دوهی دوشەمبی 25/9/2023 ب بەرهەڤبوونا مەسرور بارزانی، سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ. پڕۆژەیێ (گەشەكرن) هاتە ڕاگەهاندن و د ڕێوڕەسمێ ڤەكرنا پڕۆژەی دا سەرۆكێ حوكمەتێ پەیڤەك پێشكێش كر وئەڤە دەقێ وێ یە :
ئەڤرۆ بۆمە ڕۆەژەكا دیرۆكی یە ،سالڤەگەرا ڕۆژا سەركەفتنا ئیرادەیا خەلكێ كوردستانێ یە بەرامبەر وێ ستەم و نەدادپەروەریا دژی خەلكێ مە دهاتە كرن كو مخابن هەتا نوكە ژی شوونوارێن ڤێ نەدادپەروەریێ مایە و نوكە ژی هندەك كەس، یان هندەك ئالی یێن هەین كو ب دیتنا وان دڤێت خەلكێ كوردستانێ تنێ بۆ دەربرینا ئارەزوویا خوە بۆ مافەكی، پێدڤیە بهێتە سزادان. ئەو مافێ كو هەموو نەتەوەیان بۆ خوە ب مافەكێ سروشتی دزانن، بەلێ تنێ ئارەزووكرن ژی بۆ خەلكێ كوردستانێ ب حەرام دزانن.
مە بەردەوام بزاڤا وێ چەندێ كریە پێكڤە ب شێوەیەكێ ئاشتیانە بژین و هەموو بزاڤێن مە بۆ وێ چەندێ بوون كو خەلكێ مە ب ئازادی بژیت. ئەم دێ د بەردەوام بین ل سەر ڤی نەریتی و ڤێ ڕێبازێ كو ڕێزێ ل هەموو نەتەوەیان بگرین و پێكڤە بشێین وەلاتەكێ خوەشتر و باشتر ئاڤەدان بكەین.
د سەرەدانا خوە دا بۆ بەبەغدا یا بەری چەند ڕۆژان، بەرێزەكی پرسیارەك ژ من كر و گوت هوون د پێگیرن ب ئیراقێ؟ من ژی گوت ل سەر ڕەفتارا هەوە دمینیت. پێگیری بوون یا تاگیری بۆ وەلاتەكی ب ترساندنێ و ب سیاسەتا كەرب و كینێ، ب نەدادپەروەریێ و ب برسیكرنێ دروست نابیت، پێدڤیە پێگیری یان تاگیری بۆ وەلاتی ل سەر بنەمایێ وێ چەندێ بیت كو یەكسانی و دادپەروەری وخوەشتڤی ببن بنەمایێن پێكڤەژیانا گەلان د وەلاتەكی دا، ئەم داكۆكیێ ل سەر وان بنەمایان دكەین كو پێدڤیە هەموو مللەت ل ئیراقێ یەكسان بن و دادپەروەری بەرقەرار بیت و سیاسەتا گەشەكرنێ، یان پێشكەفتنا دەڤەرەكێ ژ دەڤەرێن دی ب سەركەفتن بهێتە هەژمارتن، ب هیچ جۆرەكی ئەم نەكەڤینە د ململانێ دا دژی هەڤدو.
نوكە سەقایەكێ ئەرێنی دروست بوویە، ئەم دخوازین ل گەل وان هەموو بەرێزێن كو باوەری ب ئاشتیێ و دیموكراسیەتێ و ئازادیێ و پێشكەفتنێ هەی، بشێین وەلاتەكێ خوەشتر و ئاڤەدانتر دروست بكەین.
خوەشحالم پڕۆژەیەكێ گرنگ یێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ ڕادگەهینین كو پڕۆژەیێ (گەشەكرن) یە و پێكدهێت ژ دابینكرنا قەرێن بازرگانی بۆ كارێن بچووك و ناڤەندی ل هەرێما كوردستانێ بۆ ئەوێن دخوازن گەشێ ب كارێن خوە بدەن ب ڕێكا قەرێن بانكی كو ب ڕێكا بانكێن كەرتێن تایبەت ڤە پێ دهێتە دان.
ئەڤ پڕۆژەیە پشكەكە ژ پلان و كارنامەیا حوكمەتێ بۆ گەشەپێدانا بازرگانی و هاریكاریكرنا كەرتێ تایبەت كو بێگومان ل سالێن بۆری هەردو كەرتێن گشتی و تایبەت تمامكەرێن هەڤدو بوون و پێكڤە هاریكار و هەماهەنگ بوون ژ پێخەمەت وەرارا ژێرخانەیا ئابۆری یا هەرێما كوردستانێ.
ب هێزبوونا كەرتێ تایبەت ل هەر وەلات و جڤاكەكی دا بنەما و مەرجەكێ سەرەكی یێ ب هێزبوونا ئابۆری یە، ئێك ژ بنەمایێن سەرەكی یا سەركەفتنێ كەرتێ تایبەت ژی، هەبوونا سیستەمەكێ بانكی یێ ب هێز كارایە كو ژینگەهەكا گونجای بۆ گەشەیا ئابۆری و بازرگانی دەستەبەر دكەت.
ل هەرێما كوردستانێ، ب گۆرەی ڤەكۆلینێن زانستی، بزنسێن بچووك و ناڤەندی زێدەتر ژ 50% لڤین و كارێن بازرگانی و هێزا كارێ كەرتێ تایبەت پێك دئینیت. د هەمان دەم دا ئێك ژ گرفت و ئاستەنگێن سەرەكی ل بەردەم كارێ بازرگانی ل كوردستانێ، نەبوون و دەست نەگەهشتنە ب پشتەڤانیا دارایی كو خودانكارێن كوردستانێ ژ ئەگەرێ نەبوونا پشتەڤانیا دارایی نەشیاینە بزنسێن خوە بەرفرهە بكەن.
ل وەلاتێن پێشكەفتی هەبوونا سیستەمەكێ بانكی یێ هەڤچەرخ، هاریكارەكێ ب هێزە یێ بزنسان و خزمەتگوزاریا دارایی و كارئاسانیەكا مەزن پێشكێش دكەت، مە هەر ژ دەستپێكا دەستبكاربوونا كابینەیا نەهێ یا حوكمەتا هەرێما كوردستانێ، گرنگیەكا مەزن ب بابەتێ ب هێزكرنا سیستەمێ بانكی و بزنسێن بچووم و ناڤەندی ل هەرێما كوردستانێ دایە، بۆ وێ چەندێ ب ڤێ ڕێكێ بشێین سەقایەكێ گونجای یێ بازرگانی پەیدا بكەین، وەرارێ ب پلانێن خوە د بوارێ هەمەجۆركرنا ئابۆری و ژێدەرێن داهاتی بدەین.
پرۆژەیێ (گەشەكرن) كو ژ ئالیێ وەزارەتا كار و كاروبارێن جڤاكی ڤە دهێتە سەرپەرشتیكرن، قەران ب گۆژمەیێن هەتا 150 ملیۆن دیناران ددەتە وان بزنس و خودانكارێن كو خوازن كارێن خوە بەرفرەه بكەن، نوكە خودانكار دشێن ب ڕێكا پۆرتالەكێ ئۆنلاین ڕێنمایێن داخوازكرنا قەران ببینن و بۆ وێ مەبەستێ داخوازیێن خوە پێشكێش بكەن. ئەڤە ئێكەمین جارە كو حوكمەتا هەرێما كوردستانێ ب ڕێكا ڕێكخراوا كارساز و بەنكێن تایبەت و ب شێوازێن سەردەمیانە قەران بدەتە خودانكاران بۆ بەرفرەهكرنا كارێن خوە. هەروەسا ئێكەمین جارە ژی ب هێزیا كۆمپانیان دبیتە پیڤەر بۆ وەرگرتنا قەران بیێ داخواڤكرنا هیچ ڕەهنەكی كو ئەڤە ژی بزاڤەكا جدی یە بۆ گەشەپێدانا كەرتێ تایبەت.
دخوازم پشتڕاستیەكا تمام بدەمە خودانكارێن مە كو ئێك ژ ئەركێن سەورەكی یێن مە هاریكاریكرن و ب هێزتركرنا كەرتێ تایبەتە، بۆ وێ چەندێ ب هەماهەنگی ل گەل حوكمەتا هەرێما كوردستانێ بشێین زێدەتر ژێرخانەیا ئابۆری یا هەرێما كوردستانێ پێشڤە ببەین و خزمەتگوزاریێن باشتر و هەژیتر پێشكێشی خەلكێ هەرێما كوردستانێ بكەین.
كۆمسیۆنا بلند یا سەربخوە یا هەلبژارتنان ل ئیراقێ، كۆنووسا لژنەیا تۆمارا دەنگدەرێن ئاوارە ل هەرێما كوردستانێ پەسەندكر كو تێدا 62 هزار دەنگدەر هاتینە تۆماركرن ژوان ژی 47 هزار دناڤ كەمپان دانە.
جومانە غەلای، پەیڤدارا كۆمسیۆنا بلند یا سەربخوە یا هەلبژارتنان ل ئیراقێ گوت» جڤاتا كۆمسیاران كۆنووسا لژنەیا تایبەت یا هووربینیا تۆمارا دەنگدەرێن ئاوارە پەسەندكر كو ل هەرێما كوردستانێ نە و دشێن بۆ هەلبژارتنێن جڤاتێن پارێزگەهێن ئیراقێ دەنگ بدەن».
ب گۆرەی جومانە غەلای، هەژمارا وان ئاوارەیێن ل هەرێما كوردستانێ 62 هزار و 576 دەنگدەرن و دشێن بۆ هەلبژارتنێن جڤاتێن پارێزگەهێن ئیراقێ دەنگ بدەن كو 47 هزار و 417 دەنگدەر ژ وان د ناڤ كەمپان دانە و 15 هزار و 159 دەنكدەر ژی ل دەرڤەی كەمپان دانە.
باس ل وێ چەندێ ژی كر» سندووقێن تایبەت بۆ دەنگدەرێن دناڤ كەمپان دا دێ هێنە دانان، بەلێ ئەوێن ل دەرڤەی كەمپان، پێدڤیە ل پارێزگەهێن خوە دەنگ بدەن».
هەروەسا دیاركر» ئاوارەیێن شنگالێ دشێن د ناڤ كەمپان دا یان بنگەهێن دی یێن دەرڤەی كەمپان ژی بۆ هەلبژارتنێن جڤاتێن پارێزگەهان دەنگ بدەن».
هەلبژارتنێن جڤاتێن پارێزگەهان ل ئیراقێ، ژ بلی پارێزگەهێن هەرێما كوردستانێ، ل 18/12/2023 دێ هێنە ئەنجامدان كو بۆ جارا ئێكێ پشتی 10 سالان ئەو هەلبژارتنە بهێنە ئەنجامدان.
پارێزگارێ هەولێرێ ل دۆر بڕیارا هەلوەشاندنا جڤاتێن پارێزگەهان ل هەرێما كوردستانێ ڕادگەهینیت: هەتا نوكە بڕیارێن دادگەها فیدرالی یا ئیراقی د سیاسی نە، نەكو قانوونی.
ئومێد خۆشناو، پارێزگارێ هەولێرێ د كۆنگرەیەكێ ڕۆژنامەڤانی دا، سەبارەت بڕیارا دادگەها فیدرالی یا ئیراقی بۆ هەلوەشاندنا جڤاتێن پارێزگەهان ل هەرێما كوردستانێ گوت» ژ بڕیارا دادگەها فیدرالی یا دیارە، ئەو بڕیارێن ل دەمێن بۆری ژی هاتینە دان، د سیاسی بوون، نەكو قانوونی».
ئومێد خۆشناو ئاماژەكر» وەكو پارێزگەه چاڤەڕێی بڕیارا ئالیێن پەیوەندار و جڤاتا وەزیرێن هەرێما كوردستانێ دكەین بۆ وێ چەندێ بزانین ب چ شێوەیەكی ڕەفتارێ ل گەل ڤێ بڕیارێ بكەین» .
ئومێد خۆشناو ئەوژی بەرچاڤكر» حوكمەتا هەرێما كوردستانێ و دەزگەهێن فەرمی یێن د سەر مە دا، ب چۆ جۆرەكی ڕەفتارێ ل گەل وێ بڕیارێ بكەن، ئەم ژی ب وی جۆرێ دێ ملكەچی قانوونێ بین».
ل ڕۆژا ئێكشەمبیا بۆری 24/9/2023 دادگەها فیدرالی یا ئیراقی ب هەلوەشاندنا قانوونەكا ڕاستڤەكری یا پەرلەمانێ كوردستانێ كو ژیێ جڤاتێن پارێزگەهێن هەرێما كوردستانێ درێژكربوو، جڤاتێن پارێزگەهێن هەرێمێ هەلوەشاندن».
ژ ئالیێ خوەڤە، عەلی ڕەشێد، سەرۆكێ جڤاتا پارێزگەها هەولێرێ ل دۆر وێ چەندێ گوت» رشوونشتنا دادگەها فیدرالی ل سەر جڤاتێن پارێزگەهێن هەرێما كوردستانێ نەبوو بەلكو ل سەر پەرلەمانێ كوردستانێ بوو، كو قانوونا هەژمار 2 یا سالا 2019 ب نە دستووری هەژمارتیە، ئەو قانوونە ژی ڕاستڤەكرنا قانوونا هەژمار 3 یا سالا 2009 یە و ب دو بڕگەیان هاتیە ڕاستڤەكرن».
سەرۆكێ جڤاتا پارێزگەها هەولێرێ گوت ژی» ئەم ل گەل دەركرنا وێ بڕیارێ دێ كەڤیتە د ڤالاهیەكا قانوونی دا».
دووماهی هەلبژارتنێن جڤاتێن پارێزگەهێن هەرێما كوردستانێ ل 30/4/2014 هاتینە ئەنجامدان و بڕیار بوو ل 23/6/2018 ئەو هەلبژرتنە بهێنە ئەنجامدان، بەلێ ناكۆكیێن سیاسی ڕێگربوون ل بەردەم ئەنجامدانا وان.
ب ئامادەبوونا هژمارەكا زۆرا نڤیسەر و رەوشەنبیری و میدیاكار و ئەدەبدوستێن هەر چار پارچەیێن كوردستانێ وعیراقێ، دوهی رۆژا ئێكشمبێ رێورسمێن دەستپێكرنا فەستیڤالا دهۆك یا رەوشەنبیری برێڤەچوون، هەژیە بێژن ئەڤە فەستیڤالا شەشێ یە ئێكەتیا نڤیسەرێن كورد لقێ دهۆكێ ئەنجام رێكدئخێت، فەستیڤال ب چاڤدێریا د. عەلی تەتەر پارێزگارێ دهۆك بوو.
پەنەلێ ئێكێ، لرۆژا ئێكێ یا فەستیڤالێ ل هۆلا كونفراسان لزانكۆیا دهۆك هاتە برێڤە برن، ل دەستپێكێ هەمی یێن ئامادەبووی دەقیقەكێ وەك رێزگرتن بۆ گیانێ پاكێ شەهیدێن كوردستانێ و بزاڤا ئازادیخوازا نەتەوەیا كوردستانێ راوەستیان دگەل ژەنینا سرودا «ئەی رەقیب».
پاشی بەرێز (حەسەن سلێڤانەیی) سەرۆكێ ئێكەتیا نڤیسەرێن كورد لقێ دهۆك پەیڤا بخێرهاتنا ئێكەتیا نڤیسەران ب زمانێ كوردی و عەرەبی پێشكێش كر. پاشی پەیڤا پارێزگەها دهۆكێ ژ ئالیێ رێزدار (ماجد سەید سالح) ی ڤە، جێگرێ پارێزگارێ دهۆكێ، هاتە پێشكێشكرن و تێدا باسێ گرنگیا رۆلێ ئەدەبا كوردی و پاراستنا زمانێ كورد كر، هەر وەسا ناڤبڕی باس ل چەند ئێستگەهێن گرنگێن دیرۆكا كوردی ورۆلێ ڤان جۆرە فەستیڤالا بۆ پێشخستنا چاند و ئەدەبێ كوردی یێ كو خزمەتا دۆز و كێشەیا مللەتێ كورد دكەت. ناڤبڕی ئاماژی ب ئامادەبوونا پارێزگەها دهۆكێ بۆ هاریكاریا ڤان جۆرە بزاڤێن ئەدەبی كر، ئەو بزاڤێن هۆسا دبن پر دناڤبەر نڤیسەرێن هەمی پارچەیێن كوردستانێ و خزمەتەكا بەرچاڤا بوارێ رەوشەنبیری و چاند ئەدەبا كوردی د چارچۆڤەیێ خزمەتا مللەتی دا نیشا دا.
دگەل سەقایێ پاییزا عاشقانە و كەش وهەوایێ داهێنانا خەیالا نڤیسەران، بڕگەیێ خواندنا هەلبەستێ دەستپێكر، چەند هەلبەستێن قەشەنگ ژ ئالیێ چەند هەلبەستڤانێن گرانبها هاتن خواندن و رەوشەكا جوانتر ل سەر دیمەنێن فەستیڤالێ زێدەكر، ئەو هەلبەستڤانێن بەشداری خواندنا هەلبەستێن خوە بووین ژی ئەڤە بوون: محسن قۆچان، قوباد خلیل زادە، خسرو جاف و هیڤیی بەرواری.
پشتی بڕگەیێ خواندان هەلبەستان ب دوماهی هاتی، بڕگەیێ دیڤدا ب رێڤەبرنا نڤیسەر و رۆژنامەڤان محمەد عبدالله دەستپێكر، ئەو ژی سێ سمینار ژ ئالیێ سێ مامۆستایان ڤە هاتن پێشكێشكرن:
سمینار ئێكێ یا لژێر ناڤێ( هێلینا ئەدەبیاتا كلاسیكی یا كرمانجی، مەلا مەحموودێ حەمیدی) ژ ئالیێ نڤیسەرێ ناڤدارێ باژێرێ دهۆكێ مامۆستا ( تەحسین دۆسكی) ڤە هاتە پێشكێشكرن، تێدا چەند تیرۆژكێن گرنك دانان ل سەر دیرۆكا ئەدەبیاتا كوردی ب گشتی ویا بادینان ل سەر دەمێ مەلا مەحموودی حەمیدی ل میرنشینا ئامێدیێ ب تایبەت، د سیمنارا خوەدا دەڤەرا بادینان وەك هێلینا ئەدەبیاتا كرمانجی ل قەلەم دا، هەر وەسا ئاماژە ب وێ چەندێ كر كو دەڤەرا میرنشینێ وی دەمی ببوو سەنتەرێ رەوشەنبیریێ و شیعرا كوردی یا ب زاراڤێ بادینی كو ل وی دەمێ دگۆتنێ زاراڤێ هەكاری، هەر وەسا ناڤبڕی گۆت كو زاراڤێ كرمانجی ژ 300 – 400 سالا وەك زمانەك ستاندارد هاتیە بكارهینان، پاشی چەند نموونەیێن شیعرێ ڤەگێران دەمێ مەحموودێ حەمدی ل دیوانا سولتان حسێنێ وەلی دڤەهاندی، ل دوماهیێ مامۆستا تەحسین دۆسكی چەند تیرۆژكێن كورت دانان ل سەر (سیاحەتنامە) یێ و باسێ هەبوونا گەلەك ژیدەرێن دیرۆكی یێن ئەدبا كوردی یا وی سەردەمی كر، لێ گۆت ب مخابنی ڤە گەلەگ ژ وانا نەگەهشتنە مە.
سمینارا دویێ لژێر ناڤێ(كوردێن خوراسانێ و رەوشا ئەدەبێ كوردی)، ژ ئالیێ نڤیسەر(عەلی رەزا سپاهی)ڤە، هاتە پێكێشكرن، تێدا باسێ چەند خالێن گرنگ یێن دەربارەیی رەوشا كوردێن خراسانێ و ئەدەبیاتا كوردی یا وێ دەڤەرێ كر، ئاماژە دا كو (2) ملیۆن كورد ل خراسانێ دژین، و رەوشا ئەدەبێ كوردی رۆژ بۆ رۆژی د پێشكەفتنێ دا و ئەڤ سێ فەستیڤال لێ ئەنجام دان، هەر وەسا ناڤبڕی باسێ چەند فۆرمێن هەلبەستا كوردی ل خراسانێ كر و رۆناهی دانا ل سەر فۆرمێ(لۆ) كو فۆرمەكێ مودرێنێ هەلبەستێ یە ب رێز و كێشەیێن جۆرا وجۆر، هەر وەسا ئاماژە ب روهویشالێن دیرۆكی یێن ڤی جۆرە فۆرمی دا، هەر وەسا گۆت كو شیعرا كوردی ل خراسانێ بۆ 1500 سالا دزڤریت، ل سەر دەمێ ساسانیا ژی هەبوویە. ل دوماهیێ هەلبەستەك لژێر ناڤێ (سلاڤنامە) بۆ ئامادەبوویان خواندن و سمینارا خوە پێ ب دوماهی ئینا.
هەژیە بێژین كو نڤیسەر عەلی رەزا سپاهی، خەلكێ رۆژهەلاتا كوردستانێ یە، ل سالا 1971 ل خراسانێ ژدایكبوویە، و خواندنا خوە ل فیردەوسێ ل باژێرێ مەشهەد ب زمانێ فارسی ب دوماهیك هینایە، سەرنڤیسەرێ كۆڤارا( هەردەم)ە، خوادنێ 22 پەرتووكانە و 10 پەرتووكێن دی ل سەر دەستێ چاپێ نە.
سمینارا سیێ و دوماهیێ یا ڤی پەنەلی لژێر ناڤێ(زمانێ كوردی، ئەدەبێ كلاسیكیێ كوردی، كەرتبوونی زاری كرمانجی) ژ ئالیێ (د. زرار سەدیق)ی ڤە هاتە پێشكێشكرن، تێدا باسێ چەند ئێستگەهێن گرنگ یێن مێژۆیی دەربارەی زمانێ كوردی و ئەدەبیاتا كرمانجی كر، ئاماژ ب هندێ دا كو كرمانجی هەتا سالا 1597 و شەرفخانە هاتی نڤیسین ئێك زاراڤ بوو، پاشی ب كورتی باسێ قۆناغێن پەیدابوونا جودابوونا كرمانجی كر بۆ زاراڤێ سۆرانی و بادینی و گۆتی كو د بنەرەت دا بادینی و سۆرانی دو لەهجە نینن بەلكو بتنێ دو دەڤەرێن ژێكجودا بوون، هەر وەسا دكتۆر زراری چەند تیرۆژك دانان ل سەر گرنگیا نڤیسینا دیرۆكێ و دووركەتن ژ دلینی و عاتیفێ، ئانكو دڤێت مێژۆنڤیس ب بێ لایەنی دیرۆكێ بنڤیست و خوە ژ هەست وسۆزێن تایبەت ڤەدەر بكەت دەمێ روودانان دنڤیست، هەلبەت ئاماژە ژی ب زەحمەتیا وێ چەندێ ژی دا.
دەرباری دیرۆكا دەڤۆكێ ژی، ناڤبڕی باسێ قۆناغا مەحموود بایەزیدی كر كو وی ژی ئاماژی ب دەڤۆكا دایە و هەر وەسا ئەحمەدێ خانی ژی باس ل وێ چەندێ كریە. هەر وەسا باسێ تیۆرا شەپۆل یا دەڤۆكا ب كورتی كر، وچەوا لادان و گوهۆرین د زمانی دا پەیدا دبن، پەیڤ دمرن و هندەكێن دی ژدایك دبن، وپەیدابوونا دەڤۆك و زاراڤان، و ئەڤ دابەشكرنە(تەصنیف) ب گرنگی ل قەلەم دا.
هەژیە بێژن د. زرار سەدیق، ل سالا 1968 ژدایكبوویە، بسپۆرێ مێژۆیێ یە و دەربارەیی مێژۆیا كوردان د چاخێن ناڤین دا شارەزایە، و نەه پەرتووك چاپكرینە، نوكە ل زاكۆیا دهۆكێ، كۆلیژا زانستێن مرۆڤایەتی، مامۆستایە.
ل دوماهیێ هەژیە بێژن ئەڤ پەنەلە ژ ئالیێ نڤیسەر و رۆژنامەڤان( سەلام بالای) دهاتە برێڤەبرن.
هەر وەسا پەنەلێ دویێ ل ئێڤاریا هەمان رۆژێ ب خواندنا چەند هەلبەستان و پێشكێشكرنا سێ سمیناران ل هۆلا ئێكەتیا نڤیسەرێن كورد لقێ دهۆك ب رێڤەبرنا نڤیسەر و جڤاكناس( بەیار باڤی) هاتە گێران.
سەرۆك مەسعود بارزانی ب هەلكەفتا سالڤەگەرا دامەزراندنا ئێكەتیا زانایێن ئایینێ ئیسلامێ ل كوردستانێ پەیامەك بەلاڤكر و تێدا سوپاسیا وەستیان و ئەركێن وان یێن پیرۆز كر.
سەرۆك بارزانی د پەیاما خوە دا ڕاگەهاند، ئارمانجا سەرەكی یا دامەزراندنا ئێكەتیا زانایێن ئایینێ ئیسلامێ ل كوردستانێ ژ ئالیێ بارزانیێ نەمر ل 21 ئەیلوولا 1970 دوپاتكرنا ڕۆلێ زانایێن ئایینی د شۆڕەش و خەباتا گەلێ مە دا و ب هێزكرنا بنەمایێن دینداریێ و پێكڤەژیانا گەلێ كوردستانێ بوو. سەرۆك بارزانی ڕاگەهاند ژی، ل سالڤەگەرا ڤێ هەلكەفتا دیرۆكی هیڤیا سەركەفتنێ بۆ ئێكەتیا زانایێن ئایینێ ئیسلامێ ل كوردستانێ و هەمو زانایێن ئایینی دخوازم و سوپاسیا وەستیان و ئەركێن وان یێن پیرۆز دكەم.
سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ، مەسرۆر بارزانی د كۆمبوونەكێ دا ل گەل جەنەرال جۆل ڤاول فەرماندەیێ گشتیێ هێزێن هەڤپەیمان ل ئیراقێ و سووریێ ڕاگەهاند، پێدڤیە دەستێوەردانێن كەسی و حزبی د پڕۆسەیا ئێكخستنا هێزێن پێشمەرگەی دا بهێنە دوورئێخستن. سەرۆكێ حوكمەتێ دوپاتی ل چاكسازیان دناڤ وەزارەتا پێشمەرگەی و ئێكخستنا هێزێن پێشمەرگەی دا وگرنگیا بەردەوامبوون و بلەزكرنا پرۆسەیێ و پێگیریبوون بجهئینانا كارنامەیا كابینەیا نەهێ د بوارێ ڕێكخستن و ئێكخستنا پێشمەرگەی و دورئێخستنا وەزارەتا ژ هەر دەستێوەردانەكا حزبی و بەرژەوەندیا كەسی دا كر و دیاركر ژی كو پێدڤیە ڕێگری ل بزاڤێن سەرۆكێ حوكمەتێ نەهێنە كرن د دانانا وەزیرەكی كو شیانێن بجهئینانا كارنامەیا حوكمەتێ هەبن.
سەرۆكێ دیوانا سەرۆكایەتیا هەرێما كوردستانێ، فەوزی حەریری ڕاگەهاند، هەلبژارتن بۆ پشتەڤانیكرنێ ل قەوارەیێ هەرێما كوردستانێ، د پێدڤی نە. هەروەسا دیاركر، 25 شوباتا سالا داهاتی، كو ژ ئالیێ سەرۆكێ هەرێمێ ڤە وەكو ژڤانێ هەلبژارتنێن پەرلەمانێ كوردستانێ هاتیە دیاركرن، یا هاتیە جهگیركرن و كۆمسیۆنا بلند یا سەربخوە یا هەلبژارتنان ل ئیراقێ كو دێ پڕۆەسیا هەلبژارتنێن خولا شەشێ یا پەرلەمانێ كوردستانێ بڕێڤەبەت، دەست ب بەرهەڤیان كریە و مە ب بەرهەڤیێن خوە یێن تایبەت ب ئەنجامدانا هەلبژارتنان ڤە ئاگەهدار دكەت و هیچ كێشەیەكا سیاسی نینە و هەموو ئالیێن سیاسی ل سەر وی ژڤانێ هەلبژارتنان د هەڤڕانە.
بەرپرسێ فەرمانگەها پەیوەندیێن دەرڤەیێن حوكمەتا هەرێما كوردستانێ ڕاگەهاند، ئەمریكا پشتەڤانیێ ل دانوستاندنێت د ناڤبەرا بەغدا و هەولێرێ دا دكەت، هەڤدەم دیاركر ژی، د كۆمبوونێن ل گەل بەرپرسێن ئەمریكی دوپاتی ل سەر هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ هاتە كرن.
سەفین دزەیی، بەرپرسێ فەرمانگەها پەیوەندیێن دەرڤە یێن حوكمەتا هەرێما كوردستانێ گوت» د پشكا سەرەكی یا كۆمبوونان دا مە پشكداری كر ل گەل سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ و شاندێ دگەلدا، هەروەسا مە پشكداری د چەندین دیدارێن ئاست بلند دا كر و ل گەل برێت مەكگۆرك ڕێكخەرێ كۆچكا سپی بۆ كاروبارێن ڕۆژهەلاتا ناڤین و باكوورێ ئەفریقیا كۆمبووین».
سەفین دزەیی گوت ژی» د دیدار و كۆمبوونێن مە ل ئەمریكا مە ئەنجامداین، دوپاتی ل سەر دانوستاندنان دناڤبەرا بەغدا و هەولێرێ دا بۆ چارەسەركرنا گرفتێن دناڤبەرا وان دا هاتە كرن».
سەبارەت هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ، بەرپرسێ فەرمانگەها پەیوەندیێن دەرڤە یێن حوكمەتا هەرێما كوردستانێ دیاركر» ئەمریكا دێ بزاڤێن خوە ل گەل بەغدا و ئەنقەرە كەت بۆ وێ چەندێ بگەهنە نێزیكبوونەكا زێدەتر و ئەو گرفتە ژی بهێتە چارەسەركرن و دوبارە پەترۆلا هەرێما كوردستانێ بهێتە هنارتن و هەموو ئالی ژی پشتەڤانیێ ل هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ دكەن».
ل دۆر ڕێككەفتنا ئەمنی یا سنووری د ناڤبەرا بەغدا و تەهرانێ دا، سەفین دزەیی دبێژیت» ئیران گەلەك ب فەرمی باس ل وێ چەندێ كریە كو پێدڤیە ئەو ڕێككەفتنا ئەمنی بهێتە بجهئینان» هەروەسا ئاماژەكر» نابیت ئاخا ئیراقێ و هەرێما كوردستانێ ب هێچ شێوەیەكی ببیتە گەف بۆ سەر ئەمن و ئاسایشا ئیرانێ، توركیا ژی هەمان داخوازی هەیە، چاڤەڕێ دهێتە كرن ژ هێزێن چەكدارێن ڕۆژهەلات و ئەوێن دی تێگەهشتن هەبیت بۆ سەقامگیریا هەرێما كوردستانێ و ب گۆڕەی ئەو ڕێككەفتنا هەی لڤینان بكەن».
سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ ڕادگەهینیت، بەغدا چاڤەڕێی ئاماژەیا ئالیێ توركی یە بۆ دەستپێكرنا هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ و كەركووكێ ب ڕێكا بەنجەرێ جەیهان . هەروەسا دبێژیت، چارەسەریێ بۆ هەموو كێشەیێن ل گەل هەرێما كوردستانێ دێ بینین.
محەمەد شیاع سودانی، سەرۆك وەزیرێن ئیراقێ ل كۆڕبەندێ (كۆپیتكا جیهانی یا ڕۆژهەلاتا ناڤین) پشكداربوو كو ب هەڤپشكی ژ ئالیێ دەزگەهێن ئەمریكی مۆنیتەر و سێمافۆر هاتبوو ڕێكخستن، گوت» ئیراقێ هنارتنا نێزیكی 407 هزار بەرمیلان ڕۆژانە ب ڕێكا بۆریا توركیا ژ دەستداینە، كو ڤێ هەژمارێ كاریگەریێ دكەتە سەر بودجەی».
سەرۆك وەزیرێنئ یراقێ ڕاگەهاند ژی» چاڤەڕێی ئاماژەیا ئالیێ توركی دكەین بۆ وێ چەندێ دەست ب هنارتنێ بكەین، چونكە ڕاوەستاندنا هنارتنێ بەرۆڤاژی ڕێككەفتنا سالا 1973 یە د ناڤبەرا ئیراقێ و توركیا دا».
هەروەسا گوت» ئالیێ توركی ڕۆهنكریە كو هندەك كێشەیێن تەكنیكی یێن هەین، د نوكە دا ئەم چاڤەڕێی پشتڕاستكرنا قەبارەیێ كێشەیێن تەكنیكی یێن بۆریێ نە».
سەبارەت پشكا بودجەیا هەرێما كوردستانێ، سودانی ئاماژە ب وێ چەندێ كر كو كێشەیا هنارتنا پشكا هەرێما كوردستانێ ژ بودجەی گرێدای ب هندەك كێشەیێن دارایی یە كو پێشتر تووشی هەرێما كوردستانێ بووینە. بەلێ ئەو كێشە پشتی ڕاوەستاندنا هنارتنا پەترۆلێ ب ڕێكا بەندەرێ جەیهان و هەروەسا ژ ئەگەرێ ئاستەنگێن دناڤ قانوونا بودجەیا 2023، ب ڕۆهنی دەركەفتن.
سۆدانی باس ل وێ چەندێ ژی كر « حوكمەتا فیدرالی ب بەرپرسیارەتی ڤە ڕەفتار كریە و هەرێما كوردستانێ پشكەكا سەرەكی یە ژ ئیراقێ و ئەو بەرپرسیارەتیا ئەخلاقی و نیشتمانی یە ئەوا مە ل بەرامبەر وەلاتیان هەی، هەمان ئەو بەرپرسیارەتیە یە كو مە ل بەرامبەر وەلاتیێن پارێزگەهێن باشوور و ناڤەڕاست هەی».
ل دۆر سەرەدانا ڤێ دووماهیێ یا مەسرور بارزانی ،سەرۆكێ حوكمەتا هەرێما كوردستانێ بۆ بەغدا و گەهشتن ب ڕێككەفتنێ بۆ هنارتنا 700 ملیار دیناران مەهانە بۆ هەرێما كوردستانێ بۆ دەمێ سێ مەهان، سودانی گوت» پشتی سەرەدانا شاندێ هەرێما كوردستانێ مە چارەسەری دیتیە و ئەو چارەسەریە ژی ژ ناڤ ئیراقێ هات نەكو ژ دەرڤە».
خویاكر ژی» تێكگەهشتن، دانوستاندن و دانپێدان بۆ ڤان پێگیری و بەربەستێن قانوونی یا هەی و دێ چارەسەریێ بۆ هەموو كێشەیان بینین».
سەبارەت چاوانیا هنارتنا 700 ملیار دیناران، سۆدانی گوت» مە دەست ب هنارتنا پارەی كریە كو هەتا دووماهیا ئەڤ سالە دێ بەردەوام بیت، بەری دوماهیا ئەڤ سالە ژی دێ گەهینە چارەسەریێن دارایی یێن زێدەتر».
ئاشكراكر ژی» هیچ قەیرانەكا سیاسی د ناڤبەرا بەغدا و هەولێرێ دا نینە، بەلكو هندەك كێشەیێن دارایی و قانوونی یێن هەین كو ب ڕێكا ڕێكارێن ڤێ دووماهیێ یێن جڤاتا وەزیران هاتنە چارەسەركرن».
ڕۆهنكر ژی» دانوستاندن ل دۆر شایستەیێن دارایی یێن دی د بەردەوامن، ژ وان ژی دانوستاندنێن پڕۆژە قانوونا پەترۆلێ و غازێ».
نيشاندان