ دادپه‌روه‌ریێ شیان مرۆڤێ كورد ب وێ رازیكرنا رێژه‌یى رازی بكه‌ن، ده‌مێ سه‌ركرده‌ و مرۆڤه‌كێ ئاسایى ژ قوریكه‌كێ ره‌شێ ته‌نى گرتى چایه‌كا سه‌ر په‌لا ڤه‌دخوار و هه‌رئێكی ژ وان كه‌ره‌كێ نانى د كۆشا وى دا، وى مرۆڤى هه‌ست ب بوونا خوه‌ وه‌ك تاكه‌كێ ڤی وه‌لاتى دكر و یێ ئاماده‌ بوو ژ بۆ ئاسایشا ڤى وه‌لاتى و ڤى گه‌لى هه‌ر قوربانییه‌كێ بده‌ت. ده‌مێ زارۆكێن هه‌ر هه‌موویان وه‌كى ئیك ژ خواندنگه‌هێ بێ باهر دبوون یان د كه‌مپه‌كا په‌نابه‌راندا وه‌ك یه‌ك ل سه‌ر ئه‌ردى د كاودانه‌كێ دژواردا دخواند، وى ده‌مى وى مرۆڤى هه‌ست ب بوونا خوه‌ یا وه‌كهه‌ڤ دگه‌ل یێن دى دكر و هه‌روه‌ك یێن دى ب وه‌كهه‌ڤى ل مه‌یدانێ به‌رخوه‌داندكر. ده‌مێ هه‌ر هه‌موو وه‌لاتى، پێشمه‌رگه‌، كادر و به‌رپرس ب هیڤییا چاره‌سه‌رییا برینپێچه‌كێ پێشمه‌رگه‌ وى ده‌مى ئه‌و ده‌رمانێ ب قه‌تلازى وی برینپێچى ددا هه‌ركه‌سه‌كى نه‌ تنێ برینا وى ده‌رماندكر و ئێشا وى چاره‌سه‌ردكر به‌لكى باوه‌رییا وى ب وێ دۆزێ مه‌زنتر دكر یا وى خه‌باتێ بۆ دكر.
نموونه‌ گه‌له‌كن، لێ یێن ئاماژه‌ پێكرى تێرا هندێ هه‌نه‌ بێژین دوهى مه‌ مرۆڤ ئاڤا دكرن یێن هه‌رده‌م د به‌رهه‌ڤ بۆ پاراستنا ئاسایشا نه‌ته‌وه‌یى هه‌رئێك ب تایبه‌تمه‌ندىیا خوه‌دا، ئه‌و مرۆڤه‌ بوون ده‌مێ ل په‌نابه‌ریێ پاله‌تییه‌ك دكر ب داهاتێ وێ پاله‌تیێ نه‌ تنێ خێزانا خوه‌ پێ بخوه‌دى دكر به‌لكى هاریكارییا شۆرشێ ژى دكر، ئه‌و مرۆڤه‌ بوون ل ده‌ڤه‌رێن رزگاركرى مالا وى مالا هه‌ر پێشمه‌رگه‌كى و مالا هه‌ر په‌نابه‌ره‌كى، نانه‌ك هه‌با د مالێدا ل سه‌ر زارۆكێن خوه‌ و مێڤانێن خوه‌ وه‌ك یه‌ك دابه‌شدكر، ئه‌و مرۆڤه‌ بوون ل كه‌مپێن په‌نابه‌ران (كه‌مپێن باكوورێ كوردستانێ وه‌ك نموونه‌) نه‌هێلان ب ده‌هان هزار زارۆكێن كوردان ژ خواندنێ دووركه‌ڤن ب گێچى و كاغه‌زێن پاكیتێن جگاران د ره‌وشه‌كا دژواردا و خوه‌به‌خش چه‌ند سالان ئه‌و زارۆك په‌روه‌رده‌ كرن و نها ژى ب ده‌هان خوه‌دى شیان د ناڤ فێركریێن واندا هه‌نه‌، وى ده‌مى ئه‌و مامۆستا و قوتابیێن به‌رده‌ستێن وى خوه‌ ب خوه‌دیێن ڤى وه‌لاتى دزانى و د ئاماده‌بوون هه‌ر قوربانییه‌كێ بۆ ئاسایشا نه‌ته‌وه‌یى بده‌ن.
به‌لێ ئه‌رێ ئه‌ڤرۆ ئه‌مێن پتر ژ 32 سالانه‌ خوه‌دى حكومه‌ت و ده‌سته‌لات و سامان و دراڤ مه‌ ئه‌و مرۆڤه‌ ئاڤاكر خوه‌ ب خوه‌دیێ ڤى وه‌لاتى بزانیت..؟ ئه‌رێ سه‌ره‌ده‌رییا سامانبده‌ست و بریاربده‌ستێن مه‌ ئێكا وه‌سان كر كورێ وى ئه‌وێ دوهى كه‌رێ نانێ خوه‌ دگه‌ل وان ب چایه‌كا قوریكێ ره‌ش ڤه‌دخوار هه‌ست ب بوونا خوه‌ وه‌ك كوره‌كێ ڤى وه‌لاتى بكه‌ت..؟ ئه‌رێ ئه‌و دادپه‌روه‌رییا زارۆكێن په‌نابه‌ران ل خواندنگه‌هێن ناڤا كه‌مپێ پێ هاتینه‌ په‌روه‌رده‌كرن مه‌ ئینا ناڤ خواندگه‌هێن هه‌رێما ژێر ده‌سته‌لاتێ خوه‌ یان زارۆكێن نها كرنه‌ چه‌ند چین و ته‌خه‌ك و هه‌ر ئێك ل خواندنگه‌هه‌كا دیاركرى دخوینیت ..؟و د ئه‌نجامدا نه ‌وى ژێیاتى بۆ ڤى وه‌لاتى دمینیت نه‌ یێ دى..! ده‌مێ د هه‌ر بارانه‌كێدا خانیكێن چه‌ند هه‌ژاره‌كا به‌ر له‌هیێ دكه‌ڤن و زارۆكێن وان دكه‌ڤنه‌ سه‌ر لێڤێن جاده‌یان… ئه‌و زارۆك دایك و بابێن وان ل خوه‌ دزڤرن و ڤیلله‌ و كوچكێن هنده‌كان دبینن یێ قه‌بێ ئه‌وران دخوازن..دێ وى زارۆكى ب دایك و بابڤه چ ژێیاتى بۆ ڤى وه‌لاتى و نه‌ته‌وه‌یى مینیت و دێ خه‌مێ ژ ئاسایشا نه‌ته‌وه‌یى خۆت..؟
ب كورتى ئه‌ز دبینم ئاسایشا نه‌ته‌وه‌یى به‌رى هه‌رتشته‌كى گرێدایى مرۆڤییه‌، مه‌ مرۆڤێ ڤى وه‌لاتى وه‌سان ئاڤانه‌كریه‌‌ خوه‌ ب خوه‌دیێ ڤێ مالباتا مه‌زن بزانیت كو كوردستانه‌، د ئه‌نجامدا دێ چاوا بیته‌ به‌رگریكارێ ئاسایشا نه‌ته‌وه‌یى..؟
مژارا ئاسایشا نه‌ته‌وه‌یى ب چه‌ند به‌رچاڤكه‌كێن دی ژى دهێته‌ خواندن ب وێ هیڤیێ د ده‌لیڤه‌كا دی دا ب به‌رچاڤكه‌كا دیتر بخوینین.

موسه‌ده‌ق تۆڤی
شه‌ڤا سه‌ر سالا 2021 ل چه‌ند كه‌نالێن كوردستانی من گوهدارییا بۆچوونێن چه‌ندین وه‌لاتییان كر ده‌رباره‌ی سالا چوویی و هیڤیا وان بۆ سالا نوو، ب ئاوایه‌ك ته‌ڤایی ره‌شبینیێ‌ خوه‌ ب سه‌ر پرانییا واندا گرتبوو، سالا چوویی ل به‌ر چاڤێن وان ساله‌ك شویم و پڕنه‌خۆشی و كته‌كا كێم ل هیڤیێ‌ بوون سالا نوو سالا خێرێ‌ بیت، هه‌موویان كۆرۆنا و ره‌وشا ئابووری و بێ‌ مووچه‌یی ب ئه‌گه‌رێ‌ ئێكانه‌یێ‌ ڤێ‌ ره‌شبینیێ‌ دزانی.
هه‌رده‌م ئه‌زێ‌ گه‌شبین بوویمه‌ و ل هیڤییا پاشه‌رۆژه‌كا گه‌شتر بوومه‌، چه‌ند ره‌وش یا دژوار بیت سه‌ر ئاستێ‌ كه‌سی یان ته‌بایی من نه‌هێلایه‌ ره‌شبینی جهێ‌ خوه‌ د هزرا مندا بكه‌ت، من به‌رێ‌ خه‌لكه‌كی دایه‌ هیڤیێ‌، لێ‌ دگه‌ل ڤێ‌ چه‌ندێ‌ هه‌تا ئاسته‌كێ‌ مه‌زن دگه‌ل خه‌لكه‌كی هه‌ڤرا مه‌ 2020 ساله‌ك پڕنه‌خوشی بوو، لێ‌ بۆ ئه‌گه‌رێن ڤێ‌ ره‌وشێ‌ من بۆچوونه‌ك جودا ژ یا خه‌لكی هه‌یه‌، كۆرۆنا په‌ژیكه‌كه‌ ته‌ڤایی جیهان ڤه‌گرتیه‌ دێ‌ داوییه‌ك بۆ هه‌بیت، ره‌وشا ئابووری و بێ‌ مووچه‌یی حاشا لێ‌ ناهێته‌كرن، به‌لێ‌ ئه‌و ده‌مكییه‌ و ئه‌ز باوه‌رم د ده‌مه‌ك نه‌ دووردا دێ‌ هێته‌چاره‌سه‌ركرن.
به‌لێ‌ بێی هیچ دودلییه‌ك دێ‌ بێژم: ب درێژییا ژیێ‌ خوه‌ و هندی من تشته‌ك ژ دیرۆكێ‌ خواندی چ ساله‌كێ‌ ره‌وشا كوردان ژ سالا 2020 نه‌خۆشتر نه‌بوویه‌..!! ناكه‌مه‌ خه‌تایێن سالێ‌، چ جاران ده‌م و جه نابنه‌ ئه‌گه‌رێ‌ نه‌خۆشیێ‌، تنێ‌ مرۆڤ ب خوه‌ ئه‌گه‌ره‌، ئه‌گه‌رێ‌ ڤێ‌ ره‌وشا نه‌خوشا كوردان ژی هه‌ر كورد ب خوه‌نه‌. هندی ل بیرا من د ناڤبه‌را 1961 ـ 1975 دا كوشتار و مشه‌ختی و كاره‌ساتێن مه‌زن ب سه‌رێ‌ كوردستانییان هاتن، و كاره‌ساتا هه‌ره‌ مه‌زن شكه‌ستنا شۆرشا ئه‌یلوولێ‌ بوو ل ئادارا 1975، لێ‌ كوردان باوه‌رییا خوه‌ ژ ده‌ست نه‌دا، هه‌ستا خوه‌یا نه‌ته‌وه‌یی نه‌ دۆراند، ب هزاران خوه‌ دا به‌ر پشتیێ‌ گران و سه‌رژنوو شۆرشێ‌ ده‌سپێكره‌ڤه‌. د ناڤبه‌را 1976 ـ 1988ێ دا هه‌ر هه‌موو كاره‌سات بوون، تراجیدا هه‌ره‌مه‌زن ئه‌نفال و راوه‌ستیانا ده‌مكییا خه‌باتا چه‌كداری بوو، به‌لێ‌ مۆرالا خه‌لكی ژ كاره‌ساتان مه‌زنتر بوو، باوه‌ری ب به‌رخوه‌دانێ‌ و ده‌سپێكرنه‌ڤا خه‌باتێ‌ هه‌بوو، ل ئاواره‌یێ‌ و كه‌مپێن په‌نابه‌ران، ل وه‌لاتێن مشه‌ختیێ‌، ناڤ باژێرێن ژێر ده‌سته‌لاتێ‌ دوژمنی یێ‌ به‌رهه‌ڤ بوو سه‌رنوو ده‌سپێبكه‌ته‌ڤه‌ و ب كریار ژی ل ئادارا 1991ێ‌ ده‌ست ب سه‌رهلدانێ‌ كر. ب دژه‌ هێرشا رژێمێ‌ بۆ سه‌ر كوردستانێ‌ ل داوییا ئادارێ‌ كاره‌ساته‌كا مه‌زنتر ب سه‌رێ‌ وه‌لاتییان هات، لێ‌ ب كۆچا ملیۆنی خه‌لكێ‌ داستانه‌كا دی یا به‌رخوه‌دانێ‌ توومار كر، ڤێ‌ جارێ‌ جڤاكێ‌ ناڤده‌وله‌تی بوو پشكه‌ك ژ به‌رخوه‌دانا ڤی خه‌لكی و داگیركه‌ر ژ به‌شه‌كێ‌ وه‌لاتی رامالین و ب پشكه‌ك ژ مافێن خوه‌ و ره‌نگه‌ سه‌ربه‌خوه‌ییه‌كێ‌ شاد بوو، ئه‌ڤ سه‌ربه‌خوه‌ییه‌ یا بێ‌ بها نه‌بوو، زێده‌باری قوربانیێن داین پێدڤی ب هێژ قوربانییان و به‌رخوه‌دانه‌ك مه‌زنتر بوو، نان ل مه‌ هزره‌ت بوو، ده‌رمان ب خوینێ‌ بوون، خواندن و فێركرن د چلێ‌ زڤستانێدا د ناڤ دیوارێن جه‌مه‌دگرتیدا بوو، سنوور دگرتی و ژێر دو دوورپێچان بووین، زێده‌باری شه‌رێ‌ خوه‌كوژیێ‌ و ده‌هان نمونه‌یێن دی، به‌لێ‌ هێژ خه‌لكه‌ك یێ‌ بهیڤی بوو مامۆستای ب زكێ‌ برسی ده‌ست ژ قوتابیێن خوه‌ و نوشداری ب ساده‌ترین شیان ده‌ست ژ نه‌خۆشێن خوه‌ به‌رنه‌دان، ئالیێن ناكوك ژی د سه‌روبه‌ره‌ك وه‌ساندا بوون بێنا هیڤیێ‌ ژێ‌ بهێت و رۆژه‌كێ‌ ژ رۆژان ل خوه‌ بزڤرنه‌ڤه‌ ب كریار ژی وه‌سان بوو، د وان هه‌موو كاودانێن دژوار و شه‌ره‌نیخێن ناڤخوه‌ییدا وه‌لات ب سلامه‌تی ده‌رباز بوو گه‌هشته‌ سالا 2003.
د هه‌موو قووناغێن ناڤبه‌را 1961 ـ 2003 دا كوردستانی چه‌ند د لاواز و بێ‌ خودان بن، خه‌باتا چه‌كداری هه‌بیت یان نه‌، ل ناڤا وه‌لاتی بیت یان ده‌رڤه‌، دوورپێچكری بن یان ئازاد، داگیركه‌ران هزره‌ك مه‌زن ژێدكر، ژبه‌ردانان ژی بۆ دكر، د ئاماده‌بوون ل سه‌ر مێزا دانوستاندنان و بێ مه‌رج دگه‌ل روونن، له‌وما هه‌رده‌م كورد خودان هه‌لویسته‌كێ‌ بهێز بوون و سه‌نگا خوه‌ د هه‌ڤسه‌نگیێ‌ دگه‌ل داگیركه‌ران هه‌بوو، ب ڤێ‌ سه‌نگێ‌ پشتی شكه‌ستنا رژێمێ‌ و د قووناغا دانان و په‌ژراندنا ده‌ستوورێ‌ عیراقێ‌ یێ‌ 2005 شیان پشكه‌ك مه‌زن ژ داخوازێن خوه‌ د ده‌ستووری دا بنه‌جهبكه‌ن.
ره‌وش چه‌ند سالان پشتی 2005 ژی د به‌رژه‌وه‌ندییا كوردستانییاندا بوو، به‌لێ‌ ب مخابنیڤه‌ هێدی هێدی خالا لاوازا كوردان خوه‌ نیشان دوژمناندا، رۆژ ل دووڤ رۆژێ‌ د دو به‌رۆكاندا كورد به‌ر ب پاش ڤه‌كشیان و ده‌سكه‌فتێن خوه‌ ژ ده‌ستدان، ژ ئالییه‌كیڤه‌ برێڤه‌برنا شاشا كارگێرییا هه‌رێمێ‌ و گه‌نده‌لی و نه‌بوونا دادپه‌روه‌ریێ‌ ئه‌و باوه‌رییا خه‌لكه‌كی ب درێژییا پتر ژ پێنجی سالان هه‌ی ژ ده‌ست دا و باوه‌ری پێ‌ نه‌ما.. رۆژ ل دووڤ رۆژێ‌ خه‌لك و ده‌سته‌لات ل هه‌رێما كوردستانێ‌ ژ هه‌ڤ ڤه‌قه‌تیان و هه‌ریه‌ك كه‌ته‌ ئالییه‌كێ‌ گه‌لی، ڤێ‌ چه‌ندێ‌ رێخۆشكر ده‌رزا سیاسییا ناڤبه‌را ئالیێن كوردستانی مه‌زنتر لێ‌ بهێت ژ درزه‌كێ‌ ببیته‌ گه‌لیه‌كێ‌ به‌رفره‌ه و درێكا وی گه‌لیرا ب سه‌دان و هزاران كورد د ئاماده‌بن به‌ر ب هه‌مبێزا دوژمنی بچن و بۆ ده‌سكه‌فته‌كێ‌ دراڤی ده‌ست ژ هه‌موو بهایێن وه‌لاتپارێزیێ‌ به‌رده‌ن و ب سه‌دان نهێنیێن ناڤمالا كورد ل سه‌ر سێنییه‌كا زێرین داننه‌ به‌رسنگێ‌ دوژمنان ئه‌و دوژمنێن ب ده‌هان سالان بوو هیڤی دكرن په‌ناگه‌هه‌ك ل كوردستانێ‌ هه‌بیت لێ‌ ڤه‌حه‌ویێن، ژ ئالیێ‌ دیڤه‌ كاره‌ساتا 16 ئۆكتۆبه‌را 2017 هێژ ژ سه‌نگا كوردستانێ‌ و سه‌ركرداییه‌تیا كوردی ئینا خوار و د ئه‌نجامدا 100% هه‌ڤسه‌نگی نه‌ د به‌رژه‌وه‌ندییا كوردستانێدا بوو.. ڤێ‌ جارێ‌ مینا كۆرێ‌ كێچگرتی یێ‌ به‌رامبه‌ر خوه‌ د هه‌لویسته‌كێ‌ بهێزدا دیت و ده‌ست ب سه‌پاندنا مه‌رج و بریارێن خوه‌كر، یێ‌ پتر هانده‌ر بۆ ڤێ‌ چه‌ندێ‌ كورد ب خوه‌ بوون، چه‌ندین په‌رله‌مانتارێن كورد ل په‌رله‌مانێ‌ عیراقێ‌ و ژ پرانییا فراكسیۆنێن كوردستانی ب مهانه‌یێن بێ‌ بنه‌ما ب ئاشكرا دژایه‌تییا هه‌رێما كوردستانێ‌ دكه‌ن، حزبێن كوردستانیێن د حوكمه‌تا هه‌رێمێ‌ و ده‌رڤه‌ی حوكمه‌تێدا رۆژانه‌ به‌ر ب به‌غدا ڤه‌ دچن و روونشتن و كۆمبوون و پێكهاتنان دگه‌ل ئالیێن دژی هه‌رێمێ‌ دكه‌ن، گومان تێدا نینه‌ ب ڤی هه‌لویستێ لاوازێ‌ هه‌رێمێ‌ هه‌لگرێن درووشمێ‌ دژایه‌تییا هه‌رێمێ‌ و ده‌سته‌لاتدارییا مه‌ركه‌زی دێ‌ گڤاشتن و فشار و مه‌رجێن خوه‌ ل سه‌ر هه‌رێمێ‌ سه‌پینن و د به‌رامبه‌ردا هه‌لویستێ‌ هه‌رێمێ‌ د ئاسته‌كیدایه‌ نه‌شێت هه‌رێمێ‌ و ده‌سكه‌فتێن خه‌باتا ده‌هان سالێن خه‌لكێ‌ كوردستانێ‌ بپارێزیت.
ئه‌گه‌ر ب هووری په‌یڤێن قوباد تاله‌بانی جێگرێ‌ سه‌رۆكێ‌ وه‌زیرێن هه‌رێمێ‌ و سه‌رۆكێ‌ شاندێ‌ هه‌رێمێ‌ بۆ به‌غدا بهه‌لسه‌نگینین دێ‌ دیار بیت یا به‌غدا ژ هه‌رێما كوردستانێ‌ دڤێت هه‌رێمه‌كا بێ‌ ده‌سته‌لاتا هێژ كێمتر ژ حوكمێ‌ زاتیێ‌ سه‌دامی یه‌، ئه‌گه‌ر پێشتر ره‌فیقه‌كێ‌ به‌عس ل ژێر درووشمێ‌ حزبا به‌عس حوكم ل ته‌ڤایی ده‌سته‌لاتدارێن ده‌ڤه‌رێ‌ دكر، ئه‌ڤرۆ ئاخونده‌كێ‌ شیعه‌ مه‌زهه‌ب ل ژێر درووشمێ‌ (یا پارات حسێن و یا زهرا) وه‌ك وی دڤێت دێ‌ ده‌سته‌لاتداریێ‌ ل بچووك و مه‌زنێن كوردستانێ‌ كه‌ت، گوناه ژی تنێ‌ یا مه‌ كوردانه‌.

موسه‌ده‌ق تۆڤی
پرۆسا سپێده‌یا 12 چریا دووێ‌ په‌رله‌مانتارێن عه‌ره‌ب ب سونه‌ و شیعه‌ڤه‌ ل په‌رله‌مانێ‌ عیراقێ‌ برێڤه‌بری و ب قانوونا مه‌رجێن (ته‌عجیزی) ل سه‌ر خه‌لك و حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ‌ سه‌پاندین و ب وان مه‌رجان به‌رده‌وامی ب شه‌ڕێ‌ ئابووری و برسیكرنا خه‌لكێ‌ هه‌رێمێ‌ دای، سه‌رۆك بارزانی د هه‌مان رۆژێدا په‌سنا وێ‌ پرۆسه‌یێدا گۆتی: خه‌نجه‌ره‌كه‌ ل پشتا خه‌لكێ‌ كوردستانێ‌ دای.
ئه‌ڤه‌ نه‌ یه‌كه‌مین خه‌نجه‌ره‌ و نه‌ داوی خه‌نجه‌ره‌ عه‌ره‌بێن عیراقێ‌ ل پشتا خه‌لكێ‌ كوردستانێ‌ دده‌ن. ئه‌ز دبێژم ته‌مه‌ت جهێ‌ تبله‌كێ‌ ل له‌شێ‌ ڤی خه‌لكێ‌ نه‌مایه‌ جهێ‌ خه‌نجه‌را ده‌سته‌لاتدارێن عیراقێ‌ لێ‌ نه‌بیت، دربێن خه‌نجه‌رێن وان نه‌ یێن ئه‌ڤرۆ و دوهی و پێرن، ژ 21 ته‌باخا 1921ێ‌ ده‌مێ‌ ئینگلیزان حوكمه‌تا مه‌لكی یا عیراقێ‌ دامه‌زراندی و هه‌تا ئه‌ڤرۆ د به‌رده‌وامن و دووڤ هنده‌ك ژێده‌ران هێژ كه‌ڤنترن، نیكلێ‌ وان خه‌نجه‌ران ژی نه‌ نیكلێ‌ خه‌نجه‌ره‌كێ‌ یه‌ ژ كوینه‌كێ‌ بنێ‌ به‌رویا عه‌ره‌بان هاتیه‌، به‌لكی نیكلێ‌ خه‌نجه‌ره‌كا ژه‌هراوییه‌ ب هزرا شۆفینیزما عه‌ره‌بی یا ل سه‌ر بنه‌مایێن ئاسمیله‌كرن و جینۆساید و قركرنا كوردان هاتیه‌ په‌روه‌رده‌كرن، هنده‌ك ده‌وله‌تێن ده‌ڤه‌رێ‌ و جیهانێ‌ ژی ل پشت وێ‌ هزرێنه‌ و هه‌رئێكی ژ وان بۆ مه‌ره‌مه‌كی دڤێت ئه‌ڤ خه‌نجه‌ره‌ هه‌رگاڤ یا سه‌قاكری و تیژ بیت بۆ گیانێ‌ كوردان.
ده‌مێ‌ سالا 1921 ئه‌ڤ خه‌نجه‌ره‌ هاتییه‌هه‌لگرتن هه‌تا نها ل سه‌ر كاڤلانێ‌ وێ‌ هاتیه‌ نڤیسین ل ڤێ‌ ده‌وله‌تا دبێژنێ‌ عیراق تنێ‌ یه‌ك ملله‌ت هه‌یه‌ دبێژنێ‌ عه‌ره‌ب، تنێ‌ ئه‌و ده‌سته‌لاتدار و خوه‌دی سامان و خاك و بریارن، نه‌ مه‌ چ هه‌ڤپشك ل ڤێ‌ ده‌وله‌تێ‌ هه‌نه‌ و نه‌ مه‌ باوه‌ری ب هه‌ڤپشكیێ‌ هه‌یه‌، ئه‌گه‌ر جاره‌كی ل ژێر فشاره‌كێ‌ یان د ره‌وشه‌كێدا مه‌ گۆتبیته‌ پێكهاته‌كێ‌ هوون هه‌ڤپشكن حاشا و سه‌دجاران حاشا مه‌ ب باوه‌ر وه‌نه‌گۆتیه‌ و نابێژین و كه‌س بلا ل سه‌ر وێ‌ هزرێ‌ نه‌نڤیت، وی ده‌می دێ‌ بیته‌ هه‌ڤپشك ده‌مێ‌ د قالبه‌كێ‌ عه‌ره‌بیدا د حه‌لیێت و ب هزره‌ك عه‌ره‌بی دهێته‌ ئاڤدان.
پێدڤی ناكه‌ت ب هژمار و رۆژ دیاركه‌ین مه‌ چاوا تامكریه‌ به‌رهه‌مێ‌ ڤێ‌ هزرێ‌، چاوا مه‌ خوه‌ ل به‌ر دربێن ڤێ‌ خه‌نجه‌رێ‌ گرتییه‌ و چاوا مه‌ ڤیایه‌ دگه‌ل هه‌لگرێن وێ ئاشتیانه‌ ببینه‌ هه‌ڤپشك و وان به‌رسڤا مه‌ ب نیكلێ‌ خه‌نجه‌رێ‌ دایه‌..؟ بزاڤێن خه‌لكێ‌ كوردستانێ‌ پشتی نیسانا 2003 و هه‌تا نها د به‌رچاڤن شوونا دربێن هه‌لگرێن خه‌نجه‌رێ‌ ژ د دیارن. ئه‌نجام ژی ئه‌و بوو ل 2017 پرانیا ئالیێن سیاسی و سه‌ركردایه‌تیا كوردستانی و ته‌بایی خه‌لكێ‌ كوردستانێ‌ ناچار بوون په‌نایێ‌ ببه‌نه‌ به‌ر ریفراندۆمێ‌ و ب پرۆسه‌یا ریفراندۆمێ‌ بێژنه‌ خوه‌دیێ‌ خه‌نجه‌رێ‌ جهه‌كێ‌ ساخ د گیانێ‌ مه‌دا نه‌مایه‌، ئێدی گیانێ‌ من خوه‌ ل به‌ر خه‌نجه‌را ته‌ ناگریت ب زمانه‌كێ‌ هه‌ڤچه‌رخ دێ‌ بێژمه‌ ته‌ وه‌ره‌ دا دو جیرانێن جوامێر بین ل شوونا هندێ‌ تو هه‌ر خه‌نجه‌ران ل من بده‌ی..! مه‌ ل 25 ئه‌یلوولا 2017 ریفراندۆم ئه‌نجامدا و د ئه‌نجامدا جیهاتێ‌ دیت كو ڤی خه‌لكی دڤێت سه‌ربه‌خوه‌ بژیت، لێ‌ خوه‌دیی خه‌نجه‌رێ‌ ب پشته‌ڤانیا خه‌نجه‌رێن بیانی و خه‌نجه‌ره‌كا ناڤخوه‌یی نه‌هێلا كوردستانی بگه‌هنه‌ مه‌ره‌ما خوه‌ و نه‌خه‌نجه‌ره‌ك به‌لكی چه‌ندین خه‌نجه‌ر ل 16 ئۆكتۆبه‌را 2017 وه‌شاندنه‌ گیانێ‌ خه‌لكێ‌ كوردستانێ‌، ئه‌و خه‌نجه‌ر هند د تیژ و ژه‌هراوی بوون ئه‌ز باوه‌رم كێم ملله‌ت دێ‌ هه‌بن وه‌ك كوردستانیان بكارن خوه‌ ل به‌ر وان دربان بگرن.
د ئه‌نجامدا ژ وێ‌ رۆژێ‌ و هه‌تا ئه‌ڤرۆ جاره‌كا هه‌ر رۆژ هه‌مان خه‌نجه‌ر یا دربان ل مه‌ دده‌ت و نه‌ شاندێن نیازپاكیێ‌ یێن به‌رده‌وام دچنه‌ به‌غدا و نه‌ژی ژبه‌ردانانا سه‌ركردایه‌تیا هه‌رێمێ‌ و ده‌ستبه‌ردان ژهنده‌ك مافان مفایێ‌ مه‌ دده‌ن، دێ‌ ئه‌و بیت یا خوه‌دیێ‌ خه‌نجه‌رێ‌ بریارێ‌ ل سه‌ر دده‌ت، ل 16 ئۆكتۆبه‌را 2017 پتر ژ نیڤا خاكێ‌ كوردستانێ‌ داگیركره‌ڤه‌ و یی كار دكه‌ن بۆ داگیركرنه‌ڤا نیڤا مای، دوهی پێر ب به‌رده‌وامیدان ب برینا نانی و سۆبه‌هی ب هه‌لوه‌شاندنا ماددێ‌ 140 ژ ده‌ستووری كو یێ‌ كار بۆ دكه‌ن و پشتی وێ‌ رۆژ ل دووڤ رۆژی كێمكرنا سنوور و ده‌سته‌لاتێن هه‌رێمێ‌ هه‌تا دگه‌هیته‌ هه‌لوه‌شاندنێ‌. هندی خوه‌دیێن خه‌نجه‌را سه‌قاكری ب هزرا شۆفینیزمێ‌ هه‌بن، مه‌ جه ل ڤی وه‌لاتێ‌ دبێژنێ‌ عیراق نه‌مایه‌.
گه‌لۆ چاره‌ چیه‌..؟ ب هزرا من ل هیڤیا چاره‌كێ‌ دگه‌ل به‌غدا نه‌بین، نه‌ بۆ بۆدجه‌ی و نه‌ ژی بۆ هه‌ر مافه‌كێ‌ دی.. هزرێ‌ ل چاره‌كا كوردستانی بكه‌ین.. به‌ری هه‌رتشته‌كی هه‌ڤگرتنه‌ك راست و ب نیازه‌كا پاك هه‌موو ئالیێن باشوورێ‌ كوردستانی دگه‌ل هه‌ڤدو، د هه‌مان ده‌مدا ئاشتبوونه‌ڤه‌كا ناڤبه‌را سه‌ركردایه‌تیا حزب و حوكمه‌تا هه‌رێمێ‌ دگه‌ل خه‌لكێ‌ هه‌رێمێ‌ ئه‌ڤ ئاشتبوونه‌ڤه‌یه‌ ل سه‌ر بنیاته‌كی دادوه‌ری و وه‌كهه‌ڤیێ‌ بۆ هه‌موویان بیت، چاكسازی ب دروستی بێته‌كرن و ژ هه‌موویان بگریت ژمه‌زنترین و بهێزترین به‌رپرس هه‌تا بچووكترین، وی چاخی یێ‌ هه‌ی ژ داهاتی وه‌كهه‌ڤ بۆ هه‌موویان بیت، وی ده‌می ته‌بایی خه‌لك دێ‌ گه‌هیته‌ وێ‌ باوه‌ریێ‌ هه‌موو كورێن ڤی وه‌لاتینه‌، دڤێت وه‌كهه‌ڤ بژین و ب هه‌ڤرا به‌رگریێ‌ ژ ڤی وه‌لاتی بكه‌ن، دگه‌ل ڤان هه‌موو چاره‌سه‌ریێن هندرێ‌ هه‌رێمێ‌ د ڤێ‌ ره‌وشا نها یا باشوورێ‌ كوردستانێ‌ تێدا دبۆریت و قه‌واره‌یێ‌ هه‌رێمێ‌ د مه‌ترسیێدایه‌، پێدڤیه‌ ته‌بایی ئالیێن پارچه‌یێن دی یێن كوردستانێ‌ تایبه‌ت خوه‌دیێن هێزێن چه‌كدار خوه‌ ژ باشوورێ‌ كوردستانێ‌ ڤه‌كێشن و ده‌لیڤێ‌ نه‌ده‌ن مانا وان ل باشوور ببیته‌ مهانه‌ د ده‌ستێن ده‌وله‌تێن جیراندا كو پتر فشارێ‌ بێخنه‌ سه‌ر هه‌رێمێ‌ و پیلانان دژی ده‌سته‌لات و خه‌لكێ‌ كوردستانێ‌ بگێرن. كورت و كرمانجی خوه‌ ژ به‌غدا بێ‌ هیڤی كه‌ین، تنێ‌ پشتگه‌رمێن هه‌ڤگرتن و ئێكرێزیا خوه‌ و دادوه‌ری و وه‌كهه‌ڤیێ بین د سامان و داهاتێن خوه‌ دا.

موسه‌ده‌ق تۆڤی

ته‌ماته‌ د كورده‌واری دا ب باجانسۆرك هاتیه‌ناڤكرن، به‌رهه‌مه‌كێ‌ نوویێ‌ چاندنێ یه‌، ژیێ‌ وی ل كوردستانێ‌ ژ (150) سالان نابۆریت، ژبه‌ر تام و مفایێ‌ وی د ده‌مه‌ك زوودا جهێ‌ خوه‌ ل ده‌ڤه‌رێدا كریه‌، بوویه‌ پشكه‌ك ژ خوارنێن سه‌ركین خه‌لكێ‌، ب بۆرینا ده‌می و ژ ئه‌نجامێ‌ پێدڤیاتی خه‌لكی رێكێن پاراستنا ڤی به‌رهه‌می دیتن و فێری هشككرنا ته‌ماتێ‌ و ڤه‌گرتنا ئاڤكا ته‌ماتێ‌ بوون، هۆسا نه‌ د وه‌رزێ‌ به‌رهه‌می دا به‌لكی د هه‌رچار وه‌رزێن سالێ دا جهێ‌ ته‌ماتێ‌ ل ته‌ڤایی مالان یێ‌ گرتی بوو.
سال بۆرین و ژ ئه‌نجامێ‌ پێدڤیاتیا زێده‌ دگه‌ل رێكێن مللی یێن پاراستنا ڤی به‌رهه‌می ئامرازێن نووین پاراستنا وی و به‌رهه‌مئینانا ئاڤكا ته‌ماتێ‌ كارگه‌هێن مه‌زن په‌یدابوون، هه‌ریه‌ك ژ وان رۆژانه‌ بكاریت ب سه‌دان ته‌نێن ته‌ماتێ‌ وه‌رگریت و بكه‌ته‌ ئاڤكا ته‌ماتێ‌ و بفروشیته‌ خه‌لكه‌كی، سالێن هه‌فتیان ئه‌ڤ ره‌نگه‌ كارگه‌هه‌ گه‌هشتنه‌ عیراقێ‌ و باشوورێ‌ كوردستانی و ل سنوورێ‌ نهایێ‌ هه‌رێمێ‌ ئه‌م بووینه‌ خودانێن دو ژ ڤان كارگه‌هان، سالانه‌ ب ده‌هان هزار ته‌نێن ته‌ماتا ژ جۆتیاران وه‌ردگرتن و دكرنه‌ ئاڤكا ته‌ماتێ‌ و دگه‌هشته‌ وه‌لاتیان، سێ‌ جوین مفاداربوون، جۆتیار و كرێكار ب هزاران جۆتیاران به‌رهه‌مدئینا و ب هزاران كرێكار و ته‌كنیككار و ئه‌ندازیاران ل ڤان كارگه‌هان كار دكر، وه‌لاتیان ب بهایه‌كێ‌ ئه‌رزان مفا ژ به‌رهه‌مێ‌ كارگه‌هان وه‌ردگرت و ده‌وله‌ت ژی مفاداربوو ناچار نه‌دبوو دۆلارێ‌ خوه‌ بمه‌زێخیت و ئاڤكا ته‌ماتێ‌ و ژ تركی و ئیرانێ‌ و جهێن دی بكریت و دۆلارێ‌ عیراقێ‌ ما د ناڤا وه‌لاتی دا.
دو سێ‌ ده‌هسالیه‌ك بۆرین سیسته‌مێ‌ ده‌سته‌لاتداریێ‌ ل عیراقێ‌ و باشوورێ‌ كوردستانێ‌ هاته‌گۆهارتن، سیسته‌مێ‌ ژیان و ژیارا جڤاكی ژی دگه‌لدا هاته‌گۆهارتن، لێ‌ نه‌ سیسته‌مێ‌ ده‌سته‌لاتداریێ‌ و نه‌ژی یێ‌ ژیان و ژیارا وه‌لاتیان به‌ره‌ف باشتر چوون، تو نزانی سیسته‌مه‌ك سوشیالیست یان سه‌رمایه‌داری یان تێكه‌له‌ حوكمداریێ‌ ل عیراقێ‌ و باشوورێ‌ كوردستانێ‌ دكه‌ت، بێ‌ پلانی و نه‌بوونا به‌رنامه‌رێژیێ‌ سیمایێن هه‌ره‌ به‌رچاڤێن ڤێ‌ ره‌وشێنه‌، وه‌لاتیه‌ك ئالۆزیای و سه‌رێ‌ رێكان لبه‌ربه‌رزه‌بووی و تنێ‌ خۆره‌ك په‌یدابوو و سیمایێ‌ سه‌ره‌كیێ‌ وی ژی دوباره‌ بێ‌ پلانیه‌، بێ‌ پلانیا ده‌ستهه‌لاتی و وه‌لاتیی د ده‌مێ‌ قه‌یران و ئاریشه‌یاندا كاره‌ساتان ب دووڤ خوه‌ڤه‌ دئینیت، هندی په‌یوه‌ندی ب ل باشوورێ‌ كوردستانێ‌ هه‌ی هه‌ردو بێ‌ پلانی یا ده‌ستهه‌لاتی و یا وه‌لاتی یێ‌ گه‌فان ل پاشه‌رۆژا مه‌دكه‌ن و راگه‌هاندن و سۆشیال میدیا ژی پتر هاریكارن و مه‌ به‌ره‌ف ئاقاره‌كێ‌ خرابتر دبه‌ن ئه‌گه‌ر خه‌مخۆر سنووره‌كی بۆ نه‌دانن دوورناهێته‌ دیتن هه‌یی و نه‌یان ژ ده‌ست بده‌ین.
ئاریشا ته‌ماتان و نه‌ فرۆشتنا وان و زیانێن ب جۆتیاران دكه‌ڤن د ڤان (10 ـ 20) رۆژێن داویدا به‌رهه‌مێ‌ ڤێ‌ بێ‌ پلانیێ‌ نه‌، به‌رهه‌مێ‌ نه‌بوونا هه‌ڤكاریێ‌ یه‌ د ناڤبه‌را جۆتیار و بازاری و حوكمه‌تێ دا، جۆتیار یێ‌ دچینیت بێی كو هزرێ‌ ل پێدڤیا بازاری و چاوانیا خه‌رجكرنا به‌رهه‌مێ‌ خوه‌ دكه‌ت، بازار یێ‌ ل مفایێ‌ خوه‌ دگه‌ریت، گرنگ بۆ وی ئه‌وه‌ وی كه‌ره‌سته‌ی ژ ده‌رڤه‌ی وه‌لاتی بینیت یێ‌ پتر بگه‌هیته‌ وی، نه‌ د خه‌ما جۆتیاری و به‌رهه‌مێ‌ خۆمالیدایه‌، یێ‌ ژ هه‌ردو ئالیان بێ خه‌به‌رتر حوكمه‌تا بێ‌ پلانا هه‌رێمێ‌ یه‌، نه‌ ئاگه‌ه ژ جۆتیاریه‌ و نه‌ ئاگه‌ه ژ بازاری، ده‌مێ‌ تووشی كاره‌ساتان دبیت وه‌ك د ڤان رۆژاندا ئاریشا ته‌ماتێ‌ به‌رۆكا وێ‌ گرتی ده‌ستان دادهێلیت و نه‌ دكاریت به‌رسڤا خه‌لكه‌كی بده‌ت نه‌ دكاریت هه‌لویسته‌كی وه‌ربگریت، رۆژ رۆژا وانه‌ یێن د سۆشیال میدیایدا ل بچووكترین ده‌لیڤه‌ دگه‌رن بۆ لێدانا ڤی و شكاندنا یێ‌ دی و تانه‌لێدان و تۆلڤه‌كرنێ‌.
دا ل چاره‌سه‌ریێ‌ بگه‌رین و ژبه‌ركو ته‌ماتێ‌ ئه‌م هشیاركرین دێ‌ هه‌ر ب ته‌ماتێ‌ ده‌سپێكه‌ین، هه‌تا به‌ری ده‌ه سالان مه‌ دو كارگه‌هێن ڤه‌گرتنێ‌ (معمل تعلیب) ئێك ل دهۆكێ‌ و یا دیتر ل هه‌ریرێ‌ هه‌بوون، دشیانێن هه‌ردویاندا بوو سالانه‌ ب هزران ته‌نێن فێقی و ته‌ماتێ‌ ڤه‌گرن و قوتیبه‌ند (تعلیب)بكه‌ن، به‌رهه‌مئینانا ئاڤكا ته‌ماتێ‌ پشكه‌ك سه‌ره‌كی بوو ژ ڤان كارگه‌هان، ب مهانێن نه‌ره‌وا كار بۆ هه‌لوه‌شاندنا كارگه‌ها دهۆكێ‌ دهاته‌كرن، خودانێ‌ ڤێ‌ هزرێ‌ ب خوه‌ دگۆت: (كارگه‌ها مه‌ ژ لایێ‌ ئامیرانڤه‌ یا دروسته‌، لێ‌ ژبه‌ر نه‌بوونا باجانان كارگه‌ه هاتیه‌ راوه‌ستاندن و خه‌لكێ‌ دهۆكێ‌ گه‌له‌ك پێدڤی ب ته‌ماتێ‌ هه‌یه‌ و هه‌موو ته‌ماتا بیانی دكرن..هتد)، رۆژناما ئه‌ڤرۆ، هژمار 423- ئه‌یلوولا 2010 و ددا دیاركرن كو وان ل به‌ره‌ جهێ‌ كارگه‌هێ‌ بكه‌نه‌ پرۆژه‌ك بارزگانی وه‌ك مازی و ماجدی مۆل، د ئه‌نجامدا نزانم چاوان كره‌ شوقه‌..!! د هژمار (430 – 11/9/2010) هه‌ر د ڤێ‌ رۆژنامێدا من داكوكی ل سه‌ر پاراستنا كارگه‌هێ‌ و گرنگیا وێ‌ كر، به‌لێ‌ نه‌ كه‌سێ خواند و یێ‌ خواندی ژی ب چڤه‌ وه‌رنه‌گرت، ئه‌ڤ كارگه‌هه‌ ژ ناڤچوو، ما كارگه‌ها حه‌ریرێ‌، هه‌تا نها ژبه‌ر هه‌ر ئه‌گه‌ره‌كی بیت نه‌بوویه‌ چاره‌سه‌ر، خوشبه‌ختانه‌ كه‌رتێ‌ تایبه‌ت دو كارگه‌هێن دیتر ل كۆیه‌ و شاره‌زۆر دامه‌زراندن، ئانكو بووینه‌ خودان سێ‌ كارگه‌ه، دووڤ زانیارین من ئه‌گه‌ر هه‌رسێ‌ كاربكه‌ن جۆتیار ته‌ماتێن خوه‌ نارێژیته‌ سه‌ر جاده‌یان، به‌لكی به‌رهه‌مێ‌ وان كارگه‌هان دێ‌ تێرا پێدڤیاتیا كوردستانێ‌ كه‌ت و شێن بده‌نه‌ ده‌ڤه‌رێن دی ین عیراقێ‌. ئه‌ڤه‌ یا ب ساناهیه‌ لێ‌ تنێ‌ پێدڤی پلانه‌كا هه‌ڤپشكه‌ د ناڤبه‌را جۆتیاری و كارگه‌هان و حكومه‌تێ‌، ده‌سته‌لات جۆرێ‌ ته‌ماتا چاندی بۆ كارگه‌هێ‌ ده‌سنیشانكه‌ت، چونكی نه‌ هه‌رته‌ماته‌ك بكێر ئاڤكا ته‌ماتێ‌ دهێت، وه‌رگرتنا ته‌ماتێ‌ ژ جۆتیاری و كاركرنا هه‌رسێ‌ كارگه‌هان گره‌نتی بكه‌ت، هندی به‌رهه‌مێ‌ خوه‌جهی هه‌بیت ژ ده‌رڤه‌ی هه‌رێمێ‌ نه‌هێت، ئه‌گه‌ر پێدڤی بوون ژ ده‌ڤه‌رێن دی یێن عیراقێ‌ هاورده‌ بكه‌ن، ل گه‌ل خالێن چوویی، حوكمه‌ت گره‌نتیا پێدڤین هه‌ردو ئالیان ژ ئاڤێ‌، تۆڤێ‌ ته‌ماتا بكێر چاندنێ‌ دهێت و كاره‌بێ‌ بكه‌ت و هاریكاریا جۆتیاری و كارگه‌هێ‌ بكه‌ت د ده‌مێ‌ هنده‌ك روودانێن نه‌ ئاسایی یێن زیانێ‌ دگه‌هیننه‌ جۆتیاری و كارگه‌هان، ب كورتی پلانه‌كا هه‌ڤپشك د ناڤبه‌را جۆتیار و كارگه‌ه و حوكمه‌تێدا پشتی دووڤچوونه‌كا زانستی و هه‌لسه‌نگاندنا هه‌موو فاكته‌ر و ره‌هه‌ندێن كاری و به‌رهه‌می دێ‌ داویێ‌ ب ئاریشا هه‌رسال یا ته‌ماته‌یێ‌ ئینیت و دێ‌ ئه‌ڤ ئه‌زموونه‌ بیته‌ ده‌سپێك بۆ گه‌له‌ك ئه‌زموونێن دی د وارێ جۆتیاریێ‌ و به‌رهه‌مێن پیشه‌سازیدا.

موسه‌ده‌ق تۆڤى

هه‌كه‌ ب چاڤه‌كێ كوردانه‌ و دلسۆژى بۆ پاشه‌رۆژا ڤى وه‌لاتى هه‌لسه‌نگاندنه‌كا هوورا ره‌وشا نهایا باشوورێ كوردستانێ ژ هه‌موو ئالییان ڤه‌ بكه‌ین، دێ گه‌هینه‌ ئه‌نجامه‌كى: كو ره‌وش نه‌تنێ د به‌رژه‌وه‌ندیا مه‌دا نینه‌ به‌لكى مه‌زنترین مه‌ترسى یا به‌رسنگێ وه‌لاتى دگریت، ئه‌ڤ مه‌ترسیه‌ ل ئاسته‌كی یه‌ هه‌یى و نه‌یێن ڤى وه‌لاتى ژ ده‌ستبده‌ت، ئه‌گه‌ر ئه‌وا ژ سالا 1921 ڤه‌ خه‌لكێ كوردستانێ خه‌بات بۆ كرى و ده‌ستڤه‌ئیناى، مه‌ ژ ده‌ستدا ئه‌ڤه‌ دڤێت ده‌ستان ژ هه‌ر ئارمانجه‌كێ نه‌ته‌وه‌یى بشۆین ب وێ رازیبین یا خودانێن به‌یره‌قێ 6ن یا مه‌هدى و یا حسێن و یا زه‌هرا ل سه‌ر مه‌ دسه‌پینن. ژ ئالیه‌كی ڤه‌ له‌شكرێ تركان و ئیرانێ یێ هێرشان به‌رب ناڤ كووراتیا هه‌رێما كوردستانێ دئینن ب ئاشكرایى یێ درووشمێ لێدانا كوردان ل هه‌رجهه‌كى بیت بلند دكه‌ن، ژ ئالیه‌كێ دیڤه‌ ده‌سته‌لاتدارێن عیراقێ ب هه‌موو گرۆپ و پێكهاتێن خوه‌ڤه‌ یێ كار بۆ نه‌هێلانا سه‌روه‌ریا هه‌رێمێ دكه‌ن و ئه‌وا ل ئۆكتۆبه‌را 2017 ب هێرشێن له‌شكرى ده‌ستڤه‌ نه‌ئیناى دڤێت نها د دانوستاندنێن شایه‌سته‌دارییه‌كانى هه‌رێمێ كوردستاندا ده‌ستڤه‌بینن، ژ ئالیێ دیتر و ژ هه‌موویان خرابتر هه‌لویستێ هنده‌ك حزبێن كوردستانێ یه‌، P K Kب ئاشكرا رۆژا نیڤرۆ ته‌بایى چالاكیێن خوه‌یێن له‌شكرى یێن ئیناینه‌ ناڤ كووراتییا خاكێ باشوورێ كوردستانێ و خه‌لكێ ڤى وه‌لاتى یێ كریه‌ مه‌تاله‌كێ مرۆڤى بۆ بجهئینانا سیاسه‌تا خوه‌، چ ئارمانج د سیاسه‌تا واندا هه‌یه‌..؟؟ ئه‌ز دبینم ئه‌و ژى نزانن..!!، حزبێن باشوورێ كوردستانێ، یا زێده‌ ژ قه‌باره‌یێ خوه‌ د په‌رله‌مانی دا پشكداره‌ د حوكمه‌تا هه‌رێمێ دا و سه‌رۆكاتیا شاندێ هه‌رێمێ بۆ دانوستاندنان ل گه‌ل به‌غدا دكه‌ت، هێژ شاند نه‌گه‌هشتییه‌ به‌غدا كه‌سێ ئێكێ یێ ڤێ حزبێ یێ گه‌فێن ژناڤبرنا ل حوكمه‌تا هه‌رێمێ دكه‌ت هه‌كه‌ نه‌گه‌هنه‌ رێكه‌تنه‌كێ (پێكهاتنه‌كێ) ل گه‌ل به‌غدا، ئه‌ڤ گه‌فه‌ ب خوه‌ پشته‌ڤانیه‌كه‌ بۆ هه‌لویستێ توندێ به‌غدا به‌رامبه‌رى كوردستانێ، ئه‌نجامێ ڤێ پشته‌ڤانیێ ژى مه‌ دیت داخواز و مه‌رجێن حوكمه‌تا به‌غدا ژ هه‌رێمێ چه‌ند یێن نه‌كرنێ (ته‌عجیزى) بوون..! حزبێن دى یێن هه‌رێمێ یێن خوه‌ ب به‌رهه‌لستكارێن حوكمه‌تێ دزانن یا گرنگ بۆ وان ئه‌وه‌ دژایه‌تیا حوكمه‌تێ بكه‌ن بلا ملله‌ت ببیته‌ قوربانى هه‌لویستێن وان، كه‌رب و كینا وان ل ئاسته‌كی یه‌ هه‌ر سپیه‌كى ره‌ش دكه‌ن دا ته‌مه‌ت موویه‌كى ژ سه‌نگا حوكمه‌تا هه‌رێمێ ل ناڤ جه‌ماوه‌رى كێم بكه‌ن.. ژ ئه‌نجامێ ڤان گه‌ف و هێرشێن داگیركه‌ران و د ڤێ شه‌ره‌نیخا ناڤخوه‌یی دا قوربانیێ سه‌ره‌كى خه‌لكێ ڤى وه‌لاتى یه‌، نان و ژیان و پاشه‌رۆژا وى د مه‌ترسیێ دانه‌.
ده‌مێ نان و ژیان و پاشه‌رۆژا ملله‌ته‌كى د كه‌ڤیته‌ د مه‌ترسیێ دا، ئه‌و مه‌ترسیه‌ ژ سه‌روه‌رى و سه‌ربه‌خوه‌یا وى وه‌لاتى ژى دگریت، ل ڤێرێ پێدڤی دكه‌ت ل سه‌ر ته‌ڤایى لایه‌نێن سیاسى و پێكهاته‌یێن ڤى وه‌لاتى ب هه‌ڤرا خوه‌ ل ڤێ مژارێ بكه‌نه‌ خوه‌دان و به‌رسنگێ ڤێ مه‌ترسیێ بگرن، هیچ لایه‌نه‌ك هزرێ ل وێ چه‌ندێ نه‌كه‌ت بێژیت: ئه‌گه‌ر فلان لایه‌ن ژ ناڤچوو ئه‌ڤه‌ به‌رپێن مه‌ خۆشبوون..!! یان ل وێ هیڤیێ بیت ب زڤرینه‌ڤا ده‌سته‌لاتێ له‌شكریێ به‌غدا ئه‌ڤه‌ دێ هه‌یى و نه‌یى بنه‌ ئه‌و، یان ئه‌و دێ بنه‌ نازاندیێن ده‌سته‌لاتدارێن به‌غدا، هێژ ل به‌رچاڤێن مه‌یه‌ ل ئۆكتۆبه‌را 2017 لایه‌نه‌ك ب هیڤیێ بوو ب ده‌رێخستنا لایه‌نه‌كى ژ كه‌ركووكێ و زڤرینه‌ڤا ده‌سته‌لاتى بۆ حوكمه‌تا به‌غدا ئه‌و دێ بنه‌ باوه‌رپێكریێن حوكمه‌تێ، به‌لێ نها ده‌سته‌لاتێ وان ژ باره‌گایێن وان ده‌رباز نابیت و هه‌موو د به‌رامبه‌ر پارێزگاره‌كێ سه‌پاندیێ شۆفینى چه‌ند د بێ هێز و بێ ده‌سته‌لاتن.
ده‌م هاتیه‌ و دره‌نگه‌ ئه‌گه‌ر ڤخوه‌را نه‌گه‌هین دێ دوژمن ب مه‌را گه‌هن، ئه‌و دێ وه‌ك خوه‌ سه‌ره‌ده‌ریێ ل گه‌ل مه‌كه‌ن، ئه‌گه‌ر ته‌ڤایى لایه‌نێن سیاسى و پێكهاته‌یێن ڤى وه‌لاتى ب هه‌ڤرا خوه‌ ل ڤێ مژارێ نه‌كه‌نه‌ خودان و به‌رسنگێ ڤێ مه‌ترسیێ نه‌گرن، ئه‌ڤه‌ مه‌ هه‌یى و نه‌یى ژ ده‌ستدان و نڤشێن داهاتى مافێ وانه‌ ل بیابانێن ژێریا عیراقێ ب هزاران تف و له‌عنه‌تان ل ڤان سه‌ركرده‌ و سیاسه‌تمه‌داران بكه‌ن.
دبیت پرسیار بێته‌كرن دێ چاوا ئه‌ڤ لایه‌ن و پێكهاته‌یه‌ هه‌ڤگرن و خوه‌ ل ڤێ مژارێ كه‌نه‌ خودان؟؟ به‌رسڤه‌كا كورت ئه‌وه‌: رابردووى ژبیربكه‌ین، ئه‌وا مه‌ ل به‌ر بۆ ژناڤبرنا یێ به‌رامبه‌ر ژبیربكه‌ین، ب نیازێن پاك و بژوین ده‌ستى بۆ هه‌ڤدو درێژكه‌ین، دادپه‌روه‌ربن د داهاتى و چاوانیا دابه‌شكرنا داهاتی دا، داهات د ده‌ستێ ده‌سته‌لاتێ هه‌لبژارتی دا بیت و بۆ گشت خه‌لكى بیت، د سه‌ره‌ده‌ریێ دا ل گه‌ل ده‌وله‌تێن هه‌ڤسوى و ده‌سته‌لاتێ به‌غدا یه‌ك هه‌لویست و یه‌ك بۆچوون بین، د سه‌ره‌ده‌ریێ دا ل گه‌ل خه‌لكێ خوه‌ راستگۆ بین، نه‌ خه‌لكى بكرین بۆ رۆژا ده‌نگدانێ، به‌لكى وى خه‌لكى بكه‌ینه‌ خودانێن سه‌روه‌رى و پاشه‌رۆژا ڤى وه‌لاتى ئه‌و سه‌روه‌ریا ب خوینا وان و باب و باپیرێن وان ده‌ستڤه‌هاتى. ل داویێ هه‌ڤگرتنا لایه‌ن و پێكهاته‌یێن سیاسی یێن د حوكمه‌تا هه‌رێمى و ده‌رڤه‌ى حوكمه‌تێ دا و هه‌ڤگرتنا وان هه‌موویان ل گه‌ل خه‌لكێ ڤى وه‌لاتى و زڤراندنه‌ڤا باوه‌ریێ د ناڤبه‌را ڤى خه‌لكى و ڤێ حوكمه‌تێ دا دێ مه‌ و وه‌لات و سه‌روه‌ریا ڤى وه‌لاتى ژ مه‌ترسیا هه‌ره‌ مه‌زن پارێزیت و د ڤان شه‌رێن ل سه‌ر مه‌ دهێنه‌ سه‌پاندن سه‌ركه‌تى بین، من گۆت و هوون چاوا هزردكه‌ن..؟!

موسه‌ده‌ق تۆڤی

پشتی دو خولێن په‌رله‌مانی و دو كابینه‌یێن وه‌زیران و بگر و ڤه‌كێش و شه‌ره‌نیخێن دژوار و دانوستاندنێن دژوارتر د ناڤبه‌را په‌رله‌مانتاراندا، په‌رله‌مانێ كوردستانێ ل رۆژا 16/1 ب پرانیا (89) ده‌نگان قانوونا چاكسازیێ ل هه‌رێمێ په‌سه‌ندكر، ئه‌ز نه‌ یاساناس و نه‌ژی ئابووریناسم په‌سنا ڤێ قانوونێ بكه‌م و هووراتیێن وی به‌رچاڤكه‌م، به‌لێ كورت و كرمانجی دكارم بێژم ئه‌ڤ قانوونه‌ ب ئه‌رێنی و نه‌رێنیێن وی ڤه‌ یێن پسپۆر و شاره‌زا و شرۆڤه‌كار و یێن خوه‌ ب پسپۆر و شاره‌زا و شرۆڤه‌كار دزانن ئاماژه‌ پێدكه‌ن، پێنگاڤه‌كه‌ بۆ به‌ر ب پێشچوونا سه‌روبه‌رێ خه‌لكێ و چاره‌سه‌ركرنا هنده‌ك ژ ئاریشه‌یێن وی.
یا من دڤێت ل ڤێرێ ئاماژه‌ پێبكه‌م دو مژارن، د مژارا ئێكێدا ئه‌م شاش نابین ئه‌گه‌ر بێژین چاكسازی ل كوردستانێ ببوو یان كربوو كه‌لایه‌كا هنده‌ ئاسێ چ هێزێن كوردستانی نه‌ دڤیا یان د خوه‌را نه‌ددیت كارێ گرتنا وێ كه‌لایێ بكه‌ن، ب رامانه‌كا دی گرێكه‌ك بوو نه‌ ب ده‌ستان به‌لكی ب ددانان ژی ڤه‌نه‌دبوو و یێ نیازا ڤه‌كرنا وێ گرێكێ ددانێن وی پێڤه‌ دشكه‌ستن. ل ڤێرێ دو پرسیار دهێنه‌ پێش، گه‌لۆ چاوا ئه‌ڤ كه‌لایا هنده‌ ئاسێ ده‌ركه‌ت و چاوا ئه‌ڤ گرێكه‌ هنده‌ ئالۆزیان..؟ پرسیارا دی ئه‌رێ كه‌سه‌ك نه‌بوو ل ڤی وه‌لاتی ئاخفتنه‌كا خێرێ ب گوهێن ده‌ستهه‌لاتی و كه‌سێن بریار ب ده‌ستدا بكه‌ت و نه‌هێلیت ئه‌و گرێكا ب ساناهی ڤه‌دبوو هنده‌ نه‌ ئالۆزیێن.. یان د بنیاتدا نه‌هێلن ئه‌و كه‌لایا هنده‌ ئاسێ ل ڤێ وه‌لاتی ئاڤا ببیت..؟
د به‌رسڤا پرسیارا ئێكێ دا ئه‌ز دبێژم ئاڤابوونا ڤێ كه‌لایێ و ئالۆزبوونا ڤێ گرێكێ ڤه‌رێژا 10 ـ 20 سالێن پشتی سه‌رهلدانێ و سالێن به‌راهیێ یێن ده‌سته‌لاتداریا كوردینه‌، ژ زانین یان نه‌زانی، ژ چاڤبرسێتی و تێرنه‌بوون بیت یان نه‌زانی و كێمئه‌زموونیا ده‌سته‌لاتداریێ و رێڤه‌برنێ بیت، ژ ئه‌نجامێ شه‌ره‌نیخا نه‌ره‌وایا حزبایه‌تی بیت یان ناكۆكیا د ناڤبه‌را ده‌سته‌لاتداران بیت، ب درێژیا ده‌ه بیست ساله‌كان یا ل وی و بابێ وی پشكا مه‌زن ژ سامانێ ڤی وه‌لاتی بۆ خوه‌ ببه‌ت، تێرا خوه‌ و نه‌ڤی چرچركێن خوه‌ ژی ببه‌ت، پله‌یێن زۆر و هند بلند ل ڤی وه‌لاتێ چار پێنج ملیۆنی په‌یدابوون ل وه‌لاتێ چینێ ژی هندی وان نه‌بن، د ئه‌نجامدا پشكا هه‌ره‌ مه‌زنا داهاتێ ڤی وه‌لاتی بۆ پشكا هه‌ره‌ كێما خه‌لكێ وی بوو و پشكا مه‌زن ژی ب چاڤێن زل به‌رێ خوه‌ددانه‌ برینێن كول.
مژارا دووێ د به‌رسڤا پرسیارا ئه‌رێ كه‌سه‌ك نه‌بوو ئاخفتنه‌كا خێرێ ب گوهێن ده‌سته‌لاتی و كه‌سێن بریاربده‌ستدا بكه‌ت و نه‌هێلیت ئه‌و گرێكا ب ساناهی ڤه‌دبوو هنده‌ نه‌ ئالۆزیێن.. یان نه‌هێلن ئه‌و كه‌لایا هنده‌ ئاسێ ل ڤێ وه‌لاتی ئاڤا ببیت..؟ دیاردبیت.. د به‌رسڤا پرسیارێدا دێ بێژین به‌لێ كته‌ك هه‌بوون هه‌ر ژ سالێن به‌راهیێ رێگری ل ئالۆزبوونا گرێكێ دكر و یا خێرێ ب گوهێن بریار بده‌ست و یاساده‌نه‌راندا دخواند، به‌لێ كه‌سه‌كی گرنگی ب بۆچوونا وان نه‌ ددا، به‌لكی هنده‌ك جاران دژایه‌تیا راستگۆتنا وان دكر.
دێ زڤرمه‌ڤه‌ سالا 2009 ل 25 تیرمه‌هێ هه‌لبژارتنێن خولا سیێ یێن په‌رله‌مانێ كوردستانێ هاتنه‌كرن، هێژ كابینا شه‌شێ یا حوكمه‌تێ نه‌هاتبوو دامه‌زراندن، ده‌سپێكا په‌یدابوونا به‌رهه‌لستكاریێ (ئۆپۆزۆسیۆنێ)بوو، په‌یدابوونا به‌رهه‌لستكاریێ ب خوه‌ژی ده‌سپێكا بلندبوونا ده‌نگێ نه‌رازیبوونێ بوو ل كوردستانێ سه‌را گه‌نده‌لیێ و سه‌ره‌ده‌ریا نه‌ دادوه‌رانه‌یا ده‌سته‌لاتی، ل وێرێ وه‌ك وه‌لاتیه‌كێ كوردستانی من هه‌ست ب مه‌ترسیێ و ئالۆزبوونا گرێكێ دكر د نڤیسینه‌كێدا ل ژێر ناڤێ (چه‌ند هزر و پێشنیازه‌ك بۆ كوچكا حوكمه‌ت و په‌رله‌مانێ نوویێ كوردستانێ) هه‌موو ئه‌و خالێن د ڤان سالاندا ب ناڤێ پرۆژێ چاكسازیێ دانوستاندن و شه‌ره‌نیخ سه‌رادهاتكرن من به‌رچاڤكرن و د هژمارێن 3259 و 3260 ـ 25 و 26 ته‌باخا 2009ێ یێن رۆژنامه‌یا (خه‌بات)دا به‌لاڤكرن*، پاشتر ژی وه‌ك نامیلكه‌ ب تیراژه‌كا كێم ل سه‌ر چه‌ند ئالی و كه‌سێن په‌یوه‌ندیدار به‌لاڤكر، نڤیسینا من كو نها ئه‌ز ب پرۆژێ خوه‌یێ چاكسازیی ناڤدكه‌م ئه‌گه‌ر وی ده‌می خواندنه‌ك بۆ هاتبا كرن ئه‌ز دبێژم چاكسازی ل هه‌رێمێ نه‌ دبوو ئه‌و گرێكا ئالۆز یا هنده‌ هه‌موو كوردستان مژوولكری و پشتی په‌سه‌ندكرنا پرۆژه‌ی ژی نه‌ مه‌رجه‌ ئه‌و گریكا ئالۆز بێته‌ڤه‌كرن و شویرهێن وێ كه‌لایێ بێنه‌ شكاندن، گرێكا هه‌ره‌ ئالۆزا پرۆژه‌یێ چاكسازیێ ئاستێ زێده‌یێ مووچه‌یێن پله‌یێن باڵا بوو یێ هه‌تا ئه‌ڤرۆ ژی خه‌لك ل سه‌ر رازی نینه‌، ئه‌و گرێكه‌ د برگه‌یه‌كا وێ نڤیسینا خوه‌دا ل ژێر ناڤێ (بلا حوكمه‌ت و په‌رله‌مان ژ خوه‌ ده‌ست پێبكه‌ن) من پێشنیازا چاره‌كرنا وێ ب ساناهی به‌رچاڤكربوو، لێ كه‌سێن بریاربده‌ست خواندنه‌ك بۆ پرۆژه‌یێ من نه‌كر هه‌روه‌ك خواندن بۆ ده‌هان هزر و پرۆژه‌ و پێشنیازێن خه‌لكه‌كێ دی ژ دلسۆژێن ڤی وه‌لاتی نه‌كری و هه‌تا گرێك هۆسا ئالۆزبووی.
• ئه‌و نڤیسین د پرتووكا (ئه‌وا من دڤیا بێژم من گۆت) چاپا 2015 دا دوباره‌ هاتییه‌ به‌لاڤكرن.