مژارا زمانی و گرنگیا ستانداركرنا وی سوحه‌به‌تا هه‌می سازی و دیوانێن مه‌هه‌میانه‌، نه‌خاسمه‌ ته‌خا ره‌وشه‌نبیر و رۆناكبێران، چونكو ئه‌و ده‌سته‌ یێ هه‌می ده‌رگه‌هان دقوتیت و ئه‌ڤه‌ چه‌ندین سال بۆرین ل سه‌ر فێركرن و خویندنا به‌ربابێن نها یێ گه‌نج و زارۆیێن مه‌. ئه‌ڤجا ئه‌ڤ ئه‌ركێ دانانا كۆمكاره‌كا زانستی بۆ زمانێ ستاندار ئه‌ركێ كێ یه‌ كی بجهبینیت؟ دا به‌رێ خوه‌ بده‌ینێ نه‌خاسمه‌ كو ئه‌ڤرۆ هه‌لكه‌فتا روَژا جیهانی یا زمانێ دایكێ كو رێككه‌فتی یه‌ ل 21 مه‌ها شواتێ. ئێك ژ كه‌ساتی و وه‌لاتیێن كورد ژی دلیڤه‌كا گرنكه‌ كو ل ڤێره‌ ئاماژه‌ پێ بهێته‌ كرن، هه‌لویستێ مسعود بارزانی یه‌ وه‌ك سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ، كو ب راستی مرۆڤ بۆ وژدان بێژیت، ژبلی هندێ كو ئه‌ركه‌كێ فه‌رمی یه‌ هه‌سته‌كێ دلسۆز و خه‌مخۆره‌ بوَ به‌ر ب زمانه‌كێ كوردی یێ دایك و یێ ستانده‌ر و ئێكگرتی بوَ خواندنێ و نڤیسینێ، دخوازم بۆ ڤێ هه‌لكه‌فتێ دیار بكه‌م. ده‌مێ د كۆمبوونه‌كا به‌رفره‌ه دا ل گه‌ل مامۆستا و دكتۆریێن زانكۆیا دهۆكێ ل سالا 2006 كه‌ره‌مكر بوو كو ((پێدڤیه‌ مامۆستایێن زانكۆیێ پێكۆلینێ بكه‌ن ژ بوَ زمانه‌كێ ئێكگرتی ل هه‌ر چار پارچێن كوردستانێ، چونكو مه‌ كوردان ل ده‌سپێكێ ئه‌لیفبایه‌كا ئێكگرتی نینه‌ و كورد د ئێكودو ناگه‌هن یان فام ناكه‌ن ده‌مێ د گه‌لئێكودو دئاخڤن وه‌كو كه‌ر و لالان لێ دهێن))، هه‌ر وه‌سا ل ده‌مێ د په‌یڤا خوه‌ دا ل كوَنگرێ سی یێ میزۆپۆتامیا/دهۆك ل 27 چریا ئێك 2011 هاتی كو: ((ب راستی ئێك ژ وان به‌رسینگگرتنا هه‌ر نه‌ته‌وه‌یه‌كێ ئه‌وه‌ كو زمانێ خوه‌ هه‌بیت, نه‌ ب تنێ كورد. مه‌ زاراڤێن جودا یێن هه‌یین, عه‌ره‌بان ژی یێن هه‌ین, توركان ژی یێن هه‌ین, فارس و ئه‌لمانان و هه‌موو ملله‌تێن جیهانێ یێن هه‌ین, لێ هه‌موویان زمانێ خواندن و نڤیسینێ یێ هه‌ی, پێدڤیه‌ مه‌ كوردان ژی زمانێ خواندن و نڤیسینێ هه‌بیت، لێ ئه‌ڤه‌ كارێ بسپۆرانه‌, پێدڤیه‌ بسپۆر ژ بوَ مه‌ ڤی كاری دروست بكه‌ن, چه‌ند ده‌م ژی پێ بچیت نه‌ ئاریشه‌یه‌, لێ ئه‌ز هیڤیدارم د ژیانا خوه‌ دا ده‌ستپێكا ڤێ پێنگاڤێ ببینم كو ئه‌م چه‌ند بنگه‌هێن زمانێ كوردی بوَ خواندن و نڤیسینێ بدامه‌زرینین)). ئه‌ڤجا تشته‌كێ خۆیه‌ كو ل سه‌رانسه‌ری جیهانێ هه‌ر ملله‌ته‌ك شانازیێ و سه‌رفه‌رازیێ ب زمانێ خوه‌ دبه‌ن, ئه‌م ژی ملله‌ته‌كین ژ ملله‌تێن جیهانی, خودانێ خوه‌ ڤی سامانێ زمانێ كوردی یێ ره‌سه‌ن و دیرینین و شانازیێ پێ دبه‌ین، هیڤیخوازین ئه‌ڤ هه‌لۆیستێ هۆسا دلسۆز و خه‌مخۆر بیته‌ جهێ به‌رپرساتی و دووڤچوون و پیته‌پێدانێ و كارێ لایه‌ن و جهێن شۆله‌ژێ. چنكو زمان شه‌نگستێ مان و پێشڤه‌برنا ملله‌تانه‌ و درووشم و ناسناما ملله‌تی یه‌ و ئێكه‌ ژ ره‌گه‌ز و بنه‌مایێن نه‌ته‌وه‌یی یێن سه‌ره‌كی یێن ده‌وله‌تبوونی یه‌. وه‌ك خاك و وه‌لات و نیشتیمان و ئالا و سروودا نیشتیمانی.. . هتد. هه‌ژی گۆتنێ یه‌ كو به‌ری پتر ژ 100سالان بزاڤ و هه‌ولدان یێن هاتینه‌ كرن بوَ ڤێ مه‌ره‌مێ ژ لایێ گه‌له‌ك شاره‌زا و پسپۆران ڤه‌. هه‌ر ژ بنه‌مالا به‌درخانیا ل سالا 1898 هه‌تا ڤی سه‌رده‌می و هه‌ستێ و بایه‌خێن به‌رده‌وام یێن سه‌رۆك بارزانی. لێ ئه‌م هه‌روه‌كو خوه‌ینه‌، پێنگاڤێن كاریگه‌ر مه‌ نه‌هاڤێتینه‌ بۆ بجهئینانا خه‌ونا سه‌رۆك بارزانی د بیاڤێ زمانی دا، هه‌ر چه‌نده‌ زمانێ كوردی یێ فه‌رمی یێ دوویێ یه‌ ل عیراقێ و زمانێ فه‌رمی یه‌ ل هه‌رێما كوردستانێ. لێ ئه‌م هه‌ر پێدڤی زمانه‌كێ ستانده‌رین وه‌كو هاتیه‌ دیاركرن د حه‌ز و مرادا سه‌رۆك بارزانی دا.

ئێكه‌تا قوتابیێن كوردستانێ هه‌ره‌ ئه‌و ئێكه‌تیا تێكۆشه‌ر و خه‌باتكه‌را جارانه‌ ژ بوَ به‌رهه‌ڤكرن و ده‌رچوونا خورته‌مێر و عه‌گید و شۆره‌شگێران بوَ وه‌رگرتنا به‌رپرسایه‌تیا خاك وه‌لات و نیشتیمان و حوكمرانیێ یه‌. رۆلێ قوتابی و لاوان یێ گرنگ و كاریگه‌ره‌ وه‌ك شه‌نكستێ پێشڤه‌برنا ملله‌تی و به‌رهه‌مێ بزاڤا رزگاریخوازیا كوردی و ل دووڤ رێنما و شیره‌تێن بابێ مه‌زن بارزانی مسته‌فا و پشتی حه‌فت سالان ژ دامه‌زراندنا پارتی دیمۆكراتی كوردستان. ل (18-2-1953 ) ئێكه‌تیا قوتابیێن كوردستانێ ل گه‌ل لاوێن كوردستان هاتنه‌ دامه‌زراندن ب گرێدانا ئێكه‌مین كۆنگرێ دامه‌زاندنێ ل ژێر درووشمێ (خه‌باتا بێ راوه‌ستان بۆ پاراستنا مافێ گه‌ل و قوتابیانی كوردستان) وه‌ك پێدڤیه‌كا گرنك و دیرۆكی د بیاڤێ بزاڤ و خه‌باتا ملله‌تێ كورد و پێشكه‌فتنێن جیهانێ دا. له‌ورا كاروانێ خه‌باتێ ده‌ستپێكر ب گرێدانا 13 كۆنگران و پشكداری د شۆره‌ش و سه‌رهه‌لدانا دا وه‌ك پێشمه‌رگه‌ی د به‌رۆكێن شه‌راندا دژی رژێمێن دكتاتۆر و ره‌گه‌زپه‌رست وه‌ك شۆره‌شا ئیلۆنێ 1961 و گولانێ 1976 و سه‌رهه‌لدانا جه‌ماوه‌رێ كوردستانێ یا پیرۆز ل بهارا1991. هه‌ر وه‌سا ب كارێ رێخستنا و هۆشه‌مه‌ندیا نه‌ته‌وه‌یی د ناڤ ملله‌تی دا د رۆژێن سه‌خت و دژوار رابوون و تووشی گرتنێ زیندانیێ و ئاشكه‌نجه‌دانێ و مشه‌ختبوونێ بوون حه‌تا سێداره‌دانێ و ل ده‌رڤه‌ی وه‌لاتی وه‌ك بالیۆزێ كوردان بۆ گه‌هاندنا ده‌نگێ ملله‌تی بۆ جیهانێ و ل كۆچا ملیۆنی ب رۆلێ راگه‌هاندنه‌كا ئه‌كتیڤ رابوون ب تایبه‌تی ل گه‌ل رێكخراوێن بیانی و شلۆڤه‌كرنا دۆزا كوردی. ژماره‌ك مێرخواز اژ ئه‌نداما بوونه‌ قوربانی د رێیا به‌رگریێ دا و پاراستنا ناسناما كوردایه‌تیێ وه‌كو شه‌هید مه‌ئموون ئه‌لدباغ، سمكۆ ئامێدی، رێبه‌ر مه‌لا حسێن، محه‌مه‌د پێنجه‌وینی. عه‌بدولخالق سپینداری، عه‌لی عادل. له‌یلا قاسم، كوردستان سالح، كو ئه‌ڤرۆ ب رێز و نه‌واز ش ڤه‌ بوَ دراوه‌ستین. ئه‌ڤرۆ ژی قوتابیێن خۆشتڤی ب جل و به‌رگێن پێشمه‌رگانه‌ ل قوتابخانا و زانكۆ و په‌یمانگه‌هان یێن ئاماده‌نه‌ بۆ شه‌ڕێ دژی داعش مل ب ملێ پێشمه‌رگه‌ی ڤه‌ ل به‌رۆكێن شه‌ری. ل دووڤ په‌یڤا زێرینا بارزانیێ نه‌مر مسته‌فا (قوتابی سه‌رێ رمێنه‌ د هه‌می شۆره‌ش و سه‌رهه‌لدانا ن دا) و (لاوێن كوردستانێ شیرها پیلاینه‌). ئه‌ڤجا بلا بیره‌وه‌ریا (63 ) سالی ببیته‌ هانده‌ره‌ك بۆ بلندكرنا ئاستێ زانستێ و زانینێ و خوه‌ئاماده‌كرن بوَ پشكداریێ د پرۆسا ریفراندومێ و بده‌ستڤه‌ئینانا مافێ خوه‌ یێ ره‌وا و هه‌می بزاڤ و شیانان ته‌رخان بكه‌ن د هێلێن كار و خه‌باتێ دا بوَ راگه‌هاندنا دوله‌تا كوردی.
پیرۆزبیت سالیا دا 63 سالی یا دامه‌زراندنا ئێكه‌تیا قوتابیانی كوردستان و یا لاوێن كوردستانێ ل هه‌می لاو و قوتابیێن خۆشتڤی. ب ئانه‌هیا خودایێ مه‌زن دلۆڤان و هه‌ستێ سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ مسعود بارزانی یێ دلسۆز وخه‌مخور و خه‌لكێ كوردستانێ یێ شه‌رفمه‌ند ب هه‌می ته‌خ و چینان ڤه‌ و ئاین و ئۆلان ڤه‌ و پێشمه‌رگێن قاره‌مان پارێزه‌رێن گه‌ل و وه‌لات سیمایێن ئاشتی و ئازادیێ. ل بیره‌وریا دهێت دێ ل ژێر سیبه‌ر و ئالایێ ده‌وله‌تا كوردستانێ بیت.

ئه‌ڤروَ وه‌كو ئه‌م هه‌می دزانین حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ بوَ ده‌مێ پتر ژ دو سالان یا تووشی گه‌له‌ك ئاریشه‌ و گرفتاری و قه‌یرانان بووی، هه‌ر ژ قه‌یرانا دارایی و نه‌هنارتنا بوَدجا هه‌رێما كوردستانێ و برینا مۆچێ فه‌رمانبه‌ران ژ لایێ حوكمه‌تا عیراقا فیدرال ڤه‌ و نزمبوونا نه‌رخێ ئێك به‌رمیلا گازێ شه‌ڕێ داعش ئه‌وێ ل سه‌ر هه‌رێما كوردستانێ هاتیه‌ سه‌پاندن و ب درێژاهیا 1050 كم، پێشمه‌ركێن قاره‌مان یێن شه‌رێ داعش دكه‌ن وه‌ك تاكه‌ هێز پێدڤی گه‌له‌ك مه‌زاختنایه‌، قه‌یرانا سیاسی و هێشتا رێخستنا مالا كوردی نه‌ د ئاستێ پێدڤی دا یه‌ لاوازیا ژێرخانا كوردستانێ. داهاتێن هه‌یڤانه‌ گه‌له‌ك كێمترن ژ خه‌رجیان، بارودۆخێن ده‌وله‌تێن هه‌ڤسۆیی یێن خراب و هه‌ستیار د ناڤبه‌را به‌غدا و هه‌ولێرێ دا هه‌تا نوكه‌ ئاریشه‌ و ئاسته‌نگێن هه‌ین ئه‌ڤنه‌ هه‌می به‌رپرسایه‌تی و بارێ حوكمه‌تا هه‌رێمێ یێ گرانكری، نه‌بوونا بۆدجێ و داهاتیێن كێم بوونه‌ ئه‌گه‌رێ نه‌بوونا موَچه‌یی و راوه‌ستاندنا پرۆژان و ئه‌م كورد دبێژین (گرارا رۆهن ژ كێم دانی یه‌) لێ سه‌ره‌ رایی ڤێ چه‌ندێ هه‌یكه‌لێ حكومی ب هه‌می وه‌زاره‌تان و پێكهاتیا و پێكه‌ه و داموده‌زگه‌هان یا برێڤه‌ دبه‌ت و یێن ب ئه‌ركێ خوه‌ رادبن ل به‌رانبه‌ری وه‌لاتیان و پاراستنا خاك وه‌لات و نیشتیمان و به‌رده‌وامبوونا ئارامی و سه‌قامگێریێ یا پێدڤی یه‌ ئه‌م هه‌می دهاریكاربین و ب سه‌بر و ته‌حمول بین، چنكو پشتی هه‌ر ته‌نگاڤیه‌كێ سه‌ركه‌فتن و نه‌جاتبوونا هه‌یی، پێخه‌مه‌ت ده‌ربازبین ژ ڤێ قووناغا هه‌ستیار و قورس قه‌ده‌رێ ملله‌تێ كورد ئه‌ڤه‌ و حوكمه‌ت وه‌ك دایوبابانه‌ نه‌ڤێت چ زیان و خرابی ب گهیه‌ وه‌لاتیێن خوه‌. له‌ورا حوكمه‌ت یا ته‌قه‌شفێ دكه‌ت و خه‌رجیا یاكیم دكه‌ت و پلانه‌كا دارایی یا دانیت ل دووڤ داهاتیا و بارودۆخان.
وه‌لاتی ژی یێ حه‌قه‌ چنكو پرانیا خه‌لكێ كوردستانێ پالپشتا وانه‌ ل سه‌ر مۆچێ هه‌یڤانه‌یه‌ بوَ رێڤه‌برنا ژین و ژیارا خوه‌ و هنده‌ك یێن د ده‌راڤه‌كێ ته‌نك دا ب تایبه‌تی ئه‌گه‌ر كرێداربیت و خودان ژماره‌كا زارۆ و قوتابیان بیت و قستێن هه‌مه‌جۆر ل سه‌ربن. زێده‌باری ئاریشێن نه‌بوون و لاوازیا ده‌سته‌به‌كرنا پێدڤیێن رۆژانه‌ ژبه‌ر هه‌بوونا ته‌خه‌كا فه‌قیر و هه‌ژار و ئاریشێن سه‌ر ڤی ده‌می و هه‌كه‌ كازنده‌ و گه‌له‌یێ كرن یا پێدڤی یه‌ لێنه‌گرن و یێن شیان هه‌بن د هاریكاربن و سیسته‌مه‌ك بوَ دابینكرنا مۆچان هه‌بیت.
عیسێ ده‌لا ژی یێ حه‌ق بوو ل ده‌مێ گۆتی: میرم بۆری. ئه‌ڤه‌ 25 سال بۆرین ل سه‌ر پێكئینانا حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ. هه‌ر چه‌نده‌ گه‌له‌ك ده‌ستكه‌فتی و كارێن باش و گرنك یێن ئه‌نجامداین د گه‌له‌ك بیاڤان دا هه‌ر ل سه‌ر ئاستێ ناڤخوه‌یی و ده‌رڤه‌ یێ هه‌رێمێ و یێ دیپلۆماسی هه‌تا به‌رگری ژ گه‌لێ كوردستانێ و هه‌ولدان بوَ به‌ر ب پاشه‌روَژه‌كا گه‌شتر. لێ د بیاڤێ موكومكرنا ژێر خانه‌كا ئابووری یا خۆرستی دا چ پێنگاڤێن پراكتیكی نه‌هاتنه‌ هاڤێتن كو ل قووناغێن وه‌كو ئه‌ڤرَو پالبشتیێ ل سه‌ر بكه‌ین، بۆ نموونه‌ ل پارێزگه‌ها دهوَكێ پرۆژێ خودانكرنا مریشكا ل سێمێلێ ل به‌ده‌لیا
هاته‌ راوه‌ستاندن وه‌ك پێنجه‌مین پرۆژه‌ ل ده‌ڤه‌را رۆژهه‌لاتا ناڤین مه‌ هه‌میان پشتگوهێ خوه‌ ڤه‌ هاڤێت. هه‌روه‌سا سه‌باره‌ت كارگه‌ها ته‌علیبێ و كارگه‌ها جلوبه‌رگێن كوردی و كارگه‌ها سپیاتیێ ل سێمێلێ. ل سالا 2011 كۆمپانیا سافی یا سپییاتیێ قه‌ستا پارێزگه‌ها دهۆكێ كر بۆ دانانا مه‌زنترین پرۆژێ خودانكرنا شه‌ش هزارسه‌رێن چێلێن شیری و گۆشتی و پیشه‌سازیا سپییاتیا هه‌تا نوَكه‌ ج دیارنینه‌. هه‌روه‌سا دانانا كارگه‌ها چیكرنا چیمانتۆیێ ل به‌رێ بهار. له‌ورائه‌گه‌ر ئه‌ڤ پرۆژه‌ و یێن پارێزگه‌هێن دی یێن هه‌رێما كوردستانێ كه‌فتبانه‌ كاری و به‌رهه‌مئینانێ و ل جاتی هنده‌ك پرۆژێن موَل و ماركێت و پاركان.. . هتد، پرۆژێن پیشه‌سازی و چاندنێ و ده‌رمانسازی و بینه‌سازی.. . هتد هاتبوونه‌ دانان دا قه‌یرانا دارایی گه‌له‌ك یا سڤك بیت ل سه‌ر وه‌لاتی. لێ سه‌رایی ڤێ هه‌میێ. بلا ئه‌م پشتراست بین ماده‌مكی ئه‌م خودان حوكمه‌تین و سه‌رۆكه‌كێ دلسۆز و خه‌مخۆر و په‌رله‌مان و چڤاتا وه‌زیرانین. دگه‌شبینین ب وان پێنگاڤێن دهێنه‌ هاڤێتن و ئه‌نجامێن كۆمبوونا سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ مه‌سعود بارزانی ل گه‌ل لایه‌نێنن حزبی ل رۆژا 26-1-2016 و ده‌ستنیشانكرنا ده‌مێ جێبه‌جێكرنا بریاران. هه‌روه‌سا كۆمبوونێنن سه‌رۆكێ جڤاتا وه‌زیران نێجیرڤان بارزانی ب تایبه‌تی كۆمبوونا رۆژا 27-1-2016 و پێكئینانا لژنێن بالا بۆ دووڤچوونێ و جێبه‌جێكرنا بریاران و سه‌ره‌دانا وی بۆ شانده‌كا بالا ل رۆژا31-1-2016 بوَ به‌غدا. ل دوایی بلا ئه‌م هه‌می پێكڤه‌ د سه‌نگه‌ره‌كی دابین ده‌ست د ناڤ ده‌ستی دا بۆ به‌رگریا قه‌یرانا دارایی. چنكو ئه‌م هه‌می یێن د ئێك پاپۆرێ دا ب ئێك هه‌لۆیست و ئارمانج. دابگه‌هینه‌ كنارێ ئێمن نه‌خاسمه‌ ئه‌م یێن به‌ر ب ریفراندومێ ڤه‌ دچین و دامه‌زراندنا ده‌وله‌تا كوردی و ل بیرامه‌بیت خه‌لكێ ئیسرائیلی وه‌ك وه‌لاتی حه‌فت سالان مانه‌ ل بن ته‌نه‌كا و خیڤه‌تا تابووینه‌ ده‌وله‌ت. وه‌ها ئه‌ڤه‌ باشۆرێ سودانێ و كۆسۆڤۆ و ته‌یموور وئه‌ریتیریا بوونه‌ ده‌وله‌ت و ئه‌ندام ل نه‌ته‌وه‌یێن ئێكگرتی و كه‌ته‌لۆنیا ژی یا به‌ر ب ڤێ چه‌ندێ ڤه‌ دچیت و دێ گوهۆۆینێن رۆژهه‌لاتا ناڤین و بۆرینا 100 سالان ل سه‌ر په‌یمانا ساكس پیكۆ. كوردان دی سه‌نگ و رۆل و به‌ هرا خوه‌ هه‌بیت.

هه‌ر وه‌لاته‌كێ به‌ر ب ده‌وله‌تبوونێ ڤه‌ چووی گه‌له‌ك ره‌گه‌ز و بنه‌مایێن هاریكار و پالپشت هه‌بوون، د گه‌له‌ك بیاڤان دا و ل ئاستێن به‌رز و گرنك. ل سه‌ر ئاستێ ناڤخوه‌یی و ده‌رڤه‌ وه‌ك هیڤی و ئۆمێدێن نه‌ته‌وه‌یی كو ملله‌تێ كورد خودانێ خوه‌ گه‌له‌ك وان ره‌گه‌ز و بنه‌مایانه‌. په‌یاما سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ مه‌سعود بارزانی، ب هه‌لكه‌فتا سه‌رێ سالا نوو 2016 كو به‌ر ب ریفراندومێ ڤه‌ بچین ل سه‌رانسه‌ری كوردستانێ، یا سه‌ربه‌خوه‌یێ و راگه‌هاندنا ده‌وله‌تا كوردی وه‌ك په‌یامه‌كا ئێكرێزی و ئاماده‌بوون و مفایان ژ گوهۆرینێن ده‌ڤه‌را رۆژهه‌لاتا ناڤین و یێن ده‌وروبه‌ر بكه‌ین و دئینیته‌ بیرا مه‌ روَژا 3-7-2014 ل په‌رله‌مانێ كوردستانێ هاتیه‌ ئه‌نجامدان ب پشكداریا سه‌روك بارزانی سه‌رۆكێ هه‌رێمێ وه‌ك روَژه‌كا دیرۆكی یه‌ ب گۆتار و هه‌لویستێ وی یێ خه‌مخۆر یێ به‌ر ب ده‌وله‌تبوونا كوردی، كو رۆژه‌ك بهێته‌ ده‌ستنیشانكرن بۆ ئه‌نجامدانا پرۆسێسا ریفراندومێ. ب مه‌ره‌ما راگه‌هاندنا سه‌ربه‌خوه‌یا ملله‌تێ كورد و دامه‌زراندا ده‌وله‌تا كوردی. له‌ورا ریفراندوم گرنكترین بنه‌مایێ ده‌وله‌تبوونێ یه‌ وه‌ك حه‌ز و ئیرادا ملله‌تێ كوردان. پێدڤیه‌ جیهانێ رێزێ لێ بگریت. ئه‌م ژی وه‌ك ملله‌تێ باشۆرێ سودانێ و ته‌یمۆرا روَژهه‌لات و كوَسۆڤۆ و ئه‌ریتیریا و كه‌تولۆنیا ژی یا بزاڤێ دكه‌ت بۆ سه‌ربه‌خوه‌یێ. جهێ دلخۆشیێ یه‌ ئه‌ڤرۆ (34) ده‌وله‌تێن ئیسلامی ب سه‌ركێشیا سعوودیێ پشته‌ڤانیا ده‌وله‌تا كوردی دكه‌ن. زێده‌باری ژماره‌كا باش یێن ده‌وله‌تێن مه‌زن كو یا دیاره‌ ژ هه‌لۆیست و په‌یوه‌ندیێن وان ل گه‌ل هه‌رێما كوردستانێ وه‌ك ئه‌مریكا كو 60% ژ سیناتۆرێن ئه‌مریكی پشته‌ڤانن، هه‌ر وه‌سا سه‌باره‌ت رۆسیا. لێ گرنكترین ره‌گه‌ز و بنه‌مایێ ئێكرێزی و ئێكهه‌لویست و ئێكده‌نگ و گۆتارا سیاسی یا ملله‌تێ مه‌یه‌ و موكومكرنا سه‌نگه‌رێ به‌رگری و به‌ره‌ڤانیێ ب هه‌می پارت و ئول و نه‌ته‌وان ڤه‌ ب ئێك دل و جان و رێكخستنا مالا كوردی بۆ ڤێ مه‌ره‌ما ره‌وا. زێده‌باری ئه‌ڤان خالێن ل خوارێ:
1ـ په‌یوه‌ندیێن ل گه‌ل حوكمه‌تا عیراقێ یا ناڤه‌ندی و هه‌لۆیستێ وێ حوكمه‌تێ بوَ بریارا سه‌ربه‌خوه‌یێ د ڤان قه‌یران و بارودۆخێن نها دا و هه‌بوونا هزرا پارچه‌كرنا عیراقێ ل سه‌ر سێ پارچه‌یان، سونی و شیعی و كوردی، ئه‌رێ چو روودان دێ هێنه‌ ئه‌نجامدان هێرشێن عه‌سكه‌ری و به‌رگری. ئانژی رازه‌مه‌ندی و باوه‌ری و پالپشتی. هه‌ر وه‌سا سه‌باره‌ت داعش و ئارمانجێن وان ل ده‌ڤه‌رێ.
2ـ ده‌وله‌تێن هه‌ڤسوو ب تایبه‌تی توركیا كو ل دووڤ ژێده‌رێن میدیایی هه‌لۆیسته‌كێ ئه‌رێنی یه‌ به‌روڤاژی هه‌لویستێ ئیرانێ هه‌تا نوكه‌.
3ـ كۆمكارا عه‌ره‌بی و ئاستێ هه‌لۆیستی و رازه‌مه‌ندیێ.
4ـ بزاڤا ده‌وله‌تا ئیسرائیلی بۆ هه‌ولدانا كۆچكا سپی بوَ رازه‌مه‌ندیێ ل سه‌ر سه‌ربه‌خوه‌یا كوردان. زێده‌باری بزاڤا دیپلۆماسیا كوردی.
5ـ پشته‌ڤانیا جڤاكێ شارستانی ل جیهانێ ب ده‌وله‌ت و رێكخراڤه‌ یێن سیاسی و مرۆڤاتی و جه‌ماوه‌ری و پیشه‌یی و خورتكرنا كارێ دیپلۆماسی.
6ـ رۆل و هه‌لۆیستێ نه‌ته‌وه‌یێن ئێكگرتی یێ كاریگه‌ر و پالپشتیێ كو ژ ره‌گه‌ز و بنه‌مایێن هه‌ره‌ گرنكه‌، هه‌ر وه‌سا سه‌باره‌ت ئێكه‌تیا ئورۆپی.
7ـ شه‌رعیه‌تا ده‌ولی یێ مافێ ره‌وا و چاره‌نڤیسێ سه‌ربه‌خوه‌یا نه‌ته‌وه‌ و ملله‌تان وه‌ك ملله‌تێ كورد. ل دووڤ برگا ئێكێ و مادێ ئێكێ ژ پشكا ئێكێ ژ په‌یمانا نیڤده‌وله‌تی. یا تایبه‌ت ب مافێن مه‌ده‌نی و سیاسی كو ل سالا1979 هاتبوو مۆركرن ژ لایێ 149 ده‌وله‌تا و عیراق ئێك ژ وان ده‌وله‌تانه‌. هه‌ر وه‌سا برگا 13 ل مادێ هه‌مان په‌یمان دا هاتبوو دیاركرن (ل سه‌ر ده‌وله‌تێن به‌ژدار د ڤێ په‌یمانێ دا. ل گه‌ل ده‌وله‌تێن به‌رپرساتیا كارگێریا هه‌رێمان دكه‌ن و حوكمێ ئوتۆنۆمی نه‌ وه‌رگرتی و هه‌رێمێن ژێر (الوصایه‌). بگه‌هنه‌ ئه‌نجامدانا بریارا چاره‌نڤیسی ئه‌ڤ مافه‌ جهێ رێزێ بیت ل دووڤ یاداشتناما نه‌ته‌وه‌یێن ئێكگرتی.
8ـ په‌یمانا سیڤه‌ر ئه‌وا هاتیه‌ مۆركرن ل 10-8-1920و ل دووڤ بڕكێن62-63-64یێن په‌یمانێ, یێن دانانا كیانه‌كێ سیاسی یێ كوردی ل ده‌ڤه‌رێ و مۆركرنا پرۆژێ حوكمێ ئوتۆنۆمی ژ لایێ ده‌وله‌تێن هه‌ڤپه‌یمان ڤه‌ (بریتانیا و فرنسا و ئیتالیا) بۆ وان ده‌ڤه‌ران ئه‌وێن به‌هرا پتر كورد لێ هه‌ین و تێدا دژین و دكه‌ڤنه‌ رۆژهه‌لاتێ رووبارێ فورات و باشۆرێ توخیبێ توركی ل گه‌ل سووریا و ناڤبه‌را هه‌ردو رووباران.
9ـ گوَهورینێن رۆژهه‌لاتا ناڤین و نه‌هێلانا رژێمێن دكتاتۆر و به‌ر ب رژێمێن دیمۆكراسی ل ده‌ڤه‌رێ ب سه‌رپه‌رشتیا ئه‌مریكا و ده‌وله‌تێن هه‌ڤپه‌یمان.
10ـ بزاڤا رزگاریخوازیا كوردی یا دوور و درێژ یا پر شۆره‌ش و سه‌رهلدان و داستان و قوربانی و جانفیدایی ب هزاران هزار شه‌هیدێن سه‌ر بلند و هه‌رده‌م ساخ و خه‌باتا ملله‌تێ كورد و رۆژێن سه‌خت دژوار ل ژێر هه‌می جۆرێن كارێن نه‌ شه‌رعی نه‌ مرۆڤاتی هه‌تا قووناغا جینۆسایدیێ. سه‌خمه‌راتی بده‌ستڤه‌ئینانا مافێ خوه‌ یێ ره‌وا.
11ـ دانانا ده‌وله‌تا كوردی نه‌ كاره‌كێ نوویه‌ ل جه‌م كوردان د ڤی چه‌رخی دا. د كه‌ڤن دا كورد خوه‌دی ده‌هان ده‌وله‌ت و میرنشینان بوون ب 2500 سالان به‌ری زایینی ب هه‌بوونا ده‌وله‌تا كوردی ب ناڤێ ده‌وله‌تا لۆلۆ 140 سالان حوكم یێ كری ل ده‌ڤه‌را هه‌لمان و زه‌هاو هه‌تا ده‌ڤه‌را هه‌كاری و دوایی ده‌وله‌تا كوردی كۆمارا كوردستان ل 22-1-1946 هاتبوو دامه‌زراندن ل مهابادێ. ئه‌ڤرۆ ژی حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانا عیراقێ حوكمه‌ته‌كا نموونه‌یی یه‌ ل ده‌ڤه‌رێ ل سه‌ر ئاستێ ناڤخوه‌ و ده‌رڤه‌ وه‌ك تاقیكه‌هه‌كا ئێكانه‌ و نموونه‌یی 33 قونسلخانه‌ یێن كار دكه‌ن ل هه‌ولێرا پایته‌خت. زێده‌باری هزاران كۆمپانیێن هه‌مه‌جۆر و رێكخراوان و یا شه‌ڕی و به‌رگریێ و خه‌باتێ دكه‌ت د سێ به‌رۆكان دا. یێ شه‌ڕی و یێ ناڤخوه‌یی و یێ دیپلۆماسی وه‌كو یادیار و ئاشكه‌را ا جه‌م هه‌میان.
12ـ ژمارا ئاكنجیێن كورد نێزیكی 50 ملیۆنانه‌، چاره‌مین نه‌ته‌وه‌ ل ده‌ڤه‌را رۆژهه‌لاتا ناڤین پشتی نه‌ته‌وا عه‌ره‌بی و توركی و فارسی, ئێكه‌مین نه‌ته‌وانه‌ هه‌تا نوكه‌ بێ ده‌وله‌تن ل جیهانێ.
13ـ ژێرخانا موكوم خورستی و مه‌زاختنا داهاتێن سروشتی ژ گاز و غازان هه‌تا چاندن و پیشه‌سازی و پرۆژێن زه‌به‌لاح د هه‌می بیاڤان دا ل گه‌ل تكنۆلۆجیا سه‌رده‌م.
14ـ ره‌ڤه‌ندا كوردی ل ده‌وله‌تێن جیهانێ وه‌ك بالیۆزێن ملله‌تێ كورد و رۆلێ وان ل گه‌ل جڤاكێ نێڤده‌وله‌تی د ڤی بیاڤی دا. هه‌ر وه‌سا سه‌باره‌ت كه‌ساتیێن ب ناڤوده‌نگ یێن كورد و یێن بنیات كورد ل جیهانێ.
15ـ پێشمه‌رگێ كوردستانێ یێ قاره‌مان پارێزه‌رێن خاك وه‌لات نیشتیمانی كوردستان. سیمایێن ئاشتی و ئازادی و سه‌ربه‌ستیێ و تاكه‌ هێز ه‌ل جیهانێ شه‌ڕێ داعشێ دكه‌ت.
16ـ سه‌ربه‌خوه‌یا ئابووری و بازرگانیه‌كا خورت و موكومكرنا په‌یوه‌ندیان ل گه‌ل كۆمپانیێن جیهانێ و ڤه‌كرن و خۆشكرنا ری و رووبارا بوَ هاتنوچوونێن بازرگانی ل گه‌ل میترۆ و شه‌مه‌نده‌فر و فرۆكان ل كوردستانێ.
ئه‌ڤرۆ ئه‌م هه‌می ب وه‌فاداری و رێزگرتن و ڤیانێ رۆلێ سه‌رۆكێ هه‌رێمێ تۆمار دكه‌ین د به‌رپه‌رێن تۆمارا دیرۆكی دا و هه‌لۆیستێ وی یێ دلسۆز و خه‌مخۆر و هاڤێتنا ڤان پێنگاڤێن پیرۆز و دیرۆكی. هه‌روه‌سا هه‌لویستێ ده‌سهه‌لاتا كوردی و خه‌لكێ كوردستانێ یێ شه‌رفمه‌ند. ب ته‌خ و ئول و چین و رێكخراو و سه‌ندیكا و ئێكه‌تیان ڤه‌ ب هیڤیا سه‌ركه‌فتنه‌كا مه‌زن ب ده‌ستخوڤه‌ بینین ل رۆژا ریفراندومێ بۆ سه‌ربه‌خوه‌یێ و راگه‌هاندنا ده‌وله‌تا كوردی.

تشته‌كێ فه‌ر و جوان بوو كو رێڤه‌به‌ریا گشتی یا ره‌وشه‌نبیری و هونه‌ری ل پارێزگه‌ها دهوكێ ب هه‌ڤكاری ل گه‌ل زانكۆیا دهۆك، دیدارا ئه‌ده‌بی یا دوویێ ل هۆلا ناڤه‌ندا قۆتابیان ل رۆژێن20-21 ڤێ مه‌هێ سازكری، رۆژا ئێكێ مێزگه‌رد د. عارف حیتۆ. د. زۆزان سادق. ته‌حسین ناڤشكی. سه‌بڕی سلێڤانه‌یی بوو. برێڤه‌برنا ئه‌حمه‌د یاسین. رۆمان د هه‌می بیاڤان دا هاته‌ شلۆڤه‌كرن وه‌ك ره‌خنا ئه‌ده‌بی حه‌تا ئاستێ رۆمانێ د سالێن بۆری دا و ئامارا رۆمانان ئه‌وێن تا نوكه‌ هاتینه‌ نڤسین كو نێزیكی 35 نه‌. لێ جهێ داخێ یه‌ ئاماژه‌ ب ب ده‌وله‌مه‌ندیا ملله‌تێ كورد ب رۆمانه‌كا ره‌سه‌ن و كه‌ڤنار نه‌هاته‌ دان كو به‌ری سه‌دان سالان دهاته‌ نڤسین و گۆتن یا پێكهاتیبوو ژ چیرۆك و هه‌لبه‌ستێ حه‌تا گۆتنێ ب سترانان. وه‌ك رۆمانا سێڤا حاجی و یا ئه‌یازی حه‌تا خه‌جۆك و سیامه‌ند و دندك هنار.. . هتد و ناڤدار هه‌بوون ب نڤسین و گۆتنێ كو ل شه‌ڤێن زڤستانان خه‌لكه‌ك دكۆمبوو ل ماله‌كێ ب ده‌هان كه‌سان د گوهدانێ و ماوێ گه‌له‌ك شه‌ڤان ڤه‌دكێشا نه‌ ته‌له‌فزیۆن و رادیۆ و رۆژنامه‌ وكۆڤار هه‌بوون و ئه‌و هه‌می مه‌ ژبیركن و هه‌ر دێ زڤرینه‌ ڤێنسكی و محه‌مه‌د حه‌سنێن هه‌یكه‌ل و یێن دی یێن بیانی كو جهێ رێزێ نه‌. له‌ورا یابێدڤی یه‌ ئه‌ڤ چه‌نده‌ بهێته‌ دیاركرن و شلۆڤه‌كرن د ڤان دیداران دا ب تایبه‌تی بۆ به‌ره‌بابێن پشتی سه‌رهلدانا ئاداراسالا 1991 یا پیرۆز. هه‌روه‌سا چ بهێته‌ كرن بۆ وه‌رگێرانا رۆمانا كوردی بۆ به‌رهه‌مئینانا فلمێ سینه‌مائی و دراما كوردی یا ب هێز، ته‌رخانكرنا رۆمانێ بۆ خزمه‌تا خاك وه‌لات و نیشتیمانی كوردستان د ڤان بارودۆخێن ئه‌م تێدا دژین. كۆلیژا ئادابێ ب ئه‌ركێ خوه‌ یێ گرنك و هه‌ستیار رابیت بۆ به‌ر ب رۆمانه‌كا كاریگه‌ر و باشتر. ل رۆژا دوویێ مێزگه‌رد: موئه‌ید ته‌یب، نعمه‌توالله حامد نهێلی، عسمه‌ت خابوور، بورهان زێباری بوو ب رێڤه‌برنا لوقمان ئاسهی. ره‌وشا هه‌لبه‌ستێ هاته‌ شلۆڤه‌كرن و گه‌نگه‌شه‌كرن ب تایبه‌تی د بیاڤێ كلیبكرنێ و قه‌یرانا هه‌لبه‌ستێ وره‌خنێ دا. لێ سه‌باره‌ت وێ هه‌می چه‌ندێ یا فه‌ربوو ئه‌گه‌ر هه‌لبه‌ست د قه‌یرانێ دایه‌ كارورێكێن ده‌ربارێزكرنێ ژ وێ قه‌یرانێ هاتبوونه‌ ده‌ستنیشانكرن. هه‌روه‌سا هه‌لسه‌نگاندنا هه‌لبه‌ستا شۆره‌شڤانی د ڤان قه‌یرانان دا وه‌ك قه‌یرانا سیاسی و دارایی و ئابووری و ب تایبه‌تی شه‌رێ دژی تیرۆرێ كو ژماره‌كا مه‌زن یا هه‌لبه‌ستڤانان ب كارێ خوه‌ یێ نیشتیمانی یێ پیرۆز یێن رابووین و هه‌لبه‌ستا وان یێن بووینه‌ سروود و سترانێن شه‌ری ل سه‌ر شاشا ته‌له‌فزیۆنێ و رادیۆیان. دانانا نه‌خشه‌كی بۆ گیرانا فیسته‌ڤالێ هه‌لبه‌ست و سروودێن جه‌نگا پالپشتی و هاریكاری بۆ پێشمه‌رگێن قاره‌مان سیمایێن ئاشتیێ و ئازادیێ و سه‌ربه‌ستیێ، كاره‌كێ ئه‌كتیڤ بوو ژ لایێ رێڤه‌به‌ریا ره‌وشه‌نبیری و هونه‌ری ڤه‌ ل دهوكێ، هیڤیدارین ل رۆژێن داهاتی ب دیدارا ئه‌ده‌بێ شه‌ری (ادبیات الحرب) ژی راببیت ب پشكداریا بسپۆر و شاره‌زایێن د ڤی واری دا.

ب هه‌لكه‌فتا رۆژا ئالایی 17 كانوونا ئێكێ محه‌مه‌د ئیبراهیم ئامێدی
ملله‌تێ كورد ب خه‌بات و شارستانی و دیرۆكا خوه‌ یاره‌سه‌ن نه‌ كێمتره‌ ژ چو ملله‌تێن دیتر، د هه‌می بیاڤێن حوكمرانیێ و ژین و ژیارێ دا و هه‌بوونا هه‌می ره‌گه‌ز و بنه‌مایێن ده‌وله‌تبوونێ. كو ئێك ژ وان بنه‌مایان. ئالایێ خوه‌ هه‌بوو و یێ هه‌یی ئه‌و ژی ئالایێ كوردستانێ یێ پیرۆزه‌ و ده‌هان ده‌وله‌ت و میرنشین و ئێكه‌مین ده‌وله‌تا كوردی به‌ری زاینی ب 2500 سالان ب ناڤێ لۆلۆ ئالایێن خوه‌ هه‌بوون، له‌ورا وه‌كو ئه‌ركه‌كێ نشتمیانی دخوازم بۆ وان نه‌زان و ره‌گه‌زپه‌رستان ئه‌وێن سڤكاتی ب ئالایێ كوردستانێ كرین ل هه‌یڤا چریا دوویێ 2015 و ب هه‌لكه‌فتا رۆژا ئالای 17كانوونا ئێكێ. ڤان پێزانینان بوَ دیار بكه‌ین. كو ئالایێ كوردستانێ دیرۆكه‌كا كه‌ڤنار یا هه‌ی دزڤریته‌ به‌ری هزاران سالان. هه‌ر ژ سه‌ر ده‌مێ كاوه‌یێ ئاسنگه‌ریێ هاتیه‌ بلندكرن (كافه‌) وه‌ك ئالایێ سه‌ركه‌فتنێ، ل سه‌ر زوحاكێ سته‌مكار و هاته‌ بناڤكرن ب (ده‌رفشی كافیانی) و هه‌روسا ل سه‌ر ئاستێ ده‌وله‌تێن كوردی یێن به‌رێ. وه‌كو دیرۆك بوَ مه‌ دسه‌لمینیت كو ده‌وله‌تا میدیا ئانكو میدیان ئالایێ خوه‌ یێ تایبه‌ت هه‌بوو یێ پێكهاتی بوو ژ ره‌نگێ سۆر و سپی و كه‌سك و كانزانیا (كانزانی) ئالایێ وان ب ناڤێ ئالایێ (شهداد) به‌ری(3000) سێ هزار سالان. میرنشینان سوَران ب سه‌رۆكاتیا میر محه‌مه‌د ره‌واندۆزی ل سالێن 1816=1835ئالایێ خوه‌ هه‌بوو ب ره‌نگێ سپی و ره‌ش و ئالایێ ئمپراتۆریا ساسانیان وه‌كو یێ د یار د وێنه‌ی دا و ئالایێ سه‌لاحه‌ددین ئه‌یۆبی ب ره‌نگێ زه‌ر. هه‌ره‌وه‌سا میرنشینا بوَتان ئالایێ خوه‌ هه‌بوو. ل 17/9/1922شێخ مه‌حموود حه‌فید ئالایێ كوردستانێ ل باژێرێ سوله‌یمانیێ ل سه‌ر بانێ مزگه‌فتا مه‌زن بلندكر ب ره‌نگێ كه‌سك ل نیڤێ دا بازنه‌كێ سوَر نیڤێ دا كه‌ره‌كێ هه‌یڤێ ب ره‌نگێ سپی. ل سالا 1920و ل باژێرێ ئسته‌نبولێ ل توركیا كوَمه‌لا رێكخراوێن كوَمه‌لایه‌تی یا كوردی رابوون ب به‌رهه‌ڤكرنا نه‌خشه‌كرنا ئالایێ كوردستانێ و بوَ جارا ئێكێ هاته‌ بلندكرن ل ده‌ڤه‌رێن رزگاركرین. ل ده‌مێ شوَره‌شا ئاكری 1927ـ 1930 ب سه‌ركرده‌یا جه‌نه‌رال نووری ئیحسان پاشا. ئالایێ كوردستانێ یێ نها یێ گشتی ل 17/12/1945د ئاهه‌نگه‌كا هه‌ژی دا ل گۆره‌پانا چار چرا ل باژێرێ مهاباد هاته‌ بلندكرن. ب ئاماده‌بوونا ژماره‌كا سه‌ركردێن كوردان و جه‌ماوه‌ره‌كێ كوردی یێ مه‌زن. به‌ری راگه‌هاندنا كوَمارا كوردستان پتر ژ هه‌یڤه‌كێ و ل 22/1/1946و ل ژێر سیبه‌را ڤی ئالای كوَمارا كوردستان ل مهاباد هاته‌ راگه‌هاندن. كوو یێ بوویه‌ جهێ شانازیێ و خه‌باتێ و سه‌رفه‌رازیا ملله‌تێ كورد و یێ هاتیه‌ پاراستن ب ده‌ستێ خه‌باتكه‌ر و دلسۆزێن كوردایه‌تیێ دا هه‌ر ده‌م بمینیت سیمایێ خه‌بات و قه‌هره‌مانیێ و به‌رده‌وامبوونا رێبازا بزاڤا رزگاریخوازا كوردی. له‌ورا ل 16/12/1946پێشه‌وا قازی محه‌مه‌د ئه‌ڤ ئالایێ پیرۆز راده‌ستی بابێ روحی یێ نه‌ته‌وا كورد بارزانی مسته‌فای كر و گوَت ئه‌ز كه‌سێ نابینم وه‌ك جه‌نابێ ته‌ یێ ئه‌مین و زێره‌ڤان بوَ پاراستنا ڤی ئالای. ئه‌ڤرۆ و ل 17كانینا ئێكێ ل هه‌ریما كوردستان ب جه‌ماوه‌رێ خوه‌ڤه‌ و حوكمه‌ت ب داموده‌زگه‌هێن خوه‌ڤه‌ ڤێ بیره‌وه‌ریێ ساخدكه‌ن ب رێوره‌سمێن هه‌ژی و به‌رنامێن تایبه‌ت، ئالایه‌كێ میری یه‌ و ل ژێر سیبه‌را وی په‌رله‌مانێ كوردستانێ هاته‌ هه‌لبژارتن و حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ هاته‌ دامه‌زراندن و هه‌می رێكخراوێن حكومی و جه‌ماوه‌ری و پیشه‌یی یێن بن تیرۆژكێن ڤی ئالای كاردكه‌ن. هه‌می د به‌رهه‌ڤ نین ب جانفیدایێ پێخه‌مه‌ت هه‌رده‌م یێ به‌رزو بلندبیت، په‌یڤا سه‌رۆكێ خوشتڤی رێزدار مسعود بارزانی سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ هانده‌رێ ڤێ چه‌ندێ یه‌. ل ده‌مێ كه‌ره‌مكری و گۆتی ل 16/8/1998و ل ژێر سیبه‌را ئالایێ كوردستانێ ئه‌زیێ هاتیمه‌ سه‌ر دونیایێ و ل هه‌ر خوَله‌كه‌كێ ئه‌ز یێ ئامه‌ده‌مه‌ ل ژێر سیبه‌را ڤی ئالای و بوَ ڤی ئالای بمرم. ره‌نگێ سوَر خوینا شه‌هیدێن سه‌ربلندن.. ره‌نگێ كه‌سك سروشت و ژینگه‌هێ كوردستانێ یه‌. . ره‌نگێ سپی تیرۆشك و تیشكێن ئاشتیێ و ئازادیێ نه‌. . ره‌نگێ زه‌ر و سوَر ره‌نگێ ئاگر و خه‌تیرێن نه‌ورۆزێ نه‌ سه‌ر سالا كوردی.. ئه‌ڤجا بلا هه‌می جیهان بزانیت كو كورد ئێكه‌مین نه‌ته‌وایه‌ به‌ری هه‌میان ئالا هه‌بو. ئه‌ڤرۆ و ل ژێر ڤی ئالایێ پیرۆز پێشمه‌رگێن قاره‌مان. پارێزه‌رێ خاك وه‌لات و نیشتیمان سیماێن ئاشتیێ و ئازادیێ، یێن مه‌زنترین قاره‌مانیا توَماردكه‌ن دژی شه‌رێ زۆرداریێ و تیرۆرێ یێ داعش. ب درێژاهیا 1050 كلیۆمته‌ران و ژماره‌كا خورته‌ مێر و عه‌گیدان یێن بووینه‌ قوربانی و ئالایێ كوردستانێ یێ بلندكری. ل هه‌می ده‌ڤه‌ر و ناوچێن رزگاركرین وه‌ك شه‌نگالێ تا مه‌خمۆرێ و ده‌ڤه‌رێن دی. له‌ورا ساخكرنا رۆژا ئالای یا بوویه‌ ئه‌ركه‌كێ نه‌ته‌وه‌یی و نیشتیمانی و رۆژه‌كا پیرۆز ل جه‌م هه‌میان.. رووره‌شی و سه‌رشوری بۆ انه‌ ئه‌وێن سڤكا تی ب ڤی ئا لایێ پیرۆز كرین.. و دێ مینیت هه‌ر یێ به‌رز و بلند ل سه‌ر سنك و ملان و ده‌شتوچیا و جهێن تایبه‌ت. كو جهه‌كێ تایبه‌ت یێ هه‌ی د ناڤ دلێ كورد و كوردستانیان دا. خوَراگریێ و سه‌ركه‌فتن بوَ كوردستانێ یه‌ و خودایێ مه‌زن هاریكاره‌. ئالایێ كاوه‌ یێ ئاسنگه‌ر (درفشی كافیانی ) ئالایێ كانزای شهداد ئالایێ میرنشینا سۆران (میر محه‌مه‌د ره‌واندوزی) 1816-1835. ئالایێ ئیمپراتوریا ساسانی ئالایێ دوله‌تا میدیان ئالایێ سه‌لاحه‌ددین ئه‌یۆبی ئالایێ شاهێ كوردستانێ 1922 ئالایێ شۆره‌شا ئارارات 1927-1930 ئالایێ كوردستانێ ل رۆژناما هاوار 1932 ئالایێ كۆمارا كوردستان (مهاباد) 1945-1946 ئالایێ كوردستانێ یێ نوكه‌

هه‌كه‌ ب كورتی دیرۆكا شه‌ڕێن جیهانی شلۆڤه‌ بكه‌ین و هنده‌ك پێزانێن دیرۆكی دیار بكه‌ین دێ بینین كو: ((1)) شه‌ڕێ جیهانی یێ ئێكێ ل 28 تیرمه‌ها سالا 1914ده‌ست پێكر، ناڤبه‌را هێزێن ئورپی و ل 11 چریادوویێ ل سالا 1918 ب دووماهیك هات و 9 ملیۆن شه‌ڕڤان هاتنه‌ كوشتن ژ هه‌ردو لایه‌نان. یێ ئێكی وه‌ك هێزێن هه‌ڤپه‌یمان (بریتانیا ـ فرنسا ـ ئیرله‌ندا و ئمپراتۆریا رۆسیا) یێ دوویێ ده‌وله‌تێن سه‌نته‌ر وه‌ك (ئه‌لمانیا و نه‌مسا وده‌وله‌تا ئوسمانیا و شاهنشینا بولگاریا) زێده‌باری ژماره‌كا مه‌زن ژ ده‌وله‌تێن دی چوونه‌ د ناڤ شه‌ڕی دا. پتر ژ 70 ملیۆن سه‌رباز و پشكداربوون وه‌ك مه‌زنترین شه‌ر د دیرۆكا جیهانێ دا. ئه‌گه‌رێن ڤی شه‌ری ژی یێ سه‌ره‌كی به‌رفره‌هكرنا داگیركرنێ بوو، لێ ئه‌گه‌رێ ئێكسه‌ر قه‌یرانا دیپلۆماسی بوو. ل ده‌مێ ئمپیراتۆریا نه‌مسا یا مه‌جه‌ری بریارا شه‌ڕی راگه‌هاند دژی شاهنشینا سڕبیا. ژ ئه‌گه‌رێ كووشتنا (وه‌لی عه‌هدێ) نه‌مسا (ئه‌رشیدۆق فرانز فردیناند) ل گه‌ل هه‌ڤژینا وی. ل سه‌ر ده‌ستێ قوتابیه‌كێ سڕبی ب ناڤێ (گافریلۆ برینسیب) ل ده‌مێ سه‌ره‌دانا خوه‌ بۆ سه‌راییڤۆ ل 18-تیرمه‌ها 1914 و ئه‌ڤ چه‌نده‌ بوو قه‌یرانه‌كا مه‌زنا سیاسی و دیاربوونا هه‌ڤپه‌یمانێن پێكڤه‌ یێن ده‌ولی و د ماوێ چه‌ند حه‌فتیان دا هێزێن مه‌زن به‌لاڤه‌بوون ل سه‌رانسه‌ری جیهانێ و شه‌ڕێ جیهانی ده‌ستپێكر. ئه‌نجامێن ڤی شه‌ڕی بۆ كوردان د خراب بوون په‌یمانا سیڤه‌ر ب جهنه‌ئینا یاسالا1919و ل سالا 1923په‌یمانا لۆزان یا ب ده‌نگۆیێ خراب ژ لایێ هه‌ڤپه‌یمانا ڤه‌هاته‌ په‌سه‌ندكرن و كوردستان كره‌ چار پارچه‌. هه‌ر چه‌نده‌ ژماره‌كا شۆره‌شێن كوردی رابوون و هه‌لدان دژی ڤێ چه‌ندێ و به‌رگری ژ مافێ كوردان یێ ره‌وا كر وه‌ك (1) شۆره‌شا شێخ سه‌عید پیرانی ل 14-2-1925 (2) شۆره‌شا ئاگری جه‌نرال ئیحسان نووری پاشا 1929 (3) شۆره‌شا درسیم سه‌یدرزا 1937 (4) شۆره‌شا نیسانا 1931 (5) شۆره‌شێن بارزان 1932-1943-1945 ب قوَمانداریا شێخ ئه‌حمه‌د بارزانی و مسته‌فا بارزانی بابێ روحی یێ نه‌ته‌وا كورد. لێ ئه‌نجام د دیرۆكا بزاڤا رزگاریخوازی كوردی دا دیارن و ئه‌ڤه‌ ژی بابه‌ته‌كێ دوور و درێژ و به‌ر فره‌هه‌. هه‌روه‌سا ده‌وله‌تا ئوسمانی نه‌ما و ژماره‌كا ده‌وله‌تان په‌یدابوون و كه‌فتنه‌ ژێر ئینتیدابا بریتانی و فره‌نسی.
((2)) شه‌ڕێ جیهانی یێ دوویێ.. شه‌ره‌كێ مه‌زنێ دژوار بوو ل 1-9-1939 ل ئه‌ورۆپا ده‌ستپێكرا ب تایبه‌تی ئه‌لمانیا و هاته‌ نیاسین ب ئه‌لمانیا هێتله‌ری كو هه‌تا فره‌نسا چوون لێ ئێكه‌تیا سۆڤیتی فره‌نسا ژێ ستاند و هه‌تا به‌رلینێ چوون ل 8-5- 1945 و هێزێن ده‌وله‌تێن میحوه‌ر زڤڕین و شكه‌ستن و ل 9-8-1945ئه‌مریكا دوو بۆمبێن ناڤۆكی به‌ردانه‌ سه‌ر هێرۆشیما و ناكه‌زانی ل یابانێ. ئه‌ڤ شه‌ڕه‌ ب دووماهیك هات ل 2-9-1945 پرانیا ده‌وله‌تێن مه‌زن پشكداربوون ب دوو هه‌ڤپه‌یمان یێن سه‌ره‌كی ئه‌و ژی هێزێن هه‌ڤپه‌یمان و ده‌وله‌تێن میحوه‌ر. هه‌موو بزاڤ و شیانێن سۆپایی و دارایی و پیشه‌سازی و زانستی د خزمه‌تا پالپشتیا شه‌ڕی دا هاتنه‌ ته‌رخانكرن. شه‌ڕه‌كێ به‌رفره‌ه ب نرخه‌كێ بها گران و مه‌زاختی راوه‌ستیا د دیرۆكا مرۆڤاتیێ دا. خه‌لكه‌ك دهاتنه‌ سۆتن و ژ دوهنێ وان سابین چێدكر و درووشمێ نازییێ بلندكر.
ژ به‌ر به‌رفره‌هیا گۆره‌پانێن جه‌نگان و گۆره‌پانێن شه‌ڕان و به‌رۆكێن شه‌ران یێن مه‌زن، 100 ملیۆن سه‌رباز پشكداربوون و 50 تا 85 ملیۆن كه‌س ژ خه‌لكێ شارستانی و سوَپایێ هاتنه‌ كوَشتن ب رێژا 2 و نیڤ ژ سه‌دێ ژ ئاكنجیێن جیهانێ. ئه‌ڤ شه‌ڕه‌ ب دووماهیك هات ب سه‌ركه‌فتنا ده‌وله‌تێن هه‌ڤپه‌یمان ئه‌مریكا و ئێكه‌تیا سۆڤیتی و چین و بریتانیا و فره‌نسا و دوو ده‌وله‌ت بووونه‌ هێزا مه‌زن ل جیهانێ ئه‌مریكا و ئێكه‌تا سۆفیتی و هێزا ئه‌ورۆپی چ ل به‌رنه‌ما و هاته‌ دۆرپێچكرن. ئه‌ڤه‌ ژی رێخۆشكرنه‌ بۆ شه‌ڕێ سار (الحرب البارده‌). هه‌روه‌سا نه‌خشێ سیاسی و سۆپایی و ژێرخانا جڤاكی هاته‌ گوهۆرین و رێكخراوا نه‌ته‌وه‌یێن ئێكگرتی (un) هاته‌ دامه‌زراندن ژ بۆ بلندكرنا ئاستێ پشته‌ڤانی و هاریكاریا ده‌وله‌تی و نه‌هێلانا ڕكمانی و شه‌ڕان ل پاشه‌رۆژێ ل جیهانێ. ((3)) شه‌ڕێ جیهانی یێ سیێ ئه‌وێ دیار و نه‌دیار كو ب شێواز و سیسته‌مه‌كێ تایبه‌ت یێ خوه‌ دیاردكه‌ت. هه‌ر ژ شه‌ڕێ كه‌نداڤی و ده‌سپێكا بهارا عه‌ربی و گوهۆرینا سیسته‌مێ حوكمرانیێ ل ده‌ڤه‌را رۆژهه‌لاتا ناڤین. ژ لایێ ده‌وله‌تێن هه‌ڤپه‌یمان ڤه‌ ب سه‌رۆكاتیا ئه‌مریكا. ده‌ستپێك ب عیراقێ و تۆنسێ و سووریا و مسرێ و یه‌مه‌نێ. زێده‌باری بارودۆخێن جیهانی و مایتێكرنا هنده‌ك ده‌وله‌تان د سیاسه‌تا هنده‌ك ده‌وله‌تێن دێ دا و ته‌ماعیێن ده‌وله‌تێن مه‌زن سه‌ر داهاتیێن سروشتی یێن ده‌وله‌تێن دی هه‌ر ژ بیرێن گازێ هه‌تا ئاڤێ و جوگرافیێ و ستراتژیا ده‌ڤه‌رێ. كو جیهان یا بوویه‌ ده‌ریا خوینێ و گۆره‌پانا تیرۆرستێ و شه‌رێن درنده‌. كو رۆژانه‌ ب سه‌دان دهێنه‌ كوشتن و برینداركرن ل سه‌ر ئاستێ جیهانێ. هنده‌ك ڤه‌كۆله‌ر دبێژن ئه‌ڤه‌ شه‌رێ جیهانی یێ سێ یه‌. د چاڤپێكه‌تنه‌كا ته‌له‌فزیۆنی دا ل سالا 2006 سه‌رۆكێ ئه‌مریكا یێ به‌رێ جۆرج بۆش دبێژیت: ئه‌ڤرۆ شه‌ڕێ دژی تیرۆرستێ شه‌رێ جیهانی یێ سێ یه‌. ئه‌ڤجا هه‌كه‌ بارودۆخ و روودان دژوارتر لێ هاتن خودێ نه‌كه‌ت. دێ بیته‌ شه‌ڕێ ناڤۆكی. سروشت نامینیت هه‌تا ئه‌خته‌رێ ئه‌ردی زیانێن مه‌زن پێ كه‌ڤن. هه‌ر وه‌سا گه‌فێن ده‌وله‌تێن مه‌زن ل سه‌ر هنده‌ك ده‌وله‌تێن دی. ل گه‌ل به‌ریكانا چێكرنا چه‌ك و ته‌قه‌مه‌نیا و هاندان و پشته‌ڤانیا شه‌ڕێ تیرۆرێ ب تایبه‌تی شه‌ڕێ داعش ژ لایێ هنده‌ك ده‌وله‌تان ڤه‌ و پێكئینانا هه‌ڤپه‌یمانان چ یێن ئیستخباراتی یان یێن سۆپایی ناڤبه‌را هنده‌ك ده‌وله‌تان وه‌ك: هه‌ڤپه‌یمانا دوه‌لی ب سه‌رپه‌رشتیا ئه‌مریكا و یا رۆژهه‌لات ب سه‌رپه‌رشتیا رۆسیا و یا عه‌ره‌بی ب سه‌رپه‌رشتیا سعوودیێ و یا شیعی ب سه‌رپه‌رشتیا ئیرانێ و یابرایێن سونه‌ ب سه‌رپه‌رشتیا توركیا و یێن ل گه‌ل ئیسرائیلی و رۆژئاڤا و ناتۆ و سوریا ل گه‌ل گرۆپێن (المرته‌زه‌قه‌) ژ گه‌له‌ك توخم و جۆران. هه‌ر وه‌سا هه‌بوونا ژماره‌كا مه‌زن ژ پارت و رێكخراو ولایه‌نان ل سه‌ر ئاستێ جیهانێ خودانێن خوه‌ هه‌موو جۆرێن ته‌قه‌مه‌نیان. رێكخستنا، به‌رزبوونا رۆلێ روسیا د ڤان سالان دا. ب تایبه‌تی د بیاڤێ پالپشتی و هاریكاریا سوریا وه‌ك هێزه‌ك به‌رانبه‌ری ده‌وله‌تێن هه‌ڤپه‌یمان و ده‌ڤه‌رێ. ئێخستنا فرۆكا شه‌ری یا رۆسیا ژ لایێ تركیا ڤه‌ و كوشتنا هه‌ردوو فرۆكڤانان ل رۆژا 23-11-2015 ئه‌ڤه‌ هه‌موو دهێن وه‌ك ئه‌گه‌ر و بنه‌مایێن هاریكار و گرنك خودێ نه‌كه‌ت شه‌ڕێ جیهانی یێ سێ ب میری و ئاشكه‌را دستپێكه‌ت. وه‌كو (هنڕی كیسنجر) شیره‌تكارێ ئاسیشا نه‌ته‌وه‌یی یا ئه‌مریكی یێ به‌رێ گۆتی (ده‌هۆلێن شه‌ڕی یێن دهێنه‌ قوَتان و یێ گوه لێ نه‌بیت ئه‌و یێ تووشی كه‌ڕاتیێ بووی) ژێده‌ر ( ویكیبیدیا شه‌رێ جیهانی یێ سێ ل 18-11-2015 ) سه‌باره‌ت هه‌رێما كوردستانێ ئه‌ڤرۆ یابوویه‌ پارچه‌ك ژ ڤان روودان و قه‌یرانان وه‌ك تاكه‌ هێز ل جیهانێ شه‌ڕێ تیرۆرێ و داعشا درنده‌ دكه‌ت بۆ پارستنا ئاسیش و ئارامیا كوردستانێ وه‌ك خاك وه‌لات و نیشتیمانی كوردستان. ب سه‌رۆكاتیا رێزدار مه‌سعود بارزانی و به‌رگریا خورته‌مێران پێشمه‌رگێن قاره‌مان ب سنۆره‌كێ 1050 كم و پالپشتی و هاریكاری و هاندانا خه‌لكێ كوردستانێ یێ شه‌رفمه‌ند و ده‌وله‌تێن هاریكار، سه‌ركه‌فتن دێ بۆ كوردستانێ بیت.

ل رۆژێن3 و 4 ی ڤێ مه‌هێ و ل هه‌ولێرا پایته‌خت دیدارا میری هاته‌ ئه‌نجامدان. ب پشكداریا ژماره‌كا سیاسه‌تمه‌دار و ره‌وشه‌نبیر و كه‌سانێن راوێشكار وشاره‌زا وبه‌رپرسێن میری وحزبی ل عیراقا فیدرال و هه‌رێما كوردستانێ و ده‌رڤه‌ی هه‌رێمێ. بابه‌تێن هه‌مه‌جوَر هاتنه‌ به‌ر به‌حس و ڤه‌كۆلینان. ل سه‌ر ئاستێ ده‌ڤه‌رێن روَژهه‌لاتا ناڤین و عیراقا فیدرال و هه‌رێما كوردستانێ. لێ چ بابه‌ت و ئاماژه‌ نه‌هاتنه‌دان ب مافێ كوردان یێ ره‌وا و داخوازیا سه‌ربخوه‌یێ بكه‌ن. ژ بلی دیدارا نێجیرڤان بارزانی سه‌روَك وه‌زیرێن هه‌رێما كوردستانێ. ل ده‌مێ گۆتی (مافێ كوردانه‌ داخوازیا سه‌ربخوه‌یێ بكه‌ن و مه‌ نه‌ڤێت ب زوَری ل گه‌ل عیراقێ بمینین) ئه‌ڤ چه‌نده‌ ژی یا پێدڤی دیداره‌كا تایبه‌ته‌ وه‌كو دیدارا میری. ل ژێر درووشمێ په‌یڤا وی و نوونه‌رێن نه‌ته‌وه‌یێن ئێكگرتی و ئێكه‌تیا ئه‌ورۆپی و كۆمكارا عه‌ره‌بی و كۆنگرێ ئیسلامی و (عدم انحیاز) هه‌كه‌ مابیت ـ زێده‌باری جڤاتا هاریكاریا كه‌نداڤی یاعه‌ره‌بی. ل گه‌ل لایه‌ن و كه‌سانێن ناڤدار و پێدڤی ئاماده‌ و پشكداربن و ته‌وه‌رێن دیدارێ ئه‌ڤه‌بن ئه‌وێن ل خوارێ ل گه‌ل یێن پێشنیار ژلایێ شاره‌زا و پسپۆران ڤه‌:
• هه‌می رژێمێن به‌رێ یێن حوكم ل كوردستانێ كرین وه‌ك داگیركه‌ر و سیته‌مكار بوون. نه‌ڤیاینه‌ نه‌ و هه‌تا ئه‌ڤرۆ و نوكه‌ ژی نه‌ڤێن كورد بگه‌هنه‌ چاره‌نڤیسێ خوه‌ و خودان ده‌وله‌ت و ئالابن,
• كورد به‌ری هزاران سالان خودانێ خوه‌ ئێكه‌مین ده‌وله‌ت بوون ب ناڤێ لۆلۆ, به‌ری زایینی ب 2500 سالا و 140 سالا حوكم دكر ل ده‌ڤه‌را زه‌هاو و هه‌لمان هه‌تا هه‌كار و ده‌هان حوكمه‌ت و كۆمار و میرنشینان هه‌تا كۆمارا مهابادێ ل سالا 1946.
3 ـ خودانێن ده‌هان شوَره‌ش و سه‌رهلدان و داستان هه‌ر ژ شۆره‌شا شێخ عوبه‌یدوللایێ نه‌هری 1/8/1880 هه‌تا هه‌ر دو شوَره‌شان. ئیلۆن و گولان 1961 و 1975.
4 ـ بڕگێن 62 ـ 63 ـ 64 یێن په‌یمانا سیڤه‌ر ل سالا 1920 یێن پێكئینانا حوكمه‌تا كوردی ل ده‌ڤه‌رێ و خیانه‌تا په‌یمانا لۆزان یا سالا 1923 كو ب شه‌همزاریه‌كا مه‌زن و ره‌ش كوردستانا ئێك پارچه‌ كریه‌ چار پارچه‌.
5ـ كورد چاره‌مین نه‌ته‌وه‌یه‌ ل روَژهه‌لاتا ناڤین پشتی نه‌ته‌وا عه‌ره‌ب و تورك و فورسان ژمارا وان دگه‌هیته‌ 50 ملیۆنان.
6ـ كورد خودانێن نێزیكی ملیۆن شه‌هیدێن سه‌ربلندن كو ب خوینا خوه‌ یا پاك به‌رگری ژ كوردستانێ یێن كرین و ب وێ خوینێ ئاخا كوردستانێ یا ئاڤدای و به‌رپه‌رێن توَمارا بزاڤا رزگاریخوازیا كوردی یێن نه‌خشاندین.
6ـ برگێن ئێكێ ژ مادێ ئێكێ ژ پشكا ئێكێ ژ په‌یمانا نێڤده‌ولی یا سه‌ر ب مافێن مه‌ده‌نی و سیاسی ڤه‌ ل سالا 1976 یا هاتیه‌ په‌سه‌ندكرن و جێبه‌جێكرن و 149 ده‌وله‌تان یا مۆركری و عیراق ئێك بوو ژ وان ده‌وله‌تان كو ده‌قێ وێ دبێژیت ((هه‌موو مله‌تان مافێ بریارا چاره‌نڤیسێ خوه‌ یێ هه‌ی, هه‌روه‌سا بڕگا سێ ژماره‌ ئێك د په‌یمانێ دا دبێژیت (ل سه‌ر ده‌وله‌تێن د ڤێ په‌یمانێ دا د گه‌ل وان ده‌وله‌تا ئه‌وێن سه‌رشانێ وان به‌رپرسیاتیا كارگێریا هه‌رێمان دكه‌ن حوكمێ ئوتونومی نه‌وه‌رگرتی و هه‌رێمێن (ژێَ دگرن) بگه‌هنه‌ ئه‌نجامدانا بریارا چاره‌نڤیسێ خوه‌ و رێز ل مافی بهێته‌ گرتن ل دووڤ ئه‌حكامێن یاداشتناما ده‌وله‌تێن ئێكگرتی.
7ـ رۆژێن سه‌خت و دژوار و هه‌می كارێن نه‌مرۆڤاتی ب سه‌رێ ملله‌تێ كورد دا هاتین. هه‌ر ژ بێبه‌هریێ ژ بچووكترین مافێ ره‌وا هه‌تا سیسته‌مێ جینۆسایدێ ب ئه‌نجامدانا ژماره‌كا كارێن دژی هه‌می قانوون و شه‌ریعێن دوه‌لی و یاداشتناما نه‌ته‌وه‌یێن ئێكگرتین وه‌ك خرابكرنا 4500 گوندان و مشه‌ختبوونا قه‌سری هه‌تا ئه‌نفالێن ره‌ش و كیمیا بارانكرنێ.. . هتد. ژ وان كارێن شۆڤێنی و ره‌گه‌زپه‌ره‌ستیێ كو ب رووبارێن خوینێ یێن هزاران شه‌هیدێن نه‌مر و سه‌ربلندن به‌رگری یا ل ڤێ هه‌می چه‌ندێ كرین بۆ پاراستنا ئاخا كوردستانێ و بریارا چاره‌نڤیسی و مافێ ره‌وا و ئه‌ڤرۆ ژی ملله‌تێ كورد یێ به‌رهه‌ڤه‌ بۆ جانفیدایێ و به‌رگریێ ژ ڤی مافی و خاكێ خوه‌ بكه‌ت و ب هه‌ر شێوازه‌كی و رێیه‌كا داخوازكری و ده‌ستنیشانكری. ژ لایێ ملله‌تی و سه‌ركرده‌یا كوردی هه‌تا شێوازێ سه‌رده‌م یێ دیالۆگێ و دانوستاندنان.
8 ـ رژێمێن به‌رێ ئه‌وێن حوكم ل عیراقێ كرین ب چاڤه‌كێ فه‌رق جوداهیێ چاڤدێریا عیراقێ دكر. چ پووته‌دان و گرنگی نه‌ ددانه‌ كوردستانێ. د بیاڤێ دانان و ڤه‌كرنا كارگه‌ها و پرۆژێن ستراتیژی ئه‌وێن ژێرخانا خورتدكه‌ن و موكم دكه‌ن. وه‌ك ژێده‌ره‌كێ به‌رهه‌مئینانێ یێ به‌رده‌وام ب تنێ ئه‌ڤ جۆرێ پرۆژان ل ده‌ڤه‌رێن باشۆر و ناڤه‌راستا عیراقێ د دانان و ئه‌نجامددان. پێخه‌مه‌ت چ ژێر خانه‌ بۆ كوردان نه‌بن.. 9ـ پشتی سه‌رهلدانا پیرۆز یا ئادارا 1991 پێنگاڤێن باش هاتنه‌ هاڤێتن ژ لایێ كابینێن حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ڤه‌ و پێشكه‌فتنێن مه‌زن كه‌فتنه‌ د هێلێن كاری دا د گه‌له‌ك بیاڤان دا.
10ـ رۆلێ ((مسعود بارزانی)) سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ یێ كاریگه‌ر و پیرۆز چ ل سه‌ر ئاستێ ناڤخوه‌یی و یێ ده‌رڤه‌ و موكومكرنا په‌یوه‌ندیێن دیپلۆماسی ل گه‌ل گه‌له‌ك ده‌وله‌تێن جیهانێ و ڤه‌كرنا ده‌هان قونسولخانێن وان ده‌وله‌تان. نڤیسینگه‌هێن تایبه‌ت و بازرگانی ل هه‌ولێرا پایته‌خت زێده‌باری چالاكیێن به‌رده‌وام ژ لایێ هه‌ر حه‌فت كابینێن حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ هه‌ر ژ بیاڤێ بازرگانی هه‌تا بیاڤێ گه‌شه‌پێدان و پێشه‌سازیێ دا. ..
11ـ ملله‌تێ كورد یێ به‌رهه‌ڤه‌ هه‌تا دووماهی چپكا خوینێ به‌رگریێ ژ ئاخا كوردستانێ و مافێ خوه‌ یێ ره‌وا و سه‌ربه‌خوه‌یێ بكه‌ت ل ژێر ئالایێ كوردستانێ و په‌رله‌مانێ هه‌لبژارتی. و سروودا نشتیمانی یا كوردی ئه‌ره‌قیب.
12ـ كورد دیرۆكه‌كا كه‌ڤنارن و شارستانیه‌كا به‌رده‌وامن هه‌ژی ده‌وله‌تبوونێ نه‌.

شه‌ڤا 10ل سه‌ر 11/9/1961شه‌رێ شوَره‌شا ئیلۆنا پیروز ده‌ستپێكر و ل روَژا پاشتر د شه‌ره‌كێ مه‌زن و دژوار ئه‌نجامدا و گه‌له‌ك چه‌په‌ر و جهێن پولیس و حكومه‌تێ هاتنه‌ شكاندن و ستاندن و ژ ئه‌گه‌رێ ڤێ چه‌ندێ ژماره‌كا عه‌گید و خوَرته‌ مێران شه‌هید بوون، كو ئێكه‌مین شه‌هید یێ شه‌ڤا 10 لسه‌ر 11ل ده‌ڤه‌را به‌هدینان ( شلێمون به‌رواری) بوو خه‌لكێ گوَندێ دیرێ ل ده‌ڤه‌را به‌رواری بالا، ژ دایك بوویێ سالا 1913 هه‌روه‌سا شه‌هید احمد مه‌لا تیب مایی.. . فروكێن رژێما عبدالكریم قاسمی سه‌روكێ كوَمارا عیراقێ ل وی سه‌ر ده‌می باژێر توپ بارانكرن و ژماره‌كا هاولاتیا شه‌هید و برینداربوون و خه‌لك نه‌چاربوون ژ باژێرا ده‌ركه‌ڤن و گه‌له‌ك ژوان مشه‌ختبوون بوَ گوَندێن ده‌وروبه‌را تا دهوكێ و میسلێ و هنده‌ك باژێر و باژێركێن دی و هێزا پولیسان ئاگر به‌ردا باژێر و باژێركا، بازار و ئاڤاهی و خانیێن خه‌لكی سوتن و باژێر تالانكرن.. . شوَره‌شا ئیلونێ شوَره‌شه‌كا ته‌ڤایا خه‌لكێ كوَردستانێ بوو ب ته‌خ و چینا و موسلمانا و مه‌سیحیا و ئێزیدیان وه‌ك ب ئێك هێز به‌ژداری د هه‌لكرنا چریسكا خه‌تیرا ڤێ شوَره‌شا پیروز كرن.
شوَره‌شا ئیلونێ شوَره‌شه‌كا دژوار و هه‌رده‌م یا گه‌رم و بناڤ ده‌نگ بوو ل سه‌ر وی ده‌می سه‌ر ئاستێ عیراقێ و جیهانێ. تا راده‌كی میدیایا جیهانی روَژانه‌ دووف چوَن كرن بوَ گه‌هاندنا په‌یاما شوَره‌شه‌كا پێشكفتی بوَ ب ئارمانجا و بیروباوه‌را و نه‌خشه‌ و پلاناڤه‌ و هزرا ته‌ڤایی و لێبورینێ و ئێكسانیا هه‌می پێكهاته‌یا د چارچوڤێ ژین و ژییارێ و بزاڤا رزگاریخوازیێ دا ب سه‌روكاتیا بارزانیێ نه‌مر ( مسته‌فا ) بابێ روحیێ نه‌ته‌وه‌یا كورد. یا دور ژ چوارچوڤێ حزباتیێ. هه‌ر چه‌نده‌ پارتی دیموكراتی كوردستان سه‌ركردایه‌تییا شوَره‌شێ دكر. كو خه‌تیرا ڤێ شوَره‌شێ پرانیا باژێر و گوَندێن كوردستانێ ڤه‌گرتن. .. ئه‌ڤرۆ بیره‌وه‌ریا ڤێ شوَره‌شا پیروز. روَژا به‌رخودان و هه‌لبوونا خه‌تیرا ئێكه‌مین شوَره‌شه‌كا هوسا یا كوردی یا سه‌رده‌م و ته‌ڤایی پشتی دامه‌زراندنا پارتی دیموكراتی كوردستان ل 16 ته‌باخا 1946 ب داستان و جه‌نگاڤه‌ و ب جانفیدایێ و قوربانیا ڤه‌. دورشمێ به‌رگریێ و خوراگرتنا ملله‌تێ كورد و كوردستانیا. وه‌ك شوَره‌شه‌كا ته‌ڤایا پێكهاتێن كوردستانێ و عیراقێ. هه‌می پێكڤه‌ د سه‌نگه‌ره‌كی دا ب ئێك دل و جان و خوینا وانا تێكهه‌لبوون و ب به‌رپرساتیه‌كا ته‌ڤایی ب ئه‌رك و روولێ خو یێ كاریگه‌ر و ئه‌كتیف رادبوون. تا راده‌كی قاره‌مان و كه‌سانێن ب ناڤ و ده‌نگ هه‌بوَن و هه‌تا نهو یێن هه‌ین د بیاڤێ خه‌بات و جانفیدایێ و ده‌ستڤه‌ئینانا سه‌ركه‌فتنان د گه‌له‌ك جه‌نگادا وسنگێن شه‌ران دا. ل نه‌ته‌وه‌ و ئاینێن دی بوون بو نمونه‌ وه‌ك شه‌هید فره‌نسو حه‌ریری –جرجیس فتح الله‌ –محمود ئێزیدی –هرمز ملك جكو – مارگرێت جورج به‌رواری – شلمون به‌رواری. .. هتد ژ سه‌دان به‌ژدار و شه‌هیدێن نه‌مر هه‌نه‌. هه‌ر وه‌سا سه‌باره‌ت توركمان و براێین مه‌ یێن عه‌ره‌ب یێن به‌ژدار و هاریكار و لایه‌نگه‌ر بوون. كو ئارمانجا هه‌مویا ن ئاڤاكرنا كوردستانه‌كا ئازاد و سه‌ربه‌خو و مافێ خوَ یێ ره‌وا و بریارا چاره‌نڤیسی و عیراقه‌كا دیموكراسی یا ڤالا ژ هه‌می كارێن شوَفینی و ره‌گه‌ز په‌رستیێ و سته‌م كاریێ. .. .. ئه‌ڤجا د ڤان بارودوخێن هه‌ستیار یێن ئه‌م تێدا دژین و شه‌رێن دژوار وسه‌ركه‌فتنێن پێشمه‌رگێن قاره‌مان و پاره‌زێرێن خاك و وه‌لات و نیشتیمان. بلابیره‌وه‌ریا 54 سال یادا شوَره‌شا ئیلونێ بیته‌ نامه‌ك و وانه‌كا مێژوویی و سیمایێ خوَراگرتنێ و ته‌ڤایێ و ئێك رێزیی و ئێك گوتارا سیاسی و قاره‌مانێن ملله‌تێ كورد دژی شه‌رێ زورداریێ یێ داعش و رژێمێن دكتاتوری و شوفینی و پاراستنا ئاسایشا نه‌ته‌وه‌یی و چاره‌سه‌ركرنا هه‌می قه‌یرانێن هه‌رێما كوردستانێ ب زمانێ دیالوكێ و گفتوگویا یا دویر ژ به‌رژه‌وه‌ندیێن حزباتی و كه‌سایه‌تی كو ئه‌ڤرو ژ هه‌می روژ و ده‌ما ئه‌م پێدڤی ده‌ست دناڤ ده‌ستی نه‌ ب ئێك دل و جه‌سه‌د. سه‌خمه‌راتی چاره‌نڤیسێ كَوردان و به‌رژه‌وه‌ندیا ملله‌تێ كورد و ده‌ربازبوون ژ ڤان قه‌یرانێن ئه‌م تێدا. و رێزگرتنه‌كا بێ سنور بو په‌یڤا زێرین ئه‌وا هاتیه‌ گوتن ژلایێ بارزانیێ نه‌مر ڤه‌ (مسته‌فا ) دشوَره‌شا ئیلولێ دا ( ئه‌ز یێ پشت راستم دێ هه‌ر سه‌ركه‌ڤین لێ ترسا من ئه‌وه‌ كو ئه‌و كه‌سێن زه‌حمه‌ت كێشاین و خه‌باتكری بهێنه‌ ژ بیركرن). لێ سوپاس بوخودایێ مه‌زن و دلوڤان هه‌می یێن ل ژێر ئالایێ كوردستانێ و په‌رله‌مانێ هه‌لبژارتی و حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ب ماف و سه‌ربلند دژین ب سه‌رپه‌رشتیا سه‌روكێ خَوَشتڤی و خه‌باتكه‌ر رێزدار مه‌سعود بارزانی سه‌روكێ هه‌رێما كوردستانێ.

دامه‌زراندنا پارتی دیمۆكراتی كوَردستان ل 16 ته‌باخێ. سالا 1946 ب سه‌روكاتیا بابێ روَحی یێ نه‌ته‌وا كوَرد بارزانیێ نه‌مر (مسته‌فا). پێنگاڤه‌كا مێژوویی بوو ب مه‌ره‌ما دانانا ئایدۆلۆژیه‌كا ستراتیژی یا كوَردستانی د به‌رژوه‌ندیا ملله‌تێ كوردی دابیت. د گوَره‌پانا سیاسی دا ل ده‌ڤه‌رێ د ناڤ ژماره‌كا رووودان و گوهۆرینێن جیهانی و جه‌نگێ جیهانی یێ ئێكێ و دوویێ و وان شوَره‌شێن كوَردی یێن شیخ محموودێ حه‌فید سالا1919 وسالا 1931 و شوَره‌شێن بارزان ل سالێن 1932 و 1943و 1945 ل گه‌ل شوَره‌شێن دی ل كوردستانا باكور و روَژهه‌لات و ژ بۆ ده‌ستڤه‌ئینانا مافێ كوردان یێ ره‌وا و بریارا چاره‌نڤیسی, نه‌خاسمه‌ په‌یمانا سیڤه‌ر سالا 1920 یا دانانا كیانه‌كێ سیاسی ب جه نه‌ئینا و په‌یمانا لۆزان سالا1923 یا پارچه‌پارچه‌كرنا كوردستانا مه‌زن.. له‌ورا د ماوه‌كێ كێم دا پارتی جهێ خوه‌ د ناڤ دلێ ملله‌تێ كورد دا كر و بوَ قوتابخانا كوردایه‌تی یا خه‌باته‌كا ره‌سه‌ن و تا نوَكه‌ خوواندن وده‌رچوویێن به‌رده‌وامن ل ڤێ قوَتابخانێ. هه‌تا راده‌كێ شیا جه‌ماوه‌رێ كوردستانێ ل باژێر و باژێركا و گوَندا به‌ر ب گوَره‌پانا خه‌باتا نه‌ته‌وه‌یی ڤه‌ببه‌ت و بارزانیێ نه‌مر ب دلسۆزیا خوه‌ و هه‌ستێ خوه‌ یێ خه‌مخور بوَ كوردستانێ. هه‌می عه‌شیرا و عێلا و ته‌خ و چینا ژ كوردان و هه‌می ئایینان و ئۆل و ئه‌فسه‌رێن كوردپه‌روه‌ر. هه‌تا كرێكار و جوَتیار و ره‌وشه‌نبیران كو هه‌می ته‌خێن كوَمه‌لێ كوردی بكه‌ته‌ ئێكرێز ل ژێر خه‌بات و ئالایێ پارتی ل دووڤ به‌رنامه‌كێ زانستی و گوَنجای ل گه‌ل بارودۆخێن كوردستانێ كو د خزمه‌تا گه‌ل و خاك و وه‌لات و نیشتیمانێ كوردستانێ بن, رێبازا 69سالا رێبازا دوور و درێژه‌, یا پر روَژێن سه‌خت و دژوار و قه‌یران و شوَره‌شا وه‌ك شوَره‌شا ئیلۆنێ 1961و گوَلانێ 1975و سه‌ركه‌فتنێن مه‌زن و ده‌ستكه‌فتیێن نه‌ته‌وه‌یی و رێككه‌فتنێن مێژوویی و خوینا هزاران هزار شه‌هیدێن هه‌رده‌م ساخ. وه‌ك فلمه‌كێ دیكومێنت دهێته‌ دیتن, ب گرێدانا 13 كوَنگراكو یێ دووماهیێ ل 11-12-2010هاتبوو گرێدا و ئێك ژ وێ ستراتیژیا كوردساتنی كو ئه‌ڤرۆ ئه‌م ل ژێر ئالایێ كوردستانێ دژین و په‌رله‌مانێ هه‌لبژارتی و حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ و جڤاتا وه‌زیران و ده‌هان بزاڤ و چالاكێین دی, لێ هێشتا رێك یا درێژه‌ و ئه‌رك و ئارمانج دزوَرن یا پر هیڤی و ئوَمێدێن دی نه‌ یێن نه‌ته‌وه‌یی و سیاسی و جڤاكی و كوَمه‌لایه‌تی و ئابووری و دارایی ئه‌ڤجا بلا بیره‌وه‌ریا 69 سال یادا دامه‌زراندنا پارتی دیمۆكراتی كوردستان بیته‌ هانده‌ره‌ك ژبوَ ته‌رخانكرنا هه‌می بزاڤ و شیانا دهێلێن كار و خه‌باتێ دا ب روَحه‌كا نوی وخووینه‌كا نوو د بزاڤا پارتی دا ل ژێرجاڤدێریا سه‌روك مه‌سعود بارزانی سه‌روَكێ پارتی دیمۆكراتی كوردستان و به‌رب خزمه‌تا جه‌ماوه‌رێ كوردستانێ ڤه‌ بچین ب ئاسته‌كێ بلندتر و جوونا دناڤ رێزێن هه‌می پێكهاتێن كوَمه‌لێ كوردی داو راوه‌ستاین ل سه‌ر داخوازیان و جێبه‌جێكرنێ و به‌رب روژه‌كا پێتر گه‌ش بو ملله‌تێ مه‌ یێ كورد و بریارا چاره‌نڤیسێ كوردان. بلا بیره‌وه‌ریا 69 ی یادامه‌زراندنا پاارتی دیموكراتی كوردستان ببیته‌ ڤولكانه‌كێ ئاگره‌كێ هه‌لو دژوار به‌رانبه‌ری ره‌كه‌ز په‌رست و شۆڤینیا و دكتاتورا و قه‌یرانێن نوَكه‌ یێن سیاسی و ئابووری و شه‌رێ زوَرداریێ یێ داعش دژی ملله‌تێ مه‌ و تڤه‌نگ و ئاربیجی وهێزا پێشمه‌رگێن قاره‌مان پارێزه‌رێن خاك وه‌لات نیشتیمان, و كوردستان هه‌ر بمینیت بنگه‌هێَ ئاشتیێ و ئازادیێ و فره‌حزباتیێ و لێبورنا ئولی و ئاینی و تیرۆژكێن سه‌ركه‌فتنا و دیمۆكراسیێ لێ ڤه‌ده‌ن بوَ هه‌موَ وره‌خ و لایێن جیهانێ.