ئێكه‌تا قوتابیێن كوردستانێ هه‌ره‌ ئه‌و ئێكه‌تیا تێكۆشه‌ر و خه‌باتكه‌را جارانه‌ ژ بوَ به‌رهه‌ڤكرن و ده‌رچوونا خورته‌مێر و عه‌گید و شۆره‌شگێران بوَ وه‌رگرتنا به‌رپرسایه‌تیا خاك وه‌لات و نیشتیمان و حوكمرانیێ یه‌. رۆلێ قوتابی و لاوان یێ گرنگ و كاریگه‌ره‌ وه‌ك شه‌نكستێ پێشڤه‌برنا ملله‌تی و به‌رهه‌مێ بزاڤا رزگاریخوازیا كوردی و ل دووڤ رێنما و شیره‌تێن بابێ مه‌زن بارزانی مسته‌فا و پشتی حه‌فت سالان ژ دامه‌زراندنا پارتی دیمۆكراتی كوردستان. ل (18-2-1953 ) ئێكه‌تیا قوتابیێن كوردستانێ ل گه‌ل لاوێن كوردستان هاتنه‌ دامه‌زراندن ب گرێدانا ئێكه‌مین كۆنگرێ دامه‌زاندنێ ل ژێر درووشمێ (خه‌باتا بێ راوه‌ستان بۆ پاراستنا مافێ گه‌ل و قوتابیانی كوردستان) وه‌ك پێدڤیه‌كا گرنك و دیرۆكی د بیاڤێ بزاڤ و خه‌باتا ملله‌تێ كورد و پێشكه‌فتنێن جیهانێ دا. له‌ورا كاروانێ خه‌باتێ ده‌ستپێكر ب گرێدانا 13 كۆنگران و پشكداری د شۆره‌ش و سه‌رهه‌لدانا دا وه‌ك پێشمه‌رگه‌ی د به‌رۆكێن شه‌راندا دژی رژێمێن دكتاتۆر و ره‌گه‌زپه‌رست وه‌ك شۆره‌شا ئیلۆنێ 1961 و گولانێ 1976 و سه‌رهه‌لدانا جه‌ماوه‌رێ كوردستانێ یا پیرۆز ل بهارا1991. هه‌ر وه‌سا ب كارێ رێخستنا و هۆشه‌مه‌ندیا نه‌ته‌وه‌یی د ناڤ ملله‌تی دا د رۆژێن سه‌خت و دژوار رابوون و تووشی گرتنێ زیندانیێ و ئاشكه‌نجه‌دانێ و مشه‌ختبوونێ بوون حه‌تا سێداره‌دانێ و ل ده‌رڤه‌ی وه‌لاتی وه‌ك بالیۆزێ كوردان بۆ گه‌هاندنا ده‌نگێ ملله‌تی بۆ جیهانێ و ل كۆچا ملیۆنی ب رۆلێ راگه‌هاندنه‌كا ئه‌كتیڤ رابوون ب تایبه‌تی ل گه‌ل رێكخراوێن بیانی و شلۆڤه‌كرنا دۆزا كوردی. ژماره‌ك مێرخواز اژ ئه‌نداما بوونه‌ قوربانی د رێیا به‌رگریێ دا و پاراستنا ناسناما كوردایه‌تیێ وه‌كو شه‌هید مه‌ئموون ئه‌لدباغ، سمكۆ ئامێدی، رێبه‌ر مه‌لا حسێن، محه‌مه‌د پێنجه‌وینی. عه‌بدولخالق سپینداری، عه‌لی عادل. له‌یلا قاسم، كوردستان سالح، كو ئه‌ڤرۆ ب رێز و نه‌واز ش ڤه‌ بوَ دراوه‌ستین. ئه‌ڤرۆ ژی قوتابیێن خۆشتڤی ب جل و به‌رگێن پێشمه‌رگانه‌ ل قوتابخانا و زانكۆ و په‌یمانگه‌هان یێن ئاماده‌نه‌ بۆ شه‌ڕێ دژی داعش مل ب ملێ پێشمه‌رگه‌ی ڤه‌ ل به‌رۆكێن شه‌ری. ل دووڤ په‌یڤا زێرینا بارزانیێ نه‌مر مسته‌فا (قوتابی سه‌رێ رمێنه‌ د هه‌می شۆره‌ش و سه‌رهه‌لدانا ن دا) و (لاوێن كوردستانێ شیرها پیلاینه‌). ئه‌ڤجا بلا بیره‌وه‌ریا (63 ) سالی ببیته‌ هانده‌ره‌ك بۆ بلندكرنا ئاستێ زانستێ و زانینێ و خوه‌ئاماده‌كرن بوَ پشكداریێ د پرۆسا ریفراندومێ و بده‌ستڤه‌ئینانا مافێ خوه‌ یێ ره‌وا و هه‌می بزاڤ و شیانان ته‌رخان بكه‌ن د هێلێن كار و خه‌باتێ دا بوَ راگه‌هاندنا دوله‌تا كوردی.
پیرۆزبیت سالیا دا 63 سالی یا دامه‌زراندنا ئێكه‌تیا قوتابیانی كوردستان و یا لاوێن كوردستانێ ل هه‌می لاو و قوتابیێن خۆشتڤی. ب ئانه‌هیا خودایێ مه‌زن دلۆڤان و هه‌ستێ سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ مسعود بارزانی یێ دلسۆز وخه‌مخور و خه‌لكێ كوردستانێ یێ شه‌رفمه‌ند ب هه‌می ته‌خ و چینان ڤه‌ و ئاین و ئۆلان ڤه‌ و پێشمه‌رگێن قاره‌مان پارێزه‌رێن گه‌ل و وه‌لات سیمایێن ئاشتی و ئازادیێ. ل بیره‌وریا دهێت دێ ل ژێر سیبه‌ر و ئالایێ ده‌وله‌تا كوردستانێ بیت.

ئه‌ڤروَ وه‌كو ئه‌م هه‌می دزانین حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ بوَ ده‌مێ پتر ژ دو سالان یا تووشی گه‌له‌ك ئاریشه‌ و گرفتاری و قه‌یرانان بووی، هه‌ر ژ قه‌یرانا دارایی و نه‌هنارتنا بوَدجا هه‌رێما كوردستانێ و برینا مۆچێ فه‌رمانبه‌ران ژ لایێ حوكمه‌تا عیراقا فیدرال ڤه‌ و نزمبوونا نه‌رخێ ئێك به‌رمیلا گازێ شه‌ڕێ داعش ئه‌وێ ل سه‌ر هه‌رێما كوردستانێ هاتیه‌ سه‌پاندن و ب درێژاهیا 1050 كم، پێشمه‌ركێن قاره‌مان یێن شه‌رێ داعش دكه‌ن وه‌ك تاكه‌ هێز پێدڤی گه‌له‌ك مه‌زاختنایه‌، قه‌یرانا سیاسی و هێشتا رێخستنا مالا كوردی نه‌ د ئاستێ پێدڤی دا یه‌ لاوازیا ژێرخانا كوردستانێ. داهاتێن هه‌یڤانه‌ گه‌له‌ك كێمترن ژ خه‌رجیان، بارودۆخێن ده‌وله‌تێن هه‌ڤسۆیی یێن خراب و هه‌ستیار د ناڤبه‌را به‌غدا و هه‌ولێرێ دا هه‌تا نوكه‌ ئاریشه‌ و ئاسته‌نگێن هه‌ین ئه‌ڤنه‌ هه‌می به‌رپرسایه‌تی و بارێ حوكمه‌تا هه‌رێمێ یێ گرانكری، نه‌بوونا بۆدجێ و داهاتیێن كێم بوونه‌ ئه‌گه‌رێ نه‌بوونا موَچه‌یی و راوه‌ستاندنا پرۆژان و ئه‌م كورد دبێژین (گرارا رۆهن ژ كێم دانی یه‌) لێ سه‌ره‌ رایی ڤێ چه‌ندێ هه‌یكه‌لێ حكومی ب هه‌می وه‌زاره‌تان و پێكهاتیا و پێكه‌ه و داموده‌زگه‌هان یا برێڤه‌ دبه‌ت و یێن ب ئه‌ركێ خوه‌ رادبن ل به‌رانبه‌ری وه‌لاتیان و پاراستنا خاك وه‌لات و نیشتیمان و به‌رده‌وامبوونا ئارامی و سه‌قامگێریێ یا پێدڤی یه‌ ئه‌م هه‌می دهاریكاربین و ب سه‌بر و ته‌حمول بین، چنكو پشتی هه‌ر ته‌نگاڤیه‌كێ سه‌ركه‌فتن و نه‌جاتبوونا هه‌یی، پێخه‌مه‌ت ده‌ربازبین ژ ڤێ قووناغا هه‌ستیار و قورس قه‌ده‌رێ ملله‌تێ كورد ئه‌ڤه‌ و حوكمه‌ت وه‌ك دایوبابانه‌ نه‌ڤێت چ زیان و خرابی ب گهیه‌ وه‌لاتیێن خوه‌. له‌ورا حوكمه‌ت یا ته‌قه‌شفێ دكه‌ت و خه‌رجیا یاكیم دكه‌ت و پلانه‌كا دارایی یا دانیت ل دووڤ داهاتیا و بارودۆخان.
وه‌لاتی ژی یێ حه‌قه‌ چنكو پرانیا خه‌لكێ كوردستانێ پالپشتا وانه‌ ل سه‌ر مۆچێ هه‌یڤانه‌یه‌ بوَ رێڤه‌برنا ژین و ژیارا خوه‌ و هنده‌ك یێن د ده‌راڤه‌كێ ته‌نك دا ب تایبه‌تی ئه‌گه‌ر كرێداربیت و خودان ژماره‌كا زارۆ و قوتابیان بیت و قستێن هه‌مه‌جۆر ل سه‌ربن. زێده‌باری ئاریشێن نه‌بوون و لاوازیا ده‌سته‌به‌كرنا پێدڤیێن رۆژانه‌ ژبه‌ر هه‌بوونا ته‌خه‌كا فه‌قیر و هه‌ژار و ئاریشێن سه‌ر ڤی ده‌می و هه‌كه‌ كازنده‌ و گه‌له‌یێ كرن یا پێدڤی یه‌ لێنه‌گرن و یێن شیان هه‌بن د هاریكاربن و سیسته‌مه‌ك بوَ دابینكرنا مۆچان هه‌بیت.
عیسێ ده‌لا ژی یێ حه‌ق بوو ل ده‌مێ گۆتی: میرم بۆری. ئه‌ڤه‌ 25 سال بۆرین ل سه‌ر پێكئینانا حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ. هه‌ر چه‌نده‌ گه‌له‌ك ده‌ستكه‌فتی و كارێن باش و گرنك یێن ئه‌نجامداین د گه‌له‌ك بیاڤان دا هه‌ر ل سه‌ر ئاستێ ناڤخوه‌یی و ده‌رڤه‌ یێ هه‌رێمێ و یێ دیپلۆماسی هه‌تا به‌رگری ژ گه‌لێ كوردستانێ و هه‌ولدان بوَ به‌ر ب پاشه‌روَژه‌كا گه‌شتر. لێ د بیاڤێ موكومكرنا ژێر خانه‌كا ئابووری یا خۆرستی دا چ پێنگاڤێن پراكتیكی نه‌هاتنه‌ هاڤێتن كو ل قووناغێن وه‌كو ئه‌ڤرَو پالبشتیێ ل سه‌ر بكه‌ین، بۆ نموونه‌ ل پارێزگه‌ها دهوَكێ پرۆژێ خودانكرنا مریشكا ل سێمێلێ ل به‌ده‌لیا
هاته‌ راوه‌ستاندن وه‌ك پێنجه‌مین پرۆژه‌ ل ده‌ڤه‌را رۆژهه‌لاتا ناڤین مه‌ هه‌میان پشتگوهێ خوه‌ ڤه‌ هاڤێت. هه‌روه‌سا سه‌باره‌ت كارگه‌ها ته‌علیبێ و كارگه‌ها جلوبه‌رگێن كوردی و كارگه‌ها سپیاتیێ ل سێمێلێ. ل سالا 2011 كۆمپانیا سافی یا سپییاتیێ قه‌ستا پارێزگه‌ها دهۆكێ كر بۆ دانانا مه‌زنترین پرۆژێ خودانكرنا شه‌ش هزارسه‌رێن چێلێن شیری و گۆشتی و پیشه‌سازیا سپییاتیا هه‌تا نوَكه‌ ج دیارنینه‌. هه‌روه‌سا دانانا كارگه‌ها چیكرنا چیمانتۆیێ ل به‌رێ بهار. له‌ورائه‌گه‌ر ئه‌ڤ پرۆژه‌ و یێن پارێزگه‌هێن دی یێن هه‌رێما كوردستانێ كه‌فتبانه‌ كاری و به‌رهه‌مئینانێ و ل جاتی هنده‌ك پرۆژێن موَل و ماركێت و پاركان.. . هتد، پرۆژێن پیشه‌سازی و چاندنێ و ده‌رمانسازی و بینه‌سازی.. . هتد هاتبوونه‌ دانان دا قه‌یرانا دارایی گه‌له‌ك یا سڤك بیت ل سه‌ر وه‌لاتی. لێ سه‌رایی ڤێ هه‌میێ. بلا ئه‌م پشتراست بین ماده‌مكی ئه‌م خودان حوكمه‌تین و سه‌رۆكه‌كێ دلسۆز و خه‌مخۆر و په‌رله‌مان و چڤاتا وه‌زیرانین. دگه‌شبینین ب وان پێنگاڤێن دهێنه‌ هاڤێتن و ئه‌نجامێن كۆمبوونا سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ مه‌سعود بارزانی ل گه‌ل لایه‌نێنن حزبی ل رۆژا 26-1-2016 و ده‌ستنیشانكرنا ده‌مێ جێبه‌جێكرنا بریاران. هه‌روه‌سا كۆمبوونێنن سه‌رۆكێ جڤاتا وه‌زیران نێجیرڤان بارزانی ب تایبه‌تی كۆمبوونا رۆژا 27-1-2016 و پێكئینانا لژنێن بالا بۆ دووڤچوونێ و جێبه‌جێكرنا بریاران و سه‌ره‌دانا وی بۆ شانده‌كا بالا ل رۆژا31-1-2016 بوَ به‌غدا. ل دوایی بلا ئه‌م هه‌می پێكڤه‌ د سه‌نگه‌ره‌كی دابین ده‌ست د ناڤ ده‌ستی دا بۆ به‌رگریا قه‌یرانا دارایی. چنكو ئه‌م هه‌می یێن د ئێك پاپۆرێ دا ب ئێك هه‌لۆیست و ئارمانج. دابگه‌هینه‌ كنارێ ئێمن نه‌خاسمه‌ ئه‌م یێن به‌ر ب ریفراندومێ ڤه‌ دچین و دامه‌زراندنا ده‌وله‌تا كوردی و ل بیرامه‌بیت خه‌لكێ ئیسرائیلی وه‌ك وه‌لاتی حه‌فت سالان مانه‌ ل بن ته‌نه‌كا و خیڤه‌تا تابووینه‌ ده‌وله‌ت. وه‌ها ئه‌ڤه‌ باشۆرێ سودانێ و كۆسۆڤۆ و ته‌یموور وئه‌ریتیریا بوونه‌ ده‌وله‌ت و ئه‌ندام ل نه‌ته‌وه‌یێن ئێكگرتی و كه‌ته‌لۆنیا ژی یا به‌ر ب ڤێ چه‌ندێ ڤه‌ دچیت و دێ گوهۆۆینێن رۆژهه‌لاتا ناڤین و بۆرینا 100 سالان ل سه‌ر په‌یمانا ساكس پیكۆ. كوردان دی سه‌نگ و رۆل و به‌ هرا خوه‌ هه‌بیت.

هه‌ر وه‌لاته‌كێ به‌ر ب ده‌وله‌تبوونێ ڤه‌ چووی گه‌له‌ك ره‌گه‌ز و بنه‌مایێن هاریكار و پالپشت هه‌بوون، د گه‌له‌ك بیاڤان دا و ل ئاستێن به‌رز و گرنك. ل سه‌ر ئاستێ ناڤخوه‌یی و ده‌رڤه‌ وه‌ك هیڤی و ئۆمێدێن نه‌ته‌وه‌یی كو ملله‌تێ كورد خودانێ خوه‌ گه‌له‌ك وان ره‌گه‌ز و بنه‌مایانه‌. په‌یاما سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ مه‌سعود بارزانی، ب هه‌لكه‌فتا سه‌رێ سالا نوو 2016 كو به‌ر ب ریفراندومێ ڤه‌ بچین ل سه‌رانسه‌ری كوردستانێ، یا سه‌ربه‌خوه‌یێ و راگه‌هاندنا ده‌وله‌تا كوردی وه‌ك په‌یامه‌كا ئێكرێزی و ئاماده‌بوون و مفایان ژ گوهۆرینێن ده‌ڤه‌را رۆژهه‌لاتا ناڤین و یێن ده‌وروبه‌ر بكه‌ین و دئینیته‌ بیرا مه‌ روَژا 3-7-2014 ل په‌رله‌مانێ كوردستانێ هاتیه‌ ئه‌نجامدان ب پشكداریا سه‌روك بارزانی سه‌رۆكێ هه‌رێمێ وه‌ك روَژه‌كا دیرۆكی یه‌ ب گۆتار و هه‌لویستێ وی یێ خه‌مخۆر یێ به‌ر ب ده‌وله‌تبوونا كوردی، كو رۆژه‌ك بهێته‌ ده‌ستنیشانكرن بۆ ئه‌نجامدانا پرۆسێسا ریفراندومێ. ب مه‌ره‌ما راگه‌هاندنا سه‌ربه‌خوه‌یا ملله‌تێ كورد و دامه‌زراندا ده‌وله‌تا كوردی. له‌ورا ریفراندوم گرنكترین بنه‌مایێ ده‌وله‌تبوونێ یه‌ وه‌ك حه‌ز و ئیرادا ملله‌تێ كوردان. پێدڤیه‌ جیهانێ رێزێ لێ بگریت. ئه‌م ژی وه‌ك ملله‌تێ باشۆرێ سودانێ و ته‌یمۆرا روَژهه‌لات و كوَسۆڤۆ و ئه‌ریتیریا و كه‌تولۆنیا ژی یا بزاڤێ دكه‌ت بۆ سه‌ربه‌خوه‌یێ. جهێ دلخۆشیێ یه‌ ئه‌ڤرۆ (34) ده‌وله‌تێن ئیسلامی ب سه‌ركێشیا سعوودیێ پشته‌ڤانیا ده‌وله‌تا كوردی دكه‌ن. زێده‌باری ژماره‌كا باش یێن ده‌وله‌تێن مه‌زن كو یا دیاره‌ ژ هه‌لۆیست و په‌یوه‌ندیێن وان ل گه‌ل هه‌رێما كوردستانێ وه‌ك ئه‌مریكا كو 60% ژ سیناتۆرێن ئه‌مریكی پشته‌ڤانن، هه‌ر وه‌سا سه‌باره‌ت رۆسیا. لێ گرنكترین ره‌گه‌ز و بنه‌مایێ ئێكرێزی و ئێكهه‌لویست و ئێكده‌نگ و گۆتارا سیاسی یا ملله‌تێ مه‌یه‌ و موكومكرنا سه‌نگه‌رێ به‌رگری و به‌ره‌ڤانیێ ب هه‌می پارت و ئول و نه‌ته‌وان ڤه‌ ب ئێك دل و جان و رێكخستنا مالا كوردی بۆ ڤێ مه‌ره‌ما ره‌وا. زێده‌باری ئه‌ڤان خالێن ل خوارێ:
1ـ په‌یوه‌ندیێن ل گه‌ل حوكمه‌تا عیراقێ یا ناڤه‌ندی و هه‌لۆیستێ وێ حوكمه‌تێ بوَ بریارا سه‌ربه‌خوه‌یێ د ڤان قه‌یران و بارودۆخێن نها دا و هه‌بوونا هزرا پارچه‌كرنا عیراقێ ل سه‌ر سێ پارچه‌یان، سونی و شیعی و كوردی، ئه‌رێ چو روودان دێ هێنه‌ ئه‌نجامدان هێرشێن عه‌سكه‌ری و به‌رگری. ئانژی رازه‌مه‌ندی و باوه‌ری و پالپشتی. هه‌ر وه‌سا سه‌باره‌ت داعش و ئارمانجێن وان ل ده‌ڤه‌رێ.
2ـ ده‌وله‌تێن هه‌ڤسوو ب تایبه‌تی توركیا كو ل دووڤ ژێده‌رێن میدیایی هه‌لۆیسته‌كێ ئه‌رێنی یه‌ به‌روڤاژی هه‌لویستێ ئیرانێ هه‌تا نوكه‌.
3ـ كۆمكارا عه‌ره‌بی و ئاستێ هه‌لۆیستی و رازه‌مه‌ندیێ.
4ـ بزاڤا ده‌وله‌تا ئیسرائیلی بۆ هه‌ولدانا كۆچكا سپی بوَ رازه‌مه‌ندیێ ل سه‌ر سه‌ربه‌خوه‌یا كوردان. زێده‌باری بزاڤا دیپلۆماسیا كوردی.
5ـ پشته‌ڤانیا جڤاكێ شارستانی ل جیهانێ ب ده‌وله‌ت و رێكخراڤه‌ یێن سیاسی و مرۆڤاتی و جه‌ماوه‌ری و پیشه‌یی و خورتكرنا كارێ دیپلۆماسی.
6ـ رۆل و هه‌لۆیستێ نه‌ته‌وه‌یێن ئێكگرتی یێ كاریگه‌ر و پالپشتیێ كو ژ ره‌گه‌ز و بنه‌مایێن هه‌ره‌ گرنكه‌، هه‌ر وه‌سا سه‌باره‌ت ئێكه‌تیا ئورۆپی.
7ـ شه‌رعیه‌تا ده‌ولی یێ مافێ ره‌وا و چاره‌نڤیسێ سه‌ربه‌خوه‌یا نه‌ته‌وه‌ و ملله‌تان وه‌ك ملله‌تێ كورد. ل دووڤ برگا ئێكێ و مادێ ئێكێ ژ پشكا ئێكێ ژ په‌یمانا نیڤده‌وله‌تی. یا تایبه‌ت ب مافێن مه‌ده‌نی و سیاسی كو ل سالا1979 هاتبوو مۆركرن ژ لایێ 149 ده‌وله‌تا و عیراق ئێك ژ وان ده‌وله‌تانه‌. هه‌ر وه‌سا برگا 13 ل مادێ هه‌مان په‌یمان دا هاتبوو دیاركرن (ل سه‌ر ده‌وله‌تێن به‌ژدار د ڤێ په‌یمانێ دا. ل گه‌ل ده‌وله‌تێن به‌رپرساتیا كارگێریا هه‌رێمان دكه‌ن و حوكمێ ئوتۆنۆمی نه‌ وه‌رگرتی و هه‌رێمێن ژێر (الوصایه‌). بگه‌هنه‌ ئه‌نجامدانا بریارا چاره‌نڤیسی ئه‌ڤ مافه‌ جهێ رێزێ بیت ل دووڤ یاداشتناما نه‌ته‌وه‌یێن ئێكگرتی.
8ـ په‌یمانا سیڤه‌ر ئه‌وا هاتیه‌ مۆركرن ل 10-8-1920و ل دووڤ بڕكێن62-63-64یێن په‌یمانێ, یێن دانانا كیانه‌كێ سیاسی یێ كوردی ل ده‌ڤه‌رێ و مۆركرنا پرۆژێ حوكمێ ئوتۆنۆمی ژ لایێ ده‌وله‌تێن هه‌ڤپه‌یمان ڤه‌ (بریتانیا و فرنسا و ئیتالیا) بۆ وان ده‌ڤه‌ران ئه‌وێن به‌هرا پتر كورد لێ هه‌ین و تێدا دژین و دكه‌ڤنه‌ رۆژهه‌لاتێ رووبارێ فورات و باشۆرێ توخیبێ توركی ل گه‌ل سووریا و ناڤبه‌را هه‌ردو رووباران.
9ـ گوَهورینێن رۆژهه‌لاتا ناڤین و نه‌هێلانا رژێمێن دكتاتۆر و به‌ر ب رژێمێن دیمۆكراسی ل ده‌ڤه‌رێ ب سه‌رپه‌رشتیا ئه‌مریكا و ده‌وله‌تێن هه‌ڤپه‌یمان.
10ـ بزاڤا رزگاریخوازیا كوردی یا دوور و درێژ یا پر شۆره‌ش و سه‌رهلدان و داستان و قوربانی و جانفیدایی ب هزاران هزار شه‌هیدێن سه‌ر بلند و هه‌رده‌م ساخ و خه‌باتا ملله‌تێ كورد و رۆژێن سه‌خت دژوار ل ژێر هه‌می جۆرێن كارێن نه‌ شه‌رعی نه‌ مرۆڤاتی هه‌تا قووناغا جینۆسایدیێ. سه‌خمه‌راتی بده‌ستڤه‌ئینانا مافێ خوه‌ یێ ره‌وا.
11ـ دانانا ده‌وله‌تا كوردی نه‌ كاره‌كێ نوویه‌ ل جه‌م كوردان د ڤی چه‌رخی دا. د كه‌ڤن دا كورد خوه‌دی ده‌هان ده‌وله‌ت و میرنشینان بوون ب 2500 سالان به‌ری زایینی ب هه‌بوونا ده‌وله‌تا كوردی ب ناڤێ ده‌وله‌تا لۆلۆ 140 سالان حوكم یێ كری ل ده‌ڤه‌را هه‌لمان و زه‌هاو هه‌تا ده‌ڤه‌را هه‌كاری و دوایی ده‌وله‌تا كوردی كۆمارا كوردستان ل 22-1-1946 هاتبوو دامه‌زراندن ل مهابادێ. ئه‌ڤرۆ ژی حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانا عیراقێ حوكمه‌ته‌كا نموونه‌یی یه‌ ل ده‌ڤه‌رێ ل سه‌ر ئاستێ ناڤخوه‌ و ده‌رڤه‌ وه‌ك تاقیكه‌هه‌كا ئێكانه‌ و نموونه‌یی 33 قونسلخانه‌ یێن كار دكه‌ن ل هه‌ولێرا پایته‌خت. زێده‌باری هزاران كۆمپانیێن هه‌مه‌جۆر و رێكخراوان و یا شه‌ڕی و به‌رگریێ و خه‌باتێ دكه‌ت د سێ به‌رۆكان دا. یێ شه‌ڕی و یێ ناڤخوه‌یی و یێ دیپلۆماسی وه‌كو یادیار و ئاشكه‌را ا جه‌م هه‌میان.
12ـ ژمارا ئاكنجیێن كورد نێزیكی 50 ملیۆنانه‌، چاره‌مین نه‌ته‌وه‌ ل ده‌ڤه‌را رۆژهه‌لاتا ناڤین پشتی نه‌ته‌وا عه‌ره‌بی و توركی و فارسی, ئێكه‌مین نه‌ته‌وانه‌ هه‌تا نوكه‌ بێ ده‌وله‌تن ل جیهانێ.
13ـ ژێرخانا موكوم خورستی و مه‌زاختنا داهاتێن سروشتی ژ گاز و غازان هه‌تا چاندن و پیشه‌سازی و پرۆژێن زه‌به‌لاح د هه‌می بیاڤان دا ل گه‌ل تكنۆلۆجیا سه‌رده‌م.
14ـ ره‌ڤه‌ندا كوردی ل ده‌وله‌تێن جیهانێ وه‌ك بالیۆزێن ملله‌تێ كورد و رۆلێ وان ل گه‌ل جڤاكێ نێڤده‌وله‌تی د ڤی بیاڤی دا. هه‌ر وه‌سا سه‌باره‌ت كه‌ساتیێن ب ناڤوده‌نگ یێن كورد و یێن بنیات كورد ل جیهانێ.
15ـ پێشمه‌رگێ كوردستانێ یێ قاره‌مان پارێزه‌رێن خاك وه‌لات نیشتیمانی كوردستان. سیمایێن ئاشتی و ئازادی و سه‌ربه‌ستیێ و تاكه‌ هێز ه‌ل جیهانێ شه‌ڕێ داعشێ دكه‌ت.
16ـ سه‌ربه‌خوه‌یا ئابووری و بازرگانیه‌كا خورت و موكومكرنا په‌یوه‌ندیان ل گه‌ل كۆمپانیێن جیهانێ و ڤه‌كرن و خۆشكرنا ری و رووبارا بوَ هاتنوچوونێن بازرگانی ل گه‌ل میترۆ و شه‌مه‌نده‌فر و فرۆكان ل كوردستانێ.
ئه‌ڤرۆ ئه‌م هه‌می ب وه‌فاداری و رێزگرتن و ڤیانێ رۆلێ سه‌رۆكێ هه‌رێمێ تۆمار دكه‌ین د به‌رپه‌رێن تۆمارا دیرۆكی دا و هه‌لۆیستێ وی یێ دلسۆز و خه‌مخۆر و هاڤێتنا ڤان پێنگاڤێن پیرۆز و دیرۆكی. هه‌روه‌سا هه‌لویستێ ده‌سهه‌لاتا كوردی و خه‌لكێ كوردستانێ یێ شه‌رفمه‌ند. ب ته‌خ و ئول و چین و رێكخراو و سه‌ندیكا و ئێكه‌تیان ڤه‌ ب هیڤیا سه‌ركه‌فتنه‌كا مه‌زن ب ده‌ستخوڤه‌ بینین ل رۆژا ریفراندومێ بۆ سه‌ربه‌خوه‌یێ و راگه‌هاندنا ده‌وله‌تا كوردی.

تشته‌كێ فه‌ر و جوان بوو كو رێڤه‌به‌ریا گشتی یا ره‌وشه‌نبیری و هونه‌ری ل پارێزگه‌ها دهوكێ ب هه‌ڤكاری ل گه‌ل زانكۆیا دهۆك، دیدارا ئه‌ده‌بی یا دوویێ ل هۆلا ناڤه‌ندا قۆتابیان ل رۆژێن20-21 ڤێ مه‌هێ سازكری، رۆژا ئێكێ مێزگه‌رد د. عارف حیتۆ. د. زۆزان سادق. ته‌حسین ناڤشكی. سه‌بڕی سلێڤانه‌یی بوو. برێڤه‌برنا ئه‌حمه‌د یاسین. رۆمان د هه‌می بیاڤان دا هاته‌ شلۆڤه‌كرن وه‌ك ره‌خنا ئه‌ده‌بی حه‌تا ئاستێ رۆمانێ د سالێن بۆری دا و ئامارا رۆمانان ئه‌وێن تا نوكه‌ هاتینه‌ نڤسین كو نێزیكی 35 نه‌. لێ جهێ داخێ یه‌ ئاماژه‌ ب ب ده‌وله‌مه‌ندیا ملله‌تێ كورد ب رۆمانه‌كا ره‌سه‌ن و كه‌ڤنار نه‌هاته‌ دان كو به‌ری سه‌دان سالان دهاته‌ نڤسین و گۆتن یا پێكهاتیبوو ژ چیرۆك و هه‌لبه‌ستێ حه‌تا گۆتنێ ب سترانان. وه‌ك رۆمانا سێڤا حاجی و یا ئه‌یازی حه‌تا خه‌جۆك و سیامه‌ند و دندك هنار.. . هتد و ناڤدار هه‌بوون ب نڤسین و گۆتنێ كو ل شه‌ڤێن زڤستانان خه‌لكه‌ك دكۆمبوو ل ماله‌كێ ب ده‌هان كه‌سان د گوهدانێ و ماوێ گه‌له‌ك شه‌ڤان ڤه‌دكێشا نه‌ ته‌له‌فزیۆن و رادیۆ و رۆژنامه‌ وكۆڤار هه‌بوون و ئه‌و هه‌می مه‌ ژبیركن و هه‌ر دێ زڤرینه‌ ڤێنسكی و محه‌مه‌د حه‌سنێن هه‌یكه‌ل و یێن دی یێن بیانی كو جهێ رێزێ نه‌. له‌ورا یابێدڤی یه‌ ئه‌ڤ چه‌نده‌ بهێته‌ دیاركرن و شلۆڤه‌كرن د ڤان دیداران دا ب تایبه‌تی بۆ به‌ره‌بابێن پشتی سه‌رهلدانا ئاداراسالا 1991 یا پیرۆز. هه‌روه‌سا چ بهێته‌ كرن بۆ وه‌رگێرانا رۆمانا كوردی بۆ به‌رهه‌مئینانا فلمێ سینه‌مائی و دراما كوردی یا ب هێز، ته‌رخانكرنا رۆمانێ بۆ خزمه‌تا خاك وه‌لات و نیشتیمانی كوردستان د ڤان بارودۆخێن ئه‌م تێدا دژین. كۆلیژا ئادابێ ب ئه‌ركێ خوه‌ یێ گرنك و هه‌ستیار رابیت بۆ به‌ر ب رۆمانه‌كا كاریگه‌ر و باشتر. ل رۆژا دوویێ مێزگه‌رد: موئه‌ید ته‌یب، نعمه‌توالله حامد نهێلی، عسمه‌ت خابوور، بورهان زێباری بوو ب رێڤه‌برنا لوقمان ئاسهی. ره‌وشا هه‌لبه‌ستێ هاته‌ شلۆڤه‌كرن و گه‌نگه‌شه‌كرن ب تایبه‌تی د بیاڤێ كلیبكرنێ و قه‌یرانا هه‌لبه‌ستێ وره‌خنێ دا. لێ سه‌باره‌ت وێ هه‌می چه‌ندێ یا فه‌ربوو ئه‌گه‌ر هه‌لبه‌ست د قه‌یرانێ دایه‌ كارورێكێن ده‌ربارێزكرنێ ژ وێ قه‌یرانێ هاتبوونه‌ ده‌ستنیشانكرن. هه‌روه‌سا هه‌لسه‌نگاندنا هه‌لبه‌ستا شۆره‌شڤانی د ڤان قه‌یرانان دا وه‌ك قه‌یرانا سیاسی و دارایی و ئابووری و ب تایبه‌تی شه‌رێ دژی تیرۆرێ كو ژماره‌كا مه‌زن یا هه‌لبه‌ستڤانان ب كارێ خوه‌ یێ نیشتیمانی یێ پیرۆز یێن رابووین و هه‌لبه‌ستا وان یێن بووینه‌ سروود و سترانێن شه‌ری ل سه‌ر شاشا ته‌له‌فزیۆنێ و رادیۆیان. دانانا نه‌خشه‌كی بۆ گیرانا فیسته‌ڤالێ هه‌لبه‌ست و سروودێن جه‌نگا پالپشتی و هاریكاری بۆ پێشمه‌رگێن قاره‌مان سیمایێن ئاشتیێ و ئازادیێ و سه‌ربه‌ستیێ، كاره‌كێ ئه‌كتیڤ بوو ژ لایێ رێڤه‌به‌ریا ره‌وشه‌نبیری و هونه‌ری ڤه‌ ل دهوكێ، هیڤیدارین ل رۆژێن داهاتی ب دیدارا ئه‌ده‌بێ شه‌ری (ادبیات الحرب) ژی راببیت ب پشكداریا بسپۆر و شاره‌زایێن د ڤی واری دا.

ب هه‌لكه‌فتا رۆژا ئالایی 17 كانوونا ئێكێ محه‌مه‌د ئیبراهیم ئامێدی
ملله‌تێ كورد ب خه‌بات و شارستانی و دیرۆكا خوه‌ یاره‌سه‌ن نه‌ كێمتره‌ ژ چو ملله‌تێن دیتر، د هه‌می بیاڤێن حوكمرانیێ و ژین و ژیارێ دا و هه‌بوونا هه‌می ره‌گه‌ز و بنه‌مایێن ده‌وله‌تبوونێ. كو ئێك ژ وان بنه‌مایان. ئالایێ خوه‌ هه‌بوو و یێ هه‌یی ئه‌و ژی ئالایێ كوردستانێ یێ پیرۆزه‌ و ده‌هان ده‌وله‌ت و میرنشین و ئێكه‌مین ده‌وله‌تا كوردی به‌ری زاینی ب 2500 سالان ب ناڤێ لۆلۆ ئالایێن خوه‌ هه‌بوون، له‌ورا وه‌كو ئه‌ركه‌كێ نشتمیانی دخوازم بۆ وان نه‌زان و ره‌گه‌زپه‌رستان ئه‌وێن سڤكاتی ب ئالایێ كوردستانێ كرین ل هه‌یڤا چریا دوویێ 2015 و ب هه‌لكه‌فتا رۆژا ئالای 17كانوونا ئێكێ. ڤان پێزانینان بوَ دیار بكه‌ین. كو ئالایێ كوردستانێ دیرۆكه‌كا كه‌ڤنار یا هه‌ی دزڤریته‌ به‌ری هزاران سالان. هه‌ر ژ سه‌ر ده‌مێ كاوه‌یێ ئاسنگه‌ریێ هاتیه‌ بلندكرن (كافه‌) وه‌ك ئالایێ سه‌ركه‌فتنێ، ل سه‌ر زوحاكێ سته‌مكار و هاته‌ بناڤكرن ب (ده‌رفشی كافیانی) و هه‌روسا ل سه‌ر ئاستێ ده‌وله‌تێن كوردی یێن به‌رێ. وه‌كو دیرۆك بوَ مه‌ دسه‌لمینیت كو ده‌وله‌تا میدیا ئانكو میدیان ئالایێ خوه‌ یێ تایبه‌ت هه‌بوو یێ پێكهاتی بوو ژ ره‌نگێ سۆر و سپی و كه‌سك و كانزانیا (كانزانی) ئالایێ وان ب ناڤێ ئالایێ (شهداد) به‌ری(3000) سێ هزار سالان. میرنشینان سوَران ب سه‌رۆكاتیا میر محه‌مه‌د ره‌واندۆزی ل سالێن 1816=1835ئالایێ خوه‌ هه‌بوو ب ره‌نگێ سپی و ره‌ش و ئالایێ ئمپراتۆریا ساسانیان وه‌كو یێ د یار د وێنه‌ی دا و ئالایێ سه‌لاحه‌ددین ئه‌یۆبی ب ره‌نگێ زه‌ر. هه‌ره‌وه‌سا میرنشینا بوَتان ئالایێ خوه‌ هه‌بوو. ل 17/9/1922شێخ مه‌حموود حه‌فید ئالایێ كوردستانێ ل باژێرێ سوله‌یمانیێ ل سه‌ر بانێ مزگه‌فتا مه‌زن بلندكر ب ره‌نگێ كه‌سك ل نیڤێ دا بازنه‌كێ سوَر نیڤێ دا كه‌ره‌كێ هه‌یڤێ ب ره‌نگێ سپی. ل سالا 1920و ل باژێرێ ئسته‌نبولێ ل توركیا كوَمه‌لا رێكخراوێن كوَمه‌لایه‌تی یا كوردی رابوون ب به‌رهه‌ڤكرنا نه‌خشه‌كرنا ئالایێ كوردستانێ و بوَ جارا ئێكێ هاته‌ بلندكرن ل ده‌ڤه‌رێن رزگاركرین. ل ده‌مێ شوَره‌شا ئاكری 1927ـ 1930 ب سه‌ركرده‌یا جه‌نه‌رال نووری ئیحسان پاشا. ئالایێ كوردستانێ یێ نها یێ گشتی ل 17/12/1945د ئاهه‌نگه‌كا هه‌ژی دا ل گۆره‌پانا چار چرا ل باژێرێ مهاباد هاته‌ بلندكرن. ب ئاماده‌بوونا ژماره‌كا سه‌ركردێن كوردان و جه‌ماوه‌ره‌كێ كوردی یێ مه‌زن. به‌ری راگه‌هاندنا كوَمارا كوردستان پتر ژ هه‌یڤه‌كێ و ل 22/1/1946و ل ژێر سیبه‌را ڤی ئالای كوَمارا كوردستان ل مهاباد هاته‌ راگه‌هاندن. كوو یێ بوویه‌ جهێ شانازیێ و خه‌باتێ و سه‌رفه‌رازیا ملله‌تێ كورد و یێ هاتیه‌ پاراستن ب ده‌ستێ خه‌باتكه‌ر و دلسۆزێن كوردایه‌تیێ دا هه‌ر ده‌م بمینیت سیمایێ خه‌بات و قه‌هره‌مانیێ و به‌رده‌وامبوونا رێبازا بزاڤا رزگاریخوازا كوردی. له‌ورا ل 16/12/1946پێشه‌وا قازی محه‌مه‌د ئه‌ڤ ئالایێ پیرۆز راده‌ستی بابێ روحی یێ نه‌ته‌وا كورد بارزانی مسته‌فای كر و گوَت ئه‌ز كه‌سێ نابینم وه‌ك جه‌نابێ ته‌ یێ ئه‌مین و زێره‌ڤان بوَ پاراستنا ڤی ئالای. ئه‌ڤرۆ و ل 17كانینا ئێكێ ل هه‌ریما كوردستان ب جه‌ماوه‌رێ خوه‌ڤه‌ و حوكمه‌ت ب داموده‌زگه‌هێن خوه‌ڤه‌ ڤێ بیره‌وه‌ریێ ساخدكه‌ن ب رێوره‌سمێن هه‌ژی و به‌رنامێن تایبه‌ت، ئالایه‌كێ میری یه‌ و ل ژێر سیبه‌را وی په‌رله‌مانێ كوردستانێ هاته‌ هه‌لبژارتن و حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ هاته‌ دامه‌زراندن و هه‌می رێكخراوێن حكومی و جه‌ماوه‌ری و پیشه‌یی یێن بن تیرۆژكێن ڤی ئالای كاردكه‌ن. هه‌می د به‌رهه‌ڤ نین ب جانفیدایێ پێخه‌مه‌ت هه‌رده‌م یێ به‌رزو بلندبیت، په‌یڤا سه‌رۆكێ خوشتڤی رێزدار مسعود بارزانی سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ هانده‌رێ ڤێ چه‌ندێ یه‌. ل ده‌مێ كه‌ره‌مكری و گۆتی ل 16/8/1998و ل ژێر سیبه‌را ئالایێ كوردستانێ ئه‌زیێ هاتیمه‌ سه‌ر دونیایێ و ل هه‌ر خوَله‌كه‌كێ ئه‌ز یێ ئامه‌ده‌مه‌ ل ژێر سیبه‌را ڤی ئالای و بوَ ڤی ئالای بمرم. ره‌نگێ سوَر خوینا شه‌هیدێن سه‌ربلندن.. ره‌نگێ كه‌سك سروشت و ژینگه‌هێ كوردستانێ یه‌. . ره‌نگێ سپی تیرۆشك و تیشكێن ئاشتیێ و ئازادیێ نه‌. . ره‌نگێ زه‌ر و سوَر ره‌نگێ ئاگر و خه‌تیرێن نه‌ورۆزێ نه‌ سه‌ر سالا كوردی.. ئه‌ڤجا بلا هه‌می جیهان بزانیت كو كورد ئێكه‌مین نه‌ته‌وایه‌ به‌ری هه‌میان ئالا هه‌بو. ئه‌ڤرۆ و ل ژێر ڤی ئالایێ پیرۆز پێشمه‌رگێن قاره‌مان. پارێزه‌رێ خاك وه‌لات و نیشتیمان سیماێن ئاشتیێ و ئازادیێ، یێن مه‌زنترین قاره‌مانیا توَماردكه‌ن دژی شه‌رێ زۆرداریێ و تیرۆرێ یێ داعش. ب درێژاهیا 1050 كلیۆمته‌ران و ژماره‌كا خورته‌ مێر و عه‌گیدان یێن بووینه‌ قوربانی و ئالایێ كوردستانێ یێ بلندكری. ل هه‌می ده‌ڤه‌ر و ناوچێن رزگاركرین وه‌ك شه‌نگالێ تا مه‌خمۆرێ و ده‌ڤه‌رێن دی. له‌ورا ساخكرنا رۆژا ئالای یا بوویه‌ ئه‌ركه‌كێ نه‌ته‌وه‌یی و نیشتیمانی و رۆژه‌كا پیرۆز ل جه‌م هه‌میان.. رووره‌شی و سه‌رشوری بۆ انه‌ ئه‌وێن سڤكا تی ب ڤی ئا لایێ پیرۆز كرین.. و دێ مینیت هه‌ر یێ به‌رز و بلند ل سه‌ر سنك و ملان و ده‌شتوچیا و جهێن تایبه‌ت. كو جهه‌كێ تایبه‌ت یێ هه‌ی د ناڤ دلێ كورد و كوردستانیان دا. خوَراگریێ و سه‌ركه‌فتن بوَ كوردستانێ یه‌ و خودایێ مه‌زن هاریكاره‌. ئالایێ كاوه‌ یێ ئاسنگه‌ر (درفشی كافیانی ) ئالایێ كانزای شهداد ئالایێ میرنشینا سۆران (میر محه‌مه‌د ره‌واندوزی) 1816-1835. ئالایێ ئیمپراتوریا ساسانی ئالایێ دوله‌تا میدیان ئالایێ سه‌لاحه‌ددین ئه‌یۆبی ئالایێ شاهێ كوردستانێ 1922 ئالایێ شۆره‌شا ئارارات 1927-1930 ئالایێ كوردستانێ ل رۆژناما هاوار 1932 ئالایێ كۆمارا كوردستان (مهاباد) 1945-1946 ئالایێ كوردستانێ یێ نوكه‌

هه‌كه‌ ب كورتی دیرۆكا شه‌ڕێن جیهانی شلۆڤه‌ بكه‌ین و هنده‌ك پێزانێن دیرۆكی دیار بكه‌ین دێ بینین كو: ((1)) شه‌ڕێ جیهانی یێ ئێكێ ل 28 تیرمه‌ها سالا 1914ده‌ست پێكر، ناڤبه‌را هێزێن ئورپی و ل 11 چریادوویێ ل سالا 1918 ب دووماهیك هات و 9 ملیۆن شه‌ڕڤان هاتنه‌ كوشتن ژ هه‌ردو لایه‌نان. یێ ئێكی وه‌ك هێزێن هه‌ڤپه‌یمان (بریتانیا ـ فرنسا ـ ئیرله‌ندا و ئمپراتۆریا رۆسیا) یێ دوویێ ده‌وله‌تێن سه‌نته‌ر وه‌ك (ئه‌لمانیا و نه‌مسا وده‌وله‌تا ئوسمانیا و شاهنشینا بولگاریا) زێده‌باری ژماره‌كا مه‌زن ژ ده‌وله‌تێن دی چوونه‌ د ناڤ شه‌ڕی دا. پتر ژ 70 ملیۆن سه‌رباز و پشكداربوون وه‌ك مه‌زنترین شه‌ر د دیرۆكا جیهانێ دا. ئه‌گه‌رێن ڤی شه‌ری ژی یێ سه‌ره‌كی به‌رفره‌هكرنا داگیركرنێ بوو، لێ ئه‌گه‌رێ ئێكسه‌ر قه‌یرانا دیپلۆماسی بوو. ل ده‌مێ ئمپیراتۆریا نه‌مسا یا مه‌جه‌ری بریارا شه‌ڕی راگه‌هاند دژی شاهنشینا سڕبیا. ژ ئه‌گه‌رێ كووشتنا (وه‌لی عه‌هدێ) نه‌مسا (ئه‌رشیدۆق فرانز فردیناند) ل گه‌ل هه‌ڤژینا وی. ل سه‌ر ده‌ستێ قوتابیه‌كێ سڕبی ب ناڤێ (گافریلۆ برینسیب) ل ده‌مێ سه‌ره‌دانا خوه‌ بۆ سه‌راییڤۆ ل 18-تیرمه‌ها 1914 و ئه‌ڤ چه‌نده‌ بوو قه‌یرانه‌كا مه‌زنا سیاسی و دیاربوونا هه‌ڤپه‌یمانێن پێكڤه‌ یێن ده‌ولی و د ماوێ چه‌ند حه‌فتیان دا هێزێن مه‌زن به‌لاڤه‌بوون ل سه‌رانسه‌ری جیهانێ و شه‌ڕێ جیهانی ده‌ستپێكر. ئه‌نجامێن ڤی شه‌ڕی بۆ كوردان د خراب بوون په‌یمانا سیڤه‌ر ب جهنه‌ئینا یاسالا1919و ل سالا 1923په‌یمانا لۆزان یا ب ده‌نگۆیێ خراب ژ لایێ هه‌ڤپه‌یمانا ڤه‌هاته‌ په‌سه‌ندكرن و كوردستان كره‌ چار پارچه‌. هه‌ر چه‌نده‌ ژماره‌كا شۆره‌شێن كوردی رابوون و هه‌لدان دژی ڤێ چه‌ندێ و به‌رگری ژ مافێ كوردان یێ ره‌وا كر وه‌ك (1) شۆره‌شا شێخ سه‌عید پیرانی ل 14-2-1925 (2) شۆره‌شا ئاگری جه‌نرال ئیحسان نووری پاشا 1929 (3) شۆره‌شا درسیم سه‌یدرزا 1937 (4) شۆره‌شا نیسانا 1931 (5) شۆره‌شێن بارزان 1932-1943-1945 ب قوَمانداریا شێخ ئه‌حمه‌د بارزانی و مسته‌فا بارزانی بابێ روحی یێ نه‌ته‌وا كورد. لێ ئه‌نجام د دیرۆكا بزاڤا رزگاریخوازی كوردی دا دیارن و ئه‌ڤه‌ ژی بابه‌ته‌كێ دوور و درێژ و به‌ر فره‌هه‌. هه‌روه‌سا ده‌وله‌تا ئوسمانی نه‌ما و ژماره‌كا ده‌وله‌تان په‌یدابوون و كه‌فتنه‌ ژێر ئینتیدابا بریتانی و فره‌نسی.
((2)) شه‌ڕێ جیهانی یێ دوویێ.. شه‌ره‌كێ مه‌زنێ دژوار بوو ل 1-9-1939 ل ئه‌ورۆپا ده‌ستپێكرا ب تایبه‌تی ئه‌لمانیا و هاته‌ نیاسین ب ئه‌لمانیا هێتله‌ری كو هه‌تا فره‌نسا چوون لێ ئێكه‌تیا سۆڤیتی فره‌نسا ژێ ستاند و هه‌تا به‌رلینێ چوون ل 8-5- 1945 و هێزێن ده‌وله‌تێن میحوه‌ر زڤڕین و شكه‌ستن و ل 9-8-1945ئه‌مریكا دوو بۆمبێن ناڤۆكی به‌ردانه‌ سه‌ر هێرۆشیما و ناكه‌زانی ل یابانێ. ئه‌ڤ شه‌ڕه‌ ب دووماهیك هات ل 2-9-1945 پرانیا ده‌وله‌تێن مه‌زن پشكداربوون ب دوو هه‌ڤپه‌یمان یێن سه‌ره‌كی ئه‌و ژی هێزێن هه‌ڤپه‌یمان و ده‌وله‌تێن میحوه‌ر. هه‌موو بزاڤ و شیانێن سۆپایی و دارایی و پیشه‌سازی و زانستی د خزمه‌تا پالپشتیا شه‌ڕی دا هاتنه‌ ته‌رخانكرن. شه‌ڕه‌كێ به‌رفره‌ه ب نرخه‌كێ بها گران و مه‌زاختی راوه‌ستیا د دیرۆكا مرۆڤاتیێ دا. خه‌لكه‌ك دهاتنه‌ سۆتن و ژ دوهنێ وان سابین چێدكر و درووشمێ نازییێ بلندكر.
ژ به‌ر به‌رفره‌هیا گۆره‌پانێن جه‌نگان و گۆره‌پانێن شه‌ڕان و به‌رۆكێن شه‌ران یێن مه‌زن، 100 ملیۆن سه‌رباز پشكداربوون و 50 تا 85 ملیۆن كه‌س ژ خه‌لكێ شارستانی و سوَپایێ هاتنه‌ كوَشتن ب رێژا 2 و نیڤ ژ سه‌دێ ژ ئاكنجیێن جیهانێ. ئه‌ڤ شه‌ڕه‌ ب دووماهیك هات ب سه‌ركه‌فتنا ده‌وله‌تێن هه‌ڤپه‌یمان ئه‌مریكا و ئێكه‌تیا سۆڤیتی و چین و بریتانیا و فره‌نسا و دوو ده‌وله‌ت بووونه‌ هێزا مه‌زن ل جیهانێ ئه‌مریكا و ئێكه‌تا سۆفیتی و هێزا ئه‌ورۆپی چ ل به‌رنه‌ما و هاته‌ دۆرپێچكرن. ئه‌ڤه‌ ژی رێخۆشكرنه‌ بۆ شه‌ڕێ سار (الحرب البارده‌). هه‌روه‌سا نه‌خشێ سیاسی و سۆپایی و ژێرخانا جڤاكی هاته‌ گوهۆرین و رێكخراوا نه‌ته‌وه‌یێن ئێكگرتی (un) هاته‌ دامه‌زراندن ژ بۆ بلندكرنا ئاستێ پشته‌ڤانی و هاریكاریا ده‌وله‌تی و نه‌هێلانا ڕكمانی و شه‌ڕان ل پاشه‌رۆژێ ل جیهانێ. ((3)) شه‌ڕێ جیهانی یێ سیێ ئه‌وێ دیار و نه‌دیار كو ب شێواز و سیسته‌مه‌كێ تایبه‌ت یێ خوه‌ دیاردكه‌ت. هه‌ر ژ شه‌ڕێ كه‌نداڤی و ده‌سپێكا بهارا عه‌ربی و گوهۆرینا سیسته‌مێ حوكمرانیێ ل ده‌ڤه‌را رۆژهه‌لاتا ناڤین. ژ لایێ ده‌وله‌تێن هه‌ڤپه‌یمان ڤه‌ ب سه‌رۆكاتیا ئه‌مریكا. ده‌ستپێك ب عیراقێ و تۆنسێ و سووریا و مسرێ و یه‌مه‌نێ. زێده‌باری بارودۆخێن جیهانی و مایتێكرنا هنده‌ك ده‌وله‌تان د سیاسه‌تا هنده‌ك ده‌وله‌تێن دێ دا و ته‌ماعیێن ده‌وله‌تێن مه‌زن سه‌ر داهاتیێن سروشتی یێن ده‌وله‌تێن دی هه‌ر ژ بیرێن گازێ هه‌تا ئاڤێ و جوگرافیێ و ستراتژیا ده‌ڤه‌رێ. كو جیهان یا بوویه‌ ده‌ریا خوینێ و گۆره‌پانا تیرۆرستێ و شه‌رێن درنده‌. كو رۆژانه‌ ب سه‌دان دهێنه‌ كوشتن و برینداركرن ل سه‌ر ئاستێ جیهانێ. هنده‌ك ڤه‌كۆله‌ر دبێژن ئه‌ڤه‌ شه‌رێ جیهانی یێ سێ یه‌. د چاڤپێكه‌تنه‌كا ته‌له‌فزیۆنی دا ل سالا 2006 سه‌رۆكێ ئه‌مریكا یێ به‌رێ جۆرج بۆش دبێژیت: ئه‌ڤرۆ شه‌ڕێ دژی تیرۆرستێ شه‌رێ جیهانی یێ سێ یه‌. ئه‌ڤجا هه‌كه‌ بارودۆخ و روودان دژوارتر لێ هاتن خودێ نه‌كه‌ت. دێ بیته‌ شه‌ڕێ ناڤۆكی. سروشت نامینیت هه‌تا ئه‌خته‌رێ ئه‌ردی زیانێن مه‌زن پێ كه‌ڤن. هه‌ر وه‌سا گه‌فێن ده‌وله‌تێن مه‌زن ل سه‌ر هنده‌ك ده‌وله‌تێن دی. ل گه‌ل به‌ریكانا چێكرنا چه‌ك و ته‌قه‌مه‌نیا و هاندان و پشته‌ڤانیا شه‌ڕێ تیرۆرێ ب تایبه‌تی شه‌ڕێ داعش ژ لایێ هنده‌ك ده‌وله‌تان ڤه‌ و پێكئینانا هه‌ڤپه‌یمانان چ یێن ئیستخباراتی یان یێن سۆپایی ناڤبه‌را هنده‌ك ده‌وله‌تان وه‌ك: هه‌ڤپه‌یمانا دوه‌لی ب سه‌رپه‌رشتیا ئه‌مریكا و یا رۆژهه‌لات ب سه‌رپه‌رشتیا رۆسیا و یا عه‌ره‌بی ب سه‌رپه‌رشتیا سعوودیێ و یا شیعی ب سه‌رپه‌رشتیا ئیرانێ و یابرایێن سونه‌ ب سه‌رپه‌رشتیا توركیا و یێن ل گه‌ل ئیسرائیلی و رۆژئاڤا و ناتۆ و سوریا ل گه‌ل گرۆپێن (المرته‌زه‌قه‌) ژ گه‌له‌ك توخم و جۆران. هه‌ر وه‌سا هه‌بوونا ژماره‌كا مه‌زن ژ پارت و رێكخراو ولایه‌نان ل سه‌ر ئاستێ جیهانێ خودانێن خوه‌ هه‌موو جۆرێن ته‌قه‌مه‌نیان. رێكخستنا، به‌رزبوونا رۆلێ روسیا د ڤان سالان دا. ب تایبه‌تی د بیاڤێ پالپشتی و هاریكاریا سوریا وه‌ك هێزه‌ك به‌رانبه‌ری ده‌وله‌تێن هه‌ڤپه‌یمان و ده‌ڤه‌رێ. ئێخستنا فرۆكا شه‌ری یا رۆسیا ژ لایێ تركیا ڤه‌ و كوشتنا هه‌ردوو فرۆكڤانان ل رۆژا 23-11-2015 ئه‌ڤه‌ هه‌موو دهێن وه‌ك ئه‌گه‌ر و بنه‌مایێن هاریكار و گرنك خودێ نه‌كه‌ت شه‌ڕێ جیهانی یێ سێ ب میری و ئاشكه‌را دستپێكه‌ت. وه‌كو (هنڕی كیسنجر) شیره‌تكارێ ئاسیشا نه‌ته‌وه‌یی یا ئه‌مریكی یێ به‌رێ گۆتی (ده‌هۆلێن شه‌ڕی یێن دهێنه‌ قوَتان و یێ گوه لێ نه‌بیت ئه‌و یێ تووشی كه‌ڕاتیێ بووی) ژێده‌ر ( ویكیبیدیا شه‌رێ جیهانی یێ سێ ل 18-11-2015 ) سه‌باره‌ت هه‌رێما كوردستانێ ئه‌ڤرۆ یابوویه‌ پارچه‌ك ژ ڤان روودان و قه‌یرانان وه‌ك تاكه‌ هێز ل جیهانێ شه‌ڕێ تیرۆرێ و داعشا درنده‌ دكه‌ت بۆ پارستنا ئاسیش و ئارامیا كوردستانێ وه‌ك خاك وه‌لات و نیشتیمانی كوردستان. ب سه‌رۆكاتیا رێزدار مه‌سعود بارزانی و به‌رگریا خورته‌مێران پێشمه‌رگێن قاره‌مان ب سنۆره‌كێ 1050 كم و پالپشتی و هاریكاری و هاندانا خه‌لكێ كوردستانێ یێ شه‌رفمه‌ند و ده‌وله‌تێن هاریكار، سه‌ركه‌فتن دێ بۆ كوردستانێ بیت.

ل رۆژێن3 و 4 ی ڤێ مه‌هێ و ل هه‌ولێرا پایته‌خت دیدارا میری هاته‌ ئه‌نجامدان. ب پشكداریا ژماره‌كا سیاسه‌تمه‌دار و ره‌وشه‌نبیر و كه‌سانێن راوێشكار وشاره‌زا وبه‌رپرسێن میری وحزبی ل عیراقا فیدرال و هه‌رێما كوردستانێ و ده‌رڤه‌ی هه‌رێمێ. بابه‌تێن هه‌مه‌جوَر هاتنه‌ به‌ر به‌حس و ڤه‌كۆلینان. ل سه‌ر ئاستێ ده‌ڤه‌رێن روَژهه‌لاتا ناڤین و عیراقا فیدرال و هه‌رێما كوردستانێ. لێ چ بابه‌ت و ئاماژه‌ نه‌هاتنه‌دان ب مافێ كوردان یێ ره‌وا و داخوازیا سه‌ربخوه‌یێ بكه‌ن. ژ بلی دیدارا نێجیرڤان بارزانی سه‌روَك وه‌زیرێن هه‌رێما كوردستانێ. ل ده‌مێ گۆتی (مافێ كوردانه‌ داخوازیا سه‌ربخوه‌یێ بكه‌ن و مه‌ نه‌ڤێت ب زوَری ل گه‌ل عیراقێ بمینین) ئه‌ڤ چه‌نده‌ ژی یا پێدڤی دیداره‌كا تایبه‌ته‌ وه‌كو دیدارا میری. ل ژێر درووشمێ په‌یڤا وی و نوونه‌رێن نه‌ته‌وه‌یێن ئێكگرتی و ئێكه‌تیا ئه‌ورۆپی و كۆمكارا عه‌ره‌بی و كۆنگرێ ئیسلامی و (عدم انحیاز) هه‌كه‌ مابیت ـ زێده‌باری جڤاتا هاریكاریا كه‌نداڤی یاعه‌ره‌بی. ل گه‌ل لایه‌ن و كه‌سانێن ناڤدار و پێدڤی ئاماده‌ و پشكداربن و ته‌وه‌رێن دیدارێ ئه‌ڤه‌بن ئه‌وێن ل خوارێ ل گه‌ل یێن پێشنیار ژلایێ شاره‌زا و پسپۆران ڤه‌:
• هه‌می رژێمێن به‌رێ یێن حوكم ل كوردستانێ كرین وه‌ك داگیركه‌ر و سیته‌مكار بوون. نه‌ڤیاینه‌ نه‌ و هه‌تا ئه‌ڤرۆ و نوكه‌ ژی نه‌ڤێن كورد بگه‌هنه‌ چاره‌نڤیسێ خوه‌ و خودان ده‌وله‌ت و ئالابن,
• كورد به‌ری هزاران سالان خودانێ خوه‌ ئێكه‌مین ده‌وله‌ت بوون ب ناڤێ لۆلۆ, به‌ری زایینی ب 2500 سالا و 140 سالا حوكم دكر ل ده‌ڤه‌را زه‌هاو و هه‌لمان هه‌تا هه‌كار و ده‌هان حوكمه‌ت و كۆمار و میرنشینان هه‌تا كۆمارا مهابادێ ل سالا 1946.
3 ـ خودانێن ده‌هان شوَره‌ش و سه‌رهلدان و داستان هه‌ر ژ شۆره‌شا شێخ عوبه‌یدوللایێ نه‌هری 1/8/1880 هه‌تا هه‌ر دو شوَره‌شان. ئیلۆن و گولان 1961 و 1975.
4 ـ بڕگێن 62 ـ 63 ـ 64 یێن په‌یمانا سیڤه‌ر ل سالا 1920 یێن پێكئینانا حوكمه‌تا كوردی ل ده‌ڤه‌رێ و خیانه‌تا په‌یمانا لۆزان یا سالا 1923 كو ب شه‌همزاریه‌كا مه‌زن و ره‌ش كوردستانا ئێك پارچه‌ كریه‌ چار پارچه‌.
5ـ كورد چاره‌مین نه‌ته‌وه‌یه‌ ل روَژهه‌لاتا ناڤین پشتی نه‌ته‌وا عه‌ره‌ب و تورك و فورسان ژمارا وان دگه‌هیته‌ 50 ملیۆنان.
6ـ كورد خودانێن نێزیكی ملیۆن شه‌هیدێن سه‌ربلندن كو ب خوینا خوه‌ یا پاك به‌رگری ژ كوردستانێ یێن كرین و ب وێ خوینێ ئاخا كوردستانێ یا ئاڤدای و به‌رپه‌رێن توَمارا بزاڤا رزگاریخوازیا كوردی یێن نه‌خشاندین.
6ـ برگێن ئێكێ ژ مادێ ئێكێ ژ پشكا ئێكێ ژ په‌یمانا نێڤده‌ولی یا سه‌ر ب مافێن مه‌ده‌نی و سیاسی ڤه‌ ل سالا 1976 یا هاتیه‌ په‌سه‌ندكرن و جێبه‌جێكرن و 149 ده‌وله‌تان یا مۆركری و عیراق ئێك بوو ژ وان ده‌وله‌تان كو ده‌قێ وێ دبێژیت ((هه‌موو مله‌تان مافێ بریارا چاره‌نڤیسێ خوه‌ یێ هه‌ی, هه‌روه‌سا بڕگا سێ ژماره‌ ئێك د په‌یمانێ دا دبێژیت (ل سه‌ر ده‌وله‌تێن د ڤێ په‌یمانێ دا د گه‌ل وان ده‌وله‌تا ئه‌وێن سه‌رشانێ وان به‌رپرسیاتیا كارگێریا هه‌رێمان دكه‌ن حوكمێ ئوتونومی نه‌وه‌رگرتی و هه‌رێمێن (ژێَ دگرن) بگه‌هنه‌ ئه‌نجامدانا بریارا چاره‌نڤیسێ خوه‌ و رێز ل مافی بهێته‌ گرتن ل دووڤ ئه‌حكامێن یاداشتناما ده‌وله‌تێن ئێكگرتی.
7ـ رۆژێن سه‌خت و دژوار و هه‌می كارێن نه‌مرۆڤاتی ب سه‌رێ ملله‌تێ كورد دا هاتین. هه‌ر ژ بێبه‌هریێ ژ بچووكترین مافێ ره‌وا هه‌تا سیسته‌مێ جینۆسایدێ ب ئه‌نجامدانا ژماره‌كا كارێن دژی هه‌می قانوون و شه‌ریعێن دوه‌لی و یاداشتناما نه‌ته‌وه‌یێن ئێكگرتین وه‌ك خرابكرنا 4500 گوندان و مشه‌ختبوونا قه‌سری هه‌تا ئه‌نفالێن ره‌ش و كیمیا بارانكرنێ.. . هتد. ژ وان كارێن شۆڤێنی و ره‌گه‌زپه‌ره‌ستیێ كو ب رووبارێن خوینێ یێن هزاران شه‌هیدێن نه‌مر و سه‌ربلندن به‌رگری یا ل ڤێ هه‌می چه‌ندێ كرین بۆ پاراستنا ئاخا كوردستانێ و بریارا چاره‌نڤیسی و مافێ ره‌وا و ئه‌ڤرۆ ژی ملله‌تێ كورد یێ به‌رهه‌ڤه‌ بۆ جانفیدایێ و به‌رگریێ ژ ڤی مافی و خاكێ خوه‌ بكه‌ت و ب هه‌ر شێوازه‌كی و رێیه‌كا داخوازكری و ده‌ستنیشانكری. ژ لایێ ملله‌تی و سه‌ركرده‌یا كوردی هه‌تا شێوازێ سه‌رده‌م یێ دیالۆگێ و دانوستاندنان.
8 ـ رژێمێن به‌رێ ئه‌وێن حوكم ل عیراقێ كرین ب چاڤه‌كێ فه‌رق جوداهیێ چاڤدێریا عیراقێ دكر. چ پووته‌دان و گرنگی نه‌ ددانه‌ كوردستانێ. د بیاڤێ دانان و ڤه‌كرنا كارگه‌ها و پرۆژێن ستراتیژی ئه‌وێن ژێرخانا خورتدكه‌ن و موكم دكه‌ن. وه‌ك ژێده‌ره‌كێ به‌رهه‌مئینانێ یێ به‌رده‌وام ب تنێ ئه‌ڤ جۆرێ پرۆژان ل ده‌ڤه‌رێن باشۆر و ناڤه‌راستا عیراقێ د دانان و ئه‌نجامددان. پێخه‌مه‌ت چ ژێر خانه‌ بۆ كوردان نه‌بن.. 9ـ پشتی سه‌رهلدانا پیرۆز یا ئادارا 1991 پێنگاڤێن باش هاتنه‌ هاڤێتن ژ لایێ كابینێن حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ڤه‌ و پێشكه‌فتنێن مه‌زن كه‌فتنه‌ د هێلێن كاری دا د گه‌له‌ك بیاڤان دا.
10ـ رۆلێ ((مسعود بارزانی)) سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ یێ كاریگه‌ر و پیرۆز چ ل سه‌ر ئاستێ ناڤخوه‌یی و یێ ده‌رڤه‌ و موكومكرنا په‌یوه‌ندیێن دیپلۆماسی ل گه‌ل گه‌له‌ك ده‌وله‌تێن جیهانێ و ڤه‌كرنا ده‌هان قونسولخانێن وان ده‌وله‌تان. نڤیسینگه‌هێن تایبه‌ت و بازرگانی ل هه‌ولێرا پایته‌خت زێده‌باری چالاكیێن به‌رده‌وام ژ لایێ هه‌ر حه‌فت كابینێن حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ هه‌ر ژ بیاڤێ بازرگانی هه‌تا بیاڤێ گه‌شه‌پێدان و پێشه‌سازیێ دا. ..
11ـ ملله‌تێ كورد یێ به‌رهه‌ڤه‌ هه‌تا دووماهی چپكا خوینێ به‌رگریێ ژ ئاخا كوردستانێ و مافێ خوه‌ یێ ره‌وا و سه‌ربه‌خوه‌یێ بكه‌ت ل ژێر ئالایێ كوردستانێ و په‌رله‌مانێ هه‌لبژارتی. و سروودا نشتیمانی یا كوردی ئه‌ره‌قیب.
12ـ كورد دیرۆكه‌كا كه‌ڤنارن و شارستانیه‌كا به‌رده‌وامن هه‌ژی ده‌وله‌تبوونێ نه‌.

شه‌ڤا 10ل سه‌ر 11/9/1961شه‌رێ شوَره‌شا ئیلۆنا پیروز ده‌ستپێكر و ل روَژا پاشتر د شه‌ره‌كێ مه‌زن و دژوار ئه‌نجامدا و گه‌له‌ك چه‌په‌ر و جهێن پولیس و حكومه‌تێ هاتنه‌ شكاندن و ستاندن و ژ ئه‌گه‌رێ ڤێ چه‌ندێ ژماره‌كا عه‌گید و خوَرته‌ مێران شه‌هید بوون، كو ئێكه‌مین شه‌هید یێ شه‌ڤا 10 لسه‌ر 11ل ده‌ڤه‌را به‌هدینان ( شلێمون به‌رواری) بوو خه‌لكێ گوَندێ دیرێ ل ده‌ڤه‌را به‌رواری بالا، ژ دایك بوویێ سالا 1913 هه‌روه‌سا شه‌هید احمد مه‌لا تیب مایی.. . فروكێن رژێما عبدالكریم قاسمی سه‌روكێ كوَمارا عیراقێ ل وی سه‌ر ده‌می باژێر توپ بارانكرن و ژماره‌كا هاولاتیا شه‌هید و برینداربوون و خه‌لك نه‌چاربوون ژ باژێرا ده‌ركه‌ڤن و گه‌له‌ك ژوان مشه‌ختبوون بوَ گوَندێن ده‌وروبه‌را تا دهوكێ و میسلێ و هنده‌ك باژێر و باژێركێن دی و هێزا پولیسان ئاگر به‌ردا باژێر و باژێركا، بازار و ئاڤاهی و خانیێن خه‌لكی سوتن و باژێر تالانكرن.. . شوَره‌شا ئیلونێ شوَره‌شه‌كا ته‌ڤایا خه‌لكێ كوَردستانێ بوو ب ته‌خ و چینا و موسلمانا و مه‌سیحیا و ئێزیدیان وه‌ك ب ئێك هێز به‌ژداری د هه‌لكرنا چریسكا خه‌تیرا ڤێ شوَره‌شا پیروز كرن.
شوَره‌شا ئیلونێ شوَره‌شه‌كا دژوار و هه‌رده‌م یا گه‌رم و بناڤ ده‌نگ بوو ل سه‌ر وی ده‌می سه‌ر ئاستێ عیراقێ و جیهانێ. تا راده‌كی میدیایا جیهانی روَژانه‌ دووف چوَن كرن بوَ گه‌هاندنا په‌یاما شوَره‌شه‌كا پێشكفتی بوَ ب ئارمانجا و بیروباوه‌را و نه‌خشه‌ و پلاناڤه‌ و هزرا ته‌ڤایی و لێبورینێ و ئێكسانیا هه‌می پێكهاته‌یا د چارچوڤێ ژین و ژییارێ و بزاڤا رزگاریخوازیێ دا ب سه‌روكاتیا بارزانیێ نه‌مر ( مسته‌فا ) بابێ روحیێ نه‌ته‌وه‌یا كورد. یا دور ژ چوارچوڤێ حزباتیێ. هه‌ر چه‌نده‌ پارتی دیموكراتی كوردستان سه‌ركردایه‌تییا شوَره‌شێ دكر. كو خه‌تیرا ڤێ شوَره‌شێ پرانیا باژێر و گوَندێن كوردستانێ ڤه‌گرتن. .. ئه‌ڤرۆ بیره‌وه‌ریا ڤێ شوَره‌شا پیروز. روَژا به‌رخودان و هه‌لبوونا خه‌تیرا ئێكه‌مین شوَره‌شه‌كا هوسا یا كوردی یا سه‌رده‌م و ته‌ڤایی پشتی دامه‌زراندنا پارتی دیموكراتی كوردستان ل 16 ته‌باخا 1946 ب داستان و جه‌نگاڤه‌ و ب جانفیدایێ و قوربانیا ڤه‌. دورشمێ به‌رگریێ و خوراگرتنا ملله‌تێ كورد و كوردستانیا. وه‌ك شوَره‌شه‌كا ته‌ڤایا پێكهاتێن كوردستانێ و عیراقێ. هه‌می پێكڤه‌ د سه‌نگه‌ره‌كی دا ب ئێك دل و جان و خوینا وانا تێكهه‌لبوون و ب به‌رپرساتیه‌كا ته‌ڤایی ب ئه‌رك و روولێ خو یێ كاریگه‌ر و ئه‌كتیف رادبوون. تا راده‌كی قاره‌مان و كه‌سانێن ب ناڤ و ده‌نگ هه‌بوَن و هه‌تا نهو یێن هه‌ین د بیاڤێ خه‌بات و جانفیدایێ و ده‌ستڤه‌ئینانا سه‌ركه‌فتنان د گه‌له‌ك جه‌نگادا وسنگێن شه‌ران دا. ل نه‌ته‌وه‌ و ئاینێن دی بوون بو نمونه‌ وه‌ك شه‌هید فره‌نسو حه‌ریری –جرجیس فتح الله‌ –محمود ئێزیدی –هرمز ملك جكو – مارگرێت جورج به‌رواری – شلمون به‌رواری. .. هتد ژ سه‌دان به‌ژدار و شه‌هیدێن نه‌مر هه‌نه‌. هه‌ر وه‌سا سه‌باره‌ت توركمان و براێین مه‌ یێن عه‌ره‌ب یێن به‌ژدار و هاریكار و لایه‌نگه‌ر بوون. كو ئارمانجا هه‌مویا ن ئاڤاكرنا كوردستانه‌كا ئازاد و سه‌ربه‌خو و مافێ خوَ یێ ره‌وا و بریارا چاره‌نڤیسی و عیراقه‌كا دیموكراسی یا ڤالا ژ هه‌می كارێن شوَفینی و ره‌گه‌ز په‌رستیێ و سته‌م كاریێ. .. .. ئه‌ڤجا د ڤان بارودوخێن هه‌ستیار یێن ئه‌م تێدا دژین و شه‌رێن دژوار وسه‌ركه‌فتنێن پێشمه‌رگێن قاره‌مان و پاره‌زێرێن خاك و وه‌لات و نیشتیمان. بلابیره‌وه‌ریا 54 سال یادا شوَره‌شا ئیلونێ بیته‌ نامه‌ك و وانه‌كا مێژوویی و سیمایێ خوَراگرتنێ و ته‌ڤایێ و ئێك رێزیی و ئێك گوتارا سیاسی و قاره‌مانێن ملله‌تێ كورد دژی شه‌رێ زورداریێ یێ داعش و رژێمێن دكتاتوری و شوفینی و پاراستنا ئاسایشا نه‌ته‌وه‌یی و چاره‌سه‌ركرنا هه‌می قه‌یرانێن هه‌رێما كوردستانێ ب زمانێ دیالوكێ و گفتوگویا یا دویر ژ به‌رژه‌وه‌ندیێن حزباتی و كه‌سایه‌تی كو ئه‌ڤرو ژ هه‌می روژ و ده‌ما ئه‌م پێدڤی ده‌ست دناڤ ده‌ستی نه‌ ب ئێك دل و جه‌سه‌د. سه‌خمه‌راتی چاره‌نڤیسێ كَوردان و به‌رژه‌وه‌ندیا ملله‌تێ كورد و ده‌ربازبوون ژ ڤان قه‌یرانێن ئه‌م تێدا. و رێزگرتنه‌كا بێ سنور بو په‌یڤا زێرین ئه‌وا هاتیه‌ گوتن ژلایێ بارزانیێ نه‌مر ڤه‌ (مسته‌فا ) دشوَره‌شا ئیلولێ دا ( ئه‌ز یێ پشت راستم دێ هه‌ر سه‌ركه‌ڤین لێ ترسا من ئه‌وه‌ كو ئه‌و كه‌سێن زه‌حمه‌ت كێشاین و خه‌باتكری بهێنه‌ ژ بیركرن). لێ سوپاس بوخودایێ مه‌زن و دلوڤان هه‌می یێن ل ژێر ئالایێ كوردستانێ و په‌رله‌مانێ هه‌لبژارتی و حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ب ماف و سه‌ربلند دژین ب سه‌رپه‌رشتیا سه‌روكێ خَوَشتڤی و خه‌باتكه‌ر رێزدار مه‌سعود بارزانی سه‌روكێ هه‌رێما كوردستانێ.

دامه‌زراندنا پارتی دیمۆكراتی كوَردستان ل 16 ته‌باخێ. سالا 1946 ب سه‌روكاتیا بابێ روَحی یێ نه‌ته‌وا كوَرد بارزانیێ نه‌مر (مسته‌فا). پێنگاڤه‌كا مێژوویی بوو ب مه‌ره‌ما دانانا ئایدۆلۆژیه‌كا ستراتیژی یا كوَردستانی د به‌رژوه‌ندیا ملله‌تێ كوردی دابیت. د گوَره‌پانا سیاسی دا ل ده‌ڤه‌رێ د ناڤ ژماره‌كا رووودان و گوهۆرینێن جیهانی و جه‌نگێ جیهانی یێ ئێكێ و دوویێ و وان شوَره‌شێن كوَردی یێن شیخ محموودێ حه‌فید سالا1919 وسالا 1931 و شوَره‌شێن بارزان ل سالێن 1932 و 1943و 1945 ل گه‌ل شوَره‌شێن دی ل كوردستانا باكور و روَژهه‌لات و ژ بۆ ده‌ستڤه‌ئینانا مافێ كوردان یێ ره‌وا و بریارا چاره‌نڤیسی, نه‌خاسمه‌ په‌یمانا سیڤه‌ر سالا 1920 یا دانانا كیانه‌كێ سیاسی ب جه نه‌ئینا و په‌یمانا لۆزان سالا1923 یا پارچه‌پارچه‌كرنا كوردستانا مه‌زن.. له‌ورا د ماوه‌كێ كێم دا پارتی جهێ خوه‌ د ناڤ دلێ ملله‌تێ كورد دا كر و بوَ قوتابخانا كوردایه‌تی یا خه‌باته‌كا ره‌سه‌ن و تا نوَكه‌ خوواندن وده‌رچوویێن به‌رده‌وامن ل ڤێ قوَتابخانێ. هه‌تا راده‌كێ شیا جه‌ماوه‌رێ كوردستانێ ل باژێر و باژێركا و گوَندا به‌ر ب گوَره‌پانا خه‌باتا نه‌ته‌وه‌یی ڤه‌ببه‌ت و بارزانیێ نه‌مر ب دلسۆزیا خوه‌ و هه‌ستێ خوه‌ یێ خه‌مخور بوَ كوردستانێ. هه‌می عه‌شیرا و عێلا و ته‌خ و چینا ژ كوردان و هه‌می ئایینان و ئۆل و ئه‌فسه‌رێن كوردپه‌روه‌ر. هه‌تا كرێكار و جوَتیار و ره‌وشه‌نبیران كو هه‌می ته‌خێن كوَمه‌لێ كوردی بكه‌ته‌ ئێكرێز ل ژێر خه‌بات و ئالایێ پارتی ل دووڤ به‌رنامه‌كێ زانستی و گوَنجای ل گه‌ل بارودۆخێن كوردستانێ كو د خزمه‌تا گه‌ل و خاك و وه‌لات و نیشتیمانێ كوردستانێ بن, رێبازا 69سالا رێبازا دوور و درێژه‌, یا پر روَژێن سه‌خت و دژوار و قه‌یران و شوَره‌شا وه‌ك شوَره‌شا ئیلۆنێ 1961و گوَلانێ 1975و سه‌ركه‌فتنێن مه‌زن و ده‌ستكه‌فتیێن نه‌ته‌وه‌یی و رێككه‌فتنێن مێژوویی و خوینا هزاران هزار شه‌هیدێن هه‌رده‌م ساخ. وه‌ك فلمه‌كێ دیكومێنت دهێته‌ دیتن, ب گرێدانا 13 كوَنگراكو یێ دووماهیێ ل 11-12-2010هاتبوو گرێدا و ئێك ژ وێ ستراتیژیا كوردساتنی كو ئه‌ڤرۆ ئه‌م ل ژێر ئالایێ كوردستانێ دژین و په‌رله‌مانێ هه‌لبژارتی و حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ و جڤاتا وه‌زیران و ده‌هان بزاڤ و چالاكێین دی, لێ هێشتا رێك یا درێژه‌ و ئه‌رك و ئارمانج دزوَرن یا پر هیڤی و ئوَمێدێن دی نه‌ یێن نه‌ته‌وه‌یی و سیاسی و جڤاكی و كوَمه‌لایه‌تی و ئابووری و دارایی ئه‌ڤجا بلا بیره‌وه‌ریا 69 سال یادا دامه‌زراندنا پارتی دیمۆكراتی كوردستان بیته‌ هانده‌ره‌ك ژبوَ ته‌رخانكرنا هه‌می بزاڤ و شیانا دهێلێن كار و خه‌باتێ دا ب روَحه‌كا نوی وخووینه‌كا نوو د بزاڤا پارتی دا ل ژێرجاڤدێریا سه‌روك مه‌سعود بارزانی سه‌روَكێ پارتی دیمۆكراتی كوردستان و به‌رب خزمه‌تا جه‌ماوه‌رێ كوردستانێ ڤه‌ بچین ب ئاسته‌كێ بلندتر و جوونا دناڤ رێزێن هه‌می پێكهاتێن كوَمه‌لێ كوردی داو راوه‌ستاین ل سه‌ر داخوازیان و جێبه‌جێكرنێ و به‌رب روژه‌كا پێتر گه‌ش بو ملله‌تێ مه‌ یێ كورد و بریارا چاره‌نڤیسێ كوردان. بلا بیره‌وه‌ریا 69 ی یادامه‌زراندنا پاارتی دیموكراتی كوردستان ببیته‌ ڤولكانه‌كێ ئاگره‌كێ هه‌لو دژوار به‌رانبه‌ری ره‌كه‌ز په‌رست و شۆڤینیا و دكتاتورا و قه‌یرانێن نوَكه‌ یێن سیاسی و ئابووری و شه‌رێ زوَرداریێ یێ داعش دژی ملله‌تێ مه‌ و تڤه‌نگ و ئاربیجی وهێزا پێشمه‌رگێن قاره‌مان پارێزه‌رێن خاك وه‌لات نیشتیمان, و كوردستان هه‌ر بمینیت بنگه‌هێَ ئاشتیێ و ئازادیێ و فره‌حزباتیێ و لێبورنا ئولی و ئاینی و تیرۆژكێن سه‌ركه‌فتنا و دیمۆكراسیێ لێ ڤه‌ده‌ن بوَ هه‌موَ وره‌خ و لایێن جیهانێ.

په‌رله‌مانێ كوردستانێ ده‌ستكه‌فتیه‌كێ مه‌زن و گرنگه‌ ب ساناهی نه‌هاتیه‌. به‌رهه‌مێ بزاڤا رزگاریخوازیا كوردی یه‌ یا پری خه‌بات و جانفیدایی و خوینا هزاران شه‌هیدێن سه‌ربلند و هه‌رده‌م ساخه‌. یاره‌ ل جه‌م مه‌ هه‌موویان كو پشتی سه‌رهلدانا ئادارا سالا1991ێ و ل 28-4-1992 بۆ جارا ئێكێ پرۆسا هلبژارتنان هاته‌ ئه‌نجامدان و ئه‌م كورد و ب ئانه‌هیا خودێ بووینه‌ خودان په‌رله‌مانێ هلبژارتی وه‌ك خیڤه‌ته‌كا مه‌زن بوَ هه‌موو كورد و كوردستانیان. درووشمێ دیموَكراسیێ و ئێكرێزی و ئاڤاكرنا كوَمه‌ل و مالا كوردی و جهێ شانازیێ و سه‌رفه‌رازیا مه‌ هه‌موویانه‌. كو ل رۆژا دامه‌زراندنێ هه‌تا رۆژا ئه‌ڤروَ كو دبیته‌ ده‌مێ 23 سالان مه‌ چ كوَمبوون ئان روونشتن نه‌ دیتینه‌ وه‌ك یا رۆژا 23-6-2015ب وی شێوازێ سه‌یر و سه‌رنجراكێش، هه‌لئێخستی بوَ به‌رژه‌وه‌ندیا حزباتیێ و لایه‌نگیریێ و ئاماده‌كرنه‌كا تایبه‌ت هه‌تا راده‌كی داخوازكرنا قوَنسلێن ده‌وله‌تا ئه‌وێن ل هه‌رێما كوردستانێ. ئینانا دو په‌رله‌مانتاران ژ ده‌رڤه‌ی هوَڵا په‌رله‌مانی بوَ دروسبوونا نیسابا قانوونی. كو فراكسیۆنا زه‌ر یا پارتی ل گه‌ل هنده‌ك لایه‌نێن دی بایكوَتا كوَمبوونێ كربوو. هه‌روه‌سا ده‌ستپێكرنا كوَمبوونێ ئێكسه‌ر ده‌ست ب به‌رنامێ ئاماده‌كری بێی بكارئینانا رێوره‌سمێن ده‌ستپێكا كوَمبوونان ل دووڤ قانوونا په‌رله‌مانی و سیسته‌مێ په‌رله‌مانی یێ گرێدانا كوَمبوونان. وه‌ك زڤڕین بوَ خواندنا جڤاتناما كوَمبوونا به‌رێ و ئه‌و بڕگێن هاتینه‌ جێبه‌جێكرن و یێن نه‌ هاتین جێبه‌جێكرن. بوَ كارێ پێدڤی و دووڤچوونێ. هه‌روه‌سا سه‌بارت بڕگێن دی یێن تایبه‌ ب ڤێ چه‌ندێ ڤه‌. لێ یا مه‌ دیتی و گوهلێبی ل وێ رۆژێ 23-6-2015په‌رله‌مان ببوو خیڤه‌ته‌كا حزباتیێ و هانده‌ره‌كێ ئه‌كتیف بوَ ململانێ و بیرهاتنان
رۆژێن ره‌ش دژی كارێن نیشتیمانی و شكاندنا سازانا نیشتیمانی و تێكڤه‌دانا جاددا كوردی و ئازراندنا هزرو بیرا و تێكچوونا ده‌رونیا وه‌ڵاتیان و كه‌لیژانه‌ك د ناڤ كوَمه‌لێ مه‌دا. په‌یدابوونا حه‌ساسیه‌كا دژوار د ناڤبه‌را حزب و لایه‌نێن كوردی و كوردستانی دژی پرسا سیاسی و سیسته‌مێ سازانی وه‌ك كۆده‌تایا په‌رله‌مانی ب پشكداریا لایه‌نه‌كێ بیانی كو رۆله‌كێ به‌رز هاتبوو دان بوَ قونسلێ ئیرانی وه‌ك سه‌فقه‌كا سیاسی بوَ شكاندنا ئێكرێزیا ملله‌تێ كورد و ئه‌و ده‌ستكه‌فتیێن ب ده‌ستخوه‌ڤه‌ئیناین. نه‌خاسمه‌ د ڤان بارودوَخان دا ئه‌م یێن به‌ر ب راگه‌هاندنا سه‌ربه‌خوه‌یا ئابووری ڤه‌ دچین و راپرسینا سه‌ربه‌خوه‌یێ و دژمنه‌كێ دڕنده‌ یێ ل به‌رانبه‌ری مه‌ زێده‌باری ژماره‌كا قه‌یران و گرفتاریان. ئه‌رێ بوَچی ئه‌وا هاتیه‌ كرن به‌ری نوكه‌ نه‌ دهاته‌ كرن بوَ چاره‌سه‌ریا ده‌هان قه‌یرانێن سیاسی و ئابووری ل هه‌رێما كوردستانێ؟.. . له‌را یا پێدڤی بوَ هه‌موو فراكسیوَنێن په‌رله‌مانی ب به‌رنامه‌كێ ته‌ڤایی و نه‌ته‌وه‌یی و ته‌وافقی خوه‌ ئاماده‌كربان بوَ رۆژا 23-6-2015 ب تایبه‌به‌تی بوَ قانوونا هه‌لبژارتنا پۆستێ سه‌رۆكێ هه‌رێمێ. چ ده‌لیڤه‌ و ده‌رگه‌ه مه‌ نه‌ڤه‌كربوون بوَ ره‌گه‌زپه‌رست و شوَفینیان مایتێكرنێ ب كارێن مه‌بكه‌ن و هه‌ولبده‌ن بوَ جێبه‌جێكرن پلانێن خوه‌ یێن چه‌په‌ل، ئه‌ڤروَ ئه‌م پتر ژ هه‌موو ده‌م و سالا پێدڤی مكوَكرنا سه‌نگه‌رێ ئێكرێزیا ملله‌تینه‌ و رێخستنا مالا كوردی و گۆتارا سیاسی و هه‌لویستێ نه‌ته‌وه‌یی كو بێ سازان چ حزب و لایه‌نه‌ك ب تنێ نه‌شێن بڕیارێ ل سه‌ر پرسا نه‌ته‌وه‌ی بده‌ن. هه‌لبژارتنا سه‌روَكێ هه‌رێمێ لیژنا دستووری یاهه‌ی و یا پێكهاتیه‌ ژ 21 ئه‌ندامان و ده‌نگ و ئیرادا ملله‌تی ژ هه‌می پلانا مه‌زنتره‌ و سه‌روَك د ناڤ ملله‌تێ خوه‌ دا بهێته‌ هه‌لبژارتن متمانێ ب سیسته‌مێ دیمۆكراتیێ پتر دئێته‌ به‌رجه‌سته‌كرن. ب ئانه‌ها خودایێ مه‌زن دلوَڤان و سیسه‌تا سه‌روَكێ هه‌رێمێ رێزدار مسعود بارزانی یا حه‌كیمانه‌ و هه‌لویست و ده‌نگێ خه‌لكێ كوردستانێ به‌رامبه‌ری ئه‌وا ل 23. 06. 2015دا روودای دێ ژ ڤێ قه‌یرانێ ده‌رباز بین و په‌رله‌مانێ كوردستانێ دێ هه‌ر مینیت ئه‌و خیڤه‌تا هه‌ره‌ مه‌زنا خوَڕستی بوَ هه‌موو كورد و كوردستانیان.