باشوورێ كوردستانێ و سه‌ركه‌فتنا ئاسایشا سیاسی
ئورگانێن ب سیاسه‌تا ده‌رڤه رادبن ل ده‌وله‌تێ : سه‌رۆكایه‌تی، سه‌رۆك وه‌زیران و وه‌زاره‌تا ده‌رڤه و وه‌زارتین په‌یوه‌ندیدار و لیژان، په‌رلمان، میتودین وێ : هێز ب باندوَرا له‌شكه‌ری یان ده‌روونی، دان و ستاندن، فشارا ئابووری، راگه‌هاندن و پروَپاكنده، رێكخراوێن نیڤده‌وله‌تی، دبلوَماسیه‌ت، سیاسه‌تا ده‌رڤه دخوزات جارا ئێكێ: به‌رنامه‌رێژی، دوو: كاركرن، سێ: جێبه‌جێكرن. سیاسه‌تا ده‌رڤه ب خوه ژ ئه‌نجامێ پلانا ئاماده‌یا به‌ره‌ڤانیا ئاسایشی دهێت ل ده‌مێ ئاشتی و شه‌ران ده‌وله‌ت دگرن به‌ر، ئارمانجێن وێ: ده‌ستڤه‌ئینانا هێزێ و پاراستن و پارێزگه‌ریا سه‌ربخوَیی و به‌ره‌ڤانیكرن ژ هه‌بوونێ، كاركرن ب مه‌ره‌ما به‌رژه‌وندێن ئابووری و پارستن و پارێزگه‌ری ژ ژێده‌رێن سروشتی و پیڤاژوَیا گه‌شه‌كرنێ ،راگرتنا كوَمه‌لایه‌تی ب ژناڤبرنا هه‌ول و بزاڤێن دووبه‌ره‌كیا دناڤ پیكهاتا كوَمه‌لایه‌تی دا، ئێك پارچه‌یا جوَگرافی و سه‌نگ و هێز و رێزگرتن و ره‌وایی و سه‌روه‌ری و په‌یوه‌ندی د كوَمه‌لگه‌هێ نیڤده‌وله‌تی دا.
باشوورێ كوردستانێ هه‌ر ژ دامه‌زراندنا شوَڕه‌شا بزاڤا رزگاریخوزا خوه ئه‌وا دامه‌زرینه‌رێ وێ (مسته‌فا بارزانی) ب پارتا (پارتی دیموكراتی كوردستان) هه‌تاكو ئیرۆ یێ سیاسه‌تا ده‌رڤه په‌یره‌وه دكن، دوهی سیاسه‌ت ب ئۆرگانێن شوَڕه‌شێ دهاتكرن ل ئاستێن باش بوویه، وه‌كر پشته‌ڤانیا شوَڕه‌شی ل هنده‌ك ویستگه‌هان بهێتكرن هه‌تاكو سه‌رهلدانا سالا 1991 ان چێبووی و پاش بریارا ناوچا ئارام بوَ كوردان ده‌ربكه‌ڤت ژ جڤاتا ئاسایشا نه‌ته‌وه‌ی، پشتی گوَڕانكاریێن ل عێراقێ په‌یدا بووین، باشوور بوویه هه‌رێمه‌ك یاسایی و دستووری، عێراق وه‌لاته‌ك فیدرال و خوَدان دستوورره‌ك فیدرال، ئه‌ڤرۆ ژی سیاسه‌تا ده‌رڤه ل باشوور ب باشی دهێته‌كرن ب ئورگانێن سه‌رۆكایه‌تی و حوكمه‌ت و په‌رله‌مان، به‌لێ پتر ئۆرگانێن سه‌ر ب سه‌رۆكاتیێ ڤه ئه‌ڤێ سیاسه‌تێ دكه‌ت، شیایه هه‌تا راده‌یه‌ك باش سه‌ركه‌فتی بت مفا ژ میتوَدێن ئه‌ڤێ سیاسه‌تی وه‌ربگرت و ده‌رئه‌نجام گه‌هشتن ب ئارمانجێن وێ.
باشوورێ كوردستانێ دگه‌ل عێراقێ و وه‌لاتێن هه‌ڤ سنوور و هه‌رێمی و جیهانی د سیاسه‌تكرنێ دا، ب ره‌نگه‌كی دی دگه‌ل به‌ره‌یێن: سونه و شیعه ل عێراقێ و وه‌لاتێن هه‌ڤ سنوور و هه‌رێمی و جیهانی، ئه‌مریكا و هه‌ڤ په‌یمانێن وێ ب سه‌رمایه‌داری و روسیا و هه‌ڤپه‌یمانێن وێ، هه‌ردوو ئالی خودان به‌رژه‌وه‌ندن، ل ڤێره هونه‌رێ سیاسه‌تا سه‌ركه‌فتنا ئاسایشی ب هه‌موو ئاستان ده‌ردكه‌فت و روَلا خوه دبینت د دستڤه‌ئینانا وان دا، دده‌مه‌كیدا دروست به‌رنامه دارێژی و كاركرن و جێبه‌جێكرن هه‌بت، هه‌لبه‌ت ئارمانجا باشوور ده‌وله‌تبوونه، پاشی هزركرن ل ده‌ستهه‌لاتا نه‌ته‌وه‌ی و به‌رژه‌وه‌ندێن سنوورێن وه‌لاتان ده‌ربازدكن د چارچوَڤه‌یه‌ك ئاسایشا جیهانی و هه‌ڤ په‌یمانی دا. باشوور هه‌ر ژ سالا 2003 هه‌تاكو ئه‌ڤرۆ زێده‌تر د سیاسه‌تا خوه یا ده‌رڤه دا میتوَدا : هێزا ب باندوَرا ده‌روونی، ئابوور، دبلوماسیه‌ت بكارهینایه؛ شیایه هه‌تا راده‌یه‌ك ئارمانجێن: سیاسی، له‌شكه‌ری، ئابووری، په‌یوه‌ندیان بكه‌ت، دیاره ئه‌ڤرۆ ژ هه‌ر ده‌مه‌كی زێده‌تر باشوور پێدڤی ب ئاسایشا سیاسی هه‌یه، ب ره‌نگه‌گێ ئه‌و هه‌موو گه‌ف و مه‌ترسیێن ئاسایشی ل سه‌ر ئه‌ڤرۆیا باشوور هه‌نه ب ناڤخوه و ده‌رڤه هشیاری هه‌بت و ژناڤبرنا وان بهێتكرن، دیسان ژ نه‌بوونا ستوونێن ئاسایشا نه‌ته‌وه‌ی وه‌ك پێدڤی ب هه‌ری باشترین به‌رنامه داریژیا ستراتیژیا ئاسایشا نه‌ته‌وه‌یا باشوور ب نێزیك و دوو هه‌بت، ب مه‌ره‌ما گره‌نتیا وێ تایبه‌ت ئاسایشا سیاسی و له‌شكه‌ری و ئابووری و په‌یوه‌ندیان دگه‌ل سیسته‌ما دیموكراسیه‌ت و مافێ مرۆڤ و سه‌روه‌ریا یاسایی، ئه‌ڤه دخوازت به‌ره‌یه‌ك ناڤخوه كوردایه‌تی ب ئوَرگانێن میری و سڤیل و وه‌لاتیان، پاشان ئه‌ڤه هه‌موو بهێت كاركرن د یاریا سیاسیا هه‌ری مه‌زن د ئه‌ڤرۆیا عێراقێ و وه‌لاتین هه‌ڤ سنوور و هه‌رێمی و جیهانی دا، عێراق ب شیعه و سونه، په‌یدابوونا ده‌وله‌تا ئیسلامی ناسیار (داعش)، سه‌ركه‌فتنا پاشخستی یا (ئیران) پرۆژێ چه‌كێ ئه‌تووم دگه‌ل كومه‌لگه‌هی نیڤده‌وله‌تی و پرۆژێ شیعه‌نیزمێ، مانا (به‌شار الاسد) ل ده‌ستهه‌لاتێ و گوَڕه‌پانا هێزا (روسیا) و كانتونێن كوردان ب تاما زونێن ئارام ل داهاتی و هه‌رێمێن سه‌ربخوه، وه‌لاتێن كه‌نداڤی و ئاسایشا پێكهاتان ب نه‌ته‌وه و ئاینی و گازێن وان یێن سه‌ربه‌خوه‌ی (سعودیا) دایك بوَ سونه‌نیزمێ، توركیا ل ژێر فشارێن سه‌ركه‌فتنا كوردان د هه‌لبژارتنان و پشته‌فانیا پرۆژی (ئیسلاما سیاسی) شكه‌ستن ل مسری و وه‌لاتێن دی و تومه‌تێن هاریكارنا تیروَرێ و خه‌ونێن ئیمپراتوَریه‌تا ئوسمانی و هیزا ئابووی و ئێكه‌تیا ئه‌ورپا، سه‌روره‌ی و سه‌لامه‌تیا (ئیسرائیل) دنووكه‌دا ، (روسیا) دووباره هاتن ب هێز د گوَڕه‌پانا سیاسه‌تا جیهانی دا وه‌ك به‌ره‌یه‌ك ئابووری و له‌شكه‌ری و گه‌فێن مووشه‌كێن بالستی ب چه‌كێ ئه‌توومی، سه‌ركه‌فتنا ل سه‌ر خوه یا ئابوورا (چین) و (یابان) و داكوَكیكرن لێ. ئه‌وره‌پا ب (ئه‌لمانیا و فه‌رنسا و بریتانیا ) دووباره نه‌خشێ هێزا وان، ئه‌مریكا ئه‌و وه‌لاتێ ل ده‌مێ هه‌ی هه‌تا ئه‌ڤرۆ وه‌لاتێ هێزا له‌شكه‌ری و سیخوَری و ئابووری و ته‌كنوَلوَژیا و زانیاریان و كوَمه‌لاتی ، دوهی و ئه‌ڤرۆ سه‌ركیشیا جیهانێ دكت.
به‌لێ ده‌رئه‌نجامێ ئه‌ڤروَیا سیاسیا جیهانی و گوَڕانكاریێن دهێن چاڤه‌رێكرن زڤڕین بوَ یاریا سیاسیا ئه‌ڤرۆ هه‌ی تایبه‌ت ژبال وه‌لاتێن زلهێزێن جیهانێ، یاریا سه‌ربازیێ ب كلیك و ته‌كنوَلوَژیا دناڤبه‌را ئه‌ڤان وه‌لاتان دهێت ناڤكرن یاریا شه‌ری نه‌ك شه‌ر بخوه، یاریا سیخوَری و زانیاریان و رژێمێن ده‌ستهه‌لاتێ، ئارمانجێن هه‌موویان: ئابووری ب گاز و غاز و ژێده‌رێن سروشتی، سیاسی ب جیوَسیاسیا سیسته‌مێن ده‌ستهه‌لاتداریێ، جیوَستراتیژی دابه‌شكرنا ناوچه و وه‌لاتان ، مفا وه‌رگرتن ل بیانوویا: مافێ مروَڤ، تیروَر، كوَچبه‌ری، گه‌رماتی، ئاڤ، به‌لێ ده‌رئه‌نجام ده‌لیڤه هه‌یه باشوور بگه‌هت ئارمانجا خوه ئه‌وژی ده‌وله‌تبوون پاشی هێز و هه‌بوونا بده‌ت هه‌ر ناوچه‌یه‌ك كوردی، دگه‌ل ئاشتی و قه‌بوولكرن و پیكڤه‌ژیان و مافێن مروَڤی ل هه‌ر جهه‌كی، گرنگ باشوور خوَدانا پلانا ئاماده‌یا خوه یا ستراتیژا ئاسایشی بت نێزیك و دوور ، ب كێمترین هێز و شیان و مه‌زنترین مفا ل هه‌ر ده‌مه‌كی.
