ئه‌رێ كى ل عیراقێ ده‌ستهه‌لاتداره؟
خالد ئه‌حمه‌د بادى
ره‌وشا سیاسى ل عیراقێ زۆر ئالۆزه و گه‌هشتیه وى راده‌یى كو گرێكدار بیت و ئه‌ڤ ره‌وشه ژى گرێدایى هنده‌ك ئه‌جیندایێن ده‌ره‌كى نه ئه‌وژى ماێتێكرنێن ده‌وله‌تێن هه‌رێمى و ب تایبه‌ت ئیران. هه‌ر ژده‌ستپێكا په‌یدابوونا ده‌وله‌تا عیراقێ ژ ده‌مێ شاهى (ملكى) و هه‌تا گه‌هشتیه ده‌مێ كۆمارى (جمهورى) زۆر ركابه‌رى و هه‌ڤسه‌نگى و نه‌ژێكگرتن د ده‌ستهه‌لاتێ عیراقێ په‌یدا بوویه، د هه‌مى قووناغێن حوكمرانیێ دا و ئه‌گه‌رێن سه‌ره‌كى هه‌ر پرسێن مه‌زهه‌بى و تائیفى و نه‌ته‌وه‌یى نه و لێكدانا چه‌ندین نه‌ته‌وه و مه‌زهه‌ب و ئایین مینا نه‌ته‌وێن كورد و عه‌ره‌ب و توركمان و ئاشۆرى و كلدان و سریان و ئایینێن ئیسلام و مه‌سیحى و ئێزدى و مه‌زهه‌بێن شیعى و سونى و سابیئه و مه‌ندائى و هتد.. بێگومان دێ كارتێكرنێ ل سه‌ر ره‌وشا عیراقێ كه‌ت و زێده‌بارى قووناغا نوكه و په‌یدابوونا رێژه‌كا زۆرا پارت و لایه‌نێن سیاسى و ئیسلامى و ره‌گه‌زپه‌رستى ل قادا سیاسى ل عیراقێ و هه‌ر پارته‌كا سیاسى یێن علمانى یان ئیسلامى بن، گرێدایى لایه‌نه‌كى یان ده‌وله‌ته‌كێ ڤه نه و هه‌ر مه‌زهه‌به‌ك گرێدایى مه‌رجه‌عیه‌ته‌كێ یه و یا ژ هه‌میان ترسناكتر ئه‌وه كو مه‌رجه‌عیه‌ت ژى گرێدایى لایه‌نه‌كى بیت مینا مه‌رجه‌عیه‌تا شیعى بووینه دو پشك،ئێك گرێدایى نه‌جه‌ف و كه‌ربه‌لایه و یا دى ژى گرێدایى مه‌رجه‌عیه‌تا (قوم)ێ یه و زێده‌بارى وان ره‌هه‌ندێن ده‌ره‌كى یێن سیاسى و هه‌ڤركیێن هه‌رێمى و جیهانى ل سه‌ر عیراقا گه‌نى, كو گۆره‌پانا سیاسى ل عیراقێ بوویه جهێ هه‌ڤكێشه و دابێشان و هه‌تا ڤى سه‌رده‌مى رۆژ بۆ رۆژێ ره‌وشا عیراقێ به‌ر ب خرابتر و ئالۆزتر ڤه‌دچیت. به‌رى چه‌ندین سالان هه‌ڤكێشێن ده‌ڤه‌رێ ل سه‌ر عیراقێ و پتریا وه‌لاتان هه‌بوون، لێ تاكیا نه‌ته‌وه و ئایێن، دێ رێك ل سه‌ر ڤان پرسان دهێته گرتن، به‌لێ ژبه‌ر ڤان پرسێن مه ل سه‌رى به‌حسكرین ره‌وشا ئالۆز بوو ل ناڤبه‌را شیعى و سنیان دا كو سونى شیان بۆ ماوێ (35) سالان ده‌ستهه‌لاتێ ل عیراقێ وه‌رگرن و نوكه و پشتى شه‌رێ ئازادیا عیراقێ ب هاریكاریا خودانێن عه‌مام و مه‌زهه‌بان شیعه شیان ده‌ستهه‌لاتى ل عیراقێ وه‌رگرن و هه‌تا نوكه ژى شیعه ل عیراقێ بالا ده‌ستن و هه‌تا ره‌وش گه‌هشتیه ڤى راده‌یى. بابه‌تێ مه نوكه ل سه‌ر ڤێ پرسێ یه كى ل عیراقێ ده‌ستهه‌لاتداره, ئه‌رێ په‌رله‌مان یان سه‌رۆك حوكمه‌ت یان سه‌رۆك كۆمار یان مه‌رجه‌ع یان پارتێن ئیسلاما سیاسى و پارتێن شیعى ل ڤێره پرسیار به‌رسڤا خوه دده‌ت و دیار دكه‌ت كو ده‌ستهه‌لاتدار و بالاده‌ست ل عیراقێ، ب تنێ مه‌رجه‌عێ شیعى یه، نموونه ژى زۆرن مینا ئێكلاكرنا ئه‌نجامێن هه‌لبژرتنان و كونترۆلكرنا وه‌زیر و به‌رپرسان، یا ژهه‌میان مه‌زنتر كو مه‌رجه‌ع ده‌ستهه‌لاتێ ل سه‌رۆكێ حوكمه‌تێ بكه‌ت ل (29\11\2019) ب بانگوازیه‌كێ ژ عه‌لى سیستانى ب رێیا نوونه‌رێ خوه (عه‌لى صافى) كو ده‌ستژكاركێشانا خوه پێشكێش بكه و ئێكسه‌ر سه‌رۆك حوكمه‌ت فه‌رمانا وى جهبهبكه‌ت. ئه‌ڤه وێ چه‌ندى دگه‌هینیت كو مه‌رجه‌ع ده‌ستهه‌لاتدارن ل عیراقێ, له‌وما دبێژم بلا ل عیراقێ چ هه‌لبژارتن نه‌هێنه ئه‌نجامدان و ب ملیاران دۆلاران خه‌رج بكه‌ن ژمالێ وه‌لاتێن هه‌ژار و به‌له‌نگاز، چونكو هه‌ر چه‌ند هه‌لبژارتن بهێنه‌كرن، دێ هه‌ر ئه‌و بن یێن وانان دڤێن و چونكو ره‌وش ب ڤى ره‌نگى یه بلا چ هه‌لبژارتن نه‌هێنه‌كرن، چونكو ده‌ستهه‌لاتدار هه‌ر مه‌رجه‌عن ویێن دى بتنێ ناڤن.
