ئاشتی و شەڕ! ژ لنكۆلنی هەتا شەرعی
محسن عەبدلڕەحمان
شەڕ و كوشتن ب خۆ كریارەكە دڕندەییا مرۆڤی دسەلمینیت، ڤێچا هەكە كوشتن دژی دیلێن شەڕی و خەلكێ سڤیل بیت! ئارێشە ئەوە گیانەوەرێن گوشتخۆر تا برسی نەبیت، كوشتنێ ناكەت، لێ مرۆڤ بەروڤاژی دەمێ تێربوو ژنوی حەزا وی بۆ خوینرژتنێ دئازریت! ئەڤە رەوشا جڤاكا مرۆڤی بوویە تاكو مرۆڤێ مەزن دیاربووی، ئەڤ مرۆڤە مەزنییا وی بۆ دوو بڕیاران ڤەدگەریت، كو ل داویێ سەرا وان بڕیاران ل 14 نیسانا 1965 گیانێ خۆ بەخشی دەمێ هاتییە تیرۆركرن، ئەڤ مرۆڤێ مەزن نەپێخەمەر یان فەیلەسۆفە، ئەو سەرۆكێ ژمارە شازدەیە یێ وەلاتێ ئەمریكا، ئەوژی (براهام لنكۆلن)ە.
سەركردەیێن مەزن ب هشمەندی و دویربینی بڕیارێن وێرەك و ڤەبڕ ددەن، كو نەتنێ ب بۆرینا چەرخان دمینن، بەلكو دبنە وەرچەرخان د مێژوویا مرۆڤینیێ دا، ئەڤ هەردوو بڕیارێن سەرۆكێ ئەمریكا ئەڤەنە:
بریارا ئێكێ:
هەلوەشاندنا سیستەمێ بەنەدەیێ – العبودیە – ئەوژی ب قەدەغەكرن و ب تاوان نیاسینا بەندەیێ، كو ئەڤە وەرچەرخانا هەرە گرنكبوو د ژیانا مرۆڤاندا رویدای، لێ بڕیارا ژ وێ نە كێمتر كو بابەتێ مە رۆژەڤێیە، كو نها جیهان و بتایبەت جڤاكێن مە ژێ دنالن، ئەوژی دوبارە زیندیكرنا كرێتییا بەندەییا ژنان، دیسان كوشتنا دیلین شەڕی، چنكو ڤان سالان بتایبەت پشتی دەركەفتنا هشكباوەرێن ئیسلامی ب ناڤێن جودا و كوشتن و سەرژێكرنا پێشمەرگە هوجام سوروجی و سۆتنا فرۆكڤانێ ئوردونی مەعاز كەساسبە، وەكو نموونە، بیرا مە ل قانوونا (لیبر) ئەوا ل 24ی ئەبریلا 1863ێ ب قانوونا ژمارە 100 ژ نڤێسینگەها فەرماندێ گشتی ل سەر داخوازا سەرۆكێ ئەمریكی (ئەبراهام لینكولن)ی دەرچووی، كو قانوونەك نوی بۆشەڕی ب مەبەستا پاراستنا دیلێن شەڕی و سڤیلان دارشتییە، لدویڤ ڤێ قانوونێ ئێكەم دادگەهـێن ل دۆر تاوانێن شەڕی د مێژوویێ دا هاتنە چەسپاندن، ل پەی قانوونا نوی بۆ جارت ئێكێ د مێژوویا مرۆڤینیێ دا، ب قانوون هژمارەكا ئەفسەرێن كۆنفدرالی بەر ب دادگەهێن لەشكری هاتنە هاژۆتن، ب تاوانا ئەنجامدانا تاوانێن شەڕی و كوشتنا سەربازێن دیل ل سەربازگەهێن دیلین ژ باكۆرێ ئەمریكا، كو هاتبوونە گولـلەبارانكرن.
بەری 163سالان ب قانوون ئەمریكا ئەفسەرێن ب كوشتنا دیلان تاوانبار دادگەهـ دكەت، لێ نها ب دەنگ و رەنگ خەلكەكی دبینین شانازیێ ب بەندەكرنا ژنان و كوستنا دیل و خەلكێ سڤیل دبەن، رویدانێن دەڤەرێن عەلەویان ل سووریێ نموونەك زیندییە!
