محه‌مه‌د ئیبراهیم ئامێدی
سترانا خودێ ژێ رازی (عه‌بدالله زێرین) ل بیرا مه‌ هه‌میان بیت ل ده‌مێ گۆتی (ئه‌گه‌ر بیرا حه‌له‌بجه‌ ل بیرا وه‌ بیت و بیرا چه‌لـێ ل بیرا وه‌ بیت و بیرا ئه‌نفالا ل بیرا وه‌ بیت و ئه‌گه‌ر دلـه‌ك د سینگێ مه‌دا هه‌بیت، دێ سینگێ خوه‌ ڤه‌كه‌ین ودێ دلێ خوه‌ ئینه‌ ده‌ر ودێ ل سه‌ر نڤیسین (یان كوردستان یان نه‌مان)، كو كۆچا ملیۆنى زه‌میر و وژدانا خه‌لكێ جیهانێ هه‌ژاند، ب ملیۆنان رۆندك باراندن و شه‌مالك هه‌لكرن و لاڤا بۆ ملله‌تێ كورد كرن.
ل ٢٨/٣/١٩٩١ ژبه‌ر سته‌مكاریا رژێما گۆربه‌گۆر و مه‌ترسیا كارئینانا كیمیاوی دژی كوردان، وه‌ك باژێرێ حه‌له‌بجه‌یا شه‌هید و هێزێن سۆپایێ ئیراقێ ده‌ست ب هێرشان كرن ل سه‌ر باژێر و باژێركێن كوردستانێ، بكارئینانا فرۆكه‌یێن هێلیكۆپته‌ر و تۆپخانه‌یا سۆپای، جه‌ماوه‌رێ كوردی نه‌چاربوو به‌ر ب ده‌وله‌تێن هه‌ڤسوى ڤه‌ بچیت، وه‌ك كۆمارا ئیرانێ و توركیا و رێژه‌كا كێم بۆ كۆمارا سووریا ب ملیۆنان كه‌س حال و مالێن خوه‌ هێلان. ب سه‌دان كیلۆمتران وه‌ك په‌یاده‌ ل ژێر سه‌قایه‌كێ سه‌قه‌م و سه‌ڕما و بارینا به‌فر و بارانان، برسی و پێخاس نه‌ جه و بالگه‌ه و ب سه‌دان بوونه‌ قوربانی تا گه‌هشتینه‌ جهێن پێدڤی. ل ژێر بارودۆخێن ژیارێ یێن سه‌خت و دژوار وه‌ك كاره‌ساته‌كا مه‌زن ب سه‌رێ كوردان هاتی. له‌ورا خه‌لكێ شه‌ره‌فمه‌ند یێ وان ده‌وله‌تان هاتنه‌ هه‌وارا، رێكخراوێن مرۆڤایه‌تی و پزیشكێن بێ سنوور ب رۆلێ خوه‌ یێ مرۆڤایه‌تی وهاریكار رابوون و ژ لایه‌كێ دیڤه‌ فرۆكه‌یێن تایبه‌ت یێن هه‌ڤپه‌یمانا ئاهێن خوارنێ و كه‌لوپه‌لێن پێدڤی ل ئه‌سمانان بۆ هاڤیتنه‌ خوارێ، كه‌سانێنن ب ناڤوده‌نگ و دپلۆماسی سه‌ر ئاستێ جیهانێ سه‌ره‌دانا كۆچبه‌ر و خیڤه‌تگه‌هان كرن، یا گرنك بریارا ژماره‌ (٦٨٨) ل٥/٤/١٩٩١ژ جڤاتا ئاسایشا نه‌ته‌ویێن ئێكگرتی ده‌ركه‌فت، ل په‌ی بڕگه‌یا حه‌فتێ ژ مادێ سێ یێ به‌لگه‌نامه‌یا نه‌ته‌ویێن ئێكگرتی و یا پێكهاتی بۆ ژ حه‌فت خالا كو هه‌می كارێن نه‌مرۆڤایه‌تی یێن رژێما ئیراقێ رسواكرن و ل زۆترین ده‌م به‌رنامێ هه‌وار هاتنێ و هاریكاریێ ده‌ستپێكه‌ت، ب پشكداریا هه‌می ده‌وله‌تێن ئه‌ندام و رێكخراوێن مرۆڤایه‌تی. ب به‌لاڤه‌كرنا د گیۆمێنتێن رویدان و دنگوباسێن ڤێ كۆچێ ل سه‌ر شاشه‌یێن ته‌له‌فزیۆنان و بنگه‌هێن میدیایا جیهانی، وه‌ك مه‌زنترین ریفراندۆما ملله‌تێ كورد بۆ سه‌ربه‌خوه‌یێ.كو هه‌میان زانی ملله‌ته‌كێ هه‌ی كوردن؛ هه‌تا نوكه‌ د بێبه‌هرن ژ بچویكترین مافێ ره‌وا و كیانه‌كێ سه‌ربخوه‌، ژبلی ئیراده‌یا (رب العالمین) ئیراده‌یا ملله‌تێ كورد مه‌زنتره‌ ژ هه‌می ئیراده‌یان و كۆچا ملیۆنی ب ئه‌نجامێن باش بسه‌ركه‌فت و خه‌لكانه‌كێ بیانی ب گه‌ل و حوكمه‌ت ڤه‌ پشته‌ڤان و هاریكاربوون ل گه‌ ل مه‌ وه‌ك ملله‌تێ كورد هه‌ر ژ وێ رۆژێ تا ئه‌ڤرۆ، ئه‌ڤجا چما ئه‌م دگه‌ل ئێكود دهاریكار نابین؟. ژبلی رژێمێن ره‌گه‌زپه‌رست و شۆفینی و وان كه‌سانێن تا نوكه‌ سه‌ره‌ده‌ریێ دگه‌ل كوردان دكه‌ن ل دوڤی سیسته‌مێ رژێمێن به‌رێ. لێ یا هه‌ره‌ گرنك ئه‌ڤ هه‌می چه‌نده‌ و ٣٣ سالێن بۆرین ببنه‌ سه‌ربۆره‌كێ ئه‌كتیڤ وبه‌رهه‌مدار بۆ ئێكگرتنا ملله‌تێ كورد، ب ئێكرێزی و ئێك گۆتارا سیاسی و د ئێك سه‌نگه‌ردا بین به‌رانبه‌ری هه‌ر قه‌یران و ئاریشه‌كێ و بارودۆخه‌كی، كو رۆلێ سه‌رۆك مه‌سعود بارزانی یێ پیرۆز یێ دیار و ئاشكه‌رایه‌ د ڤی بیاڤی دا وه‌كو یا دیار د هاریكاریا زیانڤێَكه‌فتیان ل دهۆكێ و زاخۆ و ده‌ڤه‌رێن دی ژ ئه‌گه‌رێ رویدانێن لافا ل رۆژێن ١٩ و٢٠/٣/٢٠٢٤ ڤێ چه‌ندێ دسه‌لمینیت و چه‌سپینیت. هه‌روه‌سا ده‌ست ب ده‌ست بۆ پاراستنا ده‌ستكه‌فتیێن ملله‌ت و حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ. سه‌خمه‌راتی كوردستانه‌كا سه‌ربه‌خوه‌ تیرۆشكێن سه‌ركه‌فتنێ لێ ڤه‌ده‌ن بۆ هه‌موو لایێن جیهانێ.

محه‌مه‌د ئیبراهیم ئامێدى
ب رێز و نه‌وازش ڤه‌ بۆ گیانێ پاكێ شه‌هیدێن رێبازا قوتابیان و لاوێن كوردستانێ و ته‌ڤا یا شه‌هیدێن كورد و كوردستانێ رادوه‌ستین، هه‌ژی ئاماژێ یه‌ كو هه‌ردو ئێكه‌تی، ژ به‌رهه‌مێ بزاڤا رزگاریخوازیا كوردینه‌ و ئێك ژ پێنگاڤێن مێژوویى و گرنگ پشتى دامه‌زراندنا پارتى دیموكراتى كوردستان ل 16 ته‌باخا 1946, دامه‌زراندنا ئێكه‌تیا قوتابیانى كوردستان ل 18 سباتا 1953و لاوێن كوردستانێ ل ژێر هه‌ردو په‌یڤ و درووشمێن بابێ روحی یێ نه‌ته‌وا كورد بارزانیێ نه‌مر مسته‌فا گۆتین؛ (قوتابی سه‌رێ رمێنه‌ د هه‌موو شۆرش و سه‌رهلدانان دا، لاوێن كوردستانێ شیرها پیلایینه‌). كو باوه‌ریه‌كا مه‌زن یا هه‌ى ب ئه‌رك و رۆلێ قوتابى و لاوان وه‌ك مه‌زنترین ته‌خا جڤاكى د ناڤ ملله‌تى دا د بیاڤێ، ئاڤاكرنا جڤاكێ مه‌ده‌نى یێ پێشكه‌فتى وه‌ك ژێده‌ر و قوتابخانا ده‌رچوونا خۆرته‌ مێره‌ و عه‌گید و شۆرشگێران و ئاڤاكه‌رێن جڤاكێ پێشكه‌فتى. ل پاشه‌ڕۆژه‌كا گه‌ش وه‌رگرتنا به‌رپرساتیا (گه‌ل و خاك و وه‌لات و نیشتمان) دێ كه‌ن, شه‌نگستێ پێشڤه‌برنا ملله‌تینه‌ ب دیرۆكه‌كا دویر و درێژ یا پڕ خه‌بات و جانفیدایێ.
قوتابی و لاوێن كوردستانێ مه‌زنترین ته‌خا جڤاكینه‌ و گركترین هێزه‌ بۆ وه‌لاتی، ئاڤه‌كه‌رێن پاشه‌ڕۆژا ملله‌تینه‌. له‌ورا قوتابی و لاوێن كوردستانێ د داخوازكرینه‌ به‌ر ب دانانا پلان و هێڤێنێ گوهۆرینێن به‌رده‌وام و سه‌ركه‌فتنێن به‌رز و بالا بۆ به‌رزكرنا رۆلێ خوه‌ یێ كاریگه‌ر د بیاڤێ بلندكرنا ئاستێ به‌رپرسایه‌تیێ و پێكڤه‌ژیانێ و به‌رگریێ ژ ئه‌زمۆنا هه‌رێما كوردستانێ و رێكخستنا مالا كوردی ب ئێكرێزیێ و ب ئێك گۆتارا سیاسى و هه‌لوه‌ست و خوه‌ئاماده‌كرن بۆ به‌رگریكرن ژ مافێ ره‌وا و سه‌ربخوه‌یێ ب ئه‌كتیفكرنا ره‌گه‌ز و بنه‌مایێن ده‌وله‌تبوونێ، بلندكرنا ئاستێ زانین و زانستێ و به‌ر ب ته‌رخانكرنا هه‌موو ده‌م و بزاڤان بۆ خواندنێ و زانستێ د هه‌موو قۆناغێن فێربوونێ دا، وه‌ك چه‌كه‌كێ دوژوار ب ده‌ستخوه‌ڤه‌ بینین بۆ پاشه‌ڕۆژه‌كا گه‌شبین و سه‌ربه‌خوه‌یێ و شارستانیه‌كا سه‌رده‌م و پێشكه‌فتی و پاراستنا ناسنامه‌یا نه‌ته‌وه‌یى و هۆشمه‌ندیا به‌رده‌وام بۆ بلندكرنا ئاستێ گه‌شه‌پێدانه‌كا هه‌ستیار بۆ كومه‌لێ كوردی. ژبیر نه‌كه‌ن ل سه‌ر وێ رێبازا پیرۆز یا خه‌مخۆریێ و دلسۆزیێ و وه‌فاداریێ بچین بۆ ئاڤاكرنا كوردستانێ و به‌رزكرنا ئالایێ كوردستانێ یێ ره‌نگین و سروودا نیشتمانی (ئه‌ی ره‌قیب) و به‌ر ب سه‌نگه‌ره‌كێ خۆرستى ڤه‌ بچین به‌رانبه‌رى نه‌خشه‌ و پلانێن نه‌حه‌ز و دوژمنان. دا كو بمینیت كوردستان هه‌رده‌م بنگه‌هێ ئاشتیێ و ئازادیێ و سه‌ربه‌ستیێ تیرۆشكێن سه‌ركه‌فتنا و پێشكه‌فتنا ڤه‌ده‌ن بۆ هه‌موو ره‌خ و لایێن جیهانێ.

مه‌حمه‌د ئیبراهیم ئامێدی
خۆیایه‌ كۆمارا كوردستان ل مهاباد ل 22/١/١٩٤٦، ل ژێر ئالایێ كوردستانێ یێ ره‌نگین ل سه‌ر ده‌ستێ پێشه‌وا (قازى مه‌حمه‌د) و ژماره‌كا قاره‌مان و خه‌باتكه‌رێن كوردان ل كوردستانا رۆژهه‌لات ڤه‌ هاتبوو دانان. ب رێوره‌سمێن هه‌ژى دا ل مه‌یدانا چارچرا ل سه‌نته‌رێ باژێرێ مهابادێ. بارزانیێ نه‌مر مسته‌فا بابێ رۆحى یێ نه‌ته‌وا كورد و ژمارا 5. . قاره‌مانان ژ خۆرته‌ مێر و عه‌گیدان ژ باشورێ كوردستانێ تێدا ئاماده‌بوون، ژیێ كۆمارێ یێ كورت بوو 11 هه‌یڤ و 11 رۆژ بوون. لێ سه‌ره‌راى ڤێ چه‌ندێ ئارمانج و ئه‌نجام و حه‌ز بیر و بۆچوون گه‌له‌ك بوون و درێژبوون. هانده‌ره‌كێ ئه‌كتیڤ و دژواربوو بۆ بلدنكرنا ئاستێ هایبوونێ و هوشه‌مه‌ندیا نه‌ته‌وه‌یى د ناڤ گه‌لێ كورد دا و به‌رپه‌رَِێن دیرۆكا ملله‌تێ كورد ب مێژوویا ڤێ دوله‌تێ و سه‌ركه‌فتنا ئیراده‌یا جه‌ماوه‌رێ كورد و به‌رزكرنا ناسنامه‌یا نه‌ته‌وه‌یى كورد هاته‌ نه‌خشاندن؛ زێده‌بارى ده‌ستنیشانكرنا دۆست و نه‌یارێن گه‌لێ كورد. هه‌روه‌سا31 ئادارا 1947 رۆژا سێداره‌دانا پێشه‌وا قازى مه‌حمه‌د و برایێ وى سه‌یفى و كورمامێ وى سه‌درى. بوو خاله‌كا ره‌ش د ناڤ چاڤێن شاهنشاهێ ئیرانێ ڤه‌ وه‌ك شه‌رمزاریه‌كا دیرركى دژى چاره‌نڤیسێ گه‌لان و یابوویه‌ زه‌نگه‌ك هه‌رده‌م د هه‌ستا گه‌لێ كورد دا و د ناڤ گۆڕه‌پانا ئازادى و دیموكراسیێ دا سه‌رانسه‌رى جیهانێ دهێته‌ لێدان. هه‌روه‌سا هه‌ر چار ئه‌فسه‌رێن قاره‌مان یێن سۆپایێ كۆمارێ شه‌هیدێن سه‌ربه‌رز و بلند (عزه‌ت عه‌بده‌لعه‌زیز، مسته‌فا خۆشناف، مه‌حمه‌د قودسى و خه‌یرى عه‌بدولكه‌ریم) ێین بووینه‌ خه‌تیر و شه‌مال د رێیا ئازادیێ دا. هه‌ژى ئاماژێ یه‌ كو د ڤى ماوه‌یێ كورت دا حوكمه‌تا كوردستانێ هاته‌ پێكئینان ب 12 وه‌زاره‌تان، پێكئینانا بنیاتێ له‌شكره‌كێ بهێز بۆ پاراستنا كۆمارێ. دیاركرن و ئاماده‌كرنا سه‌ركرده‌ و رێبه‌رێن ده‌وله‌تێ. بلندكرنا ئالایێ كۆمارێ ل گه‌ل سروودا ئه‌ى ره‌قیب. ژ لایێ رۆژنامه‌ڤانیێ ڤه‌ ژماره‌كا رۆژناما و كۆڤاران هاتنه‌ ده‌رخستن. ل گه‌ل هه‌بوونا چاپخانه‌كا باش یا سه‌ر وى ده‌مى. هێما و دوورشم و سه‌ربۆر و ناڤێن مه‌زن و هزروبیرێن نه‌ته‌وه‌ى و چاره‌نڤیس ل دویڤ خوه‌ هێلان وه‌ك هێڤێنێ ده‌وله‌تبوونێ. یا گرنگ ژى هزرا ده‌وله‌تبوونێ هه‌رده‌م یا د سه‌رێ هه‌ر تاكه‌كێ كوردا دا ماى، وه‌ك ئارمانج و داخوازیه‌كا د خه‌ونێن رۆژ بۆ رۆژێ كو دێ هه‌رده‌مه‌ك یێ نێزیك هێت بۆ راگه‌هاندنا ده‌وله‌تا كوردى. رویره‌شى و شه‌همزارى بۆ وان ئه‌وێن سۆز و په‌یمانێن خوه‌ ب جه نه‌ئیناین به‌رامبه‌رى پالپشتى و هاریكاریا كۆمارا كوردستان و ب كارێن ره‌گه‌زپه‌رستیێ و شۆفینیێ و سته‌مكاریێ رابین، مێژوو بۆ مه‌ دسه‌لمینیت كو د كه‌ڤن دا ملله‌تێ كورد خودانێ خوه‌ ده‌وله‌ت و میرنشینان بوو و دیركه‌كا دویر و درێژ یا د ڤى بیاڤى دا هه‌ى دگه‌هیته‌ 4515 سالان ده‌ستپێدكه‌ت ب ئێكه‌مین ده‌وله‌تا كوردى كو به‌رى 25 سالان به‌رى زایینى یا هاتیه‌ دامه‌زراندن ب ناڤێ (لۆلۆ)، 14 سالان حوكم ل ده‌ڤه‌را هلمان كریه‌ ژ زه‌هاو تا ده‌ڤه‌را هه‌كار و دانان و پێكئینانا ده‌وله‌تێن كوردى یا به‌رده‌وام د هه‌مى قۆناغێن بۆرى دا وه‌ كو، ده‌وله‌تا جۆدى، كاشانى، میتانى، نایرى، سۆبارى، خلدى (كالدى)، میدیا، هه‌مزانى، دۆسته‌كى (دۆسته‌ك)، ئه‌رده‌لانى، شاهێن كورد (كرت)، زندیى، براخوینى، پێكئینانا حوكمه‌ته‌كێ ل سلێمانیێ ژ لایێ شێخ مه‌حموود حه‌فید ڤه‌ ـ كۆمارا كوردستان ل مهاباد. حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ب سه‌رۆكاتیا رێزدار نێچیرڤان بارزانى، هه‌روه‌سا 12میرنشینێن كوردى یێن هاتینه‌ دامه‌زراندن، كو ئه‌ڤه‌ ژى بابه‌ته‌كێ دییه‌ یێ به‌رفره‌هه‌ پیرۆزبیت بیره‌وه‌ریا ((٧٨)) سالیا كۆمارا كوردستان.

محه‌مه‌د ئیبراهیم ئامێدی
ب هه‌لكه‌فتا 76 سالیا كۆمارا كوردستان ل مهاباد، 22/1/1946فه‌ره‌ بێژین كۆمار و ده‌وله‌ت و ئیمبیراتۆریه‌ت و میرنشینێنن كوردان، ژ ره‌گه‌ز و بنه‌مایێن ده‌وله‌تبوونێ یێن هه‌ره‌ گرنك دهێن،كو كۆمارا كوردستان دبیته‌ ئێك ژ وان ره‌گه‌ز و بنه‌مایان، ملله‌تێ كورد دیرۆكه‌كا دوور و درێژ و ره‌سه‌ن یا د ڤی بیاڤێ دا هه‌یی، ئه‌ڤجا گه‌له‌ك شۆرش و سه‌رهلدان رابوون بۆ ڤێ مه‌ره‌مێ وخه‌ونا ملله‌تێ كورد، له‌ورا پشتی بۆرینا ده‌هان سالان سه‌ر په‌یمانا سایكس پیكۆ یا سالا 1916و په‌یمانا لۆزان 1923 كو ل دووڤ ڤان په‌یمانا كوردستان دابه‌شكر ل سه‌ر چار پارچه‌یان. ملله‌تێ كورد كه‌فته‌ ل ژێر سیاسه‌ت و كونترۆلكرنا چار ده‌وله‌تان (ئیراق، تركیا، ئیران، سووریا) ب جیاوازیێن جۆره‌ جۆرێن زمان و ره‌وشه‌نبیری و كه‌لتۆر و ره‌وشتوتیتال و خاك و مێژوو ل گه‌ل ملله‌تێ كورد و سیاسه‌تا وان ده‌وله‌تان یا دكتاتۆری و ره‌گه‌زپه‌رست و شۆفێنی. زێده‌باری بێبه‌هركرنا ملله‌تی ژ بچویكترین مافێ ره‌وا. له‌ورا ملله‌تێ كورد ب ژماره‌كا شۆرش و سه‌رهلدان و داستانان رابوو. وه‌ك شۆرشا شێخ مه‌حموودێ حه‌فید 1918ـ 1919و 1930 ـ 1931و شۆرشا شێخ سه‌عید پیرانی 14/2/1925 و شۆرشا ئاگری یا ئیحسان نووری پاشا 1927 ـ 1930 و شۆرشا دێرسم سه‌ید رزا 1837 و شۆرشێن بارزان 1932 ـ 1943ـ 1945 ب قۆمانداریا شێخ ئه‌حمه‌د بارزانی و بارزانییێ نه‌مر مسته‌فا. ل گه‌ل پێكئینان و دامه‌زراندنا ژماره‌كا رێكخراو و حزبێن سیاسی. كو حزبا هیوا هه‌بوو یا ب بزاڤ و چالاكی بوو د ڤی بیاڤی دا. و ل 16/8/1946 پارتی دیمۆكراتی كوردستان هاته‌ دامه‌زراندن ب سه‌رۆكاتیا بابێ روحی یێ نه‌ته‌وا كورد بارزانی مسته‌فا وه‌ك پێدڤیه‌كا جه‌ماوه‌ری یا داخوازكری بۆ حه‌ز و مه‌ره‌مێن گه‌لێ كوردستانێ. كو ئه‌ڤنه‌ هه‌می دهاتن د چارچووڤێ بزاڤا رزگاریخوازیا كوری دا. وه‌ك خه‌باته‌كا به‌رده‌وام دژی داگیرگه‌رێن كوردستانێ و بده‌ستڤه‌ئینانا مافێ ره‌وا و كیانه‌كێ سه‌ربه‌خوه‌. كو راگه‌هاندنا كۆمارا كوردستان ل مهاباد ل 22/1/1946 ب سه‌رۆكاتیا (پێشه‌وا قازی محه‌مه‌د). ئه‌م دشێین بێژین به‌رهه‌مێ وێ ره‌ نج و خه‌باتا پیرۆز بوو. و ئیرادا گه‌لێ كوردستانێ و ده‌ستكه‌فتیه‌كێ گرنگ و مه‌زن بوو د هه‌ڤچه‌رخیا كوردی دا. یا بوویه‌ دوورشمێ ئازادیا ملله‌تێ كورد و هێڤێنێ سه‌ربه‌خوه‌یێ. هه‌ر چه‌نده‌ مێژوو بۆ مه‌ دسه‌لمینیت ب سه‌رفه‌رازی ڤه‌. كو ئه‌م كورد كه‌ڤنارین ب ژماره‌كا مه‌زن یا ده‌وله‌ت و میرنشینان ب 2500 سالان به‌ری زایینی كو ده‌وله‌تا (لۆلۆ) هه‌بوو 140 سالان حوكم یا كری ل ده‌ڤه‌رێ وه‌كو هاتیه‌ نڤیسین د پرتووكا خودێ ژی َرازی مه‌لا ئه‌نوه‌ر مایی د سمینارا خوه‌ دا ل سه‌ر كوردان ل (وه‌لاتێ چینێ*). به‌ری 76 سالان، رۆژه‌كا وه‌ك ئه‌ڤرۆ ل 22 كانوونا دوویێ سالا 1946 ل ژێر ئالایێ كوردستانێ یێ پیرۆز و ره‌نگین كۆمارا كوردستان هاته‌ دانان ل سه‌ر ده‌ستێن پێشه‌وا قازی محه‌مه‌د و هه‌ژماره‌كا قاره‌مان و خه‌باتكارێن كورد ل كوردستانا رۆژهه‌لات و (بارزانیێ نه‌مر مسته‌فا) ب 500 قاره‌مانان ژ خورت و عه‌گیدێن كوردستانا باشۆر ئاماده‌ببوون ب رێوره‌سمێن هه‌ژی ل مه‌یدانا چارچرا ل سه‌نته‌رێ باژێرێ مهاباد هاته‌ راگه‌هاندن. كۆمارا كوردستان تیرۆژكه‌كا هه‌ره‌ گه‌شبوو و ریدانه‌كا هه‌ره‌ گرنگ بوو د بیاڤێ بلندكرنا ئاستێ هوشه‌مه‌ندیا نه‌ته‌وه‌یاتی د ناڤ ملله‌تی دا و به‌رزكرنا ناڤێ ناسناما كوردی. و ئارمانج و حه‌ز و بیر و بۆچوون گه‌له‌ك بوون بۆ ئاڤاكرنا ده‌وله‌تا كوردی. ل گه‌ل ده‌ستنیشانكرنا دۆست و نه‌یارێن كوردان. هه‌ر چه‌ند بوو ژیێ كۆمارێ یێ كرتبوو 11 هه‌یڤ و 11رۆژ بوون. لێ د ڤی ماوێ كورت دا كابینا حوكمه‌تێ هاته‌ پێكئینان ژ 12وه‌زاره‌تان و دانانا بنیاته‌كێ بهێز بۆ له‌شكرێ كۆمارێ بۆ پاراستنا خاك وه‌لاتی. سه‌ركرده‌ و به‌رپرس و رێبه‌رێن ده‌وله‌تێ هاتبوونه‌ دیاركرن و ئاماده‌كرن. ژماره‌كا پرۆژه‌یێن گرنگ و ستراتیژی د گه‌له‌ك واران دا نه‌خشه‌ و پلان بۆ هاتبوونه‌ دانان، لێ نه‌هاتنه‌ جێبه‌جێكرن ژبه‌ر كورتیا ژیێ كۆمارێ. دانانا چاپخانه‌كێ و ده‌رئیخستنا ژماره‌كا رۆژنامه‌یان و كۆڤاران ب زمانێ كوردی وه‌ك رۆژناما كوردستان زمانحالێ كۆمارێ و كۆڤارا (هه‌لاله‌، نیشتیمان، رۆگالی مه‌ندالانی كورد). 16/12/1946 دوماهى رۆژ بوو د ژیێ كۆمارێ دا و ل 31/3/1947 پێشه‌وا قازی محه‌مه‌د و برایێ وی سه‌یفی و كورمامێ وی سه‌دڕی هاتنه‌ سێداره‌دان ل سه‌ر ده‌ستێ رژێما شاهنشاهی و بۆ خاله‌ك ره‌ش د ناڤچاڤێن وان دا. و ده‌نگڤه‌دانه‌كا هه‌رده‌م د هه‌ستێ ملله‌تێ كورد دا. سه‌رشۆری و شه‌رمزاری بۆ وان جه و لایه‌نان و كه‌سێن سۆز و په‌یمانێن پالپشتیێ و هاریكاریێ ب جه نه‌ئینان به‌رانبه‌ری كۆمارێ. كۆمارا كوردستان دێ مینیت هه‌رده‌م هێما و دوورشم و سه‌ربۆر و هێڤێنێ خه‌بات و سه‌ربه‌خوه‌یێ و راگه‌هاندنا ده‌وله‌تا كوردی. ئه‌ڤچا بلا بیره‌وه‌ریا 76 سالیا كۆمارا كوردستان ببیته‌ هانده‌ره‌كێ ئه‌كتیڤ بۆ خورتكن و مۆكمكرنا ئێكرێزی و رێخستنا مالا كوردی و ئێك گۆتارا سیاسی. و پاراستنا ئاسایشا نه‌ته‌وایه‌تی و چاره‌سه‌ریا هه‌موو قه‌یرانێن سیاسی و دارایێ، ل ژێر ئالایێ كوردستانێ یێ پیرۆز.

محه‌مه‌د ئیبراهیم ئامێدی
ئالایێ كوردستانێ ئێكه‌ ژ ره‌گه‌ز و بنه‌ماێین ده‌وله‌تبوونێ یێن هه‌ره‌ گرنگ و زێندی، سیمایێ حوكمرانیێ و شارستانیێ و مێژۆیه‌كا ره‌سه‌ن كه‌ڤنار، وه‌كو یا دیار ل خوارێ، رۆژا ئالایێ كوردستانێ یێ پیرۆز 17 كانوونا ئێكێ ژ هه‌رسال، یا فه‌ره‌ ئه‌م بێژین، ئالایێ كوردستانێ دێ مینیت ئه‌و خیڤه‌تا مه‌زن یاهه‌موو كوردان ل ژێر ڤێ خیڤه‌تێ دگه‌هینیته‌ ئێك و ژێرسیبه‌را ڤێ ئالایێ پیرۆز و ره‌نگین بزاڤا رزگاریخوازیا كوردان یا پڕ كار و خه‌بات و خوینا هزاران شه‌هیدێن هه‌رده‌م ساخ یا ب رێبازه‌كا پیرۆز و شۆره‌شگێر یا برێڤه‌چووی و یا برێڤه‌دچیت، ب كاروانه‌كێ به‌رده‌وام كو جهێ رێز و ته‌قدیرا ملله‌تێ كوردانه‌، هه‌ژی ئاماژێ و گۆتنێ یه‌ ملله‌تێ كورد مێژوویه‌كا دوور و درێژ یا هه‌یی ب هه‌بوونا ئالایێ خوه‌ كو دزڤریته‌ به‌ری زایینی، هه‌ر ژ ئالایێ كاوه‌یێ ئاسنگه‌ر دگۆتێ (ده‌رفیشی كافیانی)، هه‌روه‌سا ئالایێ ده‌وله‌تا (میدیا) ب ره‌نگێن كه‌سك و سۆر و سپی، و یێ كانزانیا (كانزانی) به‌ری سێ هزار سالان، و یێ میرنشینا سۆران 1816ـ 1856 ب ره‌نگێ ره‌ش و سپی، و یێ ئیمبیراتۆریا ساسان و یێ (سه‌لاح الدین الایوبی) و یێ میرنشینا بۆتان و ل سالا 1920 و ل باژێ ئسته‌نبۆلێ كۆمه‌لا رێكخراوێن جڤاكی رابۆ ب دزایین و ئاماده‌كرنا ئالایێ كوردستانێ بۆ جارا ئێكێ و هاته‌ بلندكرن ل ده‌ڤه‌رێن رزگاركرین، ل ده‌مێ شۆرشا ئاگری 1927ـ 1930 ب قومانداریا جینه‌رال ئیحسان نووری پاشا. ئالایێ شاهێ كوردستانێ ژ لایێ شێخ مه‌حموودێ حه‌فید هاته‌ بلندكرن ل سه‌ربانێ (مزگه‌وتی گه‌ور) جامعا مه‌زن ل سلێمانیێ ل 17/9/1922 ب ره‌نگ كه‌سك د نیڤێ دا بازنه‌كێ سۆر و د نیڤێ دا وێنێ هه‌یڤێ. ل 17/12/1945 ئالایێ كوردستانێ ل گۆره‌پانا چارچرا ل مهاباد هاته‌ بلندكرن ب رێوره‌سمێن هه‌ژی و ئاماده‌بوونا ژماره‌كا مه‌زن یا سه‌كردێن كوردان ل گه‌ل وانا بابێ روحی یێ نه‌ته‌وا كورد بارزانیێ نه‌مر مسته‌فا دگه‌ل دا500 قاره‌مان. ل 22/1/1946 ل ژێر سیبه‌را ڤێ ئالای كۆمارا كوردستان ل مهاباد هاته‌ راگه‌هاندن ب سه‌رۆكاتیا پێشه‌وا قازی محه‌مه‌د، ل 16/12/1946پشتی هه‌لوه‌شاندنا كۆمارا كوردستان ئالایێ كوردستانێ هاته‌ راده‌ستكرن ژلایێ پێشه‌وا قازی محه‌مه‌د ڤه‌ ب ده‌ستێ بارزانیێ نه‌مر مسته‌فا و گۆت من كه‌س نه‌دیت وه‌كو جه‌نابێ ته‌ یێ ئه‌مین و زێره‌ڤان ڤی ئالایی بپارێزیت. ئه‌ڤجا بلا نه‌حه‌ز و ره‌گه‌زپه‌رست بزانن ل ده‌مێ كوردان ده‌وله‌ت و ئالا هه‌یین ل ده‌ڤه‌رێ چ ده‌وله‌ت و ئالانه‌بوون، لێ قه‌دا ب زه‌مانی و خیانه‌تكاران بكه‌ڤن. سوپاس بۆ خودایێ مه‌زن دلۆڤان ئه‌ڤرۆ ئه‌گه‌ر جێوازی و ئایدۆلوجیێن جودا جودا هه‌بن ناڤ كوردان دا، ئالایێ كوردستانێ خیڤه‌ته‌كا مه‌زنه‌كورد هه‌می پێكڤه‌ خوه‌ كۆم دكه‌ن و خه‌باتێ دكه‌ن ل ژێر قودسییه‌ت و سیبه‌را ڤی ئالایێ پیرۆز، ئالایه‌كێ فه‌رمی یه‌ یێ كوردستانێ ل هه‌مێ جه و ده‌ڤه‌ران. پیرۆزبیت رۆژا ئالایی ل هه‌می كوردان، و دێ مینیت هه‌رده‌م یێ به‌رز و بلند ل هه‌می جه و زمانان، ب ئێكرێزیا هه‌موو پارت و لایه‌ن و ته‌خ وچینان و رێخستنا مالا كوردی و ئه‌و خیڤه‌تا مه‌زن یا كوردان ب ئانه‌هیا خودایى.

محه‌مه‌د ئیبراهیم ئامیدی
هه‌میان پێكڤه‌ رۆژا 25/9/2017رۆژا ریفراندۆمێ، گوتى (به‌لێ) بۆ ریفراندۆمێ و راگه‌هاندنا ده‌وله‌تا كوردی ب رێژا (93,7) ئه‌نجامبوون كو ئه‌ڤه‌ سه‌رێ سه‌دان سالانه‌ ملله‌تێ كورد، رویبار و جۆیێن خوینا هزاران هزار شه‌هیدێن نه‌مر یێن رێتین، ژ خوینا خۆرته‌مێر و عه‌گیدان، ب ده‌هان شۆره‌ش، داستان، سه‌رهلدانان، كاره‌سات و رۆژێن سه‌خت و ب ترس و سه‌هم و كه‌لیژان، یێن سته‌مكاریێ و زۆرداریێ، ژ كارێن تیرۆرێ و مشه‌ختكرن و عه‌ره‌بكرنێ و ئه‌نفالێن ره‌ش و كیمیابارانكرنێ، هه‌وێن گرتنێ و سێداره‌دانێ و گۆرێن كۆم و ده‌رڤه‌ده‌ریێ و كارێن ره‌گه‌زپه‌رستیێ و شۆفنیێ ب پلان و دویڤچۆن، و چاندن و به‌لاڤه‌كرنا ره‌وشتوتیتال و كه‌لتۆری و ره‌شه‌نبیریا بیانی یێن رژێمێن ده‌ستهه‌لات و حوكمدار، ژ دگیركه‌رێن كوردستانێ ناڤ ته‌خوچینێن ملله‌تی، و به‌ر ب ژێبرنا ناسنامه‌یا كوردی و ده‌ستڤه‌دانا جوگرافیا وار و جهنشینیا بابوبابیرێن كوردان، كو ئه‌ڤ كاره‌ و كارێن دی دهێن ب قركرنێ و جینۆسایدا كوردان بوو، له‌ورا ئه‌ڤ هه‌می چه‌نده‌ ب بزاڤا رزگاریخوازیا كوردی و خه‌بات و شۆرشه‌كا به‌رده‌وام بوون، دژی وان كار و زۆرداریان، ب پارت و رێكخراو و ته‌خوچینێن ملله‌تی ڤه‌، هه‌تا نوكه‌ ژی ئه‌ و بزاڤا پیرۆز یابه‌رده‌وامه‌، پێخه‌مه‌ت بده‌ستڤه‌ئینا مافێ خوه‌ یێ ره‌وا و سه‌ربه‌خوه‌یێ. ریفراندۆم مافێ ملله‌تێ كورده‌ وه‌ك هه‌موو ملله‌تێن جیهانێ، ده‌ربرینه‌كا هه‌ستیار و زیندی دكه‌ت ژ مافێ خوه‌ یێ ره‌وا، و هه‌ستێ نه‌ته‌وا كورد ب ته‌ڤایی و گشتی، یا دویر ژ لایه‌نیێ و حزبایه‌تیێ ب ئیرادا گه‌لێ كوردستانێ. وه‌ك به‌رهه‌مێ ره‌نج و خه‌باتێ و رۆژێن سه‌خت دژوار.
كو بۆ ڤێ چه‌ندێ و مه‌ره‌مێ و خه‌ونا سه‌دان سالان مه‌ خوه‌ لێ گرتبوو و چاڤه‌رێ بووین، ئێكرێزیا كوردان د هه‌می وار و بیاڤاندا، و پشته‌ڤانیا هه‌می لایه‌نگه‌ر و دۆستێن كوردان لسه‌ر ئاستێ جیهانێ، دێ ده‌نگێ ده‌وله‌تا كوردی وه‌ك بنگه‌هێ ئاشتیێ و ئازادیێ و سه‌ربه‌ستیێ و پێكڤه‌ژیانێ و لێبۆرینێ و دیمۆكراسیێ و سازی و پێگه‌هێن حوكمرانیێ، ڤه‌ده‌ت و ژه‌نن بۆ هه‌مى ره‌خولایێن جیهانێ.كو ئه‌م كورد ئاشتیخوازین، ب گه‌ل و پێشمه‌رگه‌ ڤه‌ جهێ رێز و ڤیانا پرانیا خه‌لكێ جیهانێنه‌، سه‌ره‌رایی ئه‌وا رژێمێن ئیراقێ ل گه‌ل مه‌ كرى، و ب سه‌رێ مه‌ ئینایی، رۆژه‌كێ كورد به‌رانبه‌ری وان كارێن سته‌مكاریێ نه‌بوونه‌ تیرۆرست، كه‌س نه‌ كوشت، ئاڤاهی نه‌ په‌قاندن، د شه‌ران دا ئێخسیر نه‌ كوشتن، زۆرداری نه‌كر و نه‌بوونه‌ سته‌مكار، ب تنێ به‌رگری ژ جان و مافێ خوه‌ دكر، كو سه‌خله‌ت و شیمه‌ت و ره‌شت و تیتال و بیروباورێن كوردان دره‌سنن و ژ هه‌میان مه‌زنترن، ئه‌ڤرۆ مافێ مه‌ كوردانه‌ خودان ده‌وله‌تبین، كورد دیرۆك و شارستانینه‌ ب هزاران سالان، هه‌ژی ده‌وله‌تبوونێ نه‌، ئه‌ڤچا بلا ریفراندۆم بمینیت ئه‌و زه‌نگا هه‌رده‌م دهێته‌ لێدان بۆ سه‌ربه‌خوه‌یێ و مافێ ره‌وا. له‌ورا وه‌ك پێشنیار پێخه‌مه‌ت زه‌نگ یا به‌رده‌وام بیت لسه‌ر ئاستێ هه‌رێما كوردستانی و ده‌رڤه‌ی هه‌رێمێَ ـ چێكرنا په‌یكه‌رێ ریفراندۆمێ كو ده‌ربرینێ ژ ڤی مافی بكه‌ت ل گۆره‌پانه‌كا مه‌زن ل هه‌ولێرا پایته‌خت. 2ـ به‌رهه‌مئینانا فلمه‌كێ دێكیۆمێنتارى ژ ئه‌رشیڤێ رۆژێن ریفراندۆمێ یێ هه‌می پارێزگه‌هێن هه‌رێمێ. ده‌بله‌جه‌ ب زمانێ ئینگلیزی، فره‌نسی، عه‌ره‌بی، توركی، فارسی، هه‌زمانه‌كێ دی یێ پێدڤی. 3ـ چاپكرنا په‌رتوكه‌كێ لسه‌ر ریفراندۆمێ ژ لایێ وه‌زاره‌تا ره‌وشه‌نبیرى ڤه‌. و رۆلێ پیرۆزیو دلسۆز و خه‌مخۆر یێ سه‌رۆك مسعود بارزانی د ڤی بیاڤی دا. 4ـ گێرانا كۆڕ و سمیناران. 5ـ چاپكرن و به‌لاڤه‌كرنا فۆلده‌ر و پۆسته‌رێن ریفراندۆمێ 6ـ رادیۆ و ته‌له‌فزیۆن و چاپه‌مه‌نی ب رۆلێ خوه‌ یێ به‌رز رابن.

محه‌مه‌د ئیبراهیم ئامێدی
ل بیره‌وه‌ریا (60) سالیادا شۆرشا ئه‌یلۆلێ11/9/1961یا پیرۆزه‌، رۆژا به‌رخوه‌دانێ و هه‌لبوونا خه‌تیرا ئێكه‌مین شۆرشه‌كا هۆسا یاكوردى یا سه‌رده‌م و ته‌ڤایى، پشتى دامه‌زراندنا پارتى دیمۆكراتى كوردستان ل 16 ته‌باخا 1946، ب داستان و جه‌نگ و جانفیدایى و قوربانیان ڤه‌. درووشمێ به‌رگریێ و خۆراگرتنا ملله‌تێ كورد و كوردستانیان، وه‌ك شۆرشه‌كا ته‌ڤایا پێكهاتێن كوردستانێ و ئیراقێ . هه‌مى َبێكڤه‌ دسه‌نگه‌ره‌كى دا ب ئێك دل جان وخوینا وانا تێكهه‌لبوون و ب به‌رپرساتیه‌كا ته‌ڤایى و ئێكرێزی، ب ئه‌رك روولێ خوه‌ یێ نه‌ته‌وایى یێ دلسۆز وخه‌مخۆر وكاریگه‌ر و ئه‌كتیف رادبوون، هه‌تا راده‌كى قاره‌مان و كه‌سانێن بناڤوده‌نگ هه‌بوون و هه‌تا نهو ێین هه‌ین د بیاڤى خه‌بات و جانفیدایێ و بده‌ستڤه‌ئینانا سه‌ركه‌فتنان د گه‌له‌ك جه‌نگان دا و سینگێن شه‌ڕان دا ل نه‌ته‌وه‌ و ئایینێن دى بوون، هه‌كه‌ بۆ میناك دیاركه‌ین: جه‌رجیس فه‌تحوللا، مه‌حموود ئێزدی، هورمز مه‌لك چكۆ، مارگرێت جۆرج به‌روارى، شلێمۆن به‌روارى…هتد. ژ سه‌دان پشكدار و شه‌هیدێن نه‌مر هه‌نه‌. هه‌روه‌سا سه‌باره‌ت توركمان و براێین مه‌ یێن ئه‌ره‌ب یێن پشكدار و هاریكار و لایه‌نگه‌ر، كو ئارمانجا هه‌موویان ئاڤاكرنا كوردستانه‌كا ئازاد و سه‌ربه‌خوه‌ و مافێ خوه‌ یێ ره‌وا و بریارا چاره‌نڤیسى و ئیراقه‌كا دیمۆكراسى یا ڤالا، ژ هه‌مى كارێن شۆفێنى و ره‌گه‌زپه‌رستیێ و سته‌مكاریێ. شۆرشا ئه‌یلۆلێ شۆرشه‌كا پێشكه‌فتى یه‌ بۆ ب ئارمانجان و بیروباوه‌ران و نه‌خشه‌ و پلانانڤه‌ و هزرا ته‌ڤایى و ئێكسانیا هه‌مى پێكهاتیان، د چارچۆڤێ ژین و ژیارێ و بزاڤا رزگاریخوازیێ دا، ب سه‌رۆكاتیا بارزانیێ نه‌مر (مسته‌فا) بابێ روحیێ نه‌ته‌وا كورد، یا دویر ژ چارچووڤێ حزباتیێ، هه‌ر چه‌نده‌ پارتى دیمۆكراتى كوردستان، سه‌ركردایه‌تیا شۆرشێ دكر. شۆرشا ئه‌یلۆلێ شۆرشه‌كا دژوار و هه‌رده‌م یا گه‌رم و بناڤوده‌نگ بوو ل سه‌ر وى ده‌مى سه‌ر ئاستێ ئیراقێ و جیهانێ، هه‌تا رادده‌كى، میدیایا جیهانى رۆژانه‌ دویڤچوون هه‌بوون بۆ گه‌هاندنا په‌یامى د دو بیاڤان دا، یێ ئه‌رێنى و نه‌رێنى. ڤێ شۆرشێ گه‌له‌ك ده‌ستكه‌فتى ب ده‌ستخوه‌ڤه‌ئینان ژ وان رێككه‌فتنا 11 ئادارێ 1970 یا مێژووى. له‌ورا یا هه‌ژى یه‌ ئه‌ڤ بیره‌وه‌ریه‌ بهێته‌ ساخكرن ب رێوره‌سمێن هه‌ژى و تایبه‌ت و چالاكیێن پێدڤى و رێزگرتنه‌كا تایبه‌ت و بێ سنۆر بۆ په‌یڤا زێرین ئه‌وا یا بارزانیێ نه‌مر ڤه‌ (مسته‌فا) ل شۆرشا ئیلولێ دا (ئه‌ز یێ پشتراستم دێ هه‌ر سه‌ركه‌ڤین، لێ ترسا من ئه‌وه‌ كو ئه‌و كه‌سێن زه‌حمه‌ت كێشایێن و خه‌بات كرین بهێته‌ ژبیركرن)
رۆژا 10/9/1961 رۆژه‌كا ب ترس و سه‌هم و یا ب هیڤى و ئۆمێد بۆ پاشه‌رۆژه‌كا گه‌ش بۆ ملله‌تێ مه‌ یێ كورد. ل باژێر و باژێركێن كوردستانێ، خه‌لكێ مه‌ یێ شه‌ره‌فمه‌ند،ب ته‌خوچینان ڤه‌، موسلمان و مه‌سیحی ڤه‌ وه‌ك ئێك هێز، خوه‌ به‌رهه‌ڤكرن بۆ پشكداریێ و هه‌لكرنا چریسكا خه‌تیرا شۆرشا ئه‌یلۆلێ، هه‌تا راده‌كى هنده‌ك ژنان چه‌ك و ته‌قه‌مه‌نیێ سڤك ل بن عه‌بایێ خوه‌یێ ره‌ش هه‌لدگرتن و مال مال دگه‌ریان ل سه‌ر پێشمه‌رگه‌ى به‌لاڤه‌دكرن. چنكو هێزه‌كا مه‌زن یا پۆلیسان دگوتنێ (قوه‌ت سه‌یاره‌) هه‌بوو سه‌ر ب رژێما عبدالكریم قاسمى ڤه‌بوون، سه‌رۆكێ ئیراقێ یێ به‌رێ. ل شه‌ڤا10لسه‌ر 11/9/1961شه‌ڕێ ڤێ شۆرشا پیرۆز ده‌ستپێكر ول رۆژا پاشتر شه‌ره‌كێ مه‌زن و دژوار ئه‌نجامدا و گه‌له‌ك چه‌په‌ر و جهێن پۆلیس وحوكمه‌تێ هاتنه‌ شكاندن و ستاندن و ب ئه‌گه‌رێ ڤێ چه‌ندێ ژماره‌كا عه‌گید و خۆرته‌ مێران شه‌هیدبوون، كو ئێكه‌مین شه‌هید یێ شه‌ڤا 10 لسه‌ر 11ل ده‌ڤه‌را به‌هدینان (شلێمون به‌روارى) بوو، خه‌لكێ گوندێ دێرێ ل ده‌ڤه‌را به‌روارى بالا، ژ دایكبوویێ سالا 1913، هه‌ر وه‌سا شه‌هید ئه‌حمه‌د مه‌لا ته‌یب مایى. لێ فرۆكێن رژێمێ باژێر تۆب بارانكرن و ژماره‌كا هاه‌ڤوه‌لاتیان شه‌هید و برینداربوو، خه‌لك نه‌چاربوون ژ باژێران ده‌ربكه‌ڤن وگه‌له‌ك ژ وان مشه‌ختبوون بۆ گوندێن ده‌وروبه‌ر هه‌تا دهۆكێ و مووسلێ و هنده‌ك باژێر و باژێركێن دى. هێزا پۆلیسان ئاگر به‌ردا باژێر و باژێركان و بازار و ئاڤاهى و خانێین خه‌لكێ سۆتن و باژێر تالانكرن. كو خه‌تیرا ڤێ شۆرشێ پڕانیا باژێر و گوندێن كوردستانێ ڤه‌گرتن.
ل بیره‌وه‌ریا (60) سالی یا شۆرشا ئه‌یلۆلێ یاپیرۆز. رۆژا به‌رخودانێ و هه‌لبوونا خه‌تیرا ئێكه‌مین شۆرشه‌كا كوردی یاسه‌رده‌م، هه‌می رۆژێن سه‌خت و دژوار و ته‌ڤایێ و جانفیدایێ و شه‌ڕێن دژی سته‌مكاریێ و دكتاتۆریه‌تێ و سه‌ركه‌فتن و ده‌ستكه‌فتیێن ڤێ شۆرشێ دهێنه‌ بیرا مه‌ هه‌میان، ب رێز و نه‌وازشڤه‌ به‌ژنا خوه‌ بۆ شه‌هیدێن نه‌مر یێن ڤێ شۆرشا پیرۆز دچه‌مینین، و ته‌ڤایا شه‌هیدێن كورد و كوردستانێ. ئه‌ڤرۆ ژی ملله‌تێ مه‌ یێ شه‌ره‌فمه‌ند، دلسۆز و ب ئیراده‌یه‌، بۆ بده‌ستڤه‌ئینانا مافێ خوه‌یێ ره‌وا و خودانێ خوه‌ قاره‌مانایه‌ و خورته‌مێر و عه‌گید و پێشمه‌رگانه‌ وكه‌سانێن ب ناڤوده‌نگ، د بیاڤێ خه‌بات و جانفیدایێ و بده‌ستڤه‌ئینانا سه‌ركه‌فتنان د گه‌له‌ك شه‌ڕان و داستانان دا، سینگێ خوه‌ ژ گوللێن دوژمنی نه‌دایه‌ پاش ل پێشیا ڤێ رێبازا پیرۆز سه‌رۆكێ خۆشتڤی مه‌سعود بارزانی. ئه‌ڤجا بلا شۆرشا ئه‌یلۆلێ بمینیت ئه‌و چرایێ هه‌ر ده‌م هه‌ل و رۆهن و درووشم و سیمایێ ته‌ڤایێ و سه‌ربۆره‌كا خورت و دژوار بۆ ئێكرێزیا ملله‌تێ كورد و ته‌ڤایێ، ل ژێرسیبه‌را ئالایێ كوردستانێ یێ پیرۆز و په‌رلمانێ كوردستانێ و حمكه‌تا هه‌رێما كوردستانێ.

محه‌مه‌د ئیبراهیم ئامێدى
دامه‌زراندنا پارتى دیمۆكراتى كوردستان به‌ری 75 سالان ل 16 ته‌باخا سالا 1946 ب سه‌رۆكاتیا بابێ روحى یێ نه‌ته‌واكورد بارزانیێ نه‌مر (مسته‌فا). پێنگاڤه‌كا مێژوویى وپێدڤی بوو ب مه‌ره‌ما دانانا ئایدولۆژیه‌كا ستراتیژى یا كوردستانى، د به‌رژوه‌ندیا ملله‌تێ كوردى دا بیت د گۆره‌پانا سیاسى دا ل ده‌ڤه‌رێ، د ناڤ ژماره‌كا مه‌زن یا روودان و گوهۆرینێن جیهانى و جه‌نگێ جیهانى یێ ئێكێ و دویێ و وان شۆرشێن كوردى، هه‌ر ژ شۆره‌شا شێخ عه‌بدولسه‌لام بارزانی 1914 ـ 1909 و یێن شێخ مه‌حموودێ حه‌فید سالا1919 و سالا 1931 و شۆرشێن بارزان ل سالێن 1932 و 1943و 1945 ل گه‌ل شۆرشێن دى ل كوردستانا باكۆر و رۆژهه‌لات و رۆژئاڤا. ژ بۆ ده‌ستڤه‌ئینانا مافێ كوردان یێ ره‌وا و بریارا چاره‌نڤیسى, نه‌خاسمه‌ په‌یمانا سیڤه‌ر ل سالا 1920 یا دانانا كیانه‌كێ سیاسى ب جهنه‌ئینا و په‌یمانا لۆزان سالا1923 یا چار پارچه‌پارچه‌كرنا كوردستانا مه‌زن. زێده‌باری ده‌هان راهاتێن نه‌مرۆڤایه‌تی و دكتاتۆری… له‌ورا د ماوه‌كێ كێم دا پارتى جهێ خوه‌ د ناڤ دلێ ملله‌تێ كورد دا كر و بوو قوتابخانا كوردایه‌تى یا خه‌باته‌كا ره‌سه‌ن، و هه‌تا نوكه‌ خواندن و ده‌رچوون یێن به‌رده‌وامن ل ڤێ قوتابخانا نه‌ته‌وایه‌تی و نیشتمانی، هه‌تا راده‌كێ شیا جه‌ماوه‌رێ كوردستانێ ل باژێر و باژێرك و گوندان به‌ر ب گۆره‌پانا خه‌باتا نه‌ته‌وه‌یى ڤه‌ ببه‌ت، و بارزانیێ نه‌مر ب دلسۆزیا خوه‌ و هه‌ستێ خوه‌ یێ خه‌مخۆر بۆ كوردستانێ، هه‌مى عه‌شیر و عێل و ته‌خوچینان ژ كوردان و هه‌مى ئایین و ئوولان و ئه‌فسه‌رێن كورد په‌روه‌ر هه‌تا كرێكار و جۆتیاران و ره‌وشه‌نبیران كو هه‌مى ته‌خێن جڤاكێ كوردى بكه‌ته‌ ئێكرێز، ل ژێر خه‌بات و ئالایێ پارتى ل دویڤ به‌رنامه‌كێ زانستى و گونجایى ل گه‌ل بارودۆخێن كوردستانێ كو د خزمه‌تا گه‌ل و خاك و وه‌لات و نیشتمانێ كوردستانێ دا بن. رێبازا 75 سالان رێبازا دوور و درێژ و پڕ رۆژێن سه‌خت و دژوار و قه‌یران و جانفیدایێ یه‌ و شۆرشا وه‌ك شۆرشا ئیلۆنێ 1961و گۆلانێ 1976 سه‌ركه‌فتنێن مه‌زن و ده‌ستكه‌فتیێن نه‌ته‌وه‌یى و رێككه‌فتنێن مێژوویى وه‌ك رێكه‌فتنا11 ئادارا سالا 1970، و خوینا هزاران شه‌هیدێن سه‌ربلند و هه‌رده‌م ساخ. وه‌ك فلمه‌كێ دیكۆمێنت دهێته‌ دیتن, ب گرێدانا 13 كۆنگره‌یان یێن هاتینه‌ گرێدان و ئێك ژ وێ ستراتیژیا كوردستانێ كو ئه‌ڤرۆ ئه‌م ل ژێر ئالایێ كوردستانێ دژین و په‌رله‌مانێ هه‌لبژارتى و حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ و جڤاتا وه‌زیران و ده‌هان بزاڤ و چالاكێین دى، لێ هێشتا رێ یا درێژه‌ و ئه‌رك و ئارمانج دزۆرن یا پڕ هیڤى و ئۆمێدێن دینه‌، یێن نه‌ته‌وه‌یى و سیاسى و جڤاكى و ئابوورى و دارایى. ئه‌ڤجا بلا بیره‌وه‌ریا 75سالیا دامه‌زراندنا پارتى دیمۆكراتى كوردستان، بیته‌ هانده‌ره‌ك ژبۆ ته‌رخانكرنا هه‌مى بزاڤ و شیانان د هێلێن كار و خه‌باتێ دا، ب گیانه‌كێ نوى و خوینه‌كا نوى د بزاڤا پارتى دا ل ژێر چاڤدێریا سه‌رۆكێ هێژا رێزدار مه‌سعود بارزانى سه‌رۆكێ پارتى دیمۆكراتى كوردستان و به‌ر ب خزمه‌تا جه‌ماوه‌رێ كوردستانێ ڤه‌ بچین ب ئاسته‌كێ بلندتر و جوونا د ناڤ رێزێن هه‌مى پێكهاتێن جڤاكێ كوردى دا و راوه‌ستایین ل سه‌ر داخوازیان و جێبه‌جێكرنێ و به‌ر ب رۆژه‌كا گه‌شتر بۆ ملله‌تێ مه‌ یێ كورد و بریارا چاره‌نڤیسێ كوردان و هه‌رده‌م پرۆسێسا ریفراندۆمێ زێندی بكه‌ین. بلا بیره‌وه‌ریا 75 یا دامه‌زراندنا پارتى دیمۆكراتى كوردستان ببیته‌ ئاگره‌كێ هه‌ل و دژوار ل به‌رانبه‌رى ره‌گه‌زپه‌رست و شۆفینی و دكتاتۆران و قه‌یرانێن نوكه‌ یێن سیاسى و ئابوورى و كوردستان هه‌ر بمینیت بنگه‌هێ ئاشتیێ و ئازادیێ و ئارامیێ و فره‌حزباتیێ و لێبۆرینا ئوولى و ئایینى, و تیرۆشكێن سه‌ركه‌فتنان و دیمۆكراسیێ لێ ڤه‌ده‌ن بۆ هه‌موو و ره‌خ و لایێن جیهانێ.

محه‌مد ئیبراهیم ئامێدی
ب هه‌لكه‌فتا بیره‌وه‌ریا 53 سالیا شۆره‌شا 14 تیرمه‌هێ 1958، هه‌ژی ئاماژێ یه‌، كو ئه‌ڤ شۆره‌شه‌ هاتبوو وه‌ك قووناغه‌كا دی یا گرنك بۆ ملله‌تێ كورد، پشتی وان قووناغێن ل سه‌ر ملله‌تێ مه‌ را بۆرین، یێن پڕى شۆره‌ش و داستان و بزاڤ و خه‌باتا رزگاریخوازیا كوردی، و په‌یمانێن باش و خراب بۆ كوردان. سه‌خمه‌راتی بده‌ستڤه‌ئینانا مافێ ره‌وا، كو شۆره‌شا ناڤهاتی ده‌ستپێكا قووناغه‌كا دی بوو د ڤی بیاڤی دا، وه‌ك ده‌لیڤه‌كا باش و گونجایى بۆ ڤێ مه‌ره‌مێ، ئیراق ژی به‌ر ب دیمۆكراسیێ ڤه‌ بچیت ژ سیسته‌مێ شاهنشاهی بوویێ كۆماری و جهێ دلخۆشیا گه‌لێ ئیراقێ بوو ب كورد و عه‌ره‌باڤه‌ و كێم نه‌ته‌وه‌یێن دی ڤه‌ و هه‌موو هه‌ولبده‌ن بۆ ئاڤاكرنا ئیراقه‌كا نوو و چاره‌سه‌ركرنا هه‌موو ئاریشه‌ و ئاسته‌نگ و ئالۆزیان و چه‌سپاندنا ئاشتیێ و ئازادیێ و سه‌ربه‌ستیێ و موكۆمكرنا برایه‌تیا كورد و عه‌ره‌بان، و ده‌ست ناڤ ده‌ستی ل ژێر دوورشمێ وی ده‌می (ل سه‌ر كه‌ڤرێ برایینا كورد و عه‌ره‌بان هه‌می پیلانێن داگیركارى دێ هێنه‌ په‌لخاندن). له‌ورا سه‌رۆكێ ئێكێ یێ كۆمارا ئیراقێ خودێ ژێ رازی (عبدالكریم قاسم) داخواز ژ بارزانیێ نه‌مر مسته‌فا كر بزڤریته‌ ئیراقێ ڤه‌ ژ ئێكه‌تیا سۆڤیێتى یا به‌رێ بۆ هاریكاری و پالپشتیا شۆره‌شێ بكه‌ت، ئه‌ڤجا ل دووڤ ڤێ داخوازیێ ل 6/10/1958 بارزانیێ نه‌مر زڤری ئیراقێ دگه‌ل دا 500 پێشمه‌رگێ قاره‌مان و ب پێشوازیه‌كا گه‌رم و هه‌ژی ڤه‌ هاته‌ پێشوازیكرن ژ لایێ هه‌موو ته‌خوچین و لایه‌ن و هۆز و ئایین و كه‌سانان ڤه‌، كو ل مێژوویا ئیراقێ چ جاران نه‌هاتیه‌ ئه‌نجامدان، ب گه‌له‌ك درووشمێن نیشتمانی و كه‌لتووری ڤه‌ ب نموونه‌ (هه‌ربژیت كورد و عه‌ره‌ب ره‌مزولنیزال). بارزانیێ نه‌مر ل به‌غدا ئاكنجی بوو هه‌موو ده‌مێن خوه‌ ته‌رخانكرن ژبۆ ده‌ستڤه‌ئینانا گه‌له‌ك ماف و ده‌ستكه‌فتیان بۆ كوردان وه‌ك:
1ـ ل ده‌ستوورێ ئیراقێ هاته‌ چه‌سپاندن و نڤیسین كورد و عه‌ره‌ب هه‌ڤپشكن د وه‌لاتێ ئیراقێ دا.
2ـ په‌سه‌ندكرنا قانوونا كارێ رێكخراوێن پارتێن سیاسی و یێن جه‌ماوه‌ری ب شێوازی فه‌رمی و ئاشكه‌را.
3ـ قانوونا چاكسازیا چاندنێ و نه‌هێلانا ده‌ربه‌گاتیێ و ل سه‌ر ڤێ چه‌ندێ باره‌گایێن پارت و رێكخراوان هاتنه‌ ڤه‌كرن و ده‌ست ب كار و بزاڤوچالاكیێن خوه‌ كرن. پشتی بوورینا ماوه‌كی ل سه‌ر شۆره‌شێ، رژێما قاسمی به‌رب دكتاتۆریێ ڤه‌ چوو ب هه‌بوونا ره‌گه‌زپه‌رست و شۆفینیان د هه‌یكه‌لێ كۆمارێ دا و ل سه‌ر سیسته‌مێ رژێمێن به‌رێ چوون ل گه‌ل كوردان. ئه‌و سۆز و رێكه‌فتن ل گه‌ل بارزانی گۆتین و گرێدایین بۆ ملله‌تێ كورد جێبه‌جێ نه‌كرن، گه‌له‌ك هه‌ول و بزاڤ هاتنه‌كرن ژ لایێ بارزانیێ نه‌مر ڤه‌ و سه‌ركرده‌یا كوردان، بۆ چاره‌سه‌كرنا هه‌موو ئاریشه‌یان ب زمانێ دیالۆگێ و گفته‌گۆیان، و ل20/11/1961 و ب ناڤێ ملله‌تێ كورد و پارتی دیمۆكراتی كوردستان، بیرئانینه‌ك هاته‌ پێشكێشكرن بۆ حوكمه‌تا ئیراقێ، یا پێكهاتی بۆ ژ ڤان بابه‌ت و بڕگه‌یان.
1ـ ڤه‌كێشانا هێزێن سۆپایێ ئیراقێ، ئه‌وێن هاتینه‌ هنارتن بۆ كوردستانێ وچ كارێن سۆپایی نه‌هێنه‌كرن.
2ـ ڤه‌كێشانا فه‌رمانبه‌رێن گشتى ئه‌وێن رۆله‌كێ به‌رز هه‌بوو د روودانێن دوماهیێ دا.
3ـ زڤرینا وان فه‌رمانبه‌ران ئه‌وێن هاتینه‌ دوورخستن ژ كوردستانێ، بۆ جهێن وان یێن به‌رێ.
4ـ دامه‌زراندنا سه‌ركرده‌یێن دلسۆز ژ كوردان بۆ پۆستێن سه‌ره‌كی.
5ـ چه‌سپاندنا مادێ سێ ژ ده‌ستوورێ ئیراقێ ب چه‌سپاندنه‌كا دروست.
6ـ پاقژكرنا هه‌یكه‌لێ حوكمی ژ مرۆڤێن دژاتی ل به‌رانبه‌ری شۆره‌شا 14 تیرمه‌هێ هه‌یین.
7ـ به‌ر ب ئازادیێن دیمۆكراسی بۆ ملله‌تی و ڤه‌گوهاستنا ئیراقێ بۆ سیسته‌مێ دیمۆكراسیێ.
8ـ جێبه‌جێكرنا بریارێن كۆنگرێ مامۆستایێن كوردستانێ یێ سالا 1961ژ بۆ پێشڤه‌برنا ره‌وشه‌نبیریا كوردی.
9ـ زمانێ كوردی ببیته‌ زمانێ فه‌رمی ل هه‌موو دامده‌زگه‌هێن فه‌رمی ل كوردستانێ.
10ـ ژناڤبرنا شینوارێن ره‌گه‌زپه‌رستیێ، ئه‌وا ب حه‌قێ كوردان دئینن. و سزه‌دانا كه‌سانێن داخوازێن ڤێ چه‌ندێ د ناڤبه‌را گه‌لێ ئیراقێ یێ ئێكگرتی.
11ـ هێلانا چاندنا رووه‌كێ تویتنێ ل ئه‌ردێ چاندنێ یێ باش.
12 ـ راستڤه‌كرنا قانوونا باجا ئه‌ردی كود بیته‌ بارگرانیه‌ك ل سه‌ر جۆتیاری.
13 ـ دانان و ڤه‌كرنا پرۆژه‌یان ل كوردستانێ، كو دێ كۆنترۆلكرنێ ل سه‌ر بێكاریێ كه‌ت.
14 ـ نه‌هیلان و نه‌مانا گران نه‌رخی یا خراب و لێدانا ده‌ستێن بازرگانیێ ب قووتێ ملله‌تی دكه‌ن.
لێ مخابن هه‌ر چه‌نده‌ ئه‌ڤه‌ نه‌داخوازیێن مه‌زن بوون. وه‌ك هنده‌ك مافێن پێدڤی بوون ل دووڤ وی ده‌می. لێ بیرئانینا ناڤهاتی یا بێ ئه‌نجام بوو. عبدالكریم قاسم ل شوینا زمانێ دیالۆگێ ل سه‌ر ڤێ چه‌ندێ و ئاشتیێ بكاربینیت، تیپێن سۆپایێ ئیراقێ ڤرێكرنه‌ كوردستانێ و ب تۆپ و فرۆكه‌یان كوردستان تۆپباران كر و باژێر و باژێركێن كوردان سۆتن و خه‌لكانه‌ك ژخه‌لكێ مه‌ شه‌هید و برینداربوون و ده‌رڤه‌ده‌ربوون، ب مه‌ره‌ما ژناڤبرنا شۆره‌شا ئیلۆنێ كو ل 11/9/1961 چریسكێن خوه‌ هه‌لدابوون و ل سه‌رانسه‌ری كوردستانێ ڤه‌دان، له‌ورا چ ب ده‌ستێ ملله‌تێ كورد نه‌ما ژبلی به‌رده‌وامبوونا شۆره‌شا ئیلۆنێ كو ئه‌ڤه‌ بابه‌ته‌كێ دوور و درێژه‌ د رێبازا خه‌باتا بزاڤارزگاریخوازیا كوردی. ئه‌ڤجا بلا ئه‌ڤ سه‌ربۆره‌ ل گه‌ل سه‌ربۆرێن دی یێن رژێمێن ئیراقێ ب سه‌رێ كوردان ئینایین، ببنه‌ ئه‌گه‌ر و هانده‌ر بۆ ملله‌تێ كورد و به‌ر ب ئێكرێزیه‌كا خوتتر ڤه‌ بچین و پاراستنا هه‌موو ده‌ستكه‌فتیێن ملله‌تی و هه‌رێما كودستانێ بكه‌ین، ب ئیك دل و ده‌نگ و هه‌لویست، ل ژێر سیبه‌را ئالایێ كوردستانێ یێ پیرۆز و سروودا نیشتمانی (ئه‌ی ره‌قیب) و خوینا شه‌هیدێن هه‌رده‌م ساخ و سه‌ربلند و سه‌ر فه‌راز و پێشمه‌رگێن كوردستانێ یێن قاره‌مان، پارێزه‌رێن خاك وه‌لات و نیشتمان، سیمایێن ئاشتیێ و ئازادیێ.

محه‌مه‌د ئیبراهیم ئامێدی
مانشیت داخلى
(گه‌ر تێكرایا گشتى یێ سالانه‌ (400 هه‌تا 450) ملم باران بن و پێهه‌ل ستانده‌ره‌كێ باشه‌ و مه‌ترسیا هشكه‌سالیێ نامینیت)
رێژا بارینا به‌فر و بارانان كارتێكرنه‌كا مه‌زن یا هه‌یى ل سه‌ر ئاستێ ژین و ژیارێ، هه‌تا ل سه‌ر گه‌شه‌پێدانا چاندنێ و ژینگه‌هێ و به‌رهه‌مئینانا خوانێ، كو ل سه‌ر ئاستێ جیهانێ د سالا 2025 ئه‌م پێدڤى خوارنێ نه‌ بۆ (8,64) ملیار ئاكنجیان بهێته‌ دابینكرن، ئه‌ڤ چه‌نده‌ ژى دخوازیته‌ بارینا به‌فر و بارانان، وه‌ك ژێده‌ره‌كێ سه‌ره‌كى یێ ئاڤێ، سه‌خمه‌راتى دابینكرنێ بۆ وێ مه‌ره‌ما ناڤهاتى، هه‌روه‌سا كێماسیا ئاڤێ دزڤریته‌ هنده‌ك ئه‌گه‌رێن دى، زێده‌بارى نه‌بارینا به‌فر و بارانان، وه‌ك ژێكڤه‌كرنا فیزیاوى و كیمیاوى و یا بایۆلۆجى د ناڤ ئاخێ دا، و دیارده‌یا بیابانێ كو دبیته‌ ئه‌گه‌رێ لاوازبوونا (هه‌شت) ملیۆن هكتارێن ئه‌ردێ چاندنێ سالانه‌ ل جیهانێ، بۆ زانین ئاڤ ب ڤان جۆران ڤه‌ یا هه‌یى ل سه‌ر ته‌پا ئه‌ردى، وه‌ك هاتیه‌ به‌لاڤه‌كرن د گۆڤارا (ئغرۆتیكا یاچاندنێ ژماره‌ 75 یالوبنانی، ئاڤا شرین و ب كێرهاتى بۆ ژین و ژیارێ ل جیهانێ 2,5% ژ كۆما ئاڤێ یه‌، و ب تنێ 6% یا دروسته‌ و یا باشه‌ بۆ بكارئینانێ ل سه‌ر دو جۆران. (1) 58% ئاڤا ژێر ئه‌رده‌ (2) 0,02 ئاڤا به‌ردایه‌ ل سه‌ر ئه‌ردى كو 10 ده‌وله‌ت ل باكۆرێ ته‌پا ئه‌ردى 60% به‌هرا وان ژ ڤێ ئاڤێ یه‌، وه‌ك به‌لاڤه‌كرنا نه‌عادیلانه‌ یا ل سه‌ر ته‌پا ئه‌ردى و یێن دى ئانكو یێن مایی د بێ به‌هرن. به‌فر و باران ژ بنه‌مایێن سه‌ركینه‌ یێن ژینگه‌ها ئاڤى، و هێز و خورتكرنا ئاڤ و ئاڤدانێ و چاندنێ ل سه‌ر رێژا بارینێ دراوه‌ستیت، هه‌ر چه‌نده‌ ده‌ڤه‌رێن مه‌ دكه‌ڤنه‌ د هێلا بارانێن ده‌سته‌به‌ركى دا. لێ گه‌له‌ك سالان ژ ئه‌گه‌رێ نه‌بارینێ دیارده‌یا هشكه‌سالیێ دیار دبیت هه‌تا راده‌كێ هنده‌ك ژێده‌رێن ئاڤێ وه‌ك كانیان و بیرا هشك دبن، و ده‌خل و دان ناهێته‌ دورین، ئه‌ڤ چه‌نده‌ ژى كارتێكرنێ ل سه‌ر ژین و ژیارێ و داهاتیان و ئابووریا ده‌ڤه‌رێ دكه‌ت، له‌ورا هه‌ر ژ ده‌سپێكا وه‌رزێ زڤستانێ، خه‌لكێ مه‌ رۆژ بۆ رۆژ دووڤچوونا ده‌نگوباسێن كه‌شناسیێ و سه‌قایێ دكه‌ن، ب هیڤى و ئۆمێدێن بارینا به‌فر و بارانان و زه‌نگلا هشكه‌سالیێ، لێ نه‌ده‌ت, هه‌ژى گۆتنێ یه‌ بۆ نموونه‌ وه‌ك هاتیه‌ دیاركرن ژلایێ به‌شێ كه‌شناسیێ و سه‌قایێ ل رێڤه‌به‌ریا خزمه‌تێن چاندنێ ل رێڤه‌به‌ریا گشتی یا چاندنێ/دهوك، هشكه‌ سالیا دژوار ل وه‌رزێ سالا 2008ـ2009 سه‌ر ده‌ڤه‌رێ گرت بوو، كو تێكرایا گشتى یا بارانان 128,5 ملم باران بوون ل پارێزگه‌ها دهۆكێ و 95% ژ ده‌رامه‌تێ گه‌نمى و جه‌هى نه‌هاته‌ دورین ژبلی یێ ئاڤی، وه‌رزێ ئه‌ڤ ساله‌ 2020ـ 2021 تێكرایی گشتی 386 ملم باران كوهشكه‌ سالیه‌، به‌راورد د گه‌ل وه‌رزێ پار2020ـ 2019 تێكرای گشتی (5,881 ملم باران** بوو. هه‌ژى گۆتنێ یه‌ ل دووڤ زانینێن زانستى، ئه‌گه‌ر تێكرایا گشتى یێ سالانه‌ (400 هه‌تا 450) ملم باران بن و پێهه‌ل ستانده‌ره‌كێ باشه‌ و مه‌ترسیا هشكه‌سالیێ نامینیت ب تایبه‌تى ئه‌گه‌ر ل ده‌ڤه‌رێن ده‌رامه‌تێ گه‌نمى و جه‌هى لێ هاتبنه‌ چاندن و باران هه‌یڤانه‌ ل دووڤ پێدڤیا رووه‌كى بارن. ب تایبه‌تى ل هه‌یڤا دووماهیا وه‌رزی، وه‌كو هاتیه‌ گۆتن (ل ناڤبه‌را هه‌یڤا گولانێ و نیسانێ تاڤیه‌كا بارانێ بهاتره‌ ژ باگردانه‌كێ زێری ل سه‌رێ دیوانێ)، به‌رهه‌م دێ یێ باشبیت ب رێژه‌كا بلند دگه‌هیته‌ پتر ژ ملیۆن ته‌نان، ل دووڤ بێزانینان ژ وه‌زاره‌تا چاندنێ و ژێده‌رێن ئاڤێ یا حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ، به‌رهه‌مێ ئه‌ڤ ساله‌ دێ 600 هه‌تا 700 هزار ته‌نبن ژ ئه‌گه‌ری هشكه‌سالیێ. ئه‌ڤچا ئه‌گه‌ر چه‌رخێ بیستێ چه‌رخێ ململانێ و هه‌ڕه‌شێ و شه‌ڕێن گازێ بوون، چه‌رخێ 21 چه‌رخێ شه‌ڕێ ئاڤێ یه‌ و هه‌مى ده‌وله‌ت ل جیهانێ هه‌ولده‌ن ب دانانا سكرێن مه‌زن ل سه‌ر ژێده‌رێن ئاڤێ و چێكرن و بكارئینانا گه‌له‌ك جۆرێن ئامیرێن ئاڤدانێ و كۆلانا بیرێن ئاڤا ژێر ئه‌رد و دانان و چێكرنا هنده‌ك كه‌ره‌ستێن هه‌مه‌جۆر بۆ به‌رگریا هشكه‌سالیێ و چاندنا داروبارى و ده‌رامه‌تێ به‌رگرى هه‌بیت ل به‌رانبه‌رى هشكه‌سالیێ، زێده‌بارى گه‌فێن ده‌وله‌تێن هه‌ڤسوى بۆ هه‌ڤسویێن خوه‌ ژ ژێده‌رێن د ناڤ ئاخا وان دا, ب دانانا سكرێن مه‌زن و گوهۆرینا رى و رووبارێن ئاڤێ و شیفكا كو د به‌رژه‌وه‌ندیا وان دا بیت، و كێماسیا به‌ردانا ئاڤێ هه‌تا قووناغا برینێ . له‌ورا یا گرنكه‌ ئه‌م ژى هه‌ولبده‌ین كو مفایێ ژ ژێده‌رێن ئاڤا كوردستانێ بكه‌ین. ب هه‌مى شێوازێن سه‌رده‌م ێین تكنۆلۆجى و نه‌هێلین ئه‌و ئاڤا وان ژێده‌ران بێ مفا بچیت. هه‌ر چه‌نده‌ هنده‌ك بێنگاڤ ێین هاتینه‌ هاڤێتن د ڤى بیاڤى دا، لێ نه‌ د ئاستێ پێدڤى و داخواز و حه‌زان دایه‌. چونكى هه‌تا نوكه‌ سكرێن بچویك و ێین ئاخێ ب تنێ دهینه‌ چێكرن، هه‌ر چه‌نده‌ سكرێ دوكان و ده‌ربه‌ندیخان و دهۆكێ مه‌یێن هه‌یین، ئه‌ڤجا به‌فر و باران نعمه‌ته‌كه‌ ژ خودایى ژ ئه‌سمانان دهێته‌ خوارێ بۆ هه‌ر خودان رحه‌كێ ژ مرۆڤى و ئاژه‌لى هه‌تا ژینگه‌هێ و داروباری و هه‌مى رووه‌كان وه‌ك كه‌رتێ چاندنێ. هیڤیخوازین ژ ڤێ نعمه‌تێ بێ به‌هر نه‌بین.