بارزانی و بزاڤا رزگاریخوازا كوردی 1975 – 1990
مه‌سعود بارزانی
پشكا ئێكێ
6-
د وی ده‌می دا راسته شۆفینی و ته‌په‌سه‌ركرن و وێرانكرنا به‌عسییان ل دژی گه‌لێ كورد گه‌هشتبوو گۆبیتكێ و هه‌ڤال و پێشمه‌رگه‌د ره‌وشه‌كا دژوار دا ڤه‌دگه‌ریان، لێ رێزگرتن ل جه‌ماوه‌ری و به‌رچاڤوه‌رگرتنا یاسا و پره‌نسیپان، ئارمانجا سه‌ره‌كی یا پارتی و شۆره‌شێ بوو، له‌ورا به‌رده‌وام كاك ئدریس بارزانی ب ڤی شێوه‌ی رێنما و شیره‌ت ددانه وان هه‌ڤالان یێن كو به‌رهه‌ڤ بوون ڤه‌گه‌رنه كوردستانێ:
1- نابیت كه‌سێ بكوژن و ئه‌و د گه‌ل كوشتنێ نینن.
2- ب شێوه‌یان ته‌عدا ل خه‌لكی نه‌هێته كرن، ئه‌وێ ته‌عدایێ ژی بكه‌ت چ په‌یوه‌ندی ب مه‌ڤه نینه و پارتی ژێ به‌رپرس نینه.
ب مه‌ره‌ما سه‌لماندن و زیندووهێلانا شۆره‌شێ و ژناڤبرنا پیلان و به‌رنامه‌یێم دوژمنی ل ناڤخوه و ده‌رڤه و هێلانا كوردستانێ وه‌كو گۆره‌پانا راسته‌قینه‌یا خه‌باتێ، پارتی ملكه‌چی ره‌وشا پشتی نسكۆیێ نه‌بوو و ل دژی كه‌توارێ سه‌پاندی راوه‌ستیا و د ئه‌نجام دا كوردستان وه‌كو گۆره‌پانا خباتا گه‌لێ كوردستانێ ما. ئه‌ڤه د به‌یانناما ئێكێ كو ل رۆژا 10ی كانوونا ئێكێ یا سالا 1975ێ ل ژێر ناڤونیشانێن (كوردستان گۆره‌پانا راسته‌قیه‌یا خه‌باتێ یه) هاتیه به‌لاڤكرن، گه‌له‌ك ب باشی ده‌نگڤه‌دا و مزگینییا به‌رده‌وامییا خه‌بات و شۆره‌شێ و ره‌تكرنا سیاسه‌تا داگیركاریێ گه‌هانده كورێن گه‌لێ مه.
د به‌یاننامێ دا به‌حسی خه‌بات و به‌رده‌وامی و زیندیبوونا گه‌لێ مه هاته كرن، هه‌روه‌سا ئه‌و یه‌ك ژی رۆهنكر كو ئه‌و به‌رۆڤاژی هه‌موو پیلان و نه‌خشه‌یێن داگیركه‌ر و دوژمنانه، گه‌لێ كوردستانێ ب هێزتر بوویه و ل سه‌ر خه‌باتێ پێخه‌مه‌ت بده‌ستڤه‌ئینانا مافێن خوه‌یێن ره‌وا یێ رژده. د به‌یاننامێ‌دا به‌حسی پیلانا خیانه‌تكارییا جه‌زائیرێ و ژ ده‌ستدانا رووبه‌ره‌كێ مه‌زن یێ ئاخا ئیراقێ ب مه‌ره‌ما شكاندنا خه‌باتا گه‌لێ كورد هاته كرن. هه‌روه‌سا به‌یاننامێ داككوكی ل سه‌ر بهێزبوونا برایه‌تییا كورد و عه‌ره‌ب و هه‌موو پێكهاته‌یێن دی هاته كرن.
ده‌قێ به‌یاننامێ ب ڤی شێوه‌ی بوو:
كوردستان گۆره‌پانا راسته‌قینه‌یا خه‌باتێ یه
جه‌ماوه‌رێ گه‌لێ مه، ره‌وشا نسكۆیێ ره‌ت دكه‌ین
جه‌ماوه‌رێ ئیراقێ یێ خۆشتڤی..
جه‌ماوه‌رێ كوردێ خه‌باتكه‌ر..
گه‌لێ مه د ده‌مێ خه‌بات و تێكۆشانا خوه‌یا دوور و درێژ دا چه‌ندین جارا روو ب روو پیلان و ئاژاوه‌گێریێن هێزێن شۆفینی و كرێگرتییان بوویه. سه‌ره‌رای هه‌موو وان پیلان و نه‌خشه‌یێن ب گۆمان، گه‌لێ مه‌یێ خۆراگر د خه‌باتا خوه‌دا سه‌ركه‌فتیتر بوویه، ئه‌ڤه ژی باوه‌ری و ب هێزبوون و رژدبوونا گه‌لێ مه د خه‌باتێ دا پێخه‌مه‌ت ئارمانجێن نه‌ته‌وه‌یی و نشتیمانیێن ره‌وا نیشا دده‌ت، بێ ل به‌رچاڤوه‌رگرتنا قوربانیدانێ‌د رێیا شۆره‌شێ دا د هه‌موو قۆناغ و ره‌وشان دا.
جه‌ماوه‌رێ گه‌لێ مه‌یێ خه‌باتكه‌ر..
پشتی پێشڤه‌چوون و ب هێزبوونا خه‌باتا گه‌لێ مه و بلندبوون و پێشڤه‌چوونا ئاستێ جه‌ماوه‌ری یێ بزاڤا رزگاریخوازا كوردی، د ڤێ قۆناغێ دا ترس كه‌فته دلێ ئیمپریالیزمێ و كرێگرتیێن وان وه‌كو رژێما كه‌ڤنه‌په‌رستا ئیرانێ و ده‌ستهه‌لاتدارێن شۆفینی ل ئیراقێ و پشتی شكه‌ستنا رژێما شۆفینی بۆ وێرانكرن و كوشتن و ژناڤبرنا گه‌لێ كورد و خرابكرنا كوردستانێ، ل رۆژا 6ی ئادارا 1975ێ ده‌ست ب پیلانگێریا مه‌زن هاته كرن پێخه‌مه‌ت كپكرنا ده‌نگێ ره‌وایێ گه‌لێ مه، لێ گه‌لێ كورد ب رژدبوون و باوه‌ریا خوه ب دۆزا خوه‌یا ره‌وا و خۆراگرییا پێشمه‌رگه‌یێن قه‌هره‌مان روو ب روو ده‌ستهه‌لاتدارێن به‌عسی بوو و هه‌تا هه‌ڤسه‌نگییا هێزێ ژی د به‌رژه‌وه‌ندا گه‌لێ مه‌دا بوو. لێ وان ب ده‌سته‌به‌ردان و داگێرانێ ژ پشكه‌كا مه‌زن یا ئاخا ئیراقێ ل سه‌ر سنۆرێ ئیرانێ وه‌كو شه‌تولعه‌ره‌ب بۆ ده‌ستهه‌لاتدارێن كرێگرتیێن ئیرانێ مه‌زنترین خیانه‌ت ل گه‌لێ كورد و گه‌لانێن ئیراقێ تۆمار كر. هه‌ر چه‌نده ئه‌ڤه كاره‌كێ نوو نه‌بوو به‌لكو پێشتر و ل په‌یامنا سه‌عدئاوس بابه‌ته‌كێ ب هه‌مان شێوه روو دابوو،هه‌ر چه‌ند د وی ده‌می دا پێخه‌مه‌ت پاراستنا به‌رژه‌وه‌ندییا بلندا ئیراقێ، پارتی دیمۆكراتی كوردستان به‌رهه‌ڤییا خوه بۆ دانوستاندنان نیشا دابوو.
جه‌ماوه‌رێ خه‌باتكه‌رێ كوردستانێ..
ئه‌و ره‌وشا ب سه‌ر پارتی دیمۆكراتی كوردستان و شۆره‌شێ دا هاتی دێ پالده‌ر بیت بۆ پێداچوون و هه‌لسه‌نگاندنا حزبێ، كاودان و ئه‌گه‌رێن ناڤخوه و ده‌ره‌كی كارتێكرنه‌كا مه‌زن ل سه‌ر په‌یدابوونا ڤێ ره‌وشێ هه‌بوو. سه‌ركردایه‌تییا حزبێ هه‌تا راده‌یه‌كی بابه‌تێ رێكخستنێ و هه‌ستا كه‌سی و ئێكه‌تییا بیرورا و ره‌خنه و خوه‌ره‌خنه‌كرن ل ناڤ حزبێ پشتگوه هاڤێت بوو، هه‌روه‌سا پرنسیپێن ناڤه‌ندی یێن دیمۆكراتی و گیانێ بیرۆكراتی ل ناڤ سازیێن شۆره‌شێ به‌ر ب لاوازیێ چووبوون، ئه‌ڤه ژی ببوو ئه‌گه‌رێ زالبوونا به‌رژه‌وه‌ندێن تایبه‌ت ل سه‌ر به‌رژه‌وه‌ندێن گشتی. ژ ئالییه‌كێ دی ڤه، نه‌بوونا پێگیریێ و ره‌فتار و ره‌وشتێ شۆره‌شگێری ببوو ئه‌گه‌رێ بالاده‌ست و زالبوونا هه‌ژماره‌كا كه‌سێن ئینتیهازی ل سه‌ر سه‌ركردایه‌تیێ كو بوونه ئه‌گه‌رێ گه‌نده‌لی و ئاژاوێ.
كورێن ئازایێن گه‌لێ مه..
د ده‌مه‌كی دا ئه‌م ڤێ یه‌كێ ب هه‌وه رادگه‌هینین كو پارتی زێده‌تر ژ چارێك چه‌رخی بێ راوه‌ستیان خه‌بات كرییه ، هه‌روه‌سا سه‌ركردایه‌تییا شۆره‌شا نشتیمانی یا ئیلۆنێ ل 11ی ئیلۆنا 1961ێ كرییه و خودانا رێككه‌فتنامه‌یا 11ی ئادارا 1970ێ یه، روو ب روو هه‌موو هێرش و پیلانێن شۆفینی و كه‌ڤنه‌په‌رست بوویه و سۆزێ دده‌ته جه‌ماوه‌رێ كوردستانێ ب تایبه‌ت و گه‌لێ ئیراقێ ب گشتی، كو سه‌ره‌رای هه‌موو كێماسیێن رابووری دێ ل سه‌ر خه‌باتێ به‌رده‌وام بیت و ب بیر و باوه‌رییه‌كا ب هێزتر و ب ئارمانج و كێشه‌یێن ره‌وایێن خوه دێ دژی هه‌موو خه‌مساری و داگێرانان راوه‌ستیت و ره‌وش و كاودانێن نسكۆیێ و ده‌ست داهێلانێ ب ته‌مامی ره‌ت دكه‌ت و ب پشتبه‌ستن ب جه‌ماوه‌رێ كوردستانێ و چه‌كداربوونێ ب بیر و باوه‌رێن پێشكه‌فتی یێن شۆره‌شگێری و باوه‌ری ب رێكخستن و ستراتیژیه‌تا شۆره‌شگێری وه‌كو شێوازه‌كێ خه‌باتێ بۆ گه‌لێن ئیراقێ و هه‌موو هێزێن خێرخوازێن جیهانێ دێ وێ راستییێ سه‌لمینیت كو گه‌لێ كورد ژ پیلانان ب هێزتره.
پارتی دیمۆكراتی كوردستان – سه‌ركردایه‌تییا ده‌مكی، دوپات دكه‌ت كو پێدڤییه ل سه‌ر خه‌بات و هێلێن خوه‌یێن شۆره‌شگێری به‌رده‌وام بیت پێخه‌مه‌ت چه‌سپاندنا ئۆتۆنۆمییا راسته‌قینه بۆ كوردستانا ئیراقێ، كو گه‌لێ مه‌یێ كورد ب هه‌موو مافێن خوه‌یێن نه‌ته‌وه‌یی یێن خوه شاد بیت د چارچووڤێ كۆمارا ئیراقێ دا كو د پاشه‌رۆژێ دا ببیته ئه‌گه‌رێ راگرتنا سیاسه‌تا ره‌گه‌زپه‌رستی و راگوهاستنێ و عه‌ره‌بكرنێ.
پێخه‌مه‌ت اگرتنا سیاسه‌تا ره‌گه‌زپه‌رستی و شۆفینی داخوازێ ژ هه‌موو هێزێن پێشكه‌فتنخواز و خێرخوازێن جیهانێ دكه‌ین پشته‌ڤانییا گه‌لێ كوردستانێ بكه‌ن، له‌ورا پارتی دیمۆكراتی كوردستان – سه‌ركردایه‌تییا ده‌مكی، ب هه‌موو شیانێن خوه یا پێگیره ب ئه‌رك و بیروباوه‌رێن شۆره‌شگێری و پاراستنا برایه‌تییا كورد و عه‌ره‌بان پێخه‌مه‌ت ئاڤاكرنا ئیراقه‌كا دیمۆكراتی شۆره‌شگێری فره‌ئالی كو هه‌موو پێكهاته ژ كورد و عه‌ره‌ب و كێمنه‌ته‌وه‌یان ب برایه‌تی و ئازادی و وه‌كهه‌ڤی تێدا بژین.
ئه‌ی خه‌باتكارێن هه‌ر جهه‌كی بن..
بزاڤا رزگاریخوازا كوردی وه‌كو بزاڤا گه‌له‌كێ مه‌زلووم، پشكه‌كه ژ بزاڤا رزگاریخوازا جیهانێ و پشكه‌كه بنه‌ره‌تی یا ڤه‌قه‌تیایی دهێته هه‌ژمارتن و پارتی دیمۆكراتی كوردستان پێشه‌نگا ڤی گه‌لی یه و شێوازێ خوه‌یێ شۆره‌شگێرییه و مل ب ملێ بزاڤا شۆره‌شگێران رادوه‌ستیت و پشته‌ڤانییا گه‌لان دكه‌ت پێخه‌مه‌تئازادیێ و مافێن وان یێن ره‌وا و ل سه‌رێ هه‌موویان ژی گه‌لێ قه‌هره‌مانێ فه‌له‌ستینێ و مه باوه‌رییه‌كا ته‌مام یا هه‌ی كو ئه‌و ئێكه‌م كێشا ئازادیێ یه ل جیهانێ.
رژێما شۆقینی رۆژانه به‌رده‌وامه ل سه‌ر بجهئینانا سیاسه‌تا ره‌گه‌زپه‌رستی بۆ ژناڤبرن و كپكرنا ئازادیێن جه‌ماوه‌ری و ب توندترین شێوه ل ده‌ڤه‌رێ دهێته برێڤه‌برن و گه‌لێ كورد د كاودانه‌كیدا دژیت كو د دیرۆكێ یا بێ وێنه‌یه و رژێمێ ده‌ستێ خوه ئێخستییه د ناڤا هه‌موو وارێن ئابووری و جڤاكی و سیاسی یێن ژیانێ دا، له‌ورا گه‌لێ د كاودانه‌كێ ئێكجار ئالۆز و پری ئاژاوه دا دژیت، به‌رۆڤاژی هه‌موو بانگه‌شه‌یێن رژێمێ به‌رده‌وام د بزاڤا ژناڤبرنا گه‌لێ مه‌دایه. له‌ورا ئه‌م داخوازا ئێكرێزی و ته‌بایێ ژ هه‌موو هێزێن نشتیمانی و پێشكه‌فتی ل ناڤا وه‌لاتی دكه‌ین، پێخه‌مه‌ت روو ب رووبوونا پیلانێن به‌عسییان و پتر دیاركرنا راستییا تاوانێن ده‌تسهه‌لاتدارێن تكریتێ زێده‌تر رێزێن خوه رێكبێخن و ب ئه‌ركێن خوه‌یێن دیرۆكی رابن ب مه‌ره‌ما راگرتن و رێگرتنێ ل تاوانێن به‌عسییانو خیانه‌تا نشتیمان و نه‌ته‌وه‌یی و ده‌نگێ خوه بلند بكه‌ن بۆ هاریكارییا مه پێخه‌مه‌ت ڤه‌گه‌راندنا برایێن مه‌یێن په‌نابه‌ر ژ ئیرانێ بۆ وه‌لاتی ب سه‌ربلندی و ب سه‌ربه‌ستی.
ئه‌ندام و ئالیگرێن پارتی یێن قه‌هره‌مان..
دوژمنێن هه‌وه د هه‌موو كودانان دا و ب هه‌موو هێزا خوه روو ب روو پارتی بوویه و ب هه‌موو ئامراز و شیانێن خوه دژومنایه‌تییا وێ دكه‌ت، ب وێ یه‌كێ پارتی تاكه حزبا شۆره‌شگێره ل كوردستانا ئیراقێ مل ب ملێ شۆره‌شا گه‌لێ راوه‌ستیایه ل دژی هێرش و پیلانێن وان و ب سه‌ركه‌فتییانه ژ ڤێ نسكۆیێ ده‌رباز بو، هه‌روه‌كو چاوا ل رابووری ب سه‌ر نسكۆیان دا سه‌ركه‌فتی.
د ڤێ قۆناغا هه‌ستیار یا دیرۆكی و كاودانێ پشتی نسكۆیێ دا داخوازاێ ژ هه‌ڤالان و جه‌ماوه‌رێ خوه‌یێ خه‌باتكه‌ر دكه‌ین، ل ئاستێ روودانان بن، پیلان گه‌له‌ك ژ نسكۆیێ مه‌زنتره، ژبه‌ركو مه‌ره‌ما مه پێ شیاندنا هه‌بوونا نه‌ته‌وایه‌تی و كه‌سایه‌تییا كوردبوونا مه‌یه. له‌ورا ب ناڤێ خه‌باتێ و ب ناڤێ هزاران خه‌باتكه‌ران یێن خوینا خوه پێخه‌مه‌ت ئاڤادییا كوردستانێ و مافێن گه‌لێ خوه به‌خشی، داخوازێ ژ هه‌وه دكه‌ین ل سه‌ر خه‌باتێ به‌رده‌وام بن و ل ده‌ردۆرا سه‌ركردایه‌تییا ده‌مكی كۆم بن. سه‌ره‌رای هه‌موو كێم و كاسیێن رابووری و ب پشبه‌ستن ب هێز و شیانێن گه‌لێ مه‌یێ خه‌باتكه‌ر و ئیراده و باوه‌ری و گیانێ شۆره‌شگێری، دێ روو ب روو ڤی كاودانی و كه‌تواری بین.
ئه‌ركێ دیرۆكی یێ هه‌موو ئالییه‌كی یه هشیاری و خه‌باتا گه‌لێ مه ل به‌رچاڤ وه‌رگرن و مه هیڤی یا ب سه‌ركه‌فتنێ هه‌ی و ئه‌م د وێ باوه‌ریێ داینه‌كو گه‌لێ كورد ژ هه‌موو پیلانان مه‌زنتر و ب هێزتره و بۆ رژێما ئۆفینی یا به‌غدا و ده‌ستهه‌لاتدارێن شاهنشینا كه‌ڤنه‌په‌رست یا ئیرانێ رادگه‌هینین كو گه‌لێ مه ژ هه‌موو پیلان و نه‌خشه و مه‌ره‌مێن هه‌وه‌یێن خراب ب هێزتره و دوپات دكه‌ین كو خه‌باتا مه خه‌باته‌كا نه‌ته‌وه‌یی یه و د هه‌موو كاودانان دا دێ مل ب ملێ هه‌موو پارت و هێزێن شۆره‌شگێرێن كوردی راوه‌ستین و ل هه‌موو پارچه‌یێن كوردستانا مه‌زن دا پێخه‌مه‌ت مافێن ره‌وایێن گه‌لێ كورد دێ خه‌باتێ كه‌ین و به‌رهه‌ڤین هه‌موو قوربانییان بده‌ین و سۆز و په‌یمانان بۆ شه‌هیدێن خوه‌یێن سه‌ربلند دوپات دكه‌ین كو ل سه‌ر رێیا وان به‌رده‌وام بین هه‌تا سه‌ركه‌فتنێ(4).
سه‌ركه‌فتن بۆ كوردستانا بریندار
نه‌مری و سه‌ربلندی بۆ شه‌هیدێن مه‌یێن سه‌ربلند
پارتی دیمۆكراتی كوردستان
سه‌ركردایه‌تیا ده‌مكی
كوردستان
10ی كانوونا ئێكێ 1975
ده‌ستپێكا سالا 1976ێ كاك نادر هه‌ورامی گه‌هشته ده‌ڤه‌را هه‌ورامان و هه‌ژماره‌كا نامه‌یان د گه‌ل دا بوون كو ژ ئالییێ كاك ئدریسی ڤه بۆ هنده‌ك كه‌سایه‌تی و دلسۆزێن پارتی ل ده‌ڤه‌رێ هاتبوونه نڤیسین، بۆ نموونه، شێخ كه‌مال شێخ ره‌شیدعه‌بابه‌یلێ، شێخ ماجد، شێخ مه‌حموودێ كاكه‌شێخ نه‌قشه‌به‌ندی كو هه‌ڤالێ نێزیكێ مه‌لا مسته‌فایێ مه‌لا جه‌میلی بوو، شێخه شله سازان، سه‌یدێ هانه‌سووره، حه‌مه عه‌لی حاجی هانه‌ژاله، حاجی مه‌حموود، بابێ (محه‌مه‌دێ حلجی مه‌حموود).
كاك نادری رۆل و كارتێكرنه‌كا به‌رچاڤ بۆ سه‌ر ژ نوو رێكخستنێ و پێشڤه‌برنا كارێ پارتایه‌تی و پێشمه‌رگه‌ی ل سنۆرێ هه‌ورامان و شاره‌زوور و چارباژێر دا دیت. ب هیممه‌ت و خۆراگی و ده‌ست نه‌داهێلانا خوه و مالباتا خوه بۆ جهێ هیڤی و ئۆمێدان بۆ خه‌لك و ئاكنجیێن ده‌ڤه‌رێ و ئه‌گه‌ره‌كێ گرنگ ژی بوو بۆ پێشڤه‌برنا شۆره‌شێ ل وێ ده‌ڤه‌رێ و په‌یوه‌ندیكرنا وه‌لاتییان ب رێزێن پێشمه‌رگه‌ی و رێزێن پارتی و دوماهی جار ژی هه‌بوونا هێزه‌كا كاریگه‌ر و خودان بریار ل وی سنۆری.
