محه‌مه‌د ئیبراهیم ئامێدی
مانشیت داخلى
(گه‌ر تێكرایا گشتى یێ سالانه‌ (400 هه‌تا 450) ملم باران بن و پێهه‌ل ستانده‌ره‌كێ باشه‌ و مه‌ترسیا هشكه‌سالیێ نامینیت)
رێژا بارینا به‌فر و بارانان كارتێكرنه‌كا مه‌زن یا هه‌یى ل سه‌ر ئاستێ ژین و ژیارێ، هه‌تا ل سه‌ر گه‌شه‌پێدانا چاندنێ و ژینگه‌هێ و به‌رهه‌مئینانا خوانێ، كو ل سه‌ر ئاستێ جیهانێ د سالا 2025 ئه‌م پێدڤى خوارنێ نه‌ بۆ (8,64) ملیار ئاكنجیان بهێته‌ دابینكرن، ئه‌ڤ چه‌نده‌ ژى دخوازیته‌ بارینا به‌فر و بارانان، وه‌ك ژێده‌ره‌كێ سه‌ره‌كى یێ ئاڤێ، سه‌خمه‌راتى دابینكرنێ بۆ وێ مه‌ره‌ما ناڤهاتى، هه‌روه‌سا كێماسیا ئاڤێ دزڤریته‌ هنده‌ك ئه‌گه‌رێن دى، زێده‌بارى نه‌بارینا به‌فر و بارانان، وه‌ك ژێكڤه‌كرنا فیزیاوى و كیمیاوى و یا بایۆلۆجى د ناڤ ئاخێ دا، و دیارده‌یا بیابانێ كو دبیته‌ ئه‌گه‌رێ لاوازبوونا (هه‌شت) ملیۆن هكتارێن ئه‌ردێ چاندنێ سالانه‌ ل جیهانێ، بۆ زانین ئاڤ ب ڤان جۆران ڤه‌ یا هه‌یى ل سه‌ر ته‌پا ئه‌ردى، وه‌ك هاتیه‌ به‌لاڤه‌كرن د گۆڤارا (ئغرۆتیكا یاچاندنێ ژماره‌ 75 یالوبنانی، ئاڤا شرین و ب كێرهاتى بۆ ژین و ژیارێ ل جیهانێ 2,5% ژ كۆما ئاڤێ یه‌، و ب تنێ 6% یا دروسته‌ و یا باشه‌ بۆ بكارئینانێ ل سه‌ر دو جۆران. (1) 58% ئاڤا ژێر ئه‌رده‌ (2) 0,02 ئاڤا به‌ردایه‌ ل سه‌ر ئه‌ردى كو 10 ده‌وله‌ت ل باكۆرێ ته‌پا ئه‌ردى 60% به‌هرا وان ژ ڤێ ئاڤێ یه‌، وه‌ك به‌لاڤه‌كرنا نه‌عادیلانه‌ یا ل سه‌ر ته‌پا ئه‌ردى و یێن دى ئانكو یێن مایی د بێ به‌هرن. به‌فر و باران ژ بنه‌مایێن سه‌ركینه‌ یێن ژینگه‌ها ئاڤى، و هێز و خورتكرنا ئاڤ و ئاڤدانێ و چاندنێ ل سه‌ر رێژا بارینێ دراوه‌ستیت، هه‌ر چه‌نده‌ ده‌ڤه‌رێن مه‌ دكه‌ڤنه‌ د هێلا بارانێن ده‌سته‌به‌ركى دا. لێ گه‌له‌ك سالان ژ ئه‌گه‌رێ نه‌بارینێ دیارده‌یا هشكه‌سالیێ دیار دبیت هه‌تا راده‌كێ هنده‌ك ژێده‌رێن ئاڤێ وه‌ك كانیان و بیرا هشك دبن، و ده‌خل و دان ناهێته‌ دورین، ئه‌ڤ چه‌نده‌ ژى كارتێكرنێ ل سه‌ر ژین و ژیارێ و داهاتیان و ئابووریا ده‌ڤه‌رێ دكه‌ت، له‌ورا هه‌ر ژ ده‌سپێكا وه‌رزێ زڤستانێ، خه‌لكێ مه‌ رۆژ بۆ رۆژ دووڤچوونا ده‌نگوباسێن كه‌شناسیێ و سه‌قایێ دكه‌ن، ب هیڤى و ئۆمێدێن بارینا به‌فر و بارانان و زه‌نگلا هشكه‌سالیێ، لێ نه‌ده‌ت, هه‌ژى گۆتنێ یه‌ بۆ نموونه‌ وه‌ك هاتیه‌ دیاركرن ژلایێ به‌شێ كه‌شناسیێ و سه‌قایێ ل رێڤه‌به‌ریا خزمه‌تێن چاندنێ ل رێڤه‌به‌ریا گشتی یا چاندنێ/دهوك، هشكه‌ سالیا دژوار ل وه‌رزێ سالا 2008ـ2009 سه‌ر ده‌ڤه‌رێ گرت بوو، كو تێكرایا گشتى یا بارانان 128,5 ملم باران بوون ل پارێزگه‌ها دهۆكێ و 95% ژ ده‌رامه‌تێ گه‌نمى و جه‌هى نه‌هاته‌ دورین ژبلی یێ ئاڤی، وه‌رزێ ئه‌ڤ ساله‌ 2020ـ 2021 تێكرایی گشتی 386 ملم باران كوهشكه‌ سالیه‌، به‌راورد د گه‌ل وه‌رزێ پار2020ـ 2019 تێكرای گشتی (5,881 ملم باران** بوو. هه‌ژى گۆتنێ یه‌ ل دووڤ زانینێن زانستى، ئه‌گه‌ر تێكرایا گشتى یێ سالانه‌ (400 هه‌تا 450) ملم باران بن و پێهه‌ل ستانده‌ره‌كێ باشه‌ و مه‌ترسیا هشكه‌سالیێ نامینیت ب تایبه‌تى ئه‌گه‌ر ل ده‌ڤه‌رێن ده‌رامه‌تێ گه‌نمى و جه‌هى لێ هاتبنه‌ چاندن و باران هه‌یڤانه‌ ل دووڤ پێدڤیا رووه‌كى بارن. ب تایبه‌تى ل هه‌یڤا دووماهیا وه‌رزی، وه‌كو هاتیه‌ گۆتن (ل ناڤبه‌را هه‌یڤا گولانێ و نیسانێ تاڤیه‌كا بارانێ بهاتره‌ ژ باگردانه‌كێ زێری ل سه‌رێ دیوانێ)، به‌رهه‌م دێ یێ باشبیت ب رێژه‌كا بلند دگه‌هیته‌ پتر ژ ملیۆن ته‌نان، ل دووڤ بێزانینان ژ وه‌زاره‌تا چاندنێ و ژێده‌رێن ئاڤێ یا حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ، به‌رهه‌مێ ئه‌ڤ ساله‌ دێ 600 هه‌تا 700 هزار ته‌نبن ژ ئه‌گه‌ری هشكه‌سالیێ. ئه‌ڤچا ئه‌گه‌ر چه‌رخێ بیستێ چه‌رخێ ململانێ و هه‌ڕه‌شێ و شه‌ڕێن گازێ بوون، چه‌رخێ 21 چه‌رخێ شه‌ڕێ ئاڤێ یه‌ و هه‌مى ده‌وله‌ت ل جیهانێ هه‌ولده‌ن ب دانانا سكرێن مه‌زن ل سه‌ر ژێده‌رێن ئاڤێ و چێكرن و بكارئینانا گه‌له‌ك جۆرێن ئامیرێن ئاڤدانێ و كۆلانا بیرێن ئاڤا ژێر ئه‌رد و دانان و چێكرنا هنده‌ك كه‌ره‌ستێن هه‌مه‌جۆر بۆ به‌رگریا هشكه‌سالیێ و چاندنا داروبارى و ده‌رامه‌تێ به‌رگرى هه‌بیت ل به‌رانبه‌رى هشكه‌سالیێ، زێده‌بارى گه‌فێن ده‌وله‌تێن هه‌ڤسوى بۆ هه‌ڤسویێن خوه‌ ژ ژێده‌رێن د ناڤ ئاخا وان دا, ب دانانا سكرێن مه‌زن و گوهۆرینا رى و رووبارێن ئاڤێ و شیفكا كو د به‌رژه‌وه‌ندیا وان دا بیت، و كێماسیا به‌ردانا ئاڤێ هه‌تا قووناغا برینێ . له‌ورا یا گرنكه‌ ئه‌م ژى هه‌ولبده‌ین كو مفایێ ژ ژێده‌رێن ئاڤا كوردستانێ بكه‌ین. ب هه‌مى شێوازێن سه‌رده‌م ێین تكنۆلۆجى و نه‌هێلین ئه‌و ئاڤا وان ژێده‌ران بێ مفا بچیت. هه‌ر چه‌نده‌ هنده‌ك بێنگاڤ ێین هاتینه‌ هاڤێتن د ڤى بیاڤى دا، لێ نه‌ د ئاستێ پێدڤى و داخواز و حه‌زان دایه‌. چونكى هه‌تا نوكه‌ سكرێن بچویك و ێین ئاخێ ب تنێ دهینه‌ چێكرن، هه‌ر چه‌نده‌ سكرێ دوكان و ده‌ربه‌ندیخان و دهۆكێ مه‌یێن هه‌یین، ئه‌ڤجا به‌فر و باران نعمه‌ته‌كه‌ ژ خودایى ژ ئه‌سمانان دهێته‌ خوارێ بۆ هه‌ر خودان رحه‌كێ ژ مرۆڤى و ئاژه‌لى هه‌تا ژینگه‌هێ و داروباری و هه‌مى رووه‌كان وه‌ك كه‌رتێ چاندنێ. هیڤیخوازین ژ ڤێ نعمه‌تێ بێ به‌هر نه‌بین.

محه‌مه‌د ئیبراهیم ئامێدی
پشتی ئالایێ كوردستانێ ل رۆژا ١٧/١٢/١٩٤٥هاتیه‌ بلندكرن ل مهاباد ل گۆڕه‌پانا چارچرا ب 36 رۆژان، ل ژێر سیبه‌را ڤی ئالایێ پیرۆز كۆمارا كوردستان ل مهاباد هاته‌ راگه‌هاندن، وه‌ك مافه‌كێ ره‌وا و شه‌رعی یێ سه‌ربه‌خوه‌یێ ل سه‌ر ئه‌ردێ بابۆ بابیرا ب هزاران هزارسالان، ب شارستانیه‌كا ره‌سه‌ن و كه‌ڤنار ومێژوویه‌كا دوور و درێژ. وه‌ك هه‌موو نه‌ته‌وان و گه‌لان سه‌رانسه‌ری جیهانێ، ب سه‌رۆكاتیا پێشه‌وا قازی محه‌مه‌د ل ٢٢/١/١٩٤٦. و پشكداریه‌كا كاریگه‌ر و زێندی یا بابێ رۆحی یێ نه‌ته‌وا كور د بارزانی مسته‌فا وه‌ك جه‌نه‌راله‌كێ بسپۆڕ و شاره‌زا و هه‌ڤالێن دگه‌ل دا. لێ جهێ داخێ یه‌ بۆ مه‌ كوردان هه‌تا نۆكه‌ مالا ل مالخوی حه‌رامه‌. ژیێ كۆمارێ ١١ هه‌یڤ و١١رۆژ بوون، د ڤی ماوێ كێم دا سه‌ركرده‌ و به‌رپرس و قوماندارا هاتنه‌ دانان ل گه‌ل پێكئینانا ١٢ وه‌زاره‌ت و دانانا بنیاته‌كێ ب هێز بۆ سۆپایێ كوردستانێ بۆ پارێزیا خاك وه‌لاتی. زێده‌باری ده‌ستكه‌فێن باش د بیاڤێن دی دا وه‌ك ئابووری و ره‌وشه‌نبیری. ل ١٦/١٢/١٩٤٦ئالایێ كوردستانێ هاته‌ راده‌ستكرن ژ لایێ قازی محه‌مه‌د بۆ ده‌ستێ بابێ مه‌زن بارزانی مسته‌فا پشتی كۆمار هاتیه‌ هه‌ولوه‌ شاندن، ژ ئه‌گه‌رێ خیانه‌تكاریێ ژ لایێ وان جه و كه‌سان و لایه‌نێن، و سۆز و په‌یمانێن پالپشتێ و هاریكاریێ د گه‌ل كۆمارێ گۆتین ب جهنه‌ئینان، كو پشتی هنده‌ك رێككه‌فتنا د ناڤبه‌را ده‌وله‌تێن مه‌زن دا هاتینه‌ مۆركرن، و ئێكه‌تیا سۆڤیێت یابه‌رێ ژبه‌ر به‌رژه‌وه‌ندییا خوه‌ یا پترۆلێ، سۆز و هه‌لویستێ خوه‌ گوهۆری و پشتا خوه‌ داكۆمارێ. ل ٣١/٣/١٩٤٧پێشه‌وا قازی محه‌مه‌د و برایێ وی سه‌یفی و كوڕمامێ وی سه‌دری هاتنه‌ سێداره‌دان سه‌رده‌ستێ رژێما شاهنشاهی، و خه‌ما قازی محه‌مه‌د دو كاربوون، ئێك پاراستنا ملله‌تێ وی ل مهابادێ، و یێ دوویێ پاراستنا ئالایێ كوردستانێ. هه‌روه‌سا پاشی چار ئه‌فسه‌رێن كۆمارێ ژ لایێ حوكمه‌تا عیراقێ یا شاهنشاهی هاتنه‌ سێداره‌كرن، عزه‌ت عه‌بدولعه‌زیز ـ مسته‌فا خۆشناف ـ مه‌حموود قودسی ـ خه‌یری عه‌بدوالكریم، ئه‌ڤ چه‌نده‌ ژی یێن بووینه‌ خاله‌كا ره‌ش د ناڤ چاڤێن هه‌ردوو رژێمیێن شاهنشاهی یا ئیرانی و عیراقی. بارزانیێ نه‌مر مسته‌فا ل گه‌ل ٥٠٠ خۆرته‌ مێران، نه‌چاربوون به‌رب ئێكه‌تیا سۆڤیێتی ڤه‌چوون. ئه‌ڤ هه‌می چه‌نده‌ سه‌ربۆره‌كێ هه‌ستیاره‌ و دژواره‌ یێ پر وانه‌ و عیبره‌ت جهێ دووڤچوونێ یه‌ و مفا ژێ وه‌ربكرین، د سه‌نگه‌ ره‌گێ مكوم و خورستی دا بین وه‌ك كه‌لها پیلایی، ب هێزبین دا ئه‌وێن سه‌ره‌ده‌ریێ نوكه‌ ل گه‌ل مه‌دكه‌ن وه‌ك رژێمێن به‌ری یێن دكتاتۆر و ره‌گه‌ز په‌رست شۆفینی، كو دوایی كارێ چه‌په‌ل و نه‌ئه‌خلاقی سڤكاتی ب مقه‌ده‌ساتێن كورردان كر ب سۆتنا ئالایێ كوردستانێ یێ پیرۆز، ل ده‌مێ باره‌گایێ پارتی دیمركراسی كوردستان ئاگر به‌ردایێ ل ١٧/١٠/ ٢٠٢٠، هزره‌كا دی یا ب هێز و مه‌زن بۆ مه‌ بكه‌ن، و درووشمێ مه‌ هه‌میان به‌ر ب كوردستانه‌كا ب هێز و شیان ڤه‌ بچین. زێده‌باری یا هه‌ره‌گرنگ ئێكگرتن و ئێكرێزیى ب ئێك ده‌نگ و هه‌لویست و رێخستنا مالا كوردی. بژیت بیره‌وه‌ریا ٧٥ سالیا دا دامه‌زراندنا كۆمارا كوردستان ل مهاباد، و دێ مینیت كۆمارا مهاباد هێڤێنێ سه‌ربه‌خوه‌یێ، سلاڤ ل سه‌ر گیانێ پاكێ شه‌هیدێن كۆمارا كوردستان ل مهاباد و ته‌ڤایا شه‌هیدێن كورد و كوردستانێ.

محه‌مه‌د ئیبراهیم ئامێدی
ب هه‌لكه‌فتا رۆژا ئالایێ كوردستانێ یێ پیرۆز ١٧ كانوونا ئێكێ ژ هه‌رسال، ده‌ستپێكێ یا فه‌ره‌ ئه‌م بێژین ئه‌وێن سڤكاتی ب ڤی ئالایێ ره‌نگین كرین و سۆتین ل رۆژا ١٧/١٠/٢٠٢٠، ل ده‌مێ ژماره‌كا ره‌گه‌ز په‌رستنا و شۆفینیان باره‌گایێ پارتی دیمۆكراتی كوردستان ل به‌غدا ئاگر به‌ردایێ و سۆتی، شه‌ر مزارو رسوا دكه‌ین و نه‌عله‌تان لێ دبارینین به‌رانبه‌ری ڤی كارێ چه‌په‌ل. هه‌ژی ئاماژێ یه‌ و گۆتنێیه‌ ملله‌تێ كورد مێژوویه‌كا دوور و درێژ یا هه‌یی ب هه‌بوونا ئالایێ خوه‌ كو دزڤریته‌ به‌ری زایینی، هه‌ر ژ ئالایێ كاوه‌یێ ئاسنگه‌رد گۆتێ (ده‌رفیشی كافیانی)، هه‌روه‌سا ئالایێ ده‌وله‌تا (میدیا) ب ره‌نگێن كه‌سك و سۆر و سپی، و یێ كانزانیا (كانزانی) به‌ری سێ هزار سالان، ویێ میرنشینا سۆران ١٨١٦ـ١٨٥٦ب ره‌نگێ ره‌شۆ سپی و یێ ئیمبیراتۆریا ساسان و یێ (سه‌لاح الدین الایوبی) ویێ میرنشینا بۆتان. و ل سالا١٩٢٠ و ل باژێ ئسته‌نبۆلێ كۆمه‌لا رێكخراوێن كۆمه‌لایه‌تی رابوو ب دزایین و ئاماده‌كرنا ئالایێ كوردستانێ بۆ جارا ئێكێ و هاته‌ بلندكرن ل ده‌ڤه‌رێن رزگاركرین، ل ده‌مێ شۆره‌شا ئاگری ١٩٢٧ـ١٩٣٠ب قومانداریا جینه‌رال ئیحسان نوری پاشا. ئالایێ شاهێ كوردستانێ ژ لایێ شێخ مه‌حموودێ حه‌فید هاته‌ بلندكرن ل سه‌ربانێ جامعا مه‌زن ل سلێمانیێ ل ١٧/٩/١٩٢٢ ب ره‌نگ كه‌سك د نیڤێدابازنه‌كێ سۆر و دنیڤێدا وێنێ هه‌یڤێ. ل ١٧/١٢/١٩٤٥ ئالایێ كوردستانێ ل گۆره‌پانا چارچرا ل مهاباد هاته‌ بلندكرن ب رێوره‌سمێن هه‌ژی وئاماده‌بوونا ژماره‌كا مه‌زن یا سه‌كردێن كوردان ل گه‌ل وان بابێ روحی یێ نه‌ته‌وكورد بارزانیێ نه‌مر مسته‌فا دگه‌لدا ٥٠٠ قاره‌مان. ل ٢٢/١/١٩٤٦ ل ژێر سیبه‌را ڤێ ئالای كۆمارا كوردستا ل مهاباد هاته‌ راگه‌هاندن ب سه‌رۆكاتیا پێشه‌وا قازی محه‌مه‌د، ل ١٦/١٢/١٩٤٦پشتی هه‌لوه‌شاندنا كۆمارا كوردستان ئالایێ كوردستانێ هاته‌ راده‌ستكرن ژ لایێ پێشه‌وا قازی محه‌مه‌د ده‌ستێ بارزانیێ نه‌مر مسته‌فا و گۆت من كه‌س نه‌دیت وه‌كو جه‌نابێ ته‌ یێ ئه‌مین و زێره‌ڤان ڤی ئالای پارێزیت. ئه‌ڤجا بلا نه‌حه‌ز و ره‌گه‌زپه‌رست بزانن ل ده‌مێ كوردان ده‌له‌ت و ئالا هه‌یین ل ده‌ڤه‌رێ چ ده‌وله‌ت وئالا نه‌بوون، لێ قه‌دا ب زه‌مانی وخیانه‌تكارا بكه‌ڤن. سوپاس بۆ خودایێ مه‌زن دلۆڤان ئه‌ڤرۆ ئه‌گه‌ر جوداهی و ئایدۆلوجیێن جودا جودا هه‌بن ناڤ كوردان دا، ئالایێ كوردستانێ خیڤه‌ته‌كا مه‌زنه‌كورد هه‌می پێكڤه‌ خوه‌ كۆم دكه‌ن و خه‌باتێ دكه‌ن ل ژێر قودسیه‌ت و سیبه‌را ڤی ئالایێ پیرۆز، ئالایه‌كێ فه‌رمیه‌یێ كوردستانێ ل هه‌مێ جه و ده‌ڤه‌ران. بیرۆزبیت رۆژا ئالایی ل هه‌می كوردان و دێ مینیت هه‌رده‌م یێ به‌ز و بلند.

محه‌مد ئیبراهیم ئامێدی
سه‌رێ سه‌دان سالانه‌ ملله‌تێ كورد، رویبار و جۆیێن خوینا هزاران هزار شه‌هیدێن نه‌مر یێن رێتین، ژخوینا خۆرته‌ مێر و عه‌گیدان، ب ده‌هان شۆره‌ش و داستان و سه‌رهلدانان وكاره‌سات و رۆژێن سه‌خت و ب ترس و سه‌هم و كه‌لیژان، یێن سته‌مكاریێ و زۆرداریێ، ژ كارێن تیرۆرێ و مشه‌ختكرنێ و ته‌عریبێ و ئه‌نفالێن ره‌ش وكیمیا بارانكرنێ و هه‌وێن كرتنێ و سێداره‌دانێ و گۆرێن كوم و ده‌رڤه‌ده‌ریێ و كارێن ره‌گه‌زپه‌رستیێ و شۆفێنیێ ب پلان و دووڤچوونان و چاندن و به‌لاڤه‌كرنا ره‌وشت و تیتال و كه‌لتۆرێ و ره‌شه‌نبیریا بیانی یێن رژێمێن ده‌ستهه‌لات و حوكمدار، ژداكیركه‌رێن كوردستانێ ناڤ ته‌خ و چینێن ملله‌تی دا، وبه‌ر ب مه‌سحكرنا ناسناما كوردی و ده‌ستڤه‌دانا جوگرافیا وار و مه‌سكه‌نێ بابۆ بابیرێن كوردان، كو ئه‌ڤ كاره‌ و كارێن دی دهێن ب قركرن و جینۆسایدا كوردان بوو، له‌ورا ئه‌ڤ هه‌می چه‌نده‌ ب بزاڤا رزگاریخوازیا كوردی و خه‌بات و شۆره‌شه‌كا به‌رده‌وام بوون دژی وان كار و زۆرداریان، ب پارت و رێكخراو ته‌خوجینێن ملله‌تی ڤه‌، و هه‌تانوكه‌ ژی ئه‌و بزاڤا پیرۆز یابه‌رده‌وامه‌، بێخه‌مه‌ت بده‌ستڤه‌ئینا مافێ خۆه‌ یێ ره‌وا و سه‌ربه‌خوه‌یێ. َریفراندۆم مافێ ملله‌تێ كورده‌ وه‌ك هه‌موو ملله‌تێن جیهانێ، ده‌ربرینه‌كا هه‌ستیار و زندی دكه‌ت ژمافێ خوه‌ یێ ره‌وا و هه‌ستا نه‌ته‌وا كورد ب ته‌ڤایی و گشتی، یا دوور ژ لایه‌نیێ و حزبایه‌تیێ ب ئیرادا گه‌لێ كوردستانی وه‌ك به‌رهه‌مێ ره‌نج و خه‌ باتێ و رۆژێن سه‌خت دژوار. هه‌میان پێكڤه‌ رۆژا ٢٥/٩/٢٠١٧ رۆژا ریفراندۆمێ گۆتی ((به‌لێ)) بۆ ریفراندۆمێ و راگه‌هاندنا ده‌وله‌تا كوردی ب رێژا (٩٣.٧٪) ئه‌نجامبوون، كو بۆ ڤێ چه‌ندێ و مه‌ره‌مێ و خه‌ونا سه‌دان سالان مه‌ خوه‌ لێ گرتبوو و چاڤه‌رێبووین، ئێكرێزیا كوردان د هه‌می وار و بیاڤاندا و پشته‌ڤانیا هه‌می لایه‌نگه‌ر و دۆستێن كوردان سه‌رئاستێ جیهانێ، دێ ده‌نگێ ده‌وله‌تا كوردی وه‌ك بنگه‌هێ ئاشتیێ و ئازادیێ و سه‌ربه‌ستیێ و پێكڤه‌ژیانێ و لێبۆرینێ و دیمۆكراسیێ و سازی و پێگه‌هێن حوكمرانیێ ڤه‌ده‌ت وژه‌نن بۆ هه‌موو ره‌خ و لایێن جیهانێ. كو ئه‌م كورد ئاشتیخوازین، ب گه‌ل و پێشمه‌رگا ڤه‌ جهێ رێز و ڤینا پرانیا خه‌لكێ جیهانێ نه‌، سه‌ره‌رایی ئه‌وا رژێمێن عیراقێ گه‌ل مه‌كردا كری و ب سه‌رێ مه‌ ئیناندی وه‌كو مه‌ دیاركی ل سه‌ری. رۆژه‌كێ كورد به‌رانبه‌ری وان كارێن سته‌مكاریێ نه‌بوونه‌ تیرۆرست، كه‌س نه‌ كوشت، ئاڤاهی نه‌ په‌قاندن، د شه‌ران دا ئێخسیر نه‌ كۆشتن زۆرداری نه‌كر و نه‌بوونه‌ سته‌مكار، ب تنێ به‌رگری ژ جان و مافێ خوه‌ دكر كو سه‌خله‌ت و شیمه‌ت و ره‌شت و تیتال و بیروباورێن كوردان دره‌سنن و مه‌زنترن ژ هه‌میان، ئه‌ڤرۆ مافێ مه‌ كوردانه‌ خودان ده‌وله‌تبین ، كورد دیرۆك و شارستانی نه‌ ب هزاران سالان، هه‌ژی ده‌وله‌تبوونێ نه‌ ،ئه‌ڤچا بلا ریفراندۆم بمینیت ئه‌و زه‌نگا هه‌رده‌م دهێته‌ لێدان بۆ سه‌ربه‌خویێ و مافێ ره‌وا. له‌ورا وه‌ك پێشنیار پێخه‌مه‌ت زه‌نگ یا به‌رده‌وامبیت:1ـ چێكرنا په‌یكه‌رێ ریفراندۆمێ كو ده‌ربرینێ ژ ڤی مافی بكه‌ت ل گۆره‌پانه‌كا مه‌زن ل هه‌ولێرا پایته‌خت. 2ـ به‌رهه‌مئینانا فلمه‌كێ دیكۆمێنتاری ژ ئه‌رشیڤێ رۆژێن ریفراندۆمێ یێ هه‌می پارێزگه‌هێن هه‌رێمێ. ده‌بله‌جه‌ ب زمانێ ئنگلیزی، فره‌نسی، عه‌ره‌بی، توركی، فارسی، هه‌زمانه‌كێ دی یێ پێدڤی. 3ـ چاپكرنا پرتووكه‌كێ سه‌ر ریفراندۆمێ ژ لایێ وه‌زاره‌ تا مه‌عنی ڤه‌ و رۆلێ پیرۆز یێ دلسۆز و خه‌مخۆر یێ سه‌رۆك مسعود بارزانی د ڤی بییاڤی دا.

محه‌مه‌د ئیبراهیم ئامێدی
پشتی دامه‌زراندنا پارتی دیمۆكراتی كوردستان ل ١٦/٨/١٩٤٦ ب سه‌رۆكاتیا بارزانیێ نه‌مر مسته‌فا و نه‌مانا سیسته‌مێ شاهنشاهی العراقێ و بۆ یێ كۆماری، ب هه‌لدانا شۆره‌شا ١٤ تیرمه‌هێ سالا١٩٥٨. چریسكێن شۆره‌شا ئیلۆنێ هه‌لبوون ل ١١/٩/١٩٦١ژ ئه‌گه‌رێ هه‌لۆیستێ شۆفێنی و ره‌گه‌زپه‌رستی و سته‌مكاریێ یێ ده‌سته‌كا حوكمدار ل گه‌ل عه‌بدولكه‌ریم قاسم سه‌رۆكێ كۆمارا عیراقێ و ئه‌و ده‌سته‌ك هۆكارێن نه‌جێبه‌جێكرنا سۆز و په‌یمانێن داینه‌ كوردان بۆ به‌ر ب كیانه‌كێ كوردی یێ دیمۆكراسی ل دووڤ سیسته‌مێ وی ده‌می. لێ هه‌رچه‌ند بۆ كورد ئاشتیخوازبوون دژی شه‌ری بوون و تێكچوونا ئارامیێ ل ده‌ڤه‌رێ و هه‌ولدانه‌كا ژدل ژ لایێ سه‌ركده‌یا كوردی ڤه‌ هاته‌ كرن دا بگه‌هنه‌ چاره‌سه‌ریه‌كا ئاشتییانه‌ ل گه‌ل حوكمه‌تێ، لێ مخابن و ل جاتی ئاشتیێ و چاره‌سه‌ریا كێشا ملله‌تێ كورد، رژێمێ هێرشێن ئه‌ردی و ئه‌سمانی كرنه‌ سه‌ر كوردستانێ، له‌ورا كورد ب ڤێ شۆره‌شا پیرۆز رابوون ب قومانداریا بارزانیێ نه‌مر مسته‌فا وه‌ك شۆره‌شه‌كا ته‌ڤایی ب ته‌خوچین و نه‌ته‌وا ڤه‌ و هه‌موو لایه‌نێنن سیاسی و ئولو ئایینا ڤه‌ تا عه‌ره‌ب و توركۆماناڤه‌، وه‌ك مه‌زنترین ریفراندۆم بۆ عیراقه‌كا دیمۆكراسی و چاره‌نڤیسێ كورد و كوردستانیا ب هه‌بوونا كیانه‌كێ سه‌ربه‌خوه‌ ب حوكمێ لامه‌ركه‌زی پاشی یێ ئوتونومێ، وه‌ك مافه‌كێ شه‌رعی یێ ره‌وا، ل دووڤ یاداشتنامه‌ و شه‌رعیه‌تا دووه‌لی، كو ئه‌ڤ شۆره‌شه‌ یا دوور بوو ژ ململان و چارچووڤێ حزبایه‌تیێ ولایه‌نگریێ، ب درووشمێ به‌رگریێ و خۆراكرتنا ملله‌تێ كورد و كوردستانیان وعیراقێ، هه‌رچه‌نده‌ ب سه‌رپه‌رشتیا پارتی دیمۆكراتی كوردستانێ بوو و بارزانیێ باب مسته‌فا. هه‌می پێكڤه‌ د سه‌نگه‌ره‌كی دا ب ئێك دل و جان و خوینا وان تێكه‌لی ڤی خاكێ پیرۆز بوو و ب ئه‌ركێ خوه‌ یێ دلسۆز و خه‌مخۆر یێ نیشتیمانی و نه‌ته‌وه‌یی رادبوون. كو نه‌ كورد ب تنێ ب ڤێ چه‌ندێ رابوون، ژ نه‌ته‌وه‌ و ئۆل و ئایینێن دی ژی پشكداری د ڤێ شۆره‌شا ته‌ڤایی دا كریه‌ كو تهێتن وه‌ك مه‌زنترین ریفراندۆما شۆره‌شگێر یا سه‌روی ده‌می، ئانكو به‌ری 59 سالان. كو ئارمانج و بیروباوه‌ر و نه‌خشه‌ و پلانان ڤه‌ شۆره‌شه‌كا پێشكه‌فتی بوو، هه‌روه‌سا ژ ئالیێ هزرا ته‌ڤایی و وه‌كهه‌ڤیا هه‌می پێكهاتیا د چارچووڤێ خه‌بات و بزاڤ و ژین و ژیارێ و بزاڤا رزگاریخوازیێ دا. كو ئارمانجا هه‌موویان ئاڤاكرنا كوردستانه‌كا ئازاد و سه‌ربه‌خوه‌ ب مافێن خوه‌ یێن ره‌وا و چاره‌نڤیسێ ملله‌تی، هه‌روه‌سا درستبوونا عیراقه‌كا دیمۆكراسی یاڤالا ژ هه‌می كارێن شۆفێنی و ره‌گه‌زپه‌رستیێ وسته‌مكاریێ. شۆره‌شا ئێلۆنێ شۆره‌شه‌كا مه‌زن بوو و جهێ به‌ربه‌حس و خه‌به‌ر و ڤه‌كۆلینان بۆ سه‌ر ئاستێ عیراقێ و جیهانێ، كو به‌رهه‌مێ وێ رێكه‌فتنا ١١ ئادارێ بۆ سالا١٩٧٠. ل بیره‌وه‌ریا (59) سالی یا شـۆره‌شا ئیلۆنێ یا پیرۆز. رۆژا به‌رخودانێ و هه‌لبوونا خه‌تیرا ئێكه‌مین شۆره‌شه‌كا كوردی یاسه‌رده‌م، هه‌می رۆژێن سه‌خت و دژوار و ته‌ڤایێ و جانفیدایێ و شه‌ڕێن دژی سته‌مكاریێ و دكتاتۆریه‌تێ و سه‌ركه‌فتن و ده‌ستكه‌فتیێن ڤێ شۆره‌شێ دهێنه‌ بیرا مه‌ هه‌میان و ب رێز و نه‌وازشا ڤه‌ به‌ژنا خوه‌ دچه‌مینین بۆ شه‌هیدێن نه‌مر یێن ڤێ شۆره‌شا پیرۆز و ته‌ڤایا شه‌هیدێن كورد و كوردستانێ. ئه‌ڤرۆ ژی ملله‌تێ مه‌ یێ شه‌ره‌فمه‌ند، یێ دلسۆزه‌ و ب ئیراده‌یه‌ بۆ بده‌ستڤه‌ئینانا مافێ خوه‌ یێ ره‌وا و خودانێ خوه‌ قاره‌مانایه‌ و خورته‌مێر و عه‌گید و پێشمه‌رگانه‌ وكه‌سانێن ب ناڤوده‌نگ، د بیاڤێ خه‌بات و جانفیدایێ و بده‌ستڤه‌ئینانا سه‌ركه‌فتنان د گه‌له‌ك شه‌ڕ و داستانان دا و سینگێ خوه‌ ژ گولله‌یێن دوژمنی نه‌دایه‌ پاش ل پێشیا ڤێ رێبازێ پیرۆز سه‌رۆكێ خۆشتڤی مه‌سعود بارزانی. ئه‌ڤچا بلا شۆره‌شا ئیلۆنێ بمینیت هه‌رده‌م درووشم و سیمایێ ته‌ڤایێ و سه‌ربۆره‌كا خۆرت و دژوار بۆ ئێكرێزیا ملله‌تێ كورد.

محه‌مه‌د ئیبراهیم ئامێدى

ب هه‌ لكه‌فتا بیره‌وه‌ریا ٦٢ سالیادا شۆره‌ شا ١٤ تیرمه‌هێ، هیڤی خوازین و ئۆمێده‌وارین ئه‌و شۆره‌ش و داستان و سه‌رهلدان و ریدان وقۆربانی و رۆژێن سه‌خت ودۆژارو ده‌ست كه‌فتی و چالاكی و بزاڤ ێین ٦٢ سالان، ببنه‌ ره‌گه‌ز و بنه‌مایێن پلانێن داهاتی بۆ كوردستانه‌كا سه‌ ربه‌خوه‌، ب ئێكرێزی و ئێك هه‌لویست و تۆماركرنا سه‌ركه‌فتنێن باشتر و مه‌زنتر د هه‌مى به‌رۆكان دا. پشتی شۆره‌شا ١٤ تیرمه‌هێ ١٩٥٨ ب چه‌ند مه‌هه‌كان، سه‌رۆكێ ئێكێ یێ كۆمارا عیراقێ (عبدالكریم قاسم) داخوازى كر ژ بارزانیێ نه‌مر مسته‌فا بزڤریته‌ عیراقێ بۆ هاریكاریێ و پالبشتیا ڤێ شۆره‌شێ، هه‌ژى ئاماژێ یه‌ كو بارزانیێ نه‌مر پشتى كۆمارا كوردستان هاتیه‌ هه‌لوه‌شاندن ل سه‌ر ده‌ستى شاهنشاهێن ئیرانێ ل 16-12-1949 كودوایى رۆژ بوو د ژیێ ڤێ كۆمارێ دا، قه‌ستا ئێكه‌تیا سۆڤیێت یا به‌رێ كربوو ل گه‌ل 500 چه‌كدار و خورته‌ میران و ل 6- 10 – 1958ێ ل دووڤ وێ داخوازیێ زڤریڤه‌ عێراقێ، و ب پێشوازیه‌كا هه‌ژى و گه‌رم ژ لایێ هه‌مى ته‌خوچین و ئالایان ڤه‌ هاته‌ پێشوازیكرن، وب گه‌له‌ك دوورشمێن نیشتیمانى ب نموونه‌ وه‌ك (هه‌ربژیت كورد وعه‌ره‌ب ره‌مزوالنیزال). شۆره‌شا 14ى تیرمه‌هێ ده‌لیڤه‌كا باش وگۆنجاى بوو، بۆهیڤى ئۆمێدێن كوردان كو بهێنه‌ بجهئینان وه‌ك مافێ ره‌وا، و عیراق ژى به‌ر ب دیمۆكراسیێ ڤه‌ بچیت ژ سیسته‌مێ شاهنشاهى یێ حوكمرانیێ بۆ یێ كۆمارى،كو جهێ دلخۆشیا گه‌لێ عیراقێ بوو ب كورد وعه‌ره‌باڤه‌ و پێكهاتیێن دى، و هه‌مى پێكڤه‌ هه‌ولبده‌ن بۆ چاره‌سه‌ریا ئاسته‌نگا و ئالۆزیێن گه‌لێ عیراقێ وچه‌سپاندنا ئازادیێ و ئاشتیێ د ناڤ كۆمه‌لێ عیراقێ دا، و مۆكومكرنا برایینا كورد و عه‌ره‌بان و ده‌ست د ناڤ ده‌ستى دابیت ل ژێر درووشمێ (علی صخره‌ الاخوه‌ العربیه‌ الكوردیه‌ تتحگمو كل المو‌وامرات والدسائس).
ل وى ده‌مى بارزانیێ نه‌مر شیا هنده‌ك ده‌ستكه‌فتیان بۆ ملله‌تێ كورد بده‌ستخوه‌ڤه‌بینیت، و شیا ل دستوورێ عیراقێ دا بهێته‌ چه‌سپاندن و نڤسین كو،كورد و عه‌ره‌ب هه‌ڤپشكن د ڤى وه‌لاتى دا (العراق) .هه‌روه‌سا په‌سه‌ندكرنا قانوونا كارێ رێكخراوێن پارتێن سیاسى ویێن جه‌ماوه‌رى ب شێوازه‌كێ میرى و ئاشه‌كه‌را، زێده‌بارى قانوونا چاكسازیا چاندنێ و نه‌هێلانا سیسته‌مێ ده‌ربه‌گى. له‌ورا باره‌گایێن پارت و رێكخراوا هاتنه‌ ڤه‌كرن و ده‌ستب بزاڤ وچالاكیێن خۆه‌كرن، لى مخابن رژێما عبدالكریم قاسمى پشتى بۆرینا ماوه‌كى ل سه‌رڤێ شۆره‌شێ و هه‌بوونا ره‌گه‌زپه‌رستا و شۆفینیا د هه‌یكه‌لێ كۆمارێ دا ل سه‌ر سیسته‌مێ رژێمێن به‌رێ چوون به‌رانبه‌رى كوردان و ئه‌و رێكه‌فتن و سۆزێن د گه‌ل بارزانى گۆتین بۆ ملله‌تێ كورد ب جهنه‌ئینان، هه‌ر چه‌نده‌ گه‌له‌ك هه‌ول و بزاڤ هاتنه‌كرن ژ لایێ بارزانێ نه‌مر و سه‌ركرده‌یا كوردى ڤه‌ بۆچاره‌سه‌ركرنا هه‌مى ئاریشا ب زمانێ دیالۆگێ وگفتوگۆیان و پێشكێشكرنا بیرئانینه‌كێ، ئانكو یاداشنامه‌كێ، بۆ سه‌رۆكاتیا كۆمارا عیراقێ ب ناڤێ ملله‌تێ كورد و پارتى دیمۆكراسى كوردستان ل 20-11-1961 یا پێكهاتى بوو ژ.15.. بابه‌ت و برگان، ئه‌و ژی ئه‌ڤه‌ نه‌:
١ـ ڤه‌كێشانا هێزێن سۆپایێ عیراقێ، ئه‌وێن هاتینه‌ هنارتن بۆ كوردستانێ و چ كارێن سۆپایی نه‌هێنه‌ كرن.٢ـ ڤه‌كێشانا فه‌رمانبه‌رێن گشتى ئه‌وێن رۆله‌كێ به‌رز هه‌بوو د روودانێن دووماهیێ دا.٣ـ زڤرینا وان فه‌رمانبه‌را ئه‌وێن هاتینه‌ دوورئێخستن ژ كوردستانێ بۆ جهێن وان یێن به‌رێ.٤ـ دامه‌زراندنا سه‌ركردێن دلسۆز ژ كوردان بۆ پۆستێن سه‌ره‌كی.٥ـ چه‌سپاندنا مادێ سێ ژ دستوورێ عیراقێ چه‌سپاندنه‌كا دروست.٦ـ پاقژكرنا هه‌یكه‌لێ حكومی ژ مرۆڤێن دژاتی هه‌ین به‌رانبه‌ری شۆره‌شا ١٤ تیرمه‌هێ.٧ـ به‌رب ئازادیێن دیمۆكراسی بۆ ملله‌تی و ڤه‌كوهاستنا عیراقێ بۆ سیسته‌مێ دیمۆكراسیێ. ٨ـ جێبه‌جێكرنا بریارێن كۆنگرێ مامۆستایێن كوردستانێ یێ سالا١٩٦١ژ بۆ پێشڤه‌برنا ره‌وشه‌نبیریا كوردی. ٩ـ زمانێ كوردی بیته‌ زمانێ فه‌رمی ل هه‌می داموده‌زگه‌هێن فه‌رمی ل كوردستانێ.١٠ـ ژناڤبرنا شوونوارێن ره‌گه‌زپه‌رستیێ، ئه‌وا ب حه‌قێ كوردان دئینن. و سزادانا كه‌سانێن داخوازێن ڤێ چه‌ندێ، د ناڤبه‌را گه‌لێ عیراقێ یێ ئێكگرتی.١١ـ هێلانا چاندنا روویه‌كێ تیتنێ ل ئه‌ردێ چاندنێ یێ باش١٢ـ راستڤه‌كرنا قانوونا باجا ئه‌ردی كو دبیته‌ باره‌گرانی ل سه‌ر جۆتیاری١٣ـ د ان و ڤه‌كرنا پرۆژان ل كوردستانێ،كو دێ كونترۆلكرنێ كه‌ت سه‌ر بێكاریێ.١٤ـ نه‌هێلان و نه‌مانا گران نه‌رخی یێ فاحش و لێدانا ده‌ستێن بازرگانیێ ب قووتێ ملله‌تی كارادكه‌ن. لێ جهێ داخێ بوو ئه‌و بیرئانینه‌ یا بێ ئه‌نجام بوو. (عبدالكریم قاسمى) سه‌رۆك كۆمارێ عیراقێ ل جاتى زمانێ دیالۆگێ و ئاشتیێ، هێزێن سۆپایى ڤرێكرنه‌ كوردستانێ ب مه‌ره‌ما ژ ناڤبرنا شۆره‌شا كوردى وچ ب ده‌ستێ ملله‌تى نه‌ما ژبلى به‌رده‌وامبوونا شۆره‌شا 11 ئیلۆنێ ب سه‌رپه‌رشتیا بارزانیێ نه‌مر مسته‌فا كول11-9-1961 چریسكێن خوه‌ ڤه‌دان، و ئاگرێ بزاڤ و خه‌باتێ هه‌لدان ل سه‌رانسه‌رى كوردستانێ، وه‌ك شۆره‌شه‌كا پێكهاتیێن ملله‌تێ كورد و عیراقێ، و به‌رهه‌مێ ڤێ شۆره‌شێ رێكه‌فتنا11 ئادارێ ١٩٧٠ بوو. لێ رژێما گۆر به‌گۆر رێكه‌فتنا ره‌ش یا جه‌زائیرێ ل گه‌ل شاهێ ئیرانێ ل 6-3-1975موهركر دژى كوردان، و جاره‌كا دى چ ب ده‌ستێ كوردان نه‌ما ب شۆره‌شه‌كا دى رابن، ئه‌و ژى شۆره‌شا گۆلانێ بوو ل 26-5-1975. هه‌تا سه‌رهه‌لدانا ئادارا سالا1991 یا جه‌ماوه‌رێ كوردى یا پیرۆز. سوپاس بۆ خودایێ مه‌زن و دلۆڤان و بزاڤا رزگاریخوزا كوردى و خوینا وان خۆرته‌ مێر و عه‌گیدان، شه‌هیدێن سه‌ر بلند و هه‌رده‌م ساخ و پێشمه‌رگێن قاره‌مان و خه‌باتا سه‌ركردایه‌تیا كوردى ب كه‌سایه‌تیا سه‌رۆك مسعود بارزانى و خه‌لكێ مه‌ یێ دلسۆز و شه‌ره‌فمه‌ند…ئه‌ڤرۆ ئه‌م خودان حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ نه‌ و په‌رله‌مانێ هه‌لبژارتى و جڤاتا وه‌زیران و ئه‌نجوومه‌نیێن پارێزگه‌ها وشاره‌وانیا و هێزا پێشمه‌رگێن قاره‌مان پارێزه‌رێن خاك وگه‌ل وه‌لات.

محه‌مه‌د ئیبراهیم ئامێدی
پرسا به‌لاڤه‌بوونا ڤایرۆسا كۆرونا، پرسه‌كا گشتی یه‌ ل سه‌رانسه‌ری جیهانێ، كو عیراق و هه‌رێما كوردستانێ ژی یێن بێبه‌هر نینن ژ ڤێ ئاتافێ هه‌ر ژ ده‌سپێكا سالا 2020 حه‌تا ئه‌ڤرۆ، د ڤی ماوی دا داموده‌زگه‌هێن په‌یوه‌ندیدار ژ وه‌زاره‌تا ساخله‌میێ و وه‌زاره‌تا ناڤخوه‌یی ب ئه‌ركه‌كێ به‌رگریێ و نشتیمانی و مرۆڤایه‌تی یێن رادبن و ب شه‌ڤ و رۆژان بێ راوه‌ستن ل گه‌ل لایه‌نێن دی یێن په‌یوه‌ندیدار و شۆله‌ژێ یێ كاردكه‌ن بۆ پاراستنا هه‌ڤوه‌لاتیان، ئه‌ڤه‌ ژی جهێ رێز و سۆپاسیانه‌، هه‌روه‌سا جهێ سه‌رفه‌رازیا مه‌یه‌ ل ده‌می جهێن بلند سه‌ر ئاستێ جیهانێ ئاماژێ دده‌نه‌ ڤێ چه‌ندێ، كو به‌ری هه‌می ده‌وله‌تا حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ پێنگاڤا ئه‌ولی هاڤێشت بۆ به‌رگریێ و پاراستنا هه‌ڤوه‌لاتیێن هێژا ژ ڤێ ڤایرۆسێ. و ژلایه‌كێ دیڤه‌ یا فه‌ره‌ و ئه‌ركه‌كێ مێژوویه‌، ئه‌م هه‌می پێگریێ ب هه‌می رێنما و تیبینان بكه‌ین، كو جهێ داخێ یه‌ هنده‌ك جاران سستیاتیێ د جێبه‌جێكرنا رێنمایا دكه‌ین، د بیاڤێ هه‌بوونا مێهڤانداریا و ساخكرنا بیره‌وه‌ریا، گه‌شتێن كۆم كۆم، چوونا ناڤ بازاران و جهێن گشتی ب ژمارێن مه‌زن و قه‌ره‌بالغێ و چوونا ده‌ستێ ئێكودو ل گه‌ل چاڤ ماچیكرنێ، هه‌روه‌سا كارئینانا ده‌ستگۆرك و كه‌مامان ب شێوازه‌كێ گه‌له‌ك كێم دهێنه‌ بكارئینان… هتد. ژ سه‌رپێچیا، ئه‌ڤه‌ پرسه‌كا گشتی یه‌ ئاتافه‌كا ڤه‌گر و مه‌زنه‌، كارتێكه‌نه‌كا مه‌زن یاكری ل سه‌ر كۆمه‌لێ مه‌ د هه‌مێ بیاڤێن ژین و ژیارێ دا، هیڤیخوازین ژ خودایێ مه‌زن دلۆڤان، ئه‌ڤ ئاتافه‌ ل سه‌ر وه‌لاتێ جیهانێ رابیت، (اللهم ارفع الغمه‌ من علی الامه‌). ئه‌ڤچا ماده‌مكی ئه‌ڤه‌ پرسه‌كه‌ په‌یوه‌ندی ب پرسا گشتی ڤه‌یه‌، ئه‌م هه‌می به‌رپسیارین به‌رانبه‌ری پێگریێ ب هه‌می رێنمایێن خوه‌ پاراستنێ و به‌رگریێ ژ ڤایرۆسا كۆرونا و هه‌می بزاڤ و شیانا پێتر ته‌رخان بكه‌ین، د هێلێن كارێن چاره‌سه‌ریێ و به‌رگریێ و پاراستنێ و جێبه‌جێكرنا هه‌موو رێنما و بكارئینانا ئامیرێ مۆبایلێ و ئه‌نترنێتێ و ئۆن لایه‌ن د هه‌می بابه‌ت و كارێن پێدڤی و توندكرنا هاتنا كه‌سان بۆ كوردستانێ ژ ده‌رڤه‌ی هه‌رێمێ، دا ئه‌ڤ ئاتاڤه‌ سه‌رمه‌را بچیت ب سه‌لامه‌تی و خودایێ مه‌زن هاریكاره‌.

محه‌مه‌د ئیبراهیم ئامێدى
بیره‌وه‌رێن ئادارێ و نه‌ورۆزێ ب خۆشی و نه‌خۆشیان ڤه‌، درووشم و سیمایێ دیرۆكا ملله‌ته‌كێ ئاشتیخواز و خه‌باتكه‌ره‌ د بیاڤێ بزاڤا رزگاریخوازیا كوردی و بریارا چاره‌نڤیسی دا، وه‌ك مه‌هه‌كا كوردی یا پڕ هه‌لكه‌فت و ئاهه‌نگ و روودان. هیڤیدارین ئه‌م هه‌می پێكڤه‌ خه‌مخۆر و دلسۆزێن ڤێ چه‌ندێ بین، بكه‌ینه‌ سه‌ربۆره‌كا خورت و هه‌ستیار و هانده‌ركێ ئه‌كتیڤ بۆ ئێكرێزیا ملله‌تێ كورد و ئێك گۆتارا سیاسی و هه‌لویست و د ئێك سه‌نگه‌رێ خورستی دا بین. پێخه‌مه‌ت پاراستنا ده‌ستكه‌فتێن ملله‌تێ كورد و كوردستانیا كو ڤه‌رێژا خه‌بات و رۆژێن سه‌خت و دژوار و تێكۆشینا جه‌ماوه‌رێ كوردستانێ یه‌ و یا بابێ روحی یێ نه‌ته‌وه‌یا كورد بارزانیێ نه‌مر مسته‌فا و هزاران شه‌هیدێن سه‌رفه‌راز و سه‌ربلند و هه‌رده‌م ساخ، ب ده‌هان شۆره‌ش و داستان و سه‌رهلدانان.
1/3/1979 وه‌غه‌ركرنا بابێ رۆحى یێ نه‌ته‌وا كوورد بارزانیێ نه‌مر (مسته‌فا). پشتى ژیه‌كێ پڕ خه‌با ت و جانفیدایێ و ده‌ربه‌ده‌رى و پشكداری د سه‌ركردایه‌تیا شۆره‌شێن بارزان1932 و 1943 و 1945 و وئیلۆنێ 1961 دا كرى، سه‌خمه‌راتى بده‌ستڤه‌ئینانا مافێ كوردان یێ ره‌وا. و سه‌ربه‌خوه‌یا كوردستانێ و پشكدارى د دامه‌زراندا كۆمارا كوردستان دا سالا 1946 و وه‌رگرتنا پلا جه‌نه‌رالیێ. ل بارزان یێ هاتیه‌ ڤه‌شارتن ل گه‌ل ئیدرسێ جانه‌مه‌رگ و مه‌زارێ وان یێ بوویه‌ جهێ سه‌ره‌دانا هه‌مى كورد و كوردستانیان ژ هه‌ر چار پارچێن كوردستانێ و جیهانێ. 1/3/1936 سه‌رهه‌لدانا دێرسمێ ل باكۆرێ كوردستانێ هه‌لدا ب قوومانداریا سه‌ید ڕزا دێرسمی، سیاسه‌تا ئه‌تاتوركى دژى ڤێ شۆره‌شێ راوه‌ستیا و هه‌لوه‌شاند و نێزیكى هه‌شت هزار مرۆڤ ئیباده‌كرن. و ل 10/9/1939 سه‌ید ڕزا هاته‌ سێداره‌دان. 1/3/1918 حوكمه‌تا ئه‌لمانیا ویساما برۆنزی دا نڤیسكار و مێژووڤان (محه‌مه‌د ئه‌مین زه‌كی) ژبه‌ر خزمه‌تا وی بۆ ملله‌تێ كوردی د بیاڤێ ره‌وشه‌نبیری و مێژووڤانیی دا. .1920/3/1 جه‌نه‌رال (شه‌ریف پاشا) یاداشنامه‌ك پێشكێشی كۆنگرێ ئاشتیێ كر ل پاریسێ پایته‌ختێ فره‌نسا تێدا داخوازی ژ جڤاكێ ده‌ولی كر، به‌رپرساتیا ملله‌تێ كورد هه‌لبگرن د بیاڤێ چه‌سپاندنا مافێ ره‌وا وچاره‌نڤیسێ كوردان.
4/3/1192 وه‌غه‌ركرنا پێشه‌وایێ كورد سه‌لاحه‌ددین ئه‌یۆبى، وه‌ك قۆمانده‌ره‌كێ ب هێز و عه‌گید و خورت سه‌رپه‌رشتیا شه‌ڕێن خاجێ دكر. ئێكه‌ ژ وان كوردێن خزمه‌تا عه‌ره‌بان و ئایینێ ئیسلامێ كرین. ل دیمه‌شقێ پایته‌ختێ كۆمارا سووریا یێ هاتیه‌ ڤه‌شارتن. 1923/3/5 فرۆكێن ئینگلیزی باژێری سلێمانیێ تۆببارانكر 5/3/1991 ده‌ستپێكا سه‌رهلدانا كوردستانێ ل باژێرێ رانیا، دژى داگیركه‌رێن كوردستانێ ب هه‌موو ته‌خوچینان ڤه‌ وه‌ك ئه‌لهۆیێن چیا رابوون بۆ رامالینا ده‌ڤه‌رێ ژ ره‌گه‌زپه‌رست و شۆفینیان، حه‌تا هه‌می باژێر و باژێركێن كۆردستانێ ڤه‌گرتى 6/3/1975 رێككه‌فتنا خیانه‌تكارانه‌ یا جه‌زائیر، دژى ملله‌تێ كورد هاته‌ مۆهركرن، د ناڤبه‌را ئیرانێ و عیراقێ ڤه‌، ب هاریكارى و پشته‌ڤانیا سه‌رۆكێ جه‌زائر (هه‌وارى بومودیه‌م) ل جه‌زائیر وه‌ك پیلانگیره‌كێ ل سه‌رملله‌تێ كورد، لێ به‌رسڤا ڤێ چه‌ندێ بۆ وان دوژمنان، ل 26/5/1976 شۆره‌شا گولانێ هه‌لدا 1921/3/7 شێخ مه‌حموود حه‌فید هاته‌ نه‌فیكرن بۆ هندستانێ.
8/3/1908 جه‌ژنا ئافره‌تێن جیهانێ و كوردستانێ، كو ئافره‌تا كورد ژى وه‌ك نیڤا جڤاكی یا به‌رز و پشكداره‌ د ڤێ بیره‌وه‌ریێ دا، ب به‌رنامه‌ و چالاكیان 10 ئادارێ رۆژا جلوبه‌رگێن كوردی یه‌ كو پڕانیا خه‌لكێ مه‌ یێ شه‌ره‌فمه‌ند ل هه‌می ئاستان ڤێ رۆژێ جلكێن كوردێ د كه‌نه‌ به‌رخوه‌ وه‌ك نه‌ریته‌كێ سالانه‌ بۆ پاراستنا ڤی ناسناما نه‌ته‌وایه‌تی و كلتوورێ كوردی یێ ره‌سه‌ن.10/3/1970 مۆركرنا رێككه‌فتنا حۆكمێ ئۆتونومى بۆ كوردستانێ، د ناڤبه‌را بارزانیێ نه‌مر و رژێما عیراقێ دا، ل گووندێ ناوبردان و مافێ كوردان بۆ جارا ئێكێ هاته‌ تۆماركرن ل دستوورێ عیراقێ دا 11/3/1970 راگه‌هاندنا رێككه‌فتنا 11 ئادارێ یا مێژوویى ل به‌غدا، و ل گۆره‌پانا ته‌حریر و جه‌ماوه‌ره‌كێ مه‌زن به‌رهه‌ڤبوو، كو چ جاران نه‌هاتبوو ئه‌نجامدان د دیرۆكا عیراقێ دا. 14/3/1903 ژ دایكبوونا بابێ روحى یێ نه‌ته‌وا كورد بارزانیێ نه‌مر مسته‌فا، كو ملله‌تێ كورد ژڤان هه‌بوو ول گه‌ل قه‌ده‌رو دیرۆكێ، كو دێ سه‌ركرده‌ك هێته‌ سه‌ردونیایێ و ب ناڤێ وى كورد دێ هینه‌ نیاسین و دێ بیته‌ پاریزه‌ر و به‌رڤانێ ڤى ملله‌تى و هه‌مى ژیانا خوه‌ دێ ته‌رخان كه‌ت د بزاڤا رزگاریخوازیا كوردى دا.
14/3/1991 سه‌رهه‌لدانا باژێرێ دهۆكێ وه‌ك رۆژه‌كا دیرۆكی وه‌ك شێران، خه‌لكێ دهۆكێ یێ شه‌ره‌فمه‌ند رابوونه‌ سه‌رخوه‌ و دمه‌كێ كێم دا باژێر ژ ده‌ستێ رژێما ره‌گه‌زپه‌رست و شۆفێنى رزگاركر و ب ئالایێ كوردستانێ و سروودا ئه‌ى رقیب و دستقوتانان ل جاده‌ و كولانان، ده‌ربرین ژ هه‌ستا خوه‌ یا نه‌ته‌وه‌یى و نیشتیمانى كر. 14 ئادارێ بریارا په‌رله‌مانێ كوردستانێ، ل كوردستانێ بیته‌ رۆژا چاندنا نه‌مامێن داروبارى و گولان وه‌ك رێزگرتن ب رۆژبوونا بارزانیێ باب مسته‌فا .. 15/3/1932 ده‌ستپێكا شۆره‌شا ئێكێ یا بارزان ب سه‌روكاتیا شێخ ئه‌حمه‌د بارزانى، دگه‌ل دا برایێ وى بارزانى مسته‌فا،وه‌ك شۆره‌شه‌كا مه‌زن دژى داگیگه‌ران و بده‌ستڤه‌ئینانا مافێ ره‌وا و حه‌تا سالا 1937 یا به‌رده‌وامبوو.. 16/3/1988 كیمیا بارانكرنا باژێرێ هه‌له‌بچا شه‌هید، ل سه‌ر ده‌ستێ رژێما گۆر به‌گۆر دژى هه‌مى عورف و مافێ مرۆڤایه‌تیێ و شه‌رعیه‌تا دووه‌لى، وه‌ك جه‌كه‌كێ قه‌ده‌غه‌كرى بكارئینانێ. كو 5000 ژ خه‌لكێ سڤیل هاتنه‌ كوشتن، وه‌ك شه‌هیدێن كوردستانێ، لێ جهێ داخێ بوو، ژبه‌ر سیاسه‌تا رژێما به‌عس و كاودانێن وى ده‌مى چ راگه‌هاندنه‌كا پێدڤى بۆ نه‌هاته‌كرن ل سه‌ر ئاستێ جیهانى ل وى ده‌مى، به‌روڤاژی نوكه‌ سالانه‌ ئه‌ڤ بیره‌وه‌ریه‌ دهێته‌ ساخكرن ب چالاكیێن هه‌ژی و بۆ ماوێ پێنچ چڕكه‌یان هاتنوچوون دراوه‌ستیت.. 19/3/1994 جه‌ژنا نه‌ورۆزێ بووو جه‌ژنا ره‌سمى ل توركیا بۆ جارا ئێكێ، ئاگرێ نه‌ورۆزێ دهێته‌ هه‌لكرن ب رێوره‌سم و به‌رنامێن تایبه‌ت دهێنه‌ ئاماده‌كرن، و ب سه‌دان هزاران كوردێن كوردستانا باكۆر پشكداردبن. 1990/3/20 (زه‌كیه‌ ئالكان) ل كوردستانا باكۆر ئاگر به‌ردا خوه‌ و خوه‌ سۆت وه‌ك نه‌رازیبوون (احتجاجا) ل به‌رانبه‌ری، ئانكو ل سه‌ر وان كارێن شۆفینی و ره‌گه‌زپه‌رستی دهێنه‌ بكارئینان دژی كوردان ژ لایێ حوكمه‌تا توركیا21../3/…. جه‌ژنا نه‌ورۆزێ، سه‌رێ سالا كوردى وه‌ك جژنه‌كا نه‌ته‌وه‌یى و مللى یا هه‌مى ملله‌تێن ئارى، ژ كورد، فارس، توركمان، ئه‌رمه‌ن، ئه‌فغان، تاجیك، ئۆزبه‌كی، ئازری، قیرغستیا، باشۆرێ رۆژئاڤا ل هند و قه‌فقاسیان. ل جه‌م مه‌ 21 نه‌ورۆزێ دهێتن وه‌ك ڤرێژه‌كا گیرۆ دوور یا خه‌باتێ دژى سته‌مكاری و ره‌گه‌زپه‌رستیێ و پارچه‌كه‌ ژ كه‌له‌پوورێ كوردى یێ ره‌سه‌ن1974/3/22.. پتر ژ ٢٥٠ هزار خه‌لكێ كوردستانێ به‌ر ب كۆمارا ئیرانێ ڤه‌چوون. پشتی نسكۆیا شۆره‌شا ئیلۆلێ ..25/3/1976 وه‌غه‌ركرنا جه‌نه‌رال ئیحسان نوورى پاشا پشتى شۆره‌شا ئاگرى 1927ـ1930 و ه‌ده‌رڤه‌ده‌رێ و رۆژیّن سه‌خت و نه‌خۆش و ل دووڤ پلانه‌كێ ب روودانا ماتۆره‌كێ هاته‌ كوشتن ل ته‌هرانێ ل ڤێ رۆژێ گه‌هشته‌ كاروانێ شه‌هیدێن بزاڤا رزگاریخوازیا كوردى.. 28/3/1991 ده‌ستپێكرنا كۆچا ملیۆنى یا ملله‌تێ كورد و به‌ر ب سنۆرێن توركیا و ئیرانێ ڤه‌ چوون ژبه‌ر سته‌مكاریا رژێمێ و كارئینانا كمیاوی وه‌ك په‌یاده‌ قه‌ستا هه‌ردو ده‌وله‌تان كرن ل ژێر سه‌قایه‌كێ پڕ به‌فر و باران ب ده‌هان رۆژان برسى و پێخاس و ب سه‌دان هه‌ڤوه‌لاتی بوونه‌ قوربانى وه‌ك كاره‌ساته‌كا مه‌زن. وژدانا جیهانێ هشیاركر و هه‌ژاند و ب ئه‌نجامێن باش یێن نه‌ته‌وه‌یى و مرۆڤایه‌تى بدووماهی هات سه‌ر ئاستێ ناڤخوه‌یى و جیهانی. 1946/3/31 سه‌رۆكاتیا كۆمارا مهاباد پلا جه‌نه‌رال دا بارزانیێ نه‌مر مسته‌فا، ژ به‌ر جه‌ساره‌ت و قومانداریا وی ..31/3/1947 سێداره‌دانا پێشه‌وا قازى محه‌مه‌د، سه‌رۆكێ كۆمارا كوردستان ل مهاباد، پشتى كۆمار هاتیه‌ راگه‌هاندن ل22/1/1946 و پشتى بۆرینا 11 مه‌ه و 11 رۆژا سه‌ر ژیێ كۆمارێ، كۆمار هاته‌ هه‌لوه‌شاندن و ل ڤێ رۆژێ قازى محه‌مه‌د و برایێ وى سه‌یفى و كوڕمامێ وى سه‌دڕى هاتنه‌ سێداره‌دان ژ لایێ شاهنشاهی ڤه‌.

محه‌مه‌د ئیبراهیم ئامێدی
ب هه‌لكه‌فتا بیره‌وه‌ریا 67 یا دامه‌زراندنا هه‌ردو ئێكه‌تیان، ئێكه‌تیا قوتابی و لاوێن كوردستانێ ل 18/2/1953، قوتابی و لاوێن مه‌، داخوازكری ڤێ بیره‌وه‌ریێ بكه‌نه‌ پلانه‌كا خورستی و هێڤێنێ گوهۆرینێن به‌رده‌وام و سه‌ركه‌فتن و ده‌ستكه‌فتیێن به‌رز و بالا، بۆ به‌رزكرنا رۆلێ خوه‌ یێ كاریگه‌ر د بیاڤێ بلندكرنا ئاستێ به‌رپرسایه‌تیێ و پێكڤه‌ژیانێ و به‌رگریێ ژ ئه‌زمۆنا هه‌رێما كوردستانێ بكه‌ن و رێخستنا مالا كوردی ب ئێكرێزیێ و ئێك گۆتارا سیاسى و هه‌لویست و خوه‌ به‌رهه‌ڤكرن بۆ به‌ره‌ڤانیێ ژ مافێ ره‌وا و سه‌ربه‌خوه‌یێ، ب ئه‌كیتفكرنا ره‌گه‌ز و بنه‌مایێن ده‌له‌تبوونێ، بلندكرنا ئاستێ زانین و زانستى و به‌ر ب ته‌رخانكرنا هه‌مى ده‌م و بزاڤان د هێلێن خواندنێ و زانستێ دا، د هه‌مى قووناغێن فێربوونێ دا. وه‌ك چه‌كه‌كێ دژوار ب ده‌ستخوه‌ڤه‌ بینین بۆ ئاینده‌كێ گه‌شبین و سه‌ربه‌خوه‌ شارستانیه‌كا سه‌رده‌م و پێشكه‌فتی و پاراستنا ناسناما نه‌ته‌وه‌یى و هوشمه‌ندیا به‌رده‌وام بۆ بلندكرنا ئاستێ گه‌شه‌پێدانه‌كا هه‌ستیار یا نه‌ته‌وا ناڤبه‌را ته‌خا قوتابیان و جڤاكێ كوردی دا ب هه‌می ته‌خوجینان. هه‌روه‌سا قووناغا به‌رێ سه‌رهلدانا ئادارا 1991 یا پیرۆز ببیته‌ وه‌ك سه‌ربۆرێ به‌رگریێ و خه‌باتا ملله‌تێ كورد وه‌ك قووناغه‌كا پڕ رۆژێن سه‌خت و دژوار و قه‌یران و خه‌بات و جانفیدایێ، ل ژێر سته‌مكاریا رژێمێن به‌رێ دژى ملله‌تێ كورد و خۆراگرتنێ و به‌رگرتنێ به‌رامبه‌رى وان راهاتا و سه‌ره‌ده‌ریێن نه‌ مرۆڤایه‌تى و كاودانێن پر ترس و برس, كو نفشتێ پشتی سه‌رهلدانێ ئه‌ڤ چه‌نده‌ ل سه‌ر وان نه‌ ده‌ربازبوویه‌ یا پێدڤی یه‌ ببنه‌ زه‌نگله‌ك ل هه‌مى ده‌ما دا بهێته‌ لێدان و ژبیر نه‌كه‌ن ل سه‌ر وێ رێبازا پیرۆز یا خه‌مخۆریێ و دلسۆزیێ و وه‌ فاداریێ بچین بۆ ئاڤاكرنا كوردستانێ و بلندكرنا ئاستێ چاكسازیێ، ل ژێر سیبه‌را ئالایێ كوردستانێ یێ ره‌نگین و سروودا نیشتمانی (ئه‌ی ره‌قیب) و به‌ر ب سه‌نگه‌ره‌كێ ب هێز و موكم ڤه‌ بچین ل به‌رانبه‌رى نه‌خشه‌ و پلانێن نه‌حه‌ز و دوژمنان ب تایبه‌تى ئه‌وێن هه‌تا نوكه‌ ل دووڤ سیسته‌م و شێوازێ رژێمێن به‌رێ دچن ل گه‌ل كوردان، كو قوتابێ و لاوێن كوردستانێ وه‌كو بابێ رۆحی یێ نه‌ته‌وه‌یا كوردی بارزانی مسته‌فا كه‌ره‌مكری و گۆتی (قوتابی سه‌رێ رمێنه‌ د هه‌می شۆره‌ش و سه‌هلدانان دا، لاوێن كوردستانێ شیرها پیلای نه‌) كو شه‌نگستێ پێشڤه‌برنا ملله‌تی نه‌ و قوتابخانه‌كا شۆره‌شگێر و خه‌باتكه‌ره‌، بۆ ده‌رچوونا خۆرته‌ مێر و عه‌گیدانن وه‌ك پێشمه‌رگێن دوویێ پشتی پێشمه‌رگێن قاره‌مان پارێزه‌رێن خاك وه‌لات و نیشتمان، زێده‌باری دهێن مه‌زنتریت ته‌خ د ناڤ جڤاكی دا. پیرۆزبیت ئه‌ڤ رۆژه‌ ل هه‌می قوتابی و لاوێن كوردستانێ یێن خۆشتڤی، نه‌خشه‌ ل هه‌ر سال ب سه‌ركه‌فتنا و ده‌ستكه‌فتیێن نه‌ته‌وایه‌تی د هه‌می بیاڤان دا، دا بمینیت كوردستان هه‌رده‌م بنگه‌هێ ئاشتیێ و ئازادیێ و سه‌ربه‌ستیێ، تیرۆشكێن سه‌ركه‌فتنا و پێشكه‌فتنا ڤه‌ده‌ن بۆ هه‌موو ره‌خ و لایێن جیهانێ.

محه‌مه‌د ئیبراهیم ئامێدی

رۆژه‌كا وه‌ك ئه‌ڤرۆ ل 22 كانوونا دویێ سالا 1946، ل ژێر ئالایێ كوردستانێ یێ پیرۆز كۆمارا كوردستان هاته‌ دانان ل سه‌ر ده‌ستێن پێشه‌وا قازی محه‌مه‌د و هه‌ژماره‌كا قاره‌مان و خه‌باتكارێن كورد ل رۆژهه‌لاتێ كوردستانێ. بابێ رۆحی یێ نه‌ته‌وه‌یا كورد بارزانیێ نه‌مر مسته‌فا ب 500 قاره‌مانان ژ خورته‌مێر و عه‌گیدێن باشۆرێ كوردستانێ ئاماده‌ ببوون ب رێوره‌سمێن هه‌ژی ل مه‌یدانا چارچرا ل سه‌نته‌رێ باژێرێ مهاباد ب ڤێ سویندێ هاته‌ راگه‌هاندن ژ لایێ پَیشه‌وا قازی محه‌مه‌د سویندا كۆمارێ، ئێكه‌م كیانێ كوردی راگه‌هاند یا كۆمارا كوردستان ل مهاباد. ئه‌ڤه‌ ژی ده‌قێ سویندێ یه‌.
(5). ئه‌ز ب خودێ، ب كه‌لامێ خودایێ مه‌زن، ب شه‌رافه‌تا ملله‌تێ كورد. ب ئالایێ پیرۆزێ كوردستانێ. سوینده‌ خۆم كو هه‌تا دووماهی نه‌فه‌سا ژیانا خوه‌ و دووماهی چپكا خوینا خوه‌، ب گیان و مال د رێیا راگرتنا سه‌ربه‌خوه‌یێ و بلندراكرنا ئالایێ كوردستانێ دا تێبكۆشم و سه‌باره‌ت ب كۆمارا كوردستان و ئێكرێزیا گه‌لێن كورد و ئازه‌ربه‌یجانێ خزه‌مه‌تكار وه‌فادار بمینم)).
كۆمارا كوردستان تیرۆشكه‌كا هه‌ره‌ گه‌شه‌ و روودانه‌كا هه‌ره‌ گرنگ و هه‌ستیاره‌، د بیاڤێ بلندكرنا ئاستێ هۆشه‌مه‌ندیا نه‌ته‌وه‌یاتی د ناڤ ملله‌تی دا، و به‌رزكرنا ناڤێ ناسناما كوردی، كو ئارمانج و حه‌ز و بیرۆبۆچوون گه‌له‌ك بوون بۆ ئاڤاكرنا ده‌وله‌تا كوردی، ل گه‌ل ده‌ستنیشانكرنا دۆست و نه‌یارێن كوردان. هه‌ر چه‌ند بوو ژیێ كومارێ یێ كرتبوو 11 هه‌یڤ و 11 رۆژبوون، لێ د ڤی ماوێ كۆرت دا كابینا حوكمه‌تێ هاته‌ پێكئینان ژ 12 وه‌زاره‌تان و دانانا بنیاته‌كێ ب هێز بۆ له‌شكه‌رێ كۆمارێ بۆ پاراستنا خاك وه‌لاتی، سه‌ركرده‌ و به‌رپرس و رێبه‌رێن ده‌وله‌تێ هاتبوونه‌ دیاركرن وئاماده‌كرن، ژماره‌كا پرۆژێن گرنگ وستراتیژی د گه‌له‌ك واراندا نه‌خشه‌ و پلان بۆ هاتبوونه‌ دانان، لێ نه‌هاتنه‌ جێبه‌جێكرن، ژبه‌ر كورتیا ژییێ كۆمارێ. دانانا چاپخانه‌كێ وده‌رخستنا ژماره‌كا رۆژناما و كۆڤارا ب زمانێ كوردی وه‌ك رۆژناما كوردستان زمانحالێ كۆمارێ و كۆڤارا (هه‌لاله‌ ـ نیشتمان ـ گروگالی مه‌ندالانی كورد).
16/12/1946 دووایی رۆژبوو د ژیێ كۆمارێ دا و ل 31/3/1947 پێشه‌وا قازی محه‌مه‌د و برایێ وی سه‌یفی و كورمامێ وی سه‌دری هاتنه‌ سێداره‌دان ل سه‌ر ده‌ستێ رژێما شاهنشاهی، و بوو خاله‌كا ره‌ش د ناڤچاڤێن وان دا وده‌نگڤه‌دانه‌كا هه‌رده‌م د هه‌ستێ ملله‌تێ كورد دا. سه‌رشووری و شه‌رمزاری بۆ وان جه و لایه‌نان وكه‌سێن سۆز و په‌یمانێن پالپشتیێ و هاریكاریێ ب جه نه‌ئینایین و خیانه‌تكاریێ به‌رانبه‌ری كۆمارێ، كو ملله‌تێ كورد سه‌ربۆره‌كێ بریندار و سه‌خت و دوور و درێژ یێ هه‌یی د ڤی بیاڤی دا، لێ جهێ داخێ یه‌ مفا و وانه‌ و عیبره‌ت لێ نه‌هاتیه‌ وه‌رگرتن ب شێوازه‌كێ ئێكجار. كۆمارا كوردستان دێ مینیت هه‌رده‌م هێما و دوورشم و سه‌ربۆر و هێڤێنێ خه‌بات و سه‌ربه‌خوه‌یێ و راگه‌هاندنا ده‌وله‌تا كوردی، ل گه‌ل ره‌گه‌ز و بنه‌مایێ دی یێن ده‌وله‌تبوونێ.