ئه‌ڤرۆ نیوز:
سه‌فین دزه‌یى په‌یڤدارێ حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ بۆ كوردسات نیوز ئاشكراكر حه‌فتیا بهێت 500 ملیون دولارێن ژ توركیا قه‌ر كرى، دێ گه‌هن و دێ ده‌ست ب به‌لاڤكرنا مووچێ فه‌رمانبه‌رێن هه‌رێمێ كه‌ن.
فه‌رمانبه‌رێن هه‌رێما كوردستانێ یێ نێزیكى هه‌یڤا 4 دبن و هه‌تا نوكه چ مووچه‌كێ سالا نوو یا 2015 وه‌رنه‌گرتینه.
ئه‌ڤرۆ نیوز:
پشتى پاقژكرنا كانتونا كوبانێ ژ چه‌كدارێن داعش، ڤه‌گه‌ریا كوردان بۆ وى باژێرى یا به‌رده‌وامه و هه‌تا نوكه 40 هزار وه‌لاتى كو ئاواره‌ببوون ڤه‌گه‌ریانه كوبانێ.
ئاژانسا فورات نیوز راگه‌هاندیه كو ڤان رۆژان دێ خالا سنورى كوبانى – مورشد هێته ڤه‌كرن و دێ خه‌لك زێده‌تر ڤه‌گه‌ریته كوبانێ.
ڤه‌گه‌ریانا خه‌لكى بۆ كوبانى دده‌مه‌كێ دایه كو ژیان ل كوبانێ گه‌له‌ك یا ب زه‌حمه‌ته، ژبه‌ر نه‌بوونا پێدڤیێن رۆژانه یێن ژیانێ.
ئه‌ڤرۆ نیۆز، قائید میرۆ
ژ ئه‌گه‌رێ تۆپبارانا دوهی یا هێزێن پێشمه‌رگه‌ی بۆ سه‌ر بنگه‌هێن داعش ل ده‌ڤه‌را شه‌لالات و ناڤا سه‌نته‌رێ مووسڵ 15 چه‌كدارێن داعش هاتینه كوشتن و ئێك ژ وانا پله‌یا ئه‌میر هه‌یه.
غه‌یاس سورچی، په‌یڤدارێ ئێكه‌تی نیشتیمانی كوردستان ل نه‌ینه‌وا ب ئه‌ڤرۆ نیۆز راگه‌هاند: دوهی تۆپخانه‌یێن هێزێن پێشمه‌رگه بنكه و باره‌گایێن داعش ل ده‌ڤه‌را شه‌لالات و ناڤا سه‌نته‌رێ باژێڕێ تۆپبارانكرن و زیانێن زۆر گه‌هاندینه تیرۆرستێن داعش.
سورچی گۆت ژی” دوهی مه زانیاریێن دروست نه‌بوون ل دۆر تۆپبارانا پێشمه‌رگه‌ی، به‌لێ ئه‌ڤرۆ زانیاری بۆمه هاتینه د ئه‌نجامێ ئه‌ڤێ تۆپبارانا هێزێن پێشمه‌رگه‌ی دا، پازده چه‌كدارێن داعش هاتینه كوشتن و ئێك ژ كوشتیێن داعش ئه‌میره، هه‌روه‌سا ب ده‌هان چه‌كدارێن داعش برینداربووینه و زیانێن ئێكجار مه‌زن ژی گه‌هاندینه بنگه‌هێن وان.
ئه‌ڤرۆ نيوز:
حوكمه‌تا عيراقێ بۆ دانا قه‌رزێن كۆمپانيێن جيهانى يێن په‌ترۆلێ، بڕيار دا، سه‌نه‌دێن به‌نكى ب بهايێ 12 مليار دۆلاران بفرۆشيت.
عاسم جيهاد، ئاخفتنكه‌رێ ب ناڤێ وه‌زاره‌تا په‌ترۆلا عيراقێ راگه‌هاند: وه‌زاره‌تا وان يا به‌رده‌وامه ل سه‌ر دانا قه‌رزێن كۆمپانيێن جيهانى يێن په‌ترۆلێ ئه‌وێن ل عيراقێ كار دكه‌ن.
روون ژى كر كو مافێن كۆمپانيێن په‌ترۆلێ ل سه‌ر عيراقێ وه‌كو قه‌ر گه‌هشتينه 20 مليار دۆلاران و حوكمه‌تێ بۆ دانا وان قه‌رزان ميكانزمه‌كا نوو گرتيه به‌ر، ته‌كست ژى كر، حوكمه‌تێ ره‌زامه‌ندى نيشان ل سه‌ر فرۆتنا سه‌نه‌دێن به‌نكى ب بنهايێ 12 مليار دۆلاران.
ئاشكه‌را ژى كر كو ل ڤێ هه‌يڤێ گه‌را ئێكێ يا قه‌ران ب ره‌نگێ سه‌نه‌ده دێ ده‌نه كۆمپانيان و مافێن وان ژى ل سه‌ر شێوازێ په‌ترۆلێ يه ب گۆره‌يى بهايێ جيهانى.
ئه‌ڤرۆ نيوز:
حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ڤيديۆيه‌ك نيشان دا كو تێدا ته‌كست دكه‌ت كو پێشمه‌رگه تووشى بكارئينانا گازا كلۆر ژ لايێ داعش ڤه بووينه د سێ هێرشێن ل سه‌ر هه‌رێما كوردستانێ دا.
پێشتر جڤاتا ئاساییشا هه‌رێما كوردستانێ د به‌ییاننامه‌كێ دا ئاشكرا كربوو كو تیرۆرستێن داعش ماده‌كێ كیمیاوی كو گازا ژه‌هراوی یا كلۆرینه دهێرشێن خوه دا دژی هێزێن پێشمه‌رگه بكارئینایه.
ل 23 كانوونا دویێ یا 2015 ێ داعش دهێرشه‌كا خوه دا كلۆرین بكارئینابوو دژی پێشمه‌رگه‌ى، پێشمه‌رگه چه‌ند نموونه‌ك ژ ئاخا هێرش لسه‌ر چێبووی كۆم كربوون و دابوونه ده‌ستێ وه‌لاته‌كێ ئورۆپی یێ هه‌ڤپه‌یمانییا دژی داعش بۆ پشكنینێ، پشتی شرۆڤه و پشكنینان گازا كلۆرین تێدا دیاربوو كو دناڤ چه‌ك و ته‌قه‌مه‌نییان دا هاتبوو بكارئینان.
ئه‌ڤه ئێكه‌مین جاره بفه‌رمی و پشكنینڤه دهێته راگه‌هاندن كو داعش گازا كلۆرین بكاردئینیت، جڤاتا ئاساییشا هه‌ریما كوردستانێ ژی زێده‌باری ئیدانه‌كرنا ڤی كارێ داعش، خویاكر كو ئه‌ڤ یه‌كه وه‌سا دگه‌هینیت كو داعش پشتی شكه‌ستنێن خوه یێن به‌رده‌وام هه‌ر چ تشتێ ژ ده‌ستی هێت دێ كه‌ت.
ڤيديۆ:
وێنه:
ئه‌ڤرۆ نيوز:
ئه‌ڤرۆ سپێدێ، ناڤه‌ندێن ده‌نگدانێ، سندوقێن خوه ل هه‌مبه‌ر وه‌لاتيان ل ئسرائيل ڤه‌كرن، عه‌ره‌ب هه‌موو ب ليسته‌كێ دێ پشكدار بن، كورد ژى دێ ده‌نگى ب نه‌ته‌نياهۆيى ده‌ن، به‌لێ هه‌ر مانا وى يا د مه‌ترسيێ دا.
به‌رى هه‌لبژاتنان، عه‌ره‌بێن ئسرائيل بۆ ڤێ جارێ كو دبيته جارا ئێكێ د مێژوويا هه‌لبژارتنێن ئسرائيل دا، هه‌موويان خوه كريه ئێك، دێ ب ئێك ليست پشكدارى ڤان هه‌لبژارتنان بن، به‌لێ نه‌بوونا قه‌باره‌كێ زۆر يێ عه‌ره‌بان كارتێكرنه‌كا مه‌زن ل سه‌ر ئه‌نجامێن هه‌لبژارتنان ناكه‌ن.
ژ لايێ خوه ڤه، ژ به‌ر پشته‌ڤانيا بنيامێن نه‌ته‌نياهۆ يا ئێسكه‌ر بۆ ده‌وله‌تبوونا كوردستانێ، كوردێن ئسرائيل كو نێزيكى 200 هزار كه‌سانه دێ ده‌نگێ خوه ب سه‌رۆك وه‌زيرێن نوكه ده‌ن.
ژ لايێ خوه ڤه سه‌رۆك وه‌زيرێ ئسرائيل بنيامێن نه‌ته‌نياهۆ پێشى هه‌لبژارتنان راگه‌هاندبوو كو ئه‌و پشته‌ڤانيا ده‌وله‌تا سه‌ربه‌خۆ يا فه‌لستين ناكه‌ت و هه‌كه ده‌ركه‌فت ژى دێ دژى ده‌وله‌تبوونا ئسرائيل كار كه‌ت.
ل ده‌مێ ده‌نگدانێ، بنيامێن نه‌ته‌نياهۆ، سه‌رۆك وه‌زيرێن ئسيرائيلێ يێ نوكه راگه‌هاند كو پشتى هه‌لبژارتنان ئه‌و دێ ئێكسه‌ر په‌يوه‌نديێ ب سه‌رۆكێ مالا جوهيان كه‌ت دا كو حوكمه‌ته‌كا نشتيمانى پێك بينيت و ب چو ره‌نگ بي ئه‌و هه‌ڤپه‌يمانيێ ل گه‌ل له‌شكرگه‌هێ جوهيان هه‌ڤپه‌يمانيێ گرێناده‌ت.
ب گۆره‌يى دووماهى راپرسى هاتيه كرن حزبا ليكۆد يا نه‌ته‌نياهۆيى ل پێشڤه‌يه ب چار كورسيان ل گه‌ل هه‌ڤركا خوه حزبا له‌شكرگه‌هێ جوهيان، به‌لێ مه‌ترسيا ل سه‌ر هه‌يى ب تايبه‌ت ل ماوێ بۆرى خۆنيشادانێن مه‌زن دژى سه‌رۆك وه‌زيرى هاتبوونه ئه‌نجام دان ژ به‌ر سياسه‌تا وى ل هه‌مبه‌ر ئه‌مريكا و ب ئه‌گه‌رێ تێكدانا سياسه‌تا ناڤبه‌را هه‌ردو وه‌لاتان وه‌سف دكر.
ئەڤرۆ:
خودانێ کومپانیا نۆژەن و میرمیۆزیک بۆ ئەڤرۆ دیارکر سەرەرای نەبوونا پشتەڤانیێ وان وەکو سالا بۆری ب فەردیت کورتە فلمەکێ کوردی چێکەن و ب گۆتنا وی ئەڤە دیاریەکا بچووکە ب ھەلکەفتا ھاتنا نەورۆزێ .
زیوەر ئیبراھیم ئۆرەی گۆت: فلمێ مە یێ نوو کۆمێدێ یە، ب ناڤێ (خلۆلە دبنە گلۆلە) ناڤەرۆکا وی ل دۆر سەرھاتیەکا فولکلۆری یە، کو ئەو ژی کەسەکێ سادە ل گوندەکی دژیت، ئەڤ کەسە پیچەک یێ ساویلکەیە، لەورا گەنجێن گوندی بۆخوە یاریا پێ دکەن و ل دووماھیێ تووشی ئاریشان دبن.
فلمێ ناڤبری ژسیناریۆ و دەرھێنانا ( ئەکرەم کۆنفۆ) یە و ھژمارەکا زارڤەکەران ژوانا (خەلیل قەدشی و جەلال عەبدوللا) و بابێ جەنگۆی و مێڤان سالم و دلڤین کوردی تێدا دپشکدارن و دیمەنێن وی ل دھۆکێ و دەوروبەران ھاتینە چێکرن.
ل دووماھیێ زیوەر ئیبراھیم ئۆرەی خودانێ کومپانیا نۆژەن و میرمیۆزیک گۆت: مە چەند فلمێن دی ژی ئامادەکرینە، لێ ئەو دێ بۆ پشتی نەورۆزێ بن، و ل ڤێرە ھیڤیا من ئەوە ئەڤ فلمە نەھێتە کۆپیکرن، چونکو مەگەلەک مەزاختیێن لێ کرین و ھەر نڤیسینگەھەکا کۆپی بکەت دێ ب گۆرەی یاسایێ سەرەدەریێ ل گەل کەین، چونکو مافێ چاپ و بەلاڤکرنێ بوومە یێ پاراستیە.
ئەڤرۆ:
شارەزایەکێ نێڤدەولەتی د وارێ ناساندنا جینۆسایدێ دا بۆ ئەڤرۆ راگەھاند، ھەردەمێ ئۆرۆپا دانپێدانا فەرمی ب جینۆسایدکرنا کوردان ل ھەلەبچە و بارزانیان کر، دێ کورد وەکو کیانەکێ سەربەخوە ل جیھانێ ھێتە نیاسین و ئەڤە رێگرەکێ سەرەکیە کو ھەتا نوکە دانپێدان نەھاتیە کرن. شارەزایەکێ بریتانی د وارێ جینۆسایدکرنێ دا دیار کر، پەرلەمانێ بریتانیا دانپێدان یا کری کو جینۆسایدا کوردان چێبوویە، بەلێ حوکمەتا بریتانیا دانپێدان نەکریە و بۆ ڤێ چەندێ ژی، دڤێت دادگەھەکا نێڤدەولەتی دانپێدانێ ب جینۆسایدکرنا کوردان بکەت.
حسێن قاس حەسوون، ئەندامێ لیژنا بلندا ناساندنا جینۆسایدکرنا کوردان ل ھەرێما کوردستانێ بۆ ئەڤرۆ دیار کر، ل ١٧/٨/٢٠١٤ ل سەر فەرمانا نێچیرڤان بارزانی سەرۆکێ حوکمەتا ھەرێما کوردستانێ لیژنا بلندیا جینۆسایدکرنا کوردان ل ھەرێما کوردستانێ ھاتە پێکئینان و ھەتا نوکە ھژمارەکا مەزن یا بەلگەیێن گرێدای جینۆسایدکرنا کوردان کۆمکرینە و گۆت: نھا مە دەستەیا ڤەکۆلینا بەلگەیان ل پارێزگەھا دھۆکێ دانایە و دادوەر و داواکارێ گشتی ل گەل ڤێ دەستەیێ کاردکەن.
دەستەیەک بۆ کۆمکرنا بەلگێن جینۆسایدێ ھاتیە دانان
حەسوون ئاماژە دا وێ چەندێ، نھا بەلگەیێن پێدڤی ل سەر جینۆسایدکرنا کوردێن ئێزدی ژی دھێنە کۆمکرن و ھەر ئێزدیەکێ ژ دەستێن داعش قورتال دبیت، قەستا دەستەیا مە ل پارێزگەھا دھۆکێ دکەت و وەکو دیدەڤان ئاخفتنێن وان دھێنە تومارکرن و وەکو بەلگە دھێنە ئەرشیفکرن و گۆت: مە ھژمارەکا مەزن یا بەلگێن گۆرێن ب کومی و رەڤاندنا خەلکی ل دەڤ خوە پاراستینە و فلم ھاتینە راکرن.
ئەندامێ لیژنا بلندا جینۆسایدکرنا کوردان ل ھەرێما کوردستانێ خویا کر کو وان وەکو لیژنە ھەر پێنچ ئەندامان سەرەدانا دادگەھا لاھای کریە و پێنچ نموونێن ئغتیسابێ وەکو بەلگە ل سەر جینۆسایدکرنێ داینە دادگەھێ و راپۆرتێن پزیشکی ژی داینە دەستێ وان.
ئەڤرۆ: ھەتا نوکە چو قانوونێن عیراقی نینن گرێدای جینۆسایدکرنێ، چاوا کار بۆ جینۆسایدکرنا کوردان دھێتە کرن؟
حسێن قاسم حەسوون: راستە ھەتا نوکە ل عیراقێ چو قانوونێن ب ڤی رەنگی نینن، لێ ئەم کارێ خوە دکەین و چو پەیوەندیێ ب دادگەھێن عیراقی ناکەین بۆ ڤێ مەرەمێ و نە بۆ وان کاردکەین، بەلکو بۆ دادگەھا لاھای کاردکەین و بەلگەیان کۆمڤەدکەین و گۆت: مە داخواز ژ دادگەە لاھای کریە کو بەلگەیان بدەینە وان بۆ ھندێ دانپێدان ب جینۆسایدێ بھێتە کرن.
تاوانێن بەری ٢٠٠٢ ھاتینە کرن نابنە جینۆساید
ل دۆر وێ پرسیارێ کو ھەتا نوکە وەلاتێن ئۆروپی دانپێدان ب جینۆسایدکرنا ھەلەبچە و ئەنفالکرنا کوردا و بارزانیان نەکریە، ئەرێ ئەگەرێ ڤێ چەندێ چیە؟ حەسوون ئاشکرا کر، دو ئاستەنگ بۆ ڤێ دانپێدانێ ھەنە، ئاستەنگا قانوونی ئەوە کو ھەتا نوکە دانپێدان پێ نەھاتیە کرن ئەگەر ئەوە ئەم نەشیاینە بەلگێن وان پێشکێشی دادگەھێن نێڤدەولەتی بکەین، چونکو قانوونا وان دبێژیت ھەکە تاوان بەری ٢/٧/٢٠٠٢ ھاتینە ئەنجامدان، ناھێتە چارەسەرکرن و بریار ل سەر ناھێتە دان، ب تنێ دڤێت تاوان پشتی ڤێ رۆژا دەستنیشانکری بیت، ئەو ئەنفالێن ھاتینە کرن ژی بەری وێ دیرۆکێ بوون.
سەبارەت ئاستەنگێن سیاسی یێن دانپێدانێ ب جینۆسایدێ حسێن قاسم حەسوون ئاشکرا کر کو د ڤێ خالێ دا ئەم د خەمسارین، چونکو ئەم دشیاین گەلەک پێنگاڤان بھاڤێژین و مە نەکرینە و کەس بۆ مە ناکەت ھەکە ئەم بۆ خوە نەکەین و کەسێ مافێ مە نادەتە مە و گۆت: ھەتا بەری نوکە ھەرێما کوردستانێ گرنگی ب ڤێ چەندێ نەدایە، ژ بەر کو ھەتا نوکە ب تنێ ھندەک پەرلەمانێن ئۆروپی دانپێدان ب جینۆسایدا بارزانی و ھەلەبچە و ئەنفالکرنا کوردان کریە.
کوردان کار ل سەر بریارا دادگەھا لاھای نەکریە
ئەڤرۆ: ئەم دشێین بێژین ھەتا نوکە چو وەلاتێن ئۆرۆپی ب فەرمی دانپێدان ب جینۆسایدکرنا کوردان نەکریە؟
ئەندامێ لیژنا بلندا ناساندنا جینۆسایدکرنا کوردان ل ھەرێما کوردستانێ دبێژیت: ئەم دشێین بێژین ھەتا نوکە مە داخواز نەکریە دانپێدان پێ بھێتە کرن، ھەروەسا بریارەکا دادگەھا لاھای سەبارەت جینۆسایدا کوردان دەرچوویە و گۆتیە جینۆساید ب سەرێ کوردان ھاتیە، بەلێ مە کار ل سەر نەکریە و مە ئەڤ بریارە بکارنەئیناینە.
پارێزەرێ بریتانی ھۆگۆ چارلتۆن، شارەزایێ نێڤدەولەتی د وارێ جینۆسایدێ دا بۆ ئەڤرۆ دیار کر “ئەز شیرەتکارێ کومسیۆنا جینۆسایدا کوردانم ل لەندەن و کارێ ڤێ کۆمسیونێ ئەوە ئۆرۆپا دانپێدانا فەرمی ب جینۆسایدا کوردان بکەت و گۆت: من حەز ل سەر کوردستانێ ھەیە و چەندین جاران سەرەدانا دیاربەکر کریە بۆ کۆمکرنا بەلگا ل سەر جینۆسایدێ و بەری پێنچ من دووڤچوونا ھەرێما کوردستانێ کریە”.
شارەزایێ بریتانی: ئەز دانپێدانێ دکەم جینۆساید ب سەرێ کوردان ھاتیە
ئەڤرۆ: تو وەکو شارەزایەکێ قانوونی و بیانی، دانپێدانێ دکەی کو جینۆساید ب سەرێ کوردان ھاتیە و بەلگە ل گەل تەھەنە یان نە؟
ھۆگۆ چارلتۆن دبێژیت: ئەز وەکو کەس دانپێدانێ دکەم کو جینۆساید ب سەرێ کوردان ھاتیە، بەلێ بۆ دانپێدانا قانوونی، دڤێت دادگەھەکا نێڤدەولەتی دانپێدانێ ب جینۆسایدکرنا کوردان بکەت و ڤێ ژی ئاستەنگێن سیاسی و قانوونی ھەنە. ھەروەسا پەرلەمانێ بریتانیا دانپێدان یا کری کو جینۆسایدا کوردان چێبوویە، ئەڤە ژی بەرھەمێ لیژنا ناساندنا جینۆسایدا کوردان ل لەندەن ڤەدگەریت کو بەیان سامی عەبدولرەحمان برێڤەدبەت. لێ حوکمەتا برێتانیا دانپێدان ب جینۆسایدێ نەکریە و ئەو دبێژن ئەڤە کەیسەکێ قانوونی یە نەکو یێ سیاسی، لێ ئەز ھوسا دبینم ئەڤە بەرسڤەکا سیاسیە.
ئەڤرۆ: ئەگەر چیە ھەتا نوکە حوکمەتا بریتانی دانپێدان ب جینۆسایدکرنا کوردان نەکریە؟ ھۆگۆ دبێژیت: ب تنێ ھندەک حوکمەتێن کێم دانپێدانێ دکەن و ئەو دبینن کو تاوانێن شەری و دژی مرۆڤایەیتێ وەکو جینۆسایدێ دگرنگن و ئەگەرەکێ دی ژی ھەیە کو دبیت تورکیا بیت، چونکو سیاسەتا نھا یا رۆژھەلاتا ناڤین یا تێکشێلایە.
لەشکرێ عیراقێ خوە ژ ھەلەبچە ڤەکێشابوو
عادل حەسەن رەشید، مامۆستایێ ھاریکارێ زانکۆیا دھۆک و ماستەر ب زمانێ فرەنسی د شرۆڤەکرنا بەلگێن تاوانا ھەلەبچە دا بۆ ئەڤرۆ دیار کر، تاوانا ھەلەبچە ب شێوەکێ پلانکری ھاتیە کرن و گۆت: دەمێ حوکمەتا عیراقێ ئەو تاوانە کری، لەشکەرێ عیراقێ بەری پەیدابوونا روودانێ خوە ژ ھەلەبچە ڤەکێشا بوو، لەوما ل ١٦/٣/١٩٨٨ چو لەشکەرێ عیراقێ تێدانەبوون و ئەڤە ژی ھەبوونا پلانەکا پێشوەخت ل سەر جینۆسایدکرنا ھەلەبچە دوپات دکەت.
مامۆستایێ زانکۆیا دھۆک ئاشکرا کر کو راپۆرتێن پزیشکی ل ئیرانێ ھەنە کو ئەو جۆرێ کەرەستەی یێ حوکمەتا عیراقێ ل ئیرانێ بکارئینای ل سەر ئاستێ نێڤدەولەتی د قەدەغەبوون و ل ڤێرێ ئەورۆپا دەستەکێ مەزن بۆ ڤەگوھاستنا وی چەکی و کەرەستێ کیمیاوی بۆ عیراقێ ھەبوویە و گۆت: بازرگانێ ھولەندی فرانس ئەگەرێ سەرەکی بوو یێ ئینانا وی چەکێ کیمیاوی و ژ لایێ دادگەھا ھۆلەندی ڤە بریارا تاوانێ ل سەر دەرچوویە. حوکمەتا عیراقێ ژی ناسنامەکا عیراقی بۆ وی بازرگانی چێکربوو.
عادل حەسەن رەشید ئاماژە دا وێ چەندێ، ل وی دەمی گەلەک وەلاتێن ئورۆپی دزانی کو حوکمەتا عیراقێ کیمیا ب ھەلەبچە دا کریە و دژی وان بکارئینایە و نھا ژی دزانن داعش تاوانێن مەزن دژی کوردان دکەن و جینۆسایدە و ئەڤا ل شنگال چێبووی ژی یا ئێکێ کورد بوون و یا دویێ ژی چونکو نە موسلمان بوون و دڤێت ئۆرۆپا نە ب تنێ ل سەر میدیایێ بنڤێسن کا داعش چو جینۆساید کریە، بەلکو دانپێدانێ پێ بکەن وەکو جینۆساید و گۆت: زانکۆیا دھۆک یا ئێکانە بوو شیای بۆ ئێکەم جار پێشانگەھەکا فۆتۆگرافی یا وێنێن کارەساتا شنگالێ دایە وەلاتێ فرەنسا.
عادل حەسەن ماستەر ب زمانێ فرەنسی د شرۆڤەکرنا بەلگێن تاوانا ھەلەبچە دا نە ڤەشارت، نھا وەکو بەرەبایێ نوو ئەم قەبوول ناکەین جینۆسایدا کوردان بھێتە ژبیرکرن و رەنگە ئەڤ تاوانا شنگالێ ژی ب ھەمان شێوە وەکو جینۆساید یا دھێتە کرن و گۆت: بۆ نە ناساندنا جینۆسایدا کوردان ل سەر ئاستێ نێڤدەولەتی، ب دیتنا من ئەگەر ئەوە کو ھەر دەمێ دانپێدان ھاتە کرن، ھەروەکی کورد وەکو کیانەکێ سەربەخۆ ل جیھانێ ھاتە ھژمارتن و ئەڤە ئەگەرەکێ سەرەکیە کو ھەتا نوکە ل سەر ئاستێ نێڤدەولەتی دانپێدان ب جینۆسایدا کوردان نەھاتیە کرن.
ئەڤرۆ:
ئێک ژ ئاریشە و گازندێن گەلەک وەلاتی دکەن گیروبوونا پرۆژێن خزمەتکاری نە، ل گەل ھندێ ژی حوکمەتا ھەرێما کوردستانێ ھەموو بزاڤان دکەت بەلێندەرێن خەمساریێ د کار و پرۆژێن خوە دا دکەن سزا بدەن و جارنا ژی گەھشتیە وی رادەی بەلێندەری زیندان بکەت. ئەندامەکێ پەرلەمانێ کوردستانێ راگەھاند، ل گۆر قانوونێ حوکمەتێ مافێ ھەی بەلێندەرێ خەمسار بدەتە دادگەھێ و پاشی بھێتە زیندانکرن.
بەلێندەرەکێ پارێزگەھا دھۆکێ دیار کر، گەلەک جاران گیروبوونا پرۆژان نە سووچێن بەلێندەرانە، بەلکو حوکمەت ژی یا خەمسارە و گۆت: پرۆژە ھەنە حوکمەت د دەمێ پێدڤی دا نەشێت ھەموو پارێن پرۆژەی خەرج بکەت یان ژی ل نیڤا دەمێ ئەنجامدانا پرۆژەی دێ نەخشە و دیزاینا وێ گوھۆریت، ئەڤە ژی دێ بیتە ئەگەر کو خەمساری پەیداببیت و پرۆژە د دەمێ خوە یێ پێدڤی دا ب دووماھی نەھێت.
بەیار دوسکی، ئەندامێ لیژنا باژێرڤانیان ل پەرلەمانێ کوردستانێ بۆ ئەڤرۆ دیار کر، ھندەک رێنما ھەنە کو تێدا ھاتیە، ھەکە بەلێندەر کارێ خوە ب دروستی جێبەجێ نەکەت، دێ تووشی پێرابوونێن قانوونی بیت و پرۆژە ژێ ھێتە کێشان و رەوانەی بەلێندەرەکێ دیتر بیت و ھەر زیانەکا ب حوکمەتێ یان جھێ پەیوەندیدار کەڤتی لایەنێ سەرپێچار دێ ژێ بەرپرس بیت و گۆت: گەلەک جاران حوکمەت پرۆژەی نادەتەڤ بەلێندەرەکێ خودان شیان و ئەڤە دبیتە ئەگەر کو خەمساری پەیداببیت و پرۆژە گیروبیت.
دوسکی خویاژی کر، بێگومان ھەکە بەلێندەری خەمساری کر و ھەموو تشت ل سەر وی ئاشکرابوون، دێ تووشی دادگەھا سڤیل بیت و رەنگە حالەت بەر ب ھندێ ژی بچیت کو ئەو بەلێندەرە بھێتە زیندانکرن و گۆت ژی: گەلەک جاران پرۆژە گیرو دبن و پێرابوونێن دروست ژی ل گەل بەلێندەران یان ژی لایەنێ خەمسار ناھێنە وەرگرتن.
ڤەمان فەیسەل، ئەندامێ لیژنا قانوونی ل پەرلەمانێ کوردستانێ بۆ ئەڤرۆ خویا کر، ل گۆرەی قانوونا بەلێندەرایەتی کو گرێدای قانوونا مەدەنی یە مادێن ٨٧٠ و ٨٧١ و ٨٧٢، ھەکە بەلێندەر خەمساری د کارێ خوە دا بکەت دێ تووشی پێرابوونێن قانوونی بیت و گۆت: ل گۆرەی وێ قانوونێ، ئەندازیار دێ نەخشێ پرۆژەی دانیت، بەلێندەر بەرپرسە ژ ھەر خەمساریەکا د پرۆژەی دا دھێتە کرن.
مافپەروەر ئەحمەد سەبری، بەرپرسێ پشکا قانوونێ ل رێڤەبەریا ئاڤا دەوروبەرێن پارێزگەھا دھۆکێ دیار کر، ھەکە بەلێندەر پرۆژەی گیروبکەت و ژ ماوێ دەستنیشاکری ببووریت، کا چەند رۆژ گیروبوون دێ رۆژانە سزا چیتە سەر بەلێندەری، بەلێ ھەکە حیلە و تەشقەلە د پرۆژەی دا بھێنە بکارئینان، بێگومان دێ گەھیتە وی ئاستی کو بەلێندەر بھێتە رەوانەکرن بۆ دادگەھێ و دادگەە دێ بریارا خوە دەت، چونکو مالێ گشتی پووچ دبیت و کارتێکرن ل بەرژەوەندا گشتی بیت.
زیرەک تاھر دوسکی، سەرۆکێ ئێکەتیا بەڵێندەرێن کوردستانێ لقێ دھۆکێ بۆ رۆژناما ئەڤرۆ دیار کر، نھا پتر ژ ٦٠٠ بەڵێندەران ل ئێکەتیا مە د تۆمارکرینە بەلێ ئەوێن ب رژدی کار دکەن ٥٩١ بەڵێندەرن و کارێ خوە دروست دکەن و زێدەتر بۆ ئەڤرۆ دبێژیت: ژ بەر نەبوونا پارەی ٨٠% ژ پرۆژان ھاتینە راگرتن.
دەمێ پرۆژەک دھێتە دەستپێکرن، ماوەکێ دەستنیشانکری بۆ دھێتە دانان کو د وی دەمی دا ب دووماھی بھێت، بەلێ ئەڤ سالە ژ بەر تێکچونا رەوشا ھەرێمێ رەنگە ماوە ھەموو نەھێتە ھژمارتن. زیرەک دوسکی گۆت: ھەر ژ دەستپێکا پەیدابوونا ڤێ قەیرانا ئابووری ل سەر ھەرێما کوردستانێ مە ھەموو بزاڤکرینە کو چو پرۆژە نەھێنە راگرتن و گەلەک ژ بەلیندەران ژی ل سەر کیستێ خوە بەردەوامی داینە پرۆژێن خوە و ب دووماھی ژی ئیناینە و ھەتا نوکە ژی پارە وەرنەگرتینە و گەلەک پرۆژە ژی ھەبووینە ژ ھێزا بەلیندەری مەزنتر بووینە کو بەردەوامیێ پێ بدەت، لەوما ھاتینە راگرتن.
ل دووڤ پێزانینێن ئەڤرۆ ب دستخۆڤە ئیناین حوکمەتا ھەرێما کوردستانێ نێزیکی چار ملیار دولاران قەردارا بەڵێندەرێن ھەرێما کوردستانێ یە
ئه‌ڤرۆ:
یاریێن دویێ یێن قوناغا دویێ ژ قارەمانیا یانێن ئوروپا قارەمانێن خولا ئەف شەڤە دێ دەستپێکەن کو د یاریێن ئەف شەڤەدا ل دەمژمێر ١٠:٤٥ موناکو یا فرەنسی زێدەتر چەنس و دەلیڤا دەربازبونا و گەھشتن ب یاریێن قوناغا چارێک دووماھیێ یا ھەی دەمێ مێڤداناریا یانا ئەرسینال یا ئێنگلیزی دکەت ل یاریگەھا خوە تایبەت پشتی د یاریا ئێکێ دا شیای سەرکەفتنێ تومار بکەت ب سێ گولان بەرامبەر گولەکێ.
ھەتا نوکە یانێن ریالمەدرید یا ئسپانی، پاریس سان جێرمان یا فرەنسی، بایرن میونخ یا ئەلمانی و پورتو یا پرتوگالی دەربازبونا خوە مسوگەر کریە و موناکو ژی یا نێزیکە ب گەھیتە د گەل دا و دیسان ئەف شەڤە ل سەر ئەتلەتیکو مەدرید یا ئسپانی خودانا رێزا دویێ د قارەمانیا وەرزێ بوری دا پێدڤیە د ناڤا جەماوەرێ خوە دا قەرەبویا خوسارەتیا یاریا ئێکێ ل گەل بایر لێڤەر کوێزن ب گولەکێ بێ بەرامبەر بکەت داکو بشێت بەردەوامیێ ب دەتە پشکداریا خوە د قارەمانیێ دا.
ل یاریگەھا لویسێ دویێ یانا موناکو دێ بزاڤێ کەت پارستنا ئاست و ئەنجامێ یاریا خوە یا ئێکێ بکەت پێخەمەت گەھشتن ب یاریێن قوناغا چارێک دووماھیێ بو جارا ئێکێ پشتی وەرزێ ٢٠٠٣ – ٢٠٠٤ دەمێ ژ ریال مەدرید و چێلسی بوری بەری پورتو بێ باربکەت ژ ناسناڤی د یاریا دووماھیێ دا.
یانا منناکو یا د بەرھەڤیەکا باش دا بو پێشوازیکرنا تیما راھێنەرێ خوە یێ بەرێ ئارسێن ڤێنگەری تایبەت پشتی سەرکەفتن ل یاریا خولا فرەنسا ل سەر باستیا تومارکری کو مورالا یاریکەران یا بلندە و نوکە یێ د ھەڤرکیا ئێک ژ سێ رێزێن بەراھیا خولا وەلاتێ خوە ژبو مسوگەرکرنا پلێتا پشکداریا سالا بھێت یا ڤێ قارەمانیێ و ھەمی خال د بەرژەوەندا یانا موناکو دانە چونکو د دیروکا ڤێ قارەمانیێ دا چو یانە نەشیاینە قەرەبویا خوسارتیا خوە یا یاریا ئێکێ ب دو گولان یا زێدەتر بکەن و ب گەھنە قوناغا ل دووڤدا و ژ سالا ١٩٩٥ وەرە یانا فرەنسی د ناڤا یاریگەھا خوە دا ب جوداھیا دو گولان خوسارەت نەبویە دیسان یا پێشبینیکریە یانا ئەرسینال بو وەرزێ پێنجێ ل دووڤ ئێک نەشیت بەردەوامیێ ب دەتە ھەبونا خوە د ھەڤرکیێ دا و ژ ڤێ قوناغێ دەرباز نەبیت، ھەر چەندە دەرونێ یاریکەرێن ئەرسینال یێ ئارامە پشتی تومارکرنا سەرکەفتنێ د دووماھی یاریا خولا ئێنگلیزی دا.
ژلایەکێ دووڤە ل یاریگەھا ڤێسنتی کالدیرون یانا ئەتلەتیکو مەدرید یا ئسپانی پێدڤیە بزاڤێ بکەت پاراستنێ ل سەر ئەنجامێن خوە یێن باش بکەت د ناڤا جەماوەرێ خوە و خەونا خوە یا وەرزێ بوری دەمێ گەھشتیە یاریا دووماھیێ دوبارە بکەت و خوە ژ گرێ یا یانا بایرن لێڤەرکوێز قورتال بکەت ئەوا د یاریا ئێکێ دا سەرکەفتن ب گولا یاریکەرێ خوە یێ ترکی ھاکان جالھانوگلو تومارکری و یانا ئەتلەتیکو دێ شیانا تەرخان کەت بو تومارکرنا سەرکەفتنا چارێ ل دووڤ ئێک د ناڤا جەماوەرێ خوە دا د قارەمانیا ڤی وەرزی دا پێخەمەت گەھشتن ب قوناغا چارێک دووماھیێ بو جارا حەفتێ د دیروکا خوە دا و بێ بارکرنا ھەڤرکا خوە ژ دەربازبونێ.
د ڤێ یاریێ دا راھێنەرێ یانا ئسپانی دیگو سیمیونی یێ ئەرژەنتینی دێ یاریێ بێ پشکداریا دو یاریکەرێن خوە یێن خودان رولەکێ کاریگەر ھەی کەت ئەوژی مندیش و یێ ئوروگوایانی دیگو گودین ب ئەگەرا راوەستاندنێ و ل ھەمبەر دێ گولکەرێ کرواتی ماریو ماندزوکیچ یێ بەرھەڤ بیت پشکداریێ بکەت.
ل بەرامبەر یانا لێڤەرکوێزن دێ ب مورالەکا بلند ھێتە د ناڤا ڤێ یاریێ دا ب تایبەت پشتی ل پێنچ دووماھی یاریێن خوە سەرکەفتن تومارکری و چو گول ل سەر نەھاتینە تومارکرن و دیسان یاریەکا دی یا گرنگ ل پێشیێ یە ئەوژی ل چارێک دووماھیا کاسا ئەلمانیا ل ھەمبەر بایرن میونخ.
نيشاندان