ئەڤرۆ نیوز ؛ مەحمود نھێلی
بۆماوێ پتر ژ دوو دەمژمێران فروکەیێن لەشکەری یێن تورکیا چەندین گوندێن سەر ب ناحیا دێرەلۆک بوردومانکرن و ترس و دودلیەکا زۆر ئێخستیە دلێ ئاکنجیێن دەڤەرێ.
ل گۆر شایەتحالان ل دەمژمێر دوو شەڤا ئێک شەمبی 8\5\2016 پتر ژ شەش فرۆکەیێن تورکیا ب دژواری دەڤەر بوردومانکریە . جوتیار سەرگەلی بۆ ئەڤرۆ نیوز دا دیار کرن کو بوردومانا ڤێ جارێ گەلەک نێزیکی گوندی بوو و ساجمێن توپان ھاتینە ناڤ گوندی و گۆت؛ دەردورێن گوندێ وانا سێ جھێن کرینە ئارمانج وەک رێکا سەرەکی یا دچیتە سگێرێ و سەر پەسارا و ھەروەسا کێری کو ھەر سێ جھێن گەلەک نێزیکی گوندی و ئاکنجیانن.
ناڤبری ئاشکرا کر ژبەر کو درەنگی شەڤ بوویە کەس ل دەرڤە نە بوو ژ بەر ھندێ چ زیانێن گیانی لێ پەیدا نەبوونە لێ سوپاس بۆ خودێ بتنێ زیانێن مالی ھەبووینە و چ زیانێن گیانی نە بووینە.
ھەروەسا ل گور شایەتحالا کو چیایی لینکی ل ھنداڤا سەنتەرێ ناحیا دێرەلۆک چەندین جاران بوردوماکریەکو بتنێ چوار کیلومەترا ل سەنتەرێ ناحیێ دوورە و ب ڤێ یەکێ ل دەمێ بوردومانێ پرانیا ھاولاتیان ژ خەو ھشیار بوونە و پەنجەرێن خانیان ھەژیانە.
ھەروەسا دھێتە زانین چەندین گوندێن دەڤەرا بەرێ گارێ ژی ھاتینە بوردومانکرن
ئه‌ڤرۆ نيوز:
رێڤەبەرێ تۆمارکرنا خانووبەران ل دھۆکێ راگەھاند، بڕیارا زێدەکرنا رسۆماتێن تۆمارکرنا ئەرد و خانیان ل دووڤ قانوونا ھژمارە 81 بوویە و دەربارەی رەڤینا بەرپرسان ژ چاکسازیێن سەرۆکێ ھەرێمێ ب رێیا گوھۆرینا ئەرد و خانیێن خوە رۆنکرەک بۆ خەلکی دیارکر و گۆت: نوکە بابەت د ڤەکۆلینێ دایە، لێ کێشە د پارچەکا ئەردی یان ھەبوونا دو خانیان دا ل سەر ناڤێ بەرپرسەکی نینە، بەلکو کێشە ژ ڤێ چەندێ مەزنترە.
مافپەروەر ئەنەس محەمەد تاھر د دیدارەکا تایبەت دا بۆ رۆژناما ئەڤرۆ دیار کر، جڤاتا وەزیران جودا ل گەل ھەموو وەزارەتان کۆمبوون کریە ل دۆر کێمکرنا خەرجیێن حوکمەتێ ل بەرامبەر زێدەکرنا داھاتی و د کۆمبوونەکێ دا ل گەل وەزارەتا داد کو رێڤەبەرێ گشتیێ تۆمارا خانووبەران ژی بەرھەڤ ببوون دەربارەی بابەتێ وەرگرتنا رسۆماتێن تۆمارکرنا ئەرد و خانیان کو ئەڤ رسۆماتە گرێدای دو قانوونایە، ئەو ژی قانوونا (رسۆماتێن داد) و قانوونا (رسم تابع) کو ل سالا 2003 کار ب ڤان ھەردو قانوونان ھاتبوونە راوەستاندن.
ناڤبری زێدەتر دبێژیت: ل بەرامبەر وێ رێژەکا کێم یا ڤان رسۆماتێن تۆمارکرنا خانووبەران دھاتنە وەرگرتن لێ ل سالا 2007 حوکمەتا عیراقێ بریار دا کار ب ڤان ھەردو قانوونێن بەری نوکە مە دیارکرین بکەت، لێ حوکمەتا ھەرێما کوردستانێ ل دووڤ رێنمایێن دارایی یا ھژمارە 50 ئەڤ کارە ب ڤان قانوونێن عیراقێ نەکر و یا بەردەوام بوو کو رێژەیەکا کێم ژ رسۆماتێن تومارکرنا ئەرد و خانیان ژ وەلاتیان بھێتە وەرگرتن.
ئەنەس ئاشکرا ژی کر، پشتی ئەڤ قەیرانە ل ھەرێما کوردستانێ سەرھەلدای، جڤاتا وەزیران کۆمبوونێن جودا ل گەل وەزارەتا داد و چەندین لایەنێن دی یێن بسپۆر د وارێ قانوونێ دا ھاتینەکرن و دیار کر کو نابیت رێنما قانوونێ ب راوەستینن، لەورا بریارا ھاتە دان کو دوبارە کار ب قانوونا ھژمارە 81 یا سالا 1993 بھێتە کرن و رێژەیا 3% رسۆمات ژ وەلاتیان بھێتە وەرگرتن.
ناڤبری ئەو چەندە ژی دیار کر، پشتی زێدەکرنا ڤان رسۆماتان خەلک ھەموو چاڤەرێ بوون کو جارەکا دی گوھۆرین د ڤان بریاران دا پەیدابیت و سەرەدانا وان بۆ رێڤەبەریا تۆمارکرنا خانووبەران کێم ببوو، لێ دەمێ حەفتیەکێ یە جارەکا دی خەلک سەرەدانا وان دکەت بۆ تۆمارکرنا ئەرد و خانیێن خوە.
رێڤەبەرێ تۆمارکرنا خانووبەران دەربارەی وان بەرپرسێن ژ ترسا بریارێن چاکسازیێن سەرۆکێ بۆ بەرھنگاربوونا گەندەلیێ ئەرد و خانوو یێن خوە ل سەر ناڤێ خوە د گوھۆرن دیار کر، نوکە بابەت د ڤەکۆلینێ دایە، لێ کێشە د پارچەکا ئەردی یان ھەبوونا دو خانیان دا ل سەر ناڤێ بەرپرسەکی نینە، بەلکو کێشە ژ ڤێ چەندێ مەزنترە کو ھندەک کەسان ب ناڤێ گرێبەستێن مساتەحە و وەبەرھێنانی چەندین دۆنەمێن ئەردی وەرگرتینە کو سەر ب رێڤەبەریێن دی ڤەیە کو کێشە تێدایە.
ئەڤرۆ نيوز:
پەیڤدارێ وەزارەتا ساخلەمیا حوکمەتا ھەرێما کوردستانێ ئاشکرا کر کو وەزارەتا ساخلەمیێ رێنمایێن نوو بۆ دانانا نارگیلان ل دووڤ قانوونێ دەرخستن و گۆت: “نابیت نارگیلە ل جھێن داخستی بھێتە کێشان”.
د. خالس قادر، پەیڤدارێ وەزارەتا ساخلەمیا حوکمەتا ھەرێما کوردستانێ دیار کر کو ل دووڤ قانوونێ ھەر کەسەکێ بڤێت دشێت جھەکێ تایبەتێ کێشانا نارگیلان بدانیت، بەلێ مەرجێ سەرەکی دڤێت ئەو جە یێ داخستی نەبیت و گۆت: “گەلەک کەس ب ناڤێ کافێ یان مۆلەتێ بۆ جھێن نارگیلەکێشانێ وەردگرن ژ بەر ڤێ چەندێ دڤێت مەرجێن ساخلەمیێ د ناڤ وان جھان دا ھەبن ژ لایێ رووبەری و دانانا ھەوا کێشان ڤە”.
ناڤبری خویاکر ئەو جھێن نارگیلە تێدا دھێتە ئامادەکرن چەندین تایبەتمەندی ھەنە و لژنێن ساخلەمیێ بەردەوام سەرەدانا وان جھان دکەن و راپۆرتان ل دۆر پاقژیا وان جھان ئامادە دکەن و گۆت: “ھەر جھەکێ کێشانا نارگیلانا یێ پێگیریێ ب رێنمایان نەکەت دێ پێرابوونێن قانوونی بەرانبەر ھێنە وەرگرتن”.
ناڤھاتی ئاماژە دا وێ چەندێ کو بەردەوام زیانێن کێشانا نارگیلان ژ لایێ وەزارەتا ساخلەمیێ ڤە دھێنە بەلاڤکرن، بەلێ ل دووڤ قانوونێن مافێ مرۆڤی نارگیلە کێشان دکەڤیتە د چارچوڤێ ئازادی یا تاکە کەسی دا ژ بەر ڤێ چەندێ ئەو کەسێن نارگیلان دکێشن ژ ساخلەمیا خوە د بەرپرسن و گۆت: “کێشانا نارگیلان گەلەک زیانێ دگەھینتە ساخلەمیا مرۆڤی و ئێکە ژ ئەڤەرێن سەرەکی یێن پەیدابوونا نەخۆشیێن پەنجەشێر و دل و کۆئەندامێ ھەناسێ”.
ئەڤرۆ نيوز:
پەرلەمانتارەکا کورد یا سەر ب ب فراکسیۆنا پارتی دیموکراتی کوردستان ڤە ، ھوشداریا پەیدابوونا شەڕەکێ ناڤخوەیی ل عیراقێ ددەت کو ببیتە ئەگەرێ پارچەکرنا عیراقێ و تەر و ھشک پێکڤە بھێتە سۆتن.
ل گۆڕ باوەریا پەرلەمانتارا کورد بێریڤان خەیلانی، ئەڤ چەندە مەترسیە نەخاسمە د چارچۆڤێ قەیرانا سیاسی یا نوکە دا و رەوشا مەترسیدارا وەلاتێ عیراقێ تێدا دەرباز دبیت، ھەروەسا ھیڤی ژ فراکسیۆنێن سیاسی خواست کو پێداچوونەکێ د نەخشێ ھەڤپەیمانیا سیاسی و رەوشا ستراتیژیا نوکە دا بھێتە کرن، بۆ ھندێ ھەیبەتا دەولەتێ ڤەگەرینن و ئەو کەسێن دەست درێژی ل سەر مولک و دەزگەھێن دەولەتێ کرین، بھێنە سزادان و دووڤچوونا کەسێن قانوون پێشێلکرین بھێتە کرن.
بێریڤان خەیلانی خویاکر ژی” دەست درێژیا ل سەر پەرلەمانێ عیراقێ و ئەندامێن پەرلەمانی و دەزگەھێن قانوونی دڤان روودانێن ڤێ دووماھیێ دا، کارەکێ مەترسیدارە و جھێ داخێ یە، زێدەباری دەست درێژیا ل سەر بنگەە و بارەگایێن حزبی و سیاسی کارەکێ ب مەترسیدارە ل سەر رەوشا عیراقێ و زەنگلا شەڕەکێ ناڤخوەیی یێ دژوار دھێتە لێدان، کو دبیت تەر و ھشک تێدا بھێنە سۆتن و کەس ژێ قورتال نەبیت”.
ئەنداما جڤاتا نوونەرێن عیراقێ بێریڤان خەیلانی، ھەروەسا ئاماژە دا ھندێ کو دبیت دووماھی دەلیڤە بۆ قورتالکرنا عیراقێ ژ ئاگرێ دژوارێ شە{ِێ ناڤخوەیی و راگرتنا کارێن توندوتیژیێ ھەبیت، ئەو ژی دچارچۆڤێ ڤەگەراندنا ھەیبەتا دەولەتێ و دەزگەھێن وێ ب ڕێیا پێداچوونا نەخشا ھەڤپەیمانێن سیاسی و ھەلبژارتنا کەسێن ھەژی و دەستپاک بۆ وەرگرتنا پۆستێن ئیداری ل وەلاتی.
بێریڤان خەیلانی دووپاتکر، پشتی ئەوا ھاتیە روودان نابیت ئەم بێ دەنگ بمینین، ئەوا دھێتە کرن بەرەلایی و تێکدانا رەوشا ئارامە و ژناڤبرنا باوەریا مللەتی ب ھەرسێ دەستھەلاتایە، ھەروەسا خواست، ھەموو شاشیێن حوکمەتا بەرێ دڤێت بھێنە ژناڤبرن کو بووینە سەدەما تێکدانا رەوشا نوکە و عیراق بەر ب ڤێ قۆناغێ گەھاندی، زێدەباری نەھێلانا دەلیڤێ بۆ وان کەسێن دڤێن د ئاڤا شێلی دا مەلەڤانیان بکەن ب بھانەیا چاکسازیێ و سواربوونا پێلێن چاکسازیێ داکو بەرژوەندیێن خوە یێن کەسایەتی پێ ب پارێزن.
ئەڤرۆ نیوز:
پارت و ئالیێن سیاسی و وەلاتیێن کورد ل باکور نەرازیبوونەکا دژوار ل ھەمبەر ئاخڤتنا سەرۆک ئەرکانێ بەرێ یێ تورکیا نیشادان و راگەھاندن کو دەمێ گەلێ کورد بریارا چارەنڤیسێ خوە دا و دەولەتا سەربخوە راگەھاند نە دەولەتا تورکیا و نە ژی ئیران نەشێن ل ھەمبەر ئیرادا گەلێ کوردستانێ راوەستن و مافێ دەولەتبوونێ مافێ ھەری سروشتی یێ گەلێ کوردە.
پشتی کو نووچە و راپۆرتێن ل سەر ئامادەکاریێن راگەھاندنا دەولەتا سەربخوە یا کوردستانێ د راگەھاندنێن ھەرێمێ، تورکیا و جیھانێ دا بەلاڤ بوون، ئیلکەر باشبوخ سەرۆک ئەرکانێ بەرێ یێ سۆپایێ تورکیا د ھەڤپەیڤینەکی دا بۆ رۆژناما ملیەت یا تورکیا راگەھاند کو دەولەتا سەربخوە یا کوردان ل عیراقێ دێ ھێتە راگەھاندن و ل سووریێ ژی بەرھەڤیا دەولەتبوونێ ژ نھا ڤە ھاتنە دەستپێکرنێ و گۆت: (نە ئەمریکا و نە ژی روسیا یان وەلاتەکی دی بەلکو ب تنێ تورکیا و ئیران دشێن ئاستەنگیان ل ھەمبەر ئاڤاکرنا دەولەتەکا سەربخوە یا کوردان دەرخینن و نەھێلن بەرنامێ دەولەتبوونا کوردان بھێتە بجە کرن، ژ بەر کو ھەکە کورد ل عیراقێ دەولەتا خوە ئاڤا بکەن دێ پاشی ل سووریێ و تورکیا و ئیرانێ ژی کورد داخوازا دەولەتا سەربخوە بکەن و ئەو یەک ل دژی بەرژەوەدیێن تورکیا و ئیرانێیە).
ل ھەمبەر داخۆیانیا ئیلکەر باشبوخ سەرۆک ئەرکانێ بەرێ یێ سۆپایێ تورکیا وەلاتیێن کورد و پارت و ئالیێن سیاسی نەرازیبوون نیشادان و راگەھاندن کو دەمێ گەلێ کورد خوە گەھاندە بریارا داوی یا راگەھاندنا دەولەتا سەربخوە چو ئالیەک نەشێت ئاستەنگیان دروست بکەت و ببیتە رێگر.
د ڤێ دەربارێ دا ھەدەپ، کادەپ، کەسک، پلاتفۆرما کورد و ھژمارەک زێدە سازیێن سڤیل ب رەنگەکی جودا راگەھاندن کو راگەھاندنا دەولەتا سەربخوە یا کوردستانێ مافێ ھەری سروشتی یێ گەلێ کوردە و دڤێت تورکیا و ئیران و عیراق و ھەموو جیھان رێزێ ل بریارا کوردان بگرن و ئورۆپا، روسیا و ئەمریکا ژی پشتەڤانیێ ل بریارا کوردان بکەن.
قۆتابیێ زانینگەھا دیجلە ل ئامەدێ ئەحمەد ئۆزەر راگەھاند کو وان ل زانکۆیێ ل دژی ئاخڤتنا ئیلکەر باشبوخ سمینەرەک ساز کرینە و د سمینەرێ دا بەحسێ دیرۆکا کوردستانێ و مافێن رەوا یێن گەلێ کورد کرینە و گۆت: (راستە د درێژیا دیرۆکێ دا ژ بەر نەبوونا ھێزەکا مەزنا کوردان ھەر دەم وەلاتێن داگیرکەر یێن وەک تورکیا، ئیران، عیراق و سووریێ ئاستەنگی ل ھەمبەر بجە بوونا مافێن کوردان دا دروست کرینە و ل سەر کوردان ھەڤپەیمانیێن کرێت دروست کرینە و پیلانگێریا ل دژی قازی محەمەد، مەلا مستەفا بارزانی، و عەبدوللا ئۆجەلان ھەموو ل سەر بنگەھێن ئاستەنگکرنا مافێن کوردان ھاتنە کرن و وان چار دەولەتان پێکڤە پیلان ل دژی کوردان درست کرینە، لێ ئەڤرۆ گەلێ کورد د ئاستەکی بلند دا خوەدان ھێزێن سیاسی، سەربازی و مللەتەکی رێکخستن کریە و چو ئالیەک نەشێت مافێن کوردان بنپێ بکەت و مافێ سەرەکی ژی راگەھاندنا دەولەتا کوردیە).
د ھەمان مژارێ دا لەیلا ئالتان قۆتابیا کورد ل زانکۆیا وانێ ژی راگەھاند کو ئەو داخۆیانیا سەرۆک ئەرکانێ بەرێ یێ تورکیا شەرمزار دکەن و گۆت: (ل ھەرێما کوردستانێ پشتی خەباتەکا دەمدرێژ و ب سایا خوینا ب ھزاران شەھیدان ئەڤرۆ ھەرێمەکا فیدرال ھاتیە ئاڤاکرن و د قۆناغا نھا دا ھەرێما باشورێ کوردستانێ د ھەر واری دا خوە گەھاندیە ئاستا دەولەتێن سەربخوە و گۆت: (ل دووڤ ھزرا من دەم نھا ھەری گونجاییە بۆ راگەھاندنا دەولەتا کوردستانێ و ئەز باوەر دکەم ب ملیۆنان لاوێن کورد بەرھەڤن بۆ پاراستنا دەولەتا سەربخوە گیانێن خوە بکەنە قوربانی و دڤێت ئێدی ھەرکەس و ئالیەک رێزێ ل نەتەوا کورد بگریت و ئەڤرۆ ل ھەرێما کوردستانێ سبێ ل رۆژئاڤا و د پاشەرۆژەکا نێزیک دا ژی باکور و رۆژھەلات دێ ب ئیرادا خوە چارەنڤیسێ خوە دیار کەن).
ل تورکیا ب تایبەت رۆژنامێن وەک سەباح، ملیەت، یێنی شەفەق رۆژانە د نووچە و راپۆرتێن خوە دا ل دژی دەولەتەکا سەربخوە یا کوردستانێ بابەتێن کرێت بەلاڤ دکەن و بانگ ل ئیرانێ دکەن کو ھەماھەنگیێ ل گەل تورکا بکەت دا کو دەولەتەکا کوردی ل عیراقێ نەھێتە راگەھاندن لێ ھەتا نھا ژ ئالیێ ئیرانێ ڤە د ڤێ دەربارێ دا چو داخۆیانیەک نەھاتیە بەلاڤ کرن.
ئەڤرۆ نیوز، زنار تۆڤی:
ب مەرەما روونکرنا ل سەر رێکەفتنا دناڤبەرا بزاڤا گۆران و ئێکەتی نیشتیمانی کوردستان، نەوشێروان مستەفا رێکخەرێ گشتی یێ بزاڤا گۆران دێ دگەل ئەندامێن مەکتەبا سیاسیا ئێکەتیێ کومبیت.
بریارە لڤان نێزیکان نەوشێروان مستەفا دگەل ھەمی ئەندامێن مەکتەبا سیاسیا ئێکەتیێ کومبیت،مەرەم ژ وێ کومبوونێ ئەوە کو رازیکرنا دلێ ھەوو ئەندامێن مەکتەبا سیاسی یە ل سەر وێ رێکەفتنێ.
ھەڤدەم د ماوێ چەند رۆژێن بوری دا نەوشێروان مستەفای بۆ بەرپرسێن گۆرانێ دا دیارکریە،کو دڤێت ئەو
رێکەفتنەکا سیاسی دگەل ئێکەتیێ ئەنجام بدەن،وان گەلەک کار ل سەر ڤێ چەندێ ژی کریە.
ھەروەسا کۆسرەت رەسول عەلی گۆتیە،ئەڤ رێکەفتنە دێ بیتە بنەما بۆ گۆران و ئێکەتیێ،ھیڤی خواستیە کۆ دۆخێ ھەرێمێ بەرەف باشیێ ڤە بچیت.
ئه‌ڤرۆ نيوز:
پشتى ئالۆزيێن عيراقێ ئه‌مريكا هێزه‌كا تايبه‌ت يا مارينز ره‌وانه‌ى بالوێزخانا خوه ل به‌غدا كر بۆ زێده‌تر پاراستنا بالوێزخانێ ژ ئه‌گه‌رێ هه‌ر هێرشه‌كێ بۆ سه‌ر بالوێزخانێ و كارمه‌ند و ئه‌ندام و ديبۆماتكارێن وێ.
تۆڕا سى ئێن ئێن يا ئه‌مريكى راگه‌هاند: ئه‌مريكا 25 له‌شكرێن خوه يێ مارينز ره‌وانه‌ى به‌غدايا پايته‌ختێ عيراقێ كرينه ژ بوو پاراستنا بالوێزخانا ئه‌مريكى ژ هه‌ر هێرشه‌كا نه‌خواستى.
دايه زانين ژى كو پشتى ئه‌و ئالوزيێن ل به‌غدا چێبووين و هێرشا پشته‌ڤانێن سه‌درى بۆ سه‌ر جڤاتا نوونه‌ران به‌رده‌وام بالوێزخانا ئه‌مريكى ل عيراقێ د ئاماده‌باشيێ دايه ژ ترسا هه‌ر هێرشه‌كا نه‌خواستى دا.
ئه‌ڤرۆ نيوز:
سه‌رۆكێ جڤاتا نوونه‌رێن عيراقێ دێ سه‌ره‌دانا باژێرێ هه‌ولێرێ كه‌ت و ل گه‌ل سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ و به‌رپرسێن پله بلندێن هه‌رێمێ كۆم بيت.
محه‌مه‌د كه‌ربۆلى، ئه‌ندامێ ئێكه‌تيا هێزێن عيراقى ل جڤاتا نوونه‌رێن عيراقێ راگه‌هاند: رۆژا شه‌مبى 7ى گۆلانا 2016ێ سه‌ليم جبۆرى سه‌رۆكێ جڤاتا نوونه‌رێن عيراقێ ب مه‌ره‌ما پشت راستكرنا كوردان د پرۆسا سياسى يا عيراقێ دا دێ سه‌ره‌دانا هه‌رێما كوردستانێ كه‌ت و ل گه‌ل مه‌سعود بارزانى سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ كۆم بيت.
ل دووڤ گۆتنا كه‌ربۆلى، سه‌ليم جبۆرى دێ بزاڤا روونشتنه‌كا گشتگير ب پشكداريا هه‌موو نوونه‌رێن عيراقێ كه‌ت ب مه‌ره‌ما ده‌رچوونێ ژ ڤێ ئالوزيا سياسى يا عيراقێ كه‌فتيه ناڤ.
نيشاندان