ته‌حسین ناڤشكى

ره‌نگه‌ ئه‌و ئازادیا پرانییا خه‌لكێ مه‌ تێدگه‌هت و نها ل هه‌رێما كوردستانێ دهێته‌ په‌یره‌وكرن گه‌له‌ك دووره‌ ژ وێ ئازادییا خه‌لكه‌كى بهتر ژ 2000 سالان ل ئورۆپایێ و ده‌ڤه‌رێن دى یێن جیهانێ كار بۆ كرى؛ هه‌تا كو رۆژ بۆ رۆژێ پێشكه‌ڤتین و گه‌هاندیه‌ وێ قۆناغێ كو بشێن هه‌ر جڤاكه‌ك ل دووڤ ژیوارێ خوه‌ پراكتیزه‌ بكه‌ن. سه‌ره‌رایى وان كێموكاسیێن ل سیسته‌مێ وێ ئازادیا ل جیهانێ ب ناڤێ ده‌مۆكراسیێ هاتییه‌ گشتاندن و كۆپیه‌ك ژ وێ ئه‌ڤه‌ ژ سالا 1991ه‌ره‌ ل هه‌رێما كوردستانێ ژى دهێته‌ پراكتیزه‌كرن، لێ كوردان هه‌تا نها نه‌كارییه‌ وه‌ك پێدڤى مفاى ژ وێ ئه‌زموونا جیهانى وه‌ربگرن و بۆ خه‌لكه‌كى دیاربكه‌ن كو دیمۆكراسى هه‌ر دیمۆكراسییه‌ ل هه‌ر ده‌ڤه‌ره‌كا هه‌بت دشیاندانه‌ كارتێكرنێ بكه‌ت. واته‌ راسته‌ ئه‌و ئازادییا دبته‌ پشكه‌كا سه‌ره‌كى ژ سیسته‌مێ سه‌ره‌كیێ وێ ده‌مۆكراسیێ، كێموكاسیێن خوه‌ هه‌نه‌، لێ سیسته‌مێ جڤاكى، سیاسى، ئابۆرى د ناڤ ته‌ڤایا سیسته‌مێن دى یێن حوكمرانیێ دا؛ هه‌تا نها سه‌ركه‌ڤتن وه‌ك ڤى سیسته‌مى نه‌هینایه‌ و رۆژ بۆ رۆژێ باجه‌كا گرانتر دایه‌ و جڤاك زڤڕاندییه‌ جهێ به‌رێ ((سیزیفێ گریكى)) گه‌هشتیێ! ئانكو كێماسى ژ سیسته‌مێ نوو یێ جیهانییه‌، یان خه‌له‌ت پراكتیزه‌كرنا وێ نموونه‌یا به‌رده‌ستا 26 سالییه‌. ژ ره‌فتار و لڤینێن جڤاك و سازیێن هه‌رێما كوردستانێ دیاردبت كو هێشتا زوویه‌ ئه‌ڤ سیسته‌مه‌ ل ڤێره‌ بهێته‌ پراكتیزه‌كرن، ژ به‌ر كو ئه‌ڤ سیسته‌مێ نها ل هه‌رێما كوردستانێ ب ناڤێ سیسته‌مێ ده‌مۆكراسى دهێـته‌ پراكتیزه‌كرن، د ئه‌زموونا خوه‌ یا درێژدا شه‌كه‌ستن هینایه‌. ئه‌ڤه‌ ژى ژ ره‌فتار و ده‌رئه‌نجامێن د ژیوارى دا دهێنه‌ ئه‌نجامدان دیاردبت. راسته‌ ل سا لا 1992 هه‌لبژارتن ب ناڤێ ده‌مۆكراسیێ هاتنه‌ ئه‌نجامدان، لێ به‌رهه‌مێ وێ ده‌ركه‌ڤت دو ئیداره‌یى، شه‌ڕێ براكوژیێ، مالوێرانى و ب هزاران كۆشتى و بریندار، به‌رزه‌ بوویى و بێسه‌روشوون ب سه‌ر چوڤه‌نه‌! هه‌لبه‌ت شوونه‌وارێن وى شه‌ڕى هه‌ر ب داوى نه‌هاتن، هه‌تاكو ئه‌مریكا مایێ خوه‌ تێنه‌كرى و هه‌ردو حزبێن كوردى یێن سه‌ره‌كى (پارتى و ئێكه‌تى) ل واشتنۆنێ پێكنه‌هیناین.  خه‌لكه‌ك چاڤه‌رێبوو كو پرۆسێسێن هه‌لبژارتنێن پشتى كه‌تنا سه‌ددامى ل 2003 باشتر بن، پاشى ده‌ركه‌ڤت چو ژ یێن ده‌ستپێكێ كێمترنه‌بوون، هه‌كه‌ كامباختر نه‌بن، ژ به‌ر كو حزبێن سه‌ره‌كى هه‌ر مانه‌ لسه‌ر كورسیێ و وه‌ك وان ڤیاى پرۆسێسێن هه‌لبژارتنان برێڤه‌برن و به‌رده‌وامى ب ده‌ستهه‌لاتا خوه‌ یا شكه‌ستى دا. ئه‌ڤه‌ هه‌مى پشتى هاتنا رووباره‌كى دۆلاران ژ به‌غدایێ ب ناڤێ بودجه‌یا سالانه‌ كو دگه‌هشته‌ 17% ژ بودجه‌یا ئیراقێ، حزبێن هه‌رێما كوردستانێ، شوونا دادپه‌روه‌ریێ د بودجه‌یێ دا بكه‌ن، ژێرخانه‌یا ئابۆرى ب هێز بێخن، له‌شكه‌ره‌ك هه‌ڤگرتى دابمه‌زرینن، به‌رده‌وام ب ناڤێ ده‌مۆكراسیێ مانه‌ ب سه‌روچاڤێن هه‌ڤدوڤه‌ و په‌رله‌مان كره‌ په‌رله‌مانه‌كێ حزبى، وه‌ك دوكانه‌كێ مرۆڤى هه‌بت، هه‌ر ده‌مه‌كى دڤێن دگرن و به‌ره‌ڤاژى! كارێ وان به‌رده‌وامبوو دزینا سامانێ خه‌لكى، گه‌نده‌لى، خیانه‌ت، مرۆڤمرۆڤكانێ (محسوبیه‌ت) بوونه‌ كولتۆر و رۆژ بۆ رۆژێ كامباختر لێهات. دوماهییا نه‌ دوماهى، ب ناڤێ ئابۆرێ ئازاد به‌رنه‌مایێ فرۆشتنا پترۆلێ ل سالا 2007 ده‌ستپێكر، پشتى 10 سالان ئه‌نجامێ بازاڕێ ئازاد ده‌ركه‌ڤت ب ملیاران دۆلاران ده‌یندارێن ناڤخوه‌یى و كۆمپانیێن بیانى و گه‌هشته‌ وى رادده‌ى كو ئێدى نه‌شیان مووچه‌یێن فه‌رمانبه‌رێن خوه‌ بده‌ن، ئێدى نه‌یارێن وان خێرا پێبكه‌ن و مووچه‌یێن فه‌رمانبه‌ران بده‌ن و هه‌ر دوهنێ وان دسه‌رێ وان بده‌ن!  پاشى حزبێن كوردى یێن ده‌ستهه‌لاتێ ب رێڤه‌دبن وه‌سا دیاركر كو مفا ژ هاتنا داعشێ دیت و ئه‌و ئاخا كوردستانێ ب مادێ 140 نه‌هاتییه‌ ئازادكرن، ب خوینا پتر ژ 2000 پێشمه‌رگه‌یان، هزاران برینادار، په‌ككه‌ڤتى و بێسه‌روشوونان هاته‌ ئازادكرن؛ هینگێ به‌ردده‌ن سینۆرێن كوردستانێ ببنه‌ گوڕستانێن داگیركه‌ران! لێ مخابن، ئه‌ڤ سینۆره‌ و ئه‌ڤ ئاخه‌ هه‌موو ب چه‌ند ساته‌كێن كێم بۆ دژمنى هاته‌ به‌ردان و ده‌ركه‌ڤت چو بناغه‌ نه‌یى. ژ بوو به‌رزه‌كرنا شكه‌ستكێن خوه‌ و دووركه‌ڤتنا سه‌ركرداتێن ڤان حزبان ژ جه‌ماوه‌رى، پێناگاڤا نه‌ ده‌وه‌ختێ خوه‌ دا هاڤێژتى و لێدانا فیشه‌كا دلۆڤانیێ ل ده‌ستهه‌لاتا خوه‌ دایى، پرۆسێسا ریفراندۆمێ ژ بۆ راگه‌هاندنا ده‌وله‌تێ بوویه‌.  به‌رهه‌مێ ڤى كاروانێ حوكمرانییا سه‌رورێ لێبه‌رزه‌بووین نها گه‌هشتییه‌ وى رادده‌ى كو ئێدى هه‌ر حزبه‌ك بۆ خوه‌ حوكمى دكه‌ت و چو ئالى دانپێدانێ ب هه‌ڤدو ناكه‌ن. ل ده‌مه‌كى كو به‌رى سێ مه‌هان، سه‌ره‌رایى هه‌موو خه‌له‌تى و كێموكاسییان، ده‌ستهه‌لاتا هه‌رێمێ مه‌رجێن خوه‌ لسه‌ر حوكمه‌تا به‌غدایێ دسه‌پاندن، نها نه‌حوكمه‌تا به‌غدایێ مه‌رجێن خوه‌ ل سه‌ر وان دسه‌پینت، ره‌نگه‌ دانپێدانێ وه‌ك ده‌ستهه‌لات پێناكه‌ت كو پێشوازیێ لێبكه‌ت و شوونا وان پێشوازیێ ل حزبێن دى یێن هه‌رێمێ كو خوه‌ ب ئۆپۆزیۆن ددنه‌ نیاسین دكه‌ت.  چۆنا وان حزبێن نه‌دگه‌ل سیاسه‌تا پارتى و ئێكه‌تى بۆ به‌غدایێ،ێى راوێژێ دگ ده‌ستهه‌لاتا هه‌رێمێ بكه‌ن، نیشانا نه‌دانپێدانێیه‌ ب ده‌ستهه‌لاتا هه‌یى و بزاڤا كێشانا به‌ڕكێیه‌ ژ بن پێن هه‌ردو حزبێن مه‌زن و رسواكرنا وانه‌ همبه‌ر ئه‌ره‌ب و نه‌ته‌وه‌ و مه‌زهه‌بێن دى د په‌رله‌مان حوكمه‌تێن ئیراقێ دا. ره‌نگه‌ ئه‌ڤه‌ ژى پلانه‌ك بت ب هاریكارییا ئه‌مریكایێ و ئیرانێ دهێته‌ دانان وه‌ك گڤاشتن لسه‌ر حزبێن ده‌ستهه‌لاتێ كو ئێدى ئه‌و ئێكسپایر بووینه‌ و هه‌كه‌ ل خوه‌ نه‌زڤڕن و ره‌فتارێن 26 سالێن حومكرانیا خوه‌ راستڤه‌ نه‌كه‌ن ئێدى سه‌ره‌ده‌رى دگه‌ل وان ناهێته‌ كرن. پرسیار ئه‌وه‌: ئایا ده‌ستهه‌لاتا هه‌رێمێ یا خودان هێز و پاره‌ به‌رهه‌ڤه‌ وه‌سا ب ساناهى كورسیێ ب ده‌ست حزبێن ئاشتیخواز و مه‌ده‌نیڤه‌ به‌رده‌ت؟! ل گۆتارا بهێت ره‌نگه‌ تشته‌كى لسه‌ر ڤى ته‌وه‌رى بنڤێسم، هه‌كه‌ هات و چۆ بابه‌تێن گه‌رمتر نه‌بوون.