ئه‌ڤرۆ نيوز:
وه‌كو نه‌ره‌زايى هه‌مبه‌ر نه‌بوونا ئاڤ و كاره‌بان ل باژێرێ وان، ئه‌ڤرۆ روونشتڤانێن ناحيا “ته‌كيه” خۆنيشاندانه‌ك ئه‌نجام دا و رێيا سه‌ره‌كى يا سلێمانى بۆ كه‌ركووك داخست.
ب گۆره‌ى گۆتنێن ئه‌و كه‌سێن ل وێرێ رێيا ب سه‌دان ترۆمبێلان هاتيه گرتن و نه‌شێن هاتنوچوونێ بكه‌ن، هه‌ر چه‌نده هێزێن ئاسايشێ يێ بزاڤێ دكه‌ن رێ ڤه‌كه‌ن، به‌لێ خۆنيشانده‌ر ب گۆتنێن وان ناكه‌ن و هه‌تا نوكه د به‌رده‌وامن بۆ دياركرنا نه‌رازيبوونا خوه و داخستنا رێيا سه‌ره‌كى يا سلێمانى بۆ كه‌ركووك.
ئەڤرۆ نیوز:
مامۆستایێ زانکۆیا جیھان بەشیر یوسف گۆت:ئەگەر ھاتو حوکمەتێ سیستەمێ ئەلکترونی پەیرەوکربا و حوکمەتەکا ئەلکترون و جێگر و بەنکا ئەلکترونی ، ئەڤروکە ئەڤ قەیرانا دارایی نەدبوو.
ئابوور: بوچی خەلکی باوەری ب سیستەمێ بەنکی نینە؟
بەشیر یوسف مامۆستایێ زانکۆیێ گۆت:سیستەمێ بەنکی ل روژھەلاتا ناڤەراست وەکی وەلاتێن عەرەبی و یێن پاشڤە ماییی یە(عیراقێ و سوریێ) ئەو دەولەتێن روژانە شەر لێ پەیدابوینە ژ ئەنجامێ ھندێ یە خەلکی پێزانین ل سەر ڤێ پروسیسێ نینن وحوکمەتێ ژی پشتەڤانی ل ھەمیان نەکریە کو بەنک و کەرتێن تایبەت بھێنە دامەزراندن ھەر بەنکێن حوکمی بوینە ژبەرھندێ ژی کێ پشکداری دبانکێن حکومی دا دکر بتنێ ئەو جھەتێن بلند وەکی وەزارەت وبەرپرسێن مەزن نەبن کەسێ تەعامل دگەل بەنکێ نە کریە، پشتی کو ئەف گۆھارتنێن ل دەڤەرا روژەلاتا ناڤەراست رویداین ب گشتی ل عیراقێ و تایبەتی کوردستانێ ھندەک بەنک پەیدابوینە کو ئەم دشێن بێژین ئەف بەنکە بەری نوکە بەرنیاس نەبوینە ل دەف خەلکی وەکی بەنکا (چ س ب سی)یا بریتانی ئەگەر بەنکا (چ س ب سی) یا بریتانی تایەکێ بەنکا خول ھەولێرێ یان دھوکێ ڤەکەت رێژا پتر ژ خەلکی دێ چیت پارێ خو کەتە دوێ بەنکێ دا ئەگەرێن وێ ئەوە بەری نوکە ڤان بەنکا تە جروبە نەبوینە، خەلک بزانیت ئەرێ دێ سەرکەفتنێ ئینیت یا ن نە، یاش ژ ھەموویێ گرنکتر دبارێ ئیمناھیێ و سیاسی ژی گەلەک کارتێکرنێ کەتن ئەرێ چەند ژ سەدێ ئەف بەنکە کو د مالپەرێ خویێ سەرەکی ل وەلاتەکێ دی ئەگەر ھاتو ئەف بەنکە ھاتە شەلاندن ،جاروکا دی پارێڤێ کەسی دێ بو زڤریتە ڤە ، ئەگەرەکێ دی ئەس پتردکەمە نەفسی و جڤاکی کو ئەوژی خەلکێ مە ھەتا نوکە 95% موسلمانە ھزردکەت ئەگەر ھاتو ئەس پارێ خو دانمە بەنکێ دا وەک ئامانەت وھەلگرتی بیت ھەما ئەس دێ ل مالا خو راکەم وئەگەر بو ھندێ بیت کو ئەس قازانجێ ژێ بکەم دەف من وەک موعتقە و ئەفە خەتا سورە ،ئەڤە ئەگەرێن سەرەکی نە.
ئابوور: بوچی سیستەمێ بەنکێ یێ ئەلکترونی وەک وەلاتێن دی ل ھەرێمێ نەھاتینە دروستکرن ؟
بەشیر یوسف:چونکی مەھندەک ھوکارێن ھەین ھەتا نوکە ئەو پێنگاڤ بو نەھاتیە ھاڤێتن ژوانا ھەر وەکی کوتە نوکە گۆتی بوچی بەنکێن مە ھەتا نوکە کارتا خو یا ئەلکترونی بەلاڤ ناکەن، پشکداریا خەلکێ مە یا کێمە دناف بەنکادا سەر ڤێ چەندێرا بەنکان بخوژی ھندھک گریێن خویێن ھەین وەکی (بەنکا جیھان وبەنکا کوردستان) نھا بەنکا کوردستان یانێڤ دەولاتی رادبیت پێنگاڤا بەرەڤ پێشڤە دھاڤێژیت ب دروستکرنا کارتێ بەس کارتا وێ ژی ل ھەمی وەلاتان ناچیت بو نموونە وەلاتێ لوبنانێ و تورکی، تونە شێی زێدەتر کارتێ ب کاربینی، بەلێ بو نموونە ئەڤ کارتا(چس بی سی)یا بریتانی یا دگەل تە ھەر تشتەکی ل ھەر جھەکێ دنیایێ دشێی بکری و ب فروشی ژبەر ڤێ چەندێ بەنکێن مە یێن کوردستانێ نەشیاینە وێ پَنگاڤێ بھاڤێژن کو بشێن پێدڤین ئەلکترونی پە یدا بکەن ورادەستێ وەلاتیان بکەنو ئەو ژی بشێن پە یوەندیێ ب ڤان بەنکێن جیھانێ یان ژی دەزگەھێن دارایی بکەنە ئەلکترونی.
ئابوور: باشی و خرابیێن سیستەمێ بەنکێن کەڤن ونی چنە؟
ماموستا بەشیر یوسف:سیستەمێ کەڤن سەرێ خەلکی دئیشینیت ژبەرکو گەلەک روتین یاتیداھەی، بونموونە ئەگەر تە بڤێت توپارا ڤەگوھێزی بوئێکی ل تورکیا دڤیت تو رابی بچیە بەنکێ و دڤێت تو رابی بچی ڤەگوھازتنەکێ چێکەی و ئەو پارا ژتە وەربگرن و پاش پارا لدەڤ خوھەلگرن ودێ رابن شنی تێلەڤونێ بو مروڤێ تەکەن ئەڤێ ل تورکیا ھەرە فلان بەنکێ پارا وەرگرە و شنی ھەکو وەرگرتن بەنک ژی دێ حسابێ لدەف خو ژێبەت کوئەف حساب سافی بو، ئەفە ئێک ژنموونێت گەلەکێت چاڤلێکرنێ، بەلێ نوکە گەلەک یاب ئاسان کەڤتی ھەما شینا ڤێ ڤەگوھاستنێ ھەمیێ ئەلکترونیە ئەڤە تێلەڤونا تەیە ھەمی تشتێت تە یێت ئەلکترونی یێت بەنکی یێن تیدا ھەین و ئەگەر تە بڤێت ژحسابەکێ بوحسابەکادی فرێ بکەی ئوتوماتیکییەن دێ فرێکەی و بەنک بخو ژحسێبا خو کێم کەتن و ئەو بەنک ژحسێباخو زێدە دکەت گەلەک یا ب ئاسان کەتی.
ئابوور:د بیاڤێ بازرگانی دا پارە بکاش بھێتە بکارئینان باشترە یان ب ریێکا بەنکێ ؟
بوشیر یوسف: ب بوچونا من پاراستی ترە ب رێکا بەنکئ، چونکی ب رێکا کاش گەلەک ئاریشە چێ دبن ھە تا ژناحیا دارایی و ژمێریاریێ فە ژی ئاریشە کامە زنە، نوکە ئەگەر تو برێکا ێەکێ بەنکێ حسێباخو بدەیەڤ من یان ژ حسێبا خو یا ئەلکترونی یا بەنکێ بدەیەڤ من ئوتوماتیکیەن ژ حسێبا تە یا بەنکا کوردستانێ دێدەیە بەنکا جیھان ھەما ب ئاسان کەڤتیە، بەس ئەگەر تە پارە بکاش بینی بدەیەڤ من دێ شنی رابم تومارکەم و شنی رابم کەمە ێەگە ک و شنی دێ کە مە حسێبا پارێ خودا یا بەنکێ دا ژبەر ڤێ چە ندێ بکارئینانا ئامرازێ بەنکی گەلەک باشترە ژ ئامرازێ چاڤ لێکرنێ یێ کوکاش بێتە بکار ئینان.
ئه‌ڤرۆ نيوز:
ل بازاڕێ پارە گۆھۆڕێن ھەولێرێ وەلاتیەکی 50 ملیۆن دۆلارێن پارە گۆھۆڕان دزینە و بەرەف جھەکێ نەدیار رەڤیە، پۆلیسێن پارێزگەھا ھەولێرێ ژی رادگەھینیت، ھەتا نوکە چو کەسان سکالا تۆمارنەکریە و روودان دزی نەبوویە، بەلکۆ ئەڤی کەسی کارێ وی پارە ڤەگوھاستن بوویە و خوە بەرزەکریە.
رائید ھۆگر عەزیز، پەیڤدارێ پۆلیسێن پارێزگەھا ھەولێرێ بۆ رۆژناما ئەڤرۆ گۆت” وەلاتیەکی ل بازاڕێ پارە گۆھۆڕێن ھەولێرێ 50 ملیۆن دۆلارێن ژمارەکا وەلاتیێن بازرگانێن ل ھەڤگۆھاڕتنا دراڤان بریە و خوە بەرزەکریە، ئەڤ روودانە پشتی جەژنا رەمەزانێ بوویە، بەلێ ھەتا نوکە چو کەسەکی سکالا لنک پۆلیسا تۆمارنەکریە و برنا پارەی ب شێوەیێ دزی نەبوویە، بەلکۆ ب رێیا ڤەگوھاستنێ بوویە و ئەڤ کەسێ پارە بری خوە بەرزەکریە و نەدیارە”.
ژێدەرەکی ل بازاڕێ پارە گۆھۆڕان دیارکر، کو ئەڤ وەلاتیێ پێنج ھزار دەفتەرێن بازاڕی بری، ئەڤە دەمەکە ل باژێڕێ کەرکووکێ ھاتیە ناڤ بازاڕێ پارە گۆھۆڕێن ھەولێرێ و کارێ بازرگانیا پارەی دکەت، ئەڤی کەسی شیایە باوەریێ لنک بازرگانێن دراڤی پەیدا بکەت و پشتی 50 ملیۆن دۆلار کەفتیە د دەستی دا خوە بەرزەکریە و چو زانیاری ل دۆر جھێ وی نینە، بەلێ نابیت ب ساناھی باوەری ب ڤی کەسی ھاتباکرن و ئەڤ گوژمێ پارە کەفتبا بەردەستی.
ئەڤرۆ نیوز:
ئەندامەکێ لیژنا باژێڕڤانیان رەتکر، نێزیک پارچێن ئەردی ل سەر وەلاتیان بھێنە بەلاڤکرن و دبێژیت، ل سنورێ باژێڕڤانیان ئەردێ بەرھەڤ نینە بۆ بەلاڤکرنێ، ئەگەر ئەڤ پڕۆسە دەست پێ بکەت ژی دێ کەڤیتە سالا داھاتی.
بەھزاد زێباری، ئەندامێ لیژنا باژێڕڤانیان ل پەرمانێ کوردستانێ بۆ رۆژناما ئەڤرۆ گۆت” بڕیارا بەلاڤرنا پارچێن ئەردی ژ لایێ حوکمەتا ھەرێما کوردستانێ تنێ گرێدانا سەرێ وەلاتیان و مژۆلکرنا خەلکیە، باوەر ناکەم دەمەکێ زوو ئەرد بھێتە بەلاڤکرن، ئەگەر بڕیارا بەلاڤکرنێ دەرکەڤیت ژ لایێ سەرۆکایەتیا جڤاتا وەزیران، دەمەکێ زۆر پێدڤە ھەتا دەست ب پڕۆسا بەلاڤکرنێ دھێتەکرن، ب دیتنا من ئەڤ سالە ژی نابیت ئەگەر ئەرد ھاتە بەلاڤکرن بێگومان یان دوماھیا سالێ یە یان ژی دێ کەڤیتە سالا بۆری، ئەز د گەل چەندین سەرۆک باژێڕڤانیان ئاخفتیمە و گۆتیە مە ئەرد نینە بەلاڤکەین.”
بەھزادی گۆتژی” وەک پەرلەمانتار بەردەوام مە دوڤچوون کریە ل دۆر بەلاڤکرنا پارچێن ئەردی و ل پتریا سنورێ باژێڕڤانیان ئەردێ بەرھەڤ نینە بۆ بەلاڤکرنێ، ئاریشا نەبوونا ئەردێ بەرھەڤکری رێگرە ل پڕۆسا بەلافکرنێ، بەلێ کارەکێ باشبوو ناڤێن فەرمانبەر و وەلاتیان ھاتینە تۆمارکرن، ژبەرکو ئەڤ خالبەندیا بەلاڤکرنا ئەردی ئەڤە بۆ ماوێ 10 سالان بوو نەھاتیەکرن، بۆ نموونە فەرمانبەر ھەیە بیست خال ھەنە و ھێشتا مفادار نەبوویە ل وەرگرتنا ئەردی، یان ھەیە پازدە سال خزمەت ھەنە و ئەرد وەرنەگرتیە، ب تۆمارکرنا ناڤان جارەکا دی تشتەکێ باشبوو ھەتا بزانین کی مفادار نەبوویە”.
ئه‌ڤرۆ نیوز:
جه‌بار یاوه‌ر ئه‌میندارێ وه‌زاره‌تا پێشمه‌رگه‌ى راگه‌هاند كو وه‌زیرێ به‌ره‌ڤانیا عیراقێ نه‌گوتیه كو ئه‌و رێكێ ب پێشمه‌رگه ناده‌ن پشكداریێ د كۆنترۆلكرنا شه‌رێ ئازادكرنا مووسل دا بكه‌ن، به‌لكو به‌حسێ وێ یه‌كێ كریه تاوه‌كو نوكه د وى بیاڤى دا رێككه‌فتن نه‌هاتیه كرن و گۆت” مه‌ژىژ نه‌گوتیه دێ چیته سه‌رنته‌رێ مووسل، به‌لكو ئه‌و پرسه دێ ب رێككه‌فتنا د ناڤبه‌را هه‌ولێر و به‌غدا هێته ئێكلاكرن”.
جه‌بار یاوه‌ر دیاركر ژى پێدڤیه به‌رى ده‌ستپێكرنا ئوپه‌راسیونا كونترۆلكرنا سه‌نته‌رێ مووسڵ، رێككه‌فتن ل سه‌ر ئایند و برێڤه‌برنا وى باژێرى بهێته كرن.
یاوه‌ر دیاركرژى ئه‌گه‌ر پێشمه‌رگه بچیته ناڤ باژێرێ مووسل، پشتى شه‌رێ كۆنترۆلكرنا وى باژارى دێ ژێ ده‌ركه‌ڤیت.
ئه‌ڤرۆ نیوز:
سه‌رۆك بارزانى دلته‌نگیا هه‌رێما كوردستانێ گه‌هانده شانده‌كێ بالیوزخانا ئه‌مریكا ل به‌غدا ل سه‌ر پشكدارینه‌كرنا شاندێ كوردى د كۆنفرانسێ واشنتون یێ تایبه‌ت ب روو ب رووبوونا ده‌وله‌تێن پشكدارێن د هه‌ڤپه‌یمانا نێڤده‌وله‌تیا دژى داعش دا و ره‌فتارا حكومه‌تا عیراقێ ب نه‌دجهدا وه‌سف كر و هه‌ڤپه‌یمانا نێڤده‌وله‌تی ب خه‌مسار هژمارت.
سه‌رۆك بارزانى ئاماژه ب وێ یه‌كێ ژى كر كو پشكدارینه‌كرنا شاندى كوردى د كۆنفرانسێ واشنتون دا، دده‌مه‌كێ دایه كو پێشمه‌رگه هێزا سه‌ره‌كی یه د شه‌رێ دژى تیرورستێن داعشدا و گۆت” پێشمه‌رگێ كوردستانێ د ماوێ سالێن بوورى دا ب قاره‌مانانه گیانێ خوه فیداكریه و تیرۆرستێن داعش تێكشكاندیه و ئه‌ڤ یه‌كه‌ژى ژ پێخه‌مه‌ت ئاخ و كه‌رامه‌تا گه‌لێ خوه و پارێزگاریكرن ژ بهایێن وێ، بێى كو چ لایه‌ك هه‌ڤكاریا داراییا پێشمه‌رگه‌ى كربیت، پێشمه‌رگه‌ى ب ده‌هان ساله ژ پێخه‌مه‌ت پرسه‌كا ره‌وا و پاراستنا وه‌لاتێ خوه یێ شه‌رى دكه‌ت و بهایێ دلوپه‌كا خوینا پێشمه‌رگه‌ى ب چ ناهێته پیڤان”.
ئه‌ڤرۆ نيوز:
راگه‌هاندنا رێڤه‌به‌ريا به‌ره‌ڤانيا باژێرى راگه‌هاند كو ئه‌ڤه ژ دوهى وه‌ره چار وه‌لاتى ل سنورێ پارێزگه‌ها دهۆكێ د ئاڤێ دا خه‌ندقين.
رائيدێ مافپه‌روه‌ر، بێوار عه‌بدولعه‌زيز، به‌رپرسێ به‌ره‌ڤانيا باژێرى ل دهۆكێ بۆ ئه‌ڤرۆ نيوز گۆت: “ئه‌ڤرۆ به‌رى نيڤرۆ ئاواره‌كێ خه‌لكێ شنگال و ئاكنجى ل كه‌مپا پێرسيڤێ ب ناڤێ ئه‌سعه‌د عه‌بدولكه‌ريم قاسم، د ژيێ 15 ساليێ دا، ل سه‌ر خابيرێ زاخۆ نه‌ندقى”.
زێده‌تر گۆت: “تيمێن نقوومڤانان يێن بنگه‌هێ ئاگرڤه‌مراندنا زاخۆ شيان ته‌رمێ ڤى ئاواره‌ى ژ ئاڤێ بيننه ده‌ر و هاته ره‌وانه‌كرن بۆ نوشداريا داد ل زاخۆ”.
دا زانين ژى كو ئه‌ڤه د ده‌مه‌كى دايه كو دوهى سێ وه‌لاتى ل جهێن جودا يێن سنورێ پارێزگه‌ها دهۆكێ د ئاڤێ دا خه‌ندقينه.
ئه‌ڤرۆ نيوز:
سه‌رۆكێ ده‌سته‌يا شيره‌تكارى يا شه‌به‌كان رادگه‌هينيت كو ماددێ 140 يێ ب دووماهى هاتى و وه‌كو كوردێن شه‌به‌ك، دێ كۆنفرانسه‌كى د ده‌رباره‌ى پاشه‌رۆژا شه‌به‌كان دا ئه‌نجام ده‌ن و داخواز دكه‌ن كو ده‌شتا نه‌ينه‌وا وه‌كو پارێزگه‌ها پێنجێ يا هه‌رێما كوردستانێ بهێته ده‌ستنيشانكرن.
سالم جومعه شه‌به‌ك سه‌رۆكێ ده‌سته‌يا شيره‌تكارى يا شه‌به‌كان و نوونه‌رێ كۆتايا شه‌به‌ك ل جڤاتا نوونه‌رێن عيراقێ بۆ مالپه‌رێ فه‌رميێ پارتى ديموكراتى كوردستان گۆت: “وه‌كو شه‌به‌ك ئاماده‌كاريان دكه‌ين بۆ به‌ستنا كۆنفرانسه‌كى د ده‌رباره‌ى پاشه‌رۆژا شه‌به‌كان دا بۆ پشتى نه‌مانا داعش و ل ڤان نێزيكان ل هه‌ولێرا پايته‌خت دێ هێته به‌ستن و 400 كه‌س دێ تێدا پشكدار بن ل گه‌ل حوكمه‌تا هه‌رێمێ و دێ بزاڤێ كه‌ين ژ حوكمه‌تا عيراقێ ژى پشكدار ببن”.
گۆتژى: “مه دڤێت كۆنفرانسى بكه‌ينه نه‌خشه رێيه‌ك بۆ شه‌به‌كان و پاشه‌رۆژا وان و ل ده‌ڤه‌رێن مه پشتى داعش و په‌يوه‌نديێن مه ل گه‌ل برايێن مه يێن ئێزدى و مه‌سيحى و كاكه‌ى”.
سه‌رۆكێ ده‌سته‌يا شيره‌تكارى يا شه‌به‌كان دا زانين ژى كو ماددێ 140 ل ده‌ف وان نه‌مايه و دێ ب ته‌مامى ڤه‌گه‌رنه سه‌ر هه‌رێما كوردستانێ و گۆت: “ب هه‌ر لايه‌كى رادگه‌هينيت كو پشكه‌كين ژ هه‌رێما كوردستانێ”.
“ئه‌م كوردين و ژ كه‌سێ قه‌بوول ناكه‌ين موزايه‌دێ ل سه‌ر مه و پاشه‌رۆژا مه بكه‌ن”، سه‌ره‌راى وان گۆتنان ئاماژه ب وێ چه‌ندێ ژى كر كو ئه‌وان نه‌ڤێت داهاتيێ وان ل گه‌ل نه‌ينه‌وايه‌كێ بيت كو هزار و 384 شه‌هيد دابن ب تنێ كو شه‌به‌كن و هه‌تا نوكه 208 كه‌س ژى د ناڤ ده‌ستێن تيرۆرستێن داعش دانه و د بێ سه‌روشوونن و چو ژێ نزانن.
ده‌رباره‌ى دووماهيا داعش ژى گۆت: “هه‌كه داعش ب دووماهى ژى بهێت ژ لايێ له‌شكرى ڤه، دێ ژ لايێ فكرى ڤه هه‌ر مينيت، ل سه‌ر مه پێدڤيه ب رژدى دژى وان راوه‌ستين، ژ به‌ر هندێ ژى دێ ڤه‌گه‌رينه سه‌ر هه‌رێما كوردستانێ و دخوازين ده‌شتا نه‌ينه‌وا ژى ببيته پارێزگه‌ها پێننجێ يا هه‌رێما كوردستانێ و ئالايێ كوردستانێ ل سه‌ر بلند بكه‌ين”.
ده‌رباره‌ى هه‌بوونا هێزێن له‌شكرى ل ده‌ڤه‌رێ ژى دا زانين كو ئه‌وان رێز بۆ هه‌موو هێزان هه‌يه، به‌لێ قه‌بوول ناكه‌ن چو هێزێن دى ژبلى پێشمه‌رگه‌ى ل ده‌ڤه‌را وان هه‌بن كو ئه‌و ژى ژ وان ب خوه پێك دهێن و سه‌ر ب وه‌زاره‌تا پێشمه‌رگه‌ى نه و گۆت: “پێشمه‌رگه هێزا ئێكانه‌يه كو بشێت ده‌ڤه‌رێن مه ئازاد بكه‌ت و ب پارێزيت”.
ئه‌ڤرۆ نيوز:
چه‌ند ديمه‌نه‌ك ژ سرۆشتێ كوردستانێ ده‌ڤه‌را ئامێديێ ناحيا دێره‌لۆكێ ل گه‌ليێ شێرانه.
فۆتۆ: سه‌رنى نه‌جم نێروه‌ى
نيشاندان