ئه‌ڤرۆ، شه‌هلایا رێكانی:

خه‌موكی دبیته‌ ئه‌گه‌ر كو چالاكی و لڤینێن زارۆكی كێم ببن، هه‌روه‌سا سه‌رنجا زارۆكی ل سه‌ر كه‌سانێن ده‌وروبه‌ر یان ل قوتابخانێ‌ كێم دبیت و ژ هه‌ڤالێن خوه‌ و دیتنا خێزانێ‌ دوور دكه‌ڤیت، حه‌ز دكه‌ت یێ‌ بتنێ‌ بیت و هه‌ست ب خه‌مگینیێ‌ دكه‌ت و دبیته‌ كه‌سه‌كێ‌ شه‌روكی.

(جاران ئاریشا زاروكی ده‌رونیه‌ لی َخێزان هزر دكه‌ت له‌شی یه‌)

د. زیكرا ئه‌حمه‌د تایبه‌تمه‌ندا نه‌خوشیێن ده‌روونی یێن زاروك و سنێلان نیشانێن خه‌موكیا لده‌ف زارۆیان دیار كرن و گۆت: (به‌رده‌وام زارۆك دبێژیت ئه‌ز یێ‌ عاجزم جاران ژی ره‌فتارێن زارۆكی ل گه‌ل ژیێ‌ وی ناگونجن، هه‌روه‌سا گه‌له‌ك ئاریشێن له‌شی هه‌نه‌ و گازندا دكه‌ت دبێژیت ئه‌ز یێ‌ وه‌ستیایمه‌ سه‌رێ‌ من یان زكێ‌ من دئێشیت، هه‌تا وی راده‌ی ئه‌ڤ ئێشانه‌ وه‌ها ل زارۆیی دكه‌ن كو نه‌چیته‌ قوتابخانێ‌ و ده‌مێ‌ دبه‌نه‌ دكتوری ژی پشكنینێن وی نورمال ده‌ردكه‌ڤن، ژبه‌ركو ئاریشا زاروكی ده‌رونیه‌، هه‌روه‌سا حه‌ز دكه‌ت بتنێ‌ بمینیت یان گه‌له‌ك دنڤیت و هه‌ست ب نه‌ ئارامیێ‌ دكه‌ت و گه‌له‌ك هه‌ستیار دبیت هه‌كه‌ مروڤ ئاخفتنه‌كا نورمال ژی بێژیتێ‌ دێ‌ كه‌ته‌ گری و ره‌خنێ‌ قه‌بول ناكه‌ت و ژ نیشكه‌كێ‌ ڤه‌ توره‌ دبیت بێی كو كه‌سه‌ك ئاخفتنه‌كێ‌ بێژیتێ‌).

(ب زه‌حمه‌ت دایك و باب دزانن كو زارۆكێ‌ وان یێ‌ خه‌موكیه‌)

سه‌باره‌ت دایك و باب چاوا دێ‌ زانن كو زارۆیێ‌ وان یێ‌ خه‌موكیه‌؟ د. زیكرایێ‌ گۆت: (جاران ب زه‌حمه‌ت دایك و باب دزانن كو زارۆكێ‌ وان یێ‌ خه‌موكیه‌، ژبه‌رهندێ‌ به‌رده‌وام دبه‌نه‌ ده‌ف نوژدارێن نه‌خوشیێن له‌شی و پشكنینان بو چێدكه‌ن نورمال ده‌ردكه‌ڤن، لێ‌ ده‌مێ‌ دبه‌نه‌ ده‌ف نوژدارێن ده‌روونی ژنوو دێ‌ زانن كو ئاریشا زارۆیێ‌ وان ده‌رونیه‌، هه‌روه‌سا دایك و باب هینگێ‌ دزانن كو زارویێ‌ وان ژلایێ‌ ده‌روونیڤه‌ یێ‌ نه‌خوشه‌ ده‌مێ‌ حاله‌ت یێ‌ دژوار بیت).

(به‌راوردیا زارۆیێ‌ خوه‌ ل گه‌ل زارۆیێن ل ته‌مه‌نێ‌ وان بكه‌ن)

د. زیكرایێ‌ ئاماژه‌ پێ‌ كر كو پێدڤیه‌ دایك و باب د هشیار بن ل سه‌ر هه‌ر گوهورینه‌كا لده‌ف زارویێ‌ وان په‌یدا دبیت و گۆت: (گرنگه‌ به‌راوردیا زارۆیێ‌ خوه‌ بكه‌ن ل گه‌ل زارۆیێن ل ته‌مه‌نێ‌ وی كا وه‌ك وی ره‌فتارێ‌ دكه‌ن یان نه‌ یان ژی سه‌ح كه‌نێ‌ كا سه‌ره‌ده‌ریا زارویێن ل ته‌مه‌نێ‌ وی ل گه‌ل ده‌وروبه‌رێن وی یا چاوایه‌ یان ئاستێ‌ زاروكی یێ‌ قوتابخانێ‌ یێ‌ چاوایه‌.

(زاروك هه‌یه‌ د ده‌روونێ‌ خوه‌دا گه‌له‌ك هه‌ستیاره‌)

لدور ئه‌گه‌رێن خه‌موكیا زارویان دكتورایێ‌ دیار كر كو هنده‌ك ئه‌گه‌ر د خویاتیا زارویی دا هه‌نه‌ و زاروك ژ زاروكی فه‌رقه‌ زاروك هه‌یه‌ د ده‌روونێ‌ خوه‌دا گه‌له‌ك هه‌ستیاره‌ و سروشتێ‌ وی وه‌هایه‌ گه‌له‌ك هزر د ده‌وروبه‌رێن خوه‌دا دكه‌ت و قابلیه‌ت پتر هه‌یه‌ بو خه‌موكیێ‌ و گۆت: (هه‌كه‌ ل گه‌ل هندێ‌ كاودانێن ده‌وروبه‌رێن وی د ئارام نه‌بن ئاریشه‌ ل قوتابخانێ‌ و مال هه‌بن توندوتیژی ل گه‌ل بهێته‌ بكارئینان، سه‌ره‌ده‌ریه‌كا نه‌باش ژلایێ‌ ده‌وروبه‌را ل گه‌ل بهێته‌ كرن، یان نه‌خوشیه‌كا دوم درێژ هه‌بیت ئه‌ڤ فاكته‌ره‌ هه‌موو كارتێكرنێ‌ دكه‌ن كو زارۆ توشی نه‌خوشیێ‌ ببیت).

(دایك و باب دشێن د هاریكار بن كو زاروك باشتر لێ‌ بهێت)

لدور چاره‌سه‌ریێ‌ تایبه‌تمه‌ندا نه‌خوشیێن ده‌روونی دیار كر، ده‌مێ‌ دایك و باب دبینن زاروكێ‌ وان یێ‌ خه‌موكیه‌ و ئه‌ڤ نیشانه‌ لده‌ف هه‌نه‌، پێدڤیه‌ زاروكێ‌ خوه‌ ببه‌نه‌ لده‌ف نوژدار و چاره‌سه‌ركارێن ده‌روونی، و گۆت: (انكو دایك و باب دشێن د هاریكار بن كو زاروك باشتر لێ‌ بهێت و دشێن ببنه‌ ئه‌گه‌ر كو زاروك خرابتر لێ‌ بهێت).

دهۆك، له‌زگین جوقی

رێڤه‌به‌رێ‌ كوچ و كوچبه‌رێن عیراقێ‌ ل پارێزگه‌ها دهۆكێ‌ راگه‌هاند، هه‌تا ئه‌ڤرۆ ل سنۆرێ‌ پارێزگه‌ها دهۆكێ‌ 27 هزار خێزانێن ئاواره‌ ماینه‌ هه‌موو ژی خه‌لكێ‌ شنگال و ده‌ڤه‌رێن سه‌ر ب شنگالێ‌ ڤه‌ نه‌ و نه‌شیاینه‌ ڤه‌گه‌رنه‌ جهێن خۆ و گۆت: هه‌ر كه‌سه‌كێ‌ گرۆپێن چه‌كدار بهێلت دهێته‌ كوشتن یان ژی ره‌ڤاندن و بێ‌ سه‌روشینكرن پشتی جینوسایدا شنگال 3/8/2014ێ‌ هه‌تا نوكه‌ 30 هه‌تا 40 زه‌لامێن خه‌لكێ‌  شنگال یێن هاتینه‌ بێ‌ سه‌روشینكرن كه‌س تشته‌كێ‌ ژ چاره‌نڤیسی وان نزانیت.

ئه‌سكه‌نده‌ر محه‌مه‌د ئه‌مین، رێڤه‌به‌رێ‌ كوچ و كوچبه‌رێن عێراقی ل پارێزگه‌ها دهۆكێ‌ بۆ راگه‌هاند: “هه‌تا نوكه‌ ل سنۆرێ‌ پارێزگه‌ها دهۆكێ‌ 16 كه‌مپێن ئاواران دا هێشتا 27 هزار خێزانێن ئاواره‌ ماینه‌ ل دهۆكێ‌ و هه‌موو ژی خه‌لكێ‌ شنگال و ده‌ڤه‌رێن سه‌ر ب شنگالێ‌ ڤه‌ نه‌شیاینه‌ ڤه‌گه‌رنه‌ سه‌ر جه و مالێن خۆ و هێشتا ره‌وشا شنگال باش نینه‌ بۆ زڤرینا ئاواران، نوكه‌ ئاواران ئومێد نینه‌ بچنه‌ شنگال و بێ‌ ئومێد بووینه‌ ژ به‌لینێن به‌غدا “.

ئاشكه‌را كر:” هه‌تا رێكه‌فتنا دناڤبه‌را حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ‌ و عێراقی دا بجه نه‌هێت و پێشمه‌رگه‌هێ‌ كوردستانێ‌ نه‌زڤرنه‌ شنگال و ته‌ناهی ل شنگال په‌یدانه‌بیت، ئاواره‌ ناڤه‌گه‌رن، هه‌رده‌مێ‌ رێكه‌فتنا هه‌ولێر و به‌غدا بجه هات و پێشمه‌رگه‌هێ‌ كوردستانێ‌ زڤرینه‌ شنگال دێ‌ باوه‌ری بۆ ئاواران دروست بیت و دێ‌ زڤرنه‌ سه‌ر جهێن خۆ”.

ئه‌سكه‌نده‌ر محه‌مه‌د ئه‌مین، گۆت:” چو بریار بۆ دائێخستنا كه‌مپێن ئاوارێن شنگال نینن و كه‌س نه‌شێت ب زۆری ئاواران بزڤرینیته‌ شنگال، ئه‌و ئاوارێن چووینه‌ شنگال ژی هه‌ولده‌ن دووباره‌ شنگال چوول بكه‌ن، چونكو ره‌وش باش نینه‌ ناڤ شنگالدا و هێشتا گرۆپێن چه‌كدار ناڤ شنگالدا هه‌نه‌ خه‌لك نه‌وێرن زارۆكێن خۆ ببه‌نه‌ شنگال “.

ئه‌یاد قاسم ، ئێك ژ ئاوارێن شنگال نۆكه‌ ل كۆمه‌لگه‌ها شاریا ئاكنجیی یه‌ دیار كر:” پشتی جینۆسایدا شنگال هه‌تا ئه‌ڤرۆ گه‌له‌ك ژ كچ و خۆرتێن ئێزدیان دناڤ شنگال دا یێن هاتینه‌ كوشتن و ره‌ڤاندن وبێ‌ سه‌روشینكرن، ئه‌ڤه‌ بوویه‌ جهێ‌ ترسی بۆ خه‌لكێ‌ شنگال، له‌ورا خه‌لك نه‌وێرن ڤه‌گه‌رن، ئه‌م داخوازی ژ حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ‌ و عێراقی دكه‌ین ره‌وشا شنگال چاره‌سه‌ر بكه‌ن و پێشمه‌رگه‌هێ‌ كوردستانێ‌ بزڤرته‌ شنگال”.

گۆت ژی:”ل شوونا ته‌ناهی و ئاڤه‌دانی ل شنگال په‌یدابیت، مخابن تێكدانا ره‌وشا شنگال دهێته‌ كرن گرۆپێن چه‌كدار بووینه‌ ئه‌گه‌ر كوشتن و ره‌ڤاندن و بێ‌ سه‌روشینكرنا وه‌لاتیان ل شنگال یا به‌رده‌وام بیت به‌ره‌ڤ زێده‌بوونێ‌ چوویه‌”.

بێزار  ره‌شو، ژنه‌كا ئاواره‌ شنگالێ‌ یه‌ ل دهۆكێ‌ ئاكنجیی یه‌ دیار كر:” ئه‌ڤه‌ حه‌فت سالن حكومه‌تا هه‌رێما كوردستانێ‌ و خه‌لكێ‌ كوردستانێ‌ مه‌ ب خودان دكه‌ت ئه‌گه‌ر ته‌ناهی نه‌بیت ئه‌م نه‌شین بچنه‌ شنگال”.

خه‌له‌ف حامد، ئێك ژ ئاوارێن شنگال ل دهۆكێ‌ دژیت بۆ ئه‌ڤرۆ دیار كر: “ئه‌م گه‌له‌ك بێ‌ ئومیدبووینه‌ بۆ زڤرینا شنگال، چونكو رۆژ دووڤ رۆژی ره‌وشا شنگال خرابتر دبیت ته‌ناهی نینه‌”.

مه‌نجی سه‌عدو، ژنه‌كا ئاواره‌ یا ئێزدیه‌ ل قه‌زا سێمێلی ئاكنجیی یه‌ دیار كر:” ئه‌م نه‌وێرین زارۆكێن خۆ ببه‌ینه‌ شنگال، چونكو مه‌ باوه‌ری ب وان هێز و گرۆپێن چه‌كدار یێن ناڤ شنگالێ‌ دا نینه‌، ئه‌گه‌ر پیشمه‌رگه‌هێ‌ كوردستانێ‌ بچته‌ شنگال ئه‌م دێ‌ زڤرینه‌ شنگال”.

هادی سفوكا، به‌رپرسێ‌ نڤیسینگه‌ها كۆمه‌لایه‌تی لقێ‌ 17 پارتی ل شنگال راگه‌هاند:” هه‌ر كه‌سه‌كێ‌ چوویه‌ ناڤ گرۆپێن نه‌شه‌رعیێ‌ دا یان هاتیه‌ خاپاندن ژلایێ‌ وانڤه‌ پشتی تێكه‌ل بووی نه‌شێت ده‌ستان ژ گرۆپێن چه‌كدار به‌رده‌ت، چونكو ئه‌و گرۆپ رێ‌ وان ناده‌ن رێزێن وان بجه بهێلن ئه‌گه‌ر گرۆپێن چه‌كدار رێ‌ ب خه‌لكێ‌ بده‌ت هه‌موو خه‌لكێ‌ شنگال دێ‌ ده‌ستان ژ وان به‌رده‌ن لێ‌ خه‌لك دهێته‌ چاڤ ترساندن و گه‌ڤ ل وان دهێنه‌ كرن هه‌تا ژی ئه‌و كه‌سێن په‌كه‌كێ‌ دهێلن نه‌شێن ل شنگال بژین، چونكو دهێنه‌ كوشتن یان ره‌ڤاندن ژلایێ‌ په‌كه‌كێ‌ ڤه‌”.

هادی سفوكا ئاشكه‌را كر:” هه‌ر كه‌سه‌كێ‌ گرۆپێن چه‌كدار دخاپاندی نه‌شێت په‌یوه‌ندی دگه‌ل دایك وباب وكه‌س و كارین خۆ بكه‌ت هه‌تا ژی ناڤه‌كێ‌ نهێنی ل وان دكه‌ن گه‌له‌ك كه‌سێن نوكه‌ ناڤ وان گرۆپان دا ل شنگال نه‌ خه‌لكێ‌ شنگالێ‌ نه‌، به‌لكو خه‌لكێ‌ توركیا و سوریایێ‌ نه‌ ئیناینه‌ شنگال”.

گۆتژی: “هه‌ر كه‌سه‌كێ‌ گرۆپێن چه‌كدار بهێلت دهێته‌ كوشتن یان ژی ره‌ڤاندن و بێ‌ سه‌روشینكرن پشتی جینوسایدا شنگال 3/8/2014ێ‌ هه‌تا نوكه‌ 30 هه‌تا 40 زه‌لامێن خه‌لكێ‌  شنگال یێن هاتینه‌ بێ‌ سه‌روشینكرن كه‌س تشته‌كێ‌ ژ چاره‌نڤیسی وان نزانیت هه‌تا ژی ئه‌و خێزانێن مالێن خۆ برینه‌ شنگال په‌شێمان بووینه‌ دووباره‌ زڤرنه‌ هه‌رێما كوردستانێ‌، چونكو خه‌لك ل ته‌ناهی دگه‌ریت نه‌شێن ناڤ شنگال دا بژین”.

ئامێدیێ‌، مه‌حمود نهێلی

خه‌لكێ‌ گوندێن سه‌روكانیێ‌ و خرابینێ‌ داخاز دكه‌ن پرۆژێن خزمه‌تگوزاری ل گوندێن وان بهێنه‌ جێبه‌جێ‌ كرن، وه‌ك چێكرنا جاده‌یان و گه‌هاندنا كاره‌بێ‌ و چێكرنا سكره‌كی ئاڤێ‌ بۆ مه‌به‌ستا سه‌رنج راكێشانا گه‌شتیاران و هه‌روه‌سا مفا وه‌رگرتنێ‌ ژی بۆ چاندنێ‌.

هیرو سه‌روكانی هه‌لبژێرێ‌ گوندێ‌ سه‌روكانیێ‌ بۆ رۆژناما ئه‌ڤرۆ دیاركر، ل گوندێن وان جهێن گه‌له‌ك جوان و سه‌رنجراكێش هه‌نه‌ بۆ گه‌شت و گوزارێ‌، لێ‌ وه‌ك پێدڤی چو خزمه‌تگوزاری بۆ نه‌هاتینه‌ كرن و ژلایێ‌ جهێن په‌یوه‌ندیدار ڤه‌ گرنگی ب ده‌ڤه‌را وانا نه‌هاتیه‌ دان و گۆت: (ل ده‌ڤه‌را مه‌ گه‌له‌ك جهـ هه‌نه‌ هه‌كه‌ ببنه‌ سكرێ‌ ئاڤێ‌ دێ‌ جوانیه‌كا گه‌له‌كا تایبه‌ت ده‌ته‌ ڤێ‌ ده‌ڤه‌رێ‌ و دێ‌ سه‌ره‌نجا گه‌شتیاران راكێشیت، هه‌روه‌سا دێ‌ بیته‌ ئه‌گه‌رێ‌ هندێ‌ گه‌شتیار پتر قه‌ستا ده‌ڤه‌رێ‌ بكه‌ن، ئه‌ڤه‌ ژی هه‌م دێ‌ بۆ خه‌لكێ‌ ده‌ڤه‌رێ‌ باش بیت هه‌م ژی دێ‌ حكومه‌ت شێت مفای ژ ڤان گه‌شتیاران وه‌رگریت).

ناڤهاتی جهێ‌ سكری ده‌ست نیشان كر و گۆت: دكه‌ڤیته‌ گوندێ‌ خرابینێ‌ و گه‌له‌ك مه‌زاختن ژی ژێ‌ ناچیت و دێ‌ زوو و ب ساناهی ژی هێته‌ چێكرن و ل سه‌ر ڤێ‌ یه‌كێ‌ و ل دووڤ داخازیا خه‌لكی ده‌ڤه‌رێ‌ مه‌ ئاگه‌هداریا لایه‌نێن په‌یوه‌ندیدار ژی كریه‌ بۆ چێكرنا ڤی سكری، لێ‌ چ به‌رسڤێن دروست نه‌گه‌هشتینه‌ ده‌ستێ‌ مه‌).

و خویاكر، ب گشتی بۆ گوندێ‌ وان ژلایێ‌ گه‌شت و گوزاری ڤه‌ چ نه‌هاتیه‌ كرن وه‌ك چێكرنا رێكێ‌ و هه‌روه‌سا گه‌هاندنا كاره‌بێ‌ و دیسان خزمه‌تگوزاریێن دیتر.

ئاشكرا ژی كر، جادا گشتی یا نوكه‌ هاتیه‌ چێكرن كێمتر ژ كیلومه‌تره‌كی دێ‌ جاده‌ گه‌هیته‌ گوندێ‌ وان كو ب سه‌دان جهێن گه‌شتیاری دێ‌ لێ‌ هێنه‌ دروستكرن كو سه‌یرانگه‌ها ڤین ژی ئێك ژ وان جهێن گوزاری یه‌ كو تا نوكه‌ جاده‌ نه‌گه‌هشتیێ‌ و ب پرا پیاده‌ گه‌شتار ده‌ربازی رووبارێ‌ زێ‌ دبن و دچن ڤان سه‌یرانگه‌هان.

ناڤهاتی داخاز ژی كر، پتر گرنگی ب كه‌رتێ‌ گه‌شتیاری بهێته‌ دان ژ به‌ر كو داهاتێ‌ گه‌له‌ك وه‌لاتان بتنێ‌ ل سه‌ر گه‌شتیاری یه‌ و دێ‌ خه‌لكێ‌ ده‌ڤه‌رێ‌ و گه‌شتیار ژی شێن مفا ژ ڤان ده‌ڤه‌را وه‌گرن.

ژلایه‌كی دیڤه‌ ژی دروستكرنا ڤی سكری ئێك بوویه‌ ژ داخازیێن ته‌ڤایا خه‌لكێ‌ ڤان گوندان كو هه‌م ژ لایێ‌ گه‌شتیاری ڤه‌ هه‌م ژی ژلایێ‌ چاندنێ‌ ڤه‌ دێ‌ مفایه‌كی باش ژێ‌ هێته‌ وه‌گرتن و هه‌روه‌سا ناهێلیت ئه‌و ئاڤا به‌لاش دچیته‌ رووباری ب هه‌ره‌ بچیت و دێ‌ وێ‌ ئاڤێ‌ ژی پارێزیت.

ل سه‌ر ڤێ‌ یه‌كێ‌ فه‌رمانبه‌رێ‌ راگه‌هاندنا رێڤه‌به‌رێ‌ ناحیا دێرلۆك بۆ رۆژناما ئه‌ڤرۆ دیاركر، راسته‌ ل ده‌ڤه‌را مه‌ گه‌له‌ك جهێن گه‌شتیاری هه‌نه‌، ژلایێ‌ گوزاری ڤه‌ هه‌كه‌ گرنگی پێ‌ بهێته‌ دان دێ‌ جوانیه‌كا تایبه‌ت ده‌ته‌ ده‌ڤه‌رێ‌ و گۆت: (هه‌ر جهه‌كی گوزاری هه‌بیت چ ئه‌و بیت چ ژی  ل جهه‌كی دی بیت یا ژ مه‌ دهێت ب تنێ‌ ئه‌وه‌ ئه‌م لایه‌نێن په‌یوه‌ندیدار ئاگه‌هدار بكه‌ین كو ب چ رێك ب شێوه‌ دێ‌ پتر ئه‌ڤ ده‌ڤه‌ره‌ پێشكه‌ڤیت دێ‌ وان رێیا پێشنیار كه‌ین بۆ وان جهان كو یا د شیانێن وانا دا بن بكه‌ن ژ پێخه‌مه‌ت پێشخستنا كه‌رتێ‌ گه‌شتیاری ل ده‌ڤه‌را مه‌).