ئیراق و تـوركیا ژ هەڤپشکیێ بـۆ ژناڤبرنـێ
د. سەردار ڕەمەزان ئەترووشی
سەرۆكێ توركیا ڕەجەب تەیب ئەردوگانی ئیمزا ل سەر بریارا ژمارە 10113 ل 21/7/2025 كر، بۆ ژناڤبرنا ڕێككەڤتنێ ب هەموو پروتوكۆلێن و یاداشتێن خۆڤە، ئەوا ل 27//8/ 1973 هاتیە ئیمزاكرن، كو دبیتە 52 سال .
مەرەما توركیا:
• ژناڤبرنا ڤێ ڕێككەڤتنێ ژ بەر توورەبوونا توركیایە ژ ئیراقی، پشتی كەیسەك ل سەر توركیا تۆماركری ل دادگەها ژۆرا بازرگانییا پاریس، د ئەنجامدا توركیا هاتە سزادان ب ئێك ملیار و 500 ملیۆن دۆلاران، ژ بەر ڕازیبوونا توركیا بۆ ڤەگوهاستنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێ ب ڕێیا بۆرییا جیهان بۆ بازارێن نیڤدەولەتی، ژبەركو ئەڤ كارە دژی ڕێككەڤتنا ئیراقێ یە د گەل توركیا، د ئەنجامدا ڤەگوهاستنا پەترۆلا كەركووك و هەرێما كوردستانێ هاتە ڕاوەستاندن.
• بجهئینانا پرۆژەیی (ڕێكا ڤەژاندنێ) بۆ ڤەگوهاستنا پەترۆلا ئیراقێ ب رێیا توركیا بەر ب ئەورۆپا.
• توركیا دڤێت هێلەكا نوو یا ڤەگۆهاستنا غاز و پەترۆلێ ب ناڤێ هیلا ( بەسرا – سلۆپی) ل باژێرێ حەدیسە بۆ دەریا ناڤەراست ب ڕێیا توركیا دروست بكەت.
• ژلایەكێ دیڤە توركیا دڤێت ڕێككەڤتنەكا دی ئیمزابكەت كو دەستكەفتێن باشتر تێدا بن تایبەت د ڕێڤەبرنا ڤێ بۆریێ دا.
• توركیا دڤێت خەرجییێن ڤەگوهاستنا پەترۆلا ئیراقی بلندبیت.
• د پرۆژەیێن غازا سروشتی ل هەرێما كوردستانێ دا هەڤپشك بیت.
• پشەكەك ژ زەڤییێن پەترۆلێ هەبیت.
كارتیكرنا وێ ل سەر ئیراقێ:
• گورزەك بۆ ل سەر هنارتنا پەترۆلا ئیراقێ، ژبەركو ب ڕێیا ڤیێ بۆرییێ، ڕۆژانە 500 هزار بەرمیل ژ پەترۆلا كەركووك بۆ بازارێن جیهانی دهاتنە هنارتن.
• سەپاندنا هندەك مەرجێن نوو ژلایێ توركیاڤە بۆ سەر ئیراقێ.
• دروستبوونا ئاریشەیەكا ئابووری و سیاسی یا مەزن بۆ عیراقی بەری سالا 2026
• بهێزبوونا توركیا د دانوستاندنادا دگەل عیراقی ب كارتا پەترۆلێ.
كارتیكرنا وێ ل سەر كوردستانێ:
• دێ كارتیكرنێ ل سەر كوردستانێ كەت، ژبەركو 80% یا بۆدجەیا هەرێما كوردستانێ ژ هنارتنا پەترولێیە.
• هەرێم زێدەتر ژ ئێك ملیار دۆلاران زیان پێ كەفتییە هەر ژ سالا 2023ێ پشتی ڤەگۆهاستنا پەترۆلا وێ هاتیە ڕاوستاندن.
• تاكە ڕێیا هنارتنا پەترۆلا هەرێما كوردستانێیە.
•ژلایەكێ دیڤە هندەك ژێدەر دیار دكەن، زیان ب هەرێمێ ناكەڤیت، ژبەركو ڕێككەڤتنا هەرێمێ وتوركیا پەیوەندی ب ڕێككەڤتنا ئیراقێ و توركیاڤە نینە.
پێگوهۆڕێ بۆریا توركیا بۆ ئیراقێ:
• دوبارە ئیراق دانوستاندنان ل گەل توركیا بكەت بۆ پاراستنا بەرژەوەندیێن هەردو لایەنان .
• یان ڤەژاندنا هێلا ئیراق ـ سوریا (بانیاس)، داكو ببیتە پێگوهۆرا هێلا بۆریا توركیا، لێ ئاریشە ئەوە، ڕەوشا سووریا یا ئارام نینە، نووژەنكرنا وێ بۆرییێ پێدڤی ب ملیاران دۆلارانە.
• هێلا عیراق سعودیە ل بەندەرێ یەنبع .
• ڕێیا كەنداڤێ عەرەب.
• ڕێیا بەندەرێ عەقەبە ل وەلاتێ ئوردن.
ئەگەر ئیراق ڕێیەكا دی ژبلی یا توركیا بهەلبژێریت، دێ هەر زیان گەهیتێ، ژبەركو دێ كارتێكرنێ ل پەیوەندییێ وێ یێن ئابووری، بازرگانی، ئەمنی، سیاسی و بەرسینگگرتنا تیرۆرێ كەت، ڕەنگە ئەڤ پەیوەندییە ژ ناڤبچن، ئیراق بكەڤیتە د قەیرانەكا مەزنتر دا.
