ده‌قێ نه‌خشه‌ رێ يێ:

هەڤاڵانی‌ بەرێزی‌ لیژنەی‌ باڵای‌ پارتی‌ بۆ گفتوگۆ لەگەڵ یەكێتی‌

سڵاوێكی‌ گەرم..

لەبەر رۆشنایی دواگفتوگۆی وەفدی باڵای یەكێتی‌و پارتی، سەبارەت بەپێشنیازەكانمان، لەكۆبونەوەی (22/11/2015) كە باسكردنەوەیان بەگرنگ دەزانین:
1 – پەیوەندی نوێی لەمەودوای یەكێتی‌و پارتی.

2 – چۆنیەتی دۆزینەوەی سازانی سیاسی بۆ سەرۆكایەتی هەرێم، چارەسەری گونجاو بۆ كێشەی سەرۆكایەتی پەرلەمان‌و حكومەتی كاراتری بنكەفراوان‌و رێكەوتنەوەی لایەنە سیاسییەكان.

3 – كێشەكانی هەرێم‌و بەغداد.. هەمەلایەنە: نەوت، دەستوور، بودجە، موچە، سیاسی، ئەمنی، مادەی (140)، شەڕی داعش، حەشدی شەعبی‌و چۆنیەتی حوكمڕانی هاوسەنگی پێكهاتەكان.

4 – پەیوەندی تەندروستی هەرێم‌و بەشەكانی كوردستان، چارەسەركردنی كێشەی نێوان لایەنە سیاسییەكانیان.

5 – هاتنی روسیا؛ گۆڕینی هاوكێشەكان؛ ئەگەرەكانی دوای جەنگی داعش، دەستەبەری مافە دیموكراسییەكانی نەتەوەی كورد لەناوچەكەدا.

لەم بنچینەنامەیەدا، كە خۆشبەختانە، لەكۆبونەوەكەدا، دوای مشتوماڵكردنیان وەكو پرنسیپ پەسەندكران. لامان مەبەستە، پیشنیازەكان لەدوو بەشدا، رێوشوێنیان داڕێژین:

یەكەم: پەیوەندی نوێی یەكێتی‌و پارتی، دوای قۆناغی هاوپەیمانی ستراتیژی نێوانمان.

دووەم: لێكتێگەیشتن‌و چارەسەركردنی تێكڕای كێشە چارەنوسسازەكان لەعێراق، پەرلەمان، حكومەتی هەرێم، بەشەكانی كوردستان‌و ناوچەكەدا.

یەكەم

پەیوەندی نوێی یەكێتی‌و پارتی

هاوپەیمانی ستراتیژی، گەیشتە كۆتایی قۆناغ، بەهۆی هاوپەیمانێتیەكەشەوە، سەركەوتن‌و پێشكەوتنی زۆر، لەسەر ئاستی كوردستان، عێراق، ناوچەكەو جیهان، بەدیهاتوون. بەڵام:

لەقۆناغی نوێی ئێستادا، كە لەدوای بەناو بەهاری عەرەبی (5) ساڵە سەریهەڵداوەو لەسەرهەڵدانی داعشیشەوە، لەڕووی بابەتییەوە جیاوازی هەردوو قۆناغەكە باشتر دەركەوت. بەڵام قوڵبوونی كێشە ناوخۆییەكانی هێزە كوردستانیەكان بەگشتی‌و نێوان یەكێتی‌و پارتی بەتایبەتی، هاوكاتی بەدینەهێنانی گۆڕانكاری بنچینەیی لە: سیستەمی حوكمڕانی؛ ژێرخانی ئابووری؛ فرەبوونی گەندەڵی؛ داشكانی نرخی نەوت، قەیرانی ئابوری هێنایەئاراوەو تێكڕا واشیان كرد، جیاوازی نێوانمان پەرەبسەنن. سەرەنجام گەیشتینە لێكترازان لەناو پەرلەمان‌و دووركەوتنەوەش لەهەڵوێستی هاوبەش، لەسەر هەموو ئاستەكان.

بۆئەوەی رێگەبگرین كێشە چارەسەرنەكراوەكانی نێوانمان بگەنە بنبەست‌و بنچینەی نوێ بۆ قۆناغی نوێی نێوانیشمان دابنێین‌و متمانەش بگێڕینەوە، ئەم بنچینانە، بۆ رێكەوتن دەخەینە بەردەستی بەڕێزتان. كە بەڕێكەوتن لەسەریان‌و، دیاریكردنی ماوەی بەدیهێنانیان، نەك پەیوەندیەكان ئاسایی دەكەنەوە، بەڵكو بەرزیشی دەكەن بۆ راپەڕاندنی ئەركە هاوبەشەكانمان.

بەهەڵسەنگاندنی ئێمە، بنچینەكانی قۆناغی نوێی نێوانمان ئەم بابەتانەی خوارەوەن:

1) بەرپرسیارێتی دەسەڵاتی ئابوری هاوبەش، لەناو حكومەت، بەپەسەندی پەرلەمان، لەسەر بنەمای شەفافیەتی راستەقینە. ئەم ئامانجە ئابورییانەش مەحاڵە بێنەدی، بەبێ‌ پرۆژەی ستراتیژی ژێرخانی ئابوری‌و سیستەمی بانكی پەرەسەندوو، گۆڕینی سیستەمی حوكمڕانی. سیستەم گۆڕین، لەهەموو ئامانجێكی تر، تەنانەت لەهەڵبژاردنیش بۆ دۆخەكە گرنگترە. سیستەمی حوكمڕانی نەگۆڕین، لەناو بازنەیەكی داخراودا دەسوڕێینەوە.

2) دەسەڵاتی تەنفیزی راستەقینەی هاوبەش، لەناو هەموو جومگەو بڕگەی حوكمڕانی هاوچەرخ.. چ لەناوخۆو چ لەدەرەوەدا. ئەمیش لەڕێگەی پسپۆڕو سەركردەی شارەزاوە.

3) رێكەوتن لەسەر پڕۆژەی سیاسەتی دەرەكی هاوبەش، لەسەر ئاستی جەمسەرەكانی جیهان‌و ناوچەكەدا. پۆلێنكردنی ئەم جەمسەرو دەوڵەتانەش، بەپێی رادەی پشتیوانیكردنی ئەزمونەكەمان‌و هاوكاریكردنی لەهەموو بارێكەوە.

4) بەداوودەزگاكردنی سەرۆكایەتی هەرێم‌و بەشداریكردنی راستەقینەی جێگری سەرۆكی هەرێم‌و پۆستەكانی تری سەرۆكایەتی، كە رەنگدانەوەی ئەركەكانی قۆناغە نوێكەی پەیوەندیمان‌و ئەزمونە دیموكراسیەكەمان بێ‌.

5) پەیكەرەی وەزارەتی داد داڕێژرێتەوەو تەواوی جومگەكانی وردتر ساغبكەینەوەو سەربەخۆیی دادگا بچەسپێ‌.

6) رێكەوتن لەسەر فەلسەفەی حوكمڕانی هاوچەرخ (دیموكراسی، عەلمانی، مەدەنی)ی لەسەر بنەمای دەستاودەستكردنی دەسەڵات كە:

– حزبی براوەی یەكەم؛ سەرۆكایەتی هەرێمی بەربكەوێ‌.

– حزبی براوەی دووەم؛ سەرۆك وەزیرانی بەربكەوێ‌.

– حزبی براوەی سێهەم؛ سەرۆكی پەرلەمانی بەربكەوێ‌.

– حزبە براوەكانی چوارەمیش؛ جێگرەكان لەگەڵ چەندین وەزارەت لەسەر لیستەكانی كۆتاو لیستەكانی تری پەرلەمان، بەتایبەتی لایەنە مەسیحییەكان، توركمانەكان، ئێزدی، كاكەیی‌و شەبەك، دابەش بكرێتە سەریان.

– دوای دروستكردنی ئەو متمانەو ژینگەی پەیوەندییە بەپراكتیك، زەمینە دەڕەخسێ‌ بۆ یەكخستنی هێزی پێشمەرگەو، وەزارەتی ناوخۆ، بەتایبەتی ئاسایش، بەپێی پرۆژەیەكی هاوسەنگ. بۆ ئێستاش، بەرپرسیارێتی وەزارەتی پێشمەرگەو هەواڵگری‌و كۆمەكەكانی دەرەوە، هەقە هاوسەنگیەكەی دابین بكرێ‌.

دووەم

لێكتێگەیشتنی تێكڕای كێشەكان

بۆ ئەم خاڵانەی سەرەوە، لەسەر هەموو ئاستەكانی عێراق، كوردستان، ناوچەكەو ئایندەی روداوەكان، جگەلەوەی پەیوەندی پارتی‌و یەكێتی، هێشتا دەستەبەرێكی چارەنوسسازە، لەناو كۆی پرۆسە سیاسیەكەی عێراق‌و ناوچەكەش، پێمان باشە، بەزووترین كات، چەند كۆمسیۆنێكی شارەزا، بۆ ئامادەكردنی پرۆژەیەكی سیاسی، ئابوری، یاسای‌و حوكمڕانی بۆ چۆنیەتی چارەسەركردنی كێشەكانی سەرۆكایەتی هەرێم، سەرۆكایەتی پەرلەمان، كاراتركردنی حكومەتی بنكەفراوان، گفتوگۆی سیاسی هەموو لایەنەكان لەپێناوی سازانی سیاسی، هەروەها بۆ: دانوستاندنی هەمەلایەنەی نێوان بەغداو هەولێر، لەنێوان هەموو لایەنەكان پێكبهێنین.

بۆ بەشەكانی كوردستانیش، بەهەمان چەشن. بۆ سیاسەتی نێودەوڵەتی، باشتر وایە زۆرتر رەچاوی ئەزمونی سەركردە شارەزاكانیان بكرێ‌.. هەتا سەردانی گەورە وڵاتانی جیهان‌و وڵاتانی گەورەی ناوچەكەش بكەن، بۆئەوەی دەستەبەری مافە سیاسی‌و دیموكراسی‌و جێبەجێكردنی دەستور، لەم دۆخەدا بكرێ‌. دەبێ‌ وردتر بۆ وڵاتان رونبكرێتەوە كە پێشمەرگە، هێزی ئازادی‌و مافی چارەنوسی كوردستانن. نەك هێزی یەدەكی شەڕ دژی داعش. كات لەدەستدان هەڵەیە. چونكە دونیای سیاسەت‌و بەرژەوەندیەكان، رەچاونەكراوەكانی جێگەی مەترسین.

سەبارەت بەڕیفراندۆم‌و لەهەلی رەخساویشدا، راگەیاندنی سەربەخۆیی كوردستان، ستراتیژی وا، پێویستی بەكۆدەنگیی لایەنەكان‌و رای گشتی‌و پەسەندی پەرلەمانە. لەڕوانگەی یەكێتیەوە، بژاردەی كۆنفیدراڵ، گونجاوترە بۆ عێراق‌و ناوچەكە.

بەئومێدی رێكەوتن‌و بەرەسمی راگەیاندنی رێكەوتنەكە لەمەراسیمێكدا، بەئامادەبونی سەركردایەتی، كادرو ئۆرگانە باڵاكان، وەزیرو ئەندامانی پەرلەمان، فەرماندەكانی هێزی پێشمەرگەو نوێنەری كەسوكاری شەهیدان لەسەرانسەری كوردستاندا.

لەگەڵ رێزی
وەفدی باڵای
گفتوگۆی (ی.ن.ك)
25/12/2015

پاشكۆی شیكاریی

بەڕێزان! لەڕووی بابەتییەوە، هەلومەرجێكی نوێ‌ هاتۆتە ئاراوە، جگە لەجەنگ دژی تیرۆریستان، قەیرانی ئابوری جیهانی، هەژانێكی لەسەردەمی جیهانگیریدا خوڵقاندووە، كە دوای سەدەیەك لەجەنگی یەكەمی جیهان لەسەر «نەوت»و رێكەوتنامەی شومی (سایكس پیكۆ -1916) سەرەڕای بەردەوامی پێویستیەكانی نەوت، قەیرانەكان، ململانێكانی پێش رێكەوتنامەی (5+1) لەجیهان‌و دەوڵەتانی كەنداو دژی ئێران، وایان خواست نرخی نەوت داڕمێنن، لەپەناشەوە، ململانێی نهێنی لەسەر «غاز» لەدەریای سپی ناوەڕاست، لەنێوان وڵاتە هاوغازەكانی (میسر، یونان، لوبنان، قوبرس، ئیسرائیل، توركیا، ئێران) ئاڵۆزاوە، لەبەرامەبەریشیاندا روسیا، یەكێتی ئۆروپاو ئەمریكاش لەناو هاوكێشەكەدان‌و لەگەڵ روسیاش لەكێشەدان، لەسەر نرخی نەوت‌و غازو، گەیاندنی ئاسانتری غاز بە بازاڕەكانی جیهان. خەریكە، كێشەكانی هەزارەی سێهەم، دەبێتە كێشەی غازی دۆزراوەی وشكانی‌و دەریایی.. كە بەپێی دوا پشكنینی جیۆلۆژی ئەمریكا (122 تریلیۆن- م4) پاشەكەوتی غاز لەژێر دەریای سپی‌و رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا هەیە. كە كوردستانیش دەكەوێتە ناو جەنجاڵی ئەم پاشەكەوتەو كۆمپانیاكانیش، چ لە توركیاو چ لەڕۆژئاوا، چاویان تێبڕیوە. لەهەلومەرجێكی ئاوهادا كە سەراپای وڵاتانی جیهان‌و ناوچەكە، هەندێك لەكێشەكانیان تەقیونەتەوەو باقیی ناكۆكیەكانیان لەسەر بەرژەوەندی ئابوری، یان دەتەقێتەوە، یاوەكو دوای یەكاڵاكردنی جەنگ دژی تیرۆریستان‌و سەقامگیری ئاسایشی جیهانی، دور نییە، كێكی بەرژەوەندیەكانیان، لە (سایكس پیكۆ)یەكی گونجاوتردا، دابەشبكەن. ئەوكاتە، دۆخی خۆشباوەڕیمان لێتێكدەچێ‌. بۆیە، یەكێتی بەچارەنوسسازی دەزانین، چیكە كات بەفیڕۆ نەدرێ‌‌و تەنگوچەڵەمە ناوخۆییەكانمان بەچارەسەرنەكراوی نەهێڵینەوە. كورد لەسەدەی نەوتدا، كرایە قوربانیی، با لەسەدەی غازیشدا، خۆمان نەبینە هۆی بازرگانی سیاسی‌و ئابوری پێوەكردنمان.

رێگەی بنەڕەتی دەستەبەری مافەكانمان، تەنها سیاسەتی راست‌و شەڕی قارەمانانە نییە، بەڵكو هاوكات، چۆنیەتی دۆزینەوەی پێگەی ئابوری كوردستانیشە، لەناو هاوكێشە ئابوری‌و سیاسیەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا. دەبێ‌ سامانە سروشتیەكانی كوردستان، بەشێكی دیاری بازاڕی كڕین‌و فرۆشتنی نەوت‌و گازی ناوچەكەو جیهان بێ‌. ئەمەش چەكێكی زۆر زۆر كاریگەرە لەسەر سیاسەتی نێودەوڵەتی‌و دەوڵەتانی ناوچەكە. دەبێ‌ وەكو پرۆژەیەكی ستراتیژی (نەوت- گاز- سیاسەت) بەكاریبهێنین.

جاران كورد، تەنها سیاسەتی كوردایەتی دەكرد، لەدوای تەواوبونی جەنگی ساردەوە، كوردایەتی ئاوێتەی دەسەڵاتی فیدراڵ، ئاسایشی ناوچەكە، كاڵا ساغكردنەوە، بەرزو نزمی بازاڕی بۆرسەی نەوت‌و غاز بووە، هەروا بەشێكیشە لە ئاشتی‌و ئارامی ناوچەكەو جیهانیش. بۆیە پێویستە لەروانگەی هەمەلایەنەی ئەركەكان‌و مافەكانمانەوە، بكەوینە دانوستاندنی سیاسی، ئابوری، عەسكەری، ئاشتی‌و ئاسایشیش.

لە پەرۆشیمانەوە بۆ قۆزتنەوەی هەلی هەلومەرجەكە، ئەو كۆششانە لەگەڵ بەڕێزتان‌و لایەنەكانی دیكەشدا دەكەین. دڵنیاین، هەرلایەك بۆ چارەسەری گونجاو، ئێستا نەرمی بنوێنێ‌، پشكی لەسەركەوتن زیاتر دەبێ‌. هەرلایەكیش تەواوی چارەسەرەكان رەتبكاتەوە، ئۆباڵێكی مێژوویی دەگرێتە ئەستۆ. یەكێتی ستراتیژی ئەم قۆناغەی رۆشنە: چارەسەری كێشە ناوخۆییەكانی كوردستانە؛ چارەسەری كێشە هەمەجۆرەكانی عێراقە؛ دەستەبەری مافەكانمانە لەجیهان‌و ناوچەكە دوای تێكشكانی داعش، گۆڕینی سیستەمی حوكمڕانی كوردستانە، بەسیستەمی حوكمڕانی هاوچەرخ.

لەگەڵ رێزی
وەفدی باڵای
گفتوگۆی (ی.ن.ك)

25/12/2015