جوداهیا دناڤبه‌را عیراق و توركیا لدور سه‌روه‌ریا وه‌لاتی
سه‌روه‌ریا وه‌لاتی گرنگیه‌كا مه‌زن هه‌یه بوَ هه‌ر وه‌لاته‌كی، دڤێت هه‌ر وه‌لاته‌ك پاراستنا سه‌روه‌ریا خوه بكه‌ت ، ب سه‌روه‌ریا وه‌لاتی، وه‌لات برێز دكه‌ڤیت و رێز و سه‌نگه‌ك بو وی وه‌لاتی دهێته دانان یێ كو پاراستنا سه‌روه‌ریاخوه بكه‌ت.
ب چ شێوه بیت وه‌لات پێدڤیه سه‌روه‌ریا خوه پارێزیت ،لێ ئه‌ف تشته لده‌ف هنده‌ك وه‌لاتان نه مایه و وه‌لات هاتیه فروَتن بوَ به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه وسه‌روه‌ریا وه‌لاتی لده‌ف وان نه یا گرنگه، و یێن بووینه وه‌ك یاریه‌ك د ده‌ستێن هنده‌ك وه‌لاتێن دن دا، لێ به‌روَڤاژی هنده‌ك دێ خوه ئێخنه د كاره‌ساتان دا لسه‌ر خاترا پاراستنا سه‌روه‌ریا وه‌لاتێن خوه.
ل سپێده‌یا 24/11/2015 فروَكا توركی یا شه‌ری ژجوَرێ (اف 16 ) شیا فروَكه‌كا روسی یا شه‌ری ژجوَرێ (اس 24) بئێخیت ل سه‌ر سنوورێ( توركیا – سوریا ) لوی ده‌می فروَكا روسی راببوو ب بوَمبه‌بارانكرنا باره‌گایێن داعش لسوریێ و نێزیكی سنوورێن توركیا، ل دووف ئاژانسا توركی كو ئه‌ڤ فروَكه رابوویه ب به‌زاندنا سه‌روه‌ریا ئاسمانێ توركیا و لێ ئاژانسا روسی ئه‌ڤ چه‌نده ره‌ت دكر.
روودانا ئێخستنا ڤێ فروَكا روسی ده‌نگڤه‌دانه‌ك ل جیهانێ دا و هه‌روه‌سا دبیته جهێ مه‌ترسیێ لده‌ف توركیا و هه‌تا داخازا ژ(رێكخراوا ناتوَ ) بوَ دیاركرنا ئه‌گه‌رێ ئێخستنا ڤی فروَكێ، لێ پرسیارا جیهانێ لسه‌ر ڤێ روودانێ ئه‌و بوو كو كا روسیا دێ چاوا سه‌ره‌ده‌ریێ دگه‌ل توركیا كه‌ت و دێ چاوا ڤێ روودانێ هه‌لسه‌نگینیت.
مه‌ره‌م ژنموونا ئێخستنا فروَكا روسی ژلایێ توركیا ڤه ئه‌وبوو كو سه‌روه‌ریا توركیا چه‌ند یا گرنگه هه‌تا گه‌هشتیه وی راده‌ی كو فروَكا روسی بێخیت، بوَ زانین روسیا ئێك ژ مه‌زنترین وه‌لاته لجیهانێ و سه‌ركێشیا جه‌مسه‌ره‌كی دكه‌ت، توركیا خوه ئێخسنه دته‌نگاڤیاندا لسه‌ر خاترا سه‌روه‌ریا وه‌لاتێ خوه.
لێ به‌روَڤاژی ڤێ چه‌ندێ هه‌موویێ سه‌روه‌ریا وه‌لاتی ل وه‌لاتێ عیراقێ دا نینه و نه یا گرنگه چه‌ند به‌زاندن ل سه‌ر ئه‌سمانێ وێ بهێته كرن یان ئاخا وان بهێته داگیركرن تشته‌كێ نورماله چنكو سه‌ركێشیا وه‌لاتێ عیراقێ مژوولی هنده‌ك تشتێن دنن.
پارچه‌كا مه‌زن ژئاخا عیراقێ كه‌فتیه دبن كونترولا (رێكخستنا داعش)، و چه‌ند جاران فروكێن له‌شكه‌ری یێن توركیا رابووینه ب به‌زاندنا ئاسمانێ عێراقێ و بوَمبه‌بارانكرنا جهێن (په‌كه‌كێ ) ل ده‌ڤه‌رێن سنووری وه‌ك (چیایێ قه‌ندیلێ) و (چیایێ مه‌تینا) و گه‌له‌ك ده‌ڤه‌رێن دی هه‌تا زه‌ره‌ر دگه‌هشته ئاكنجیێن وان ده‌ڤه‌را ن، چه‌ند جاران سوپایێن ئیرانێ رابوینه ب توَپ بارانكرنا ده‌ڤه‌رێن سنووری ل(سیده‌كان و چوَمان وهتد.. . )،هه‌روه‌سا لڤێ دووماهیكێ ل روَژا بیرهاتنێن (الاربعینیه حسین)ملیونه‌ها شیعه‌یان قه‌ستا عێراقێ كرن و نزیكی نیف ملیوَن (ئه‌فغانی و ئیرانی) هاتنه ناڤ عه‌ردێ عێراقێ بیێ كو ڤیزا عێراقی وه‌ربگرن ئانكو بشێوه‌یه‌كێ نه یاسایی، ئه‌ڤ چه‌نده هه‌موو ژنه‌بوونا سه‌روه‌ریا وه‌لاتێ عیراقێ دهێت.
بێ كو ژبیركرنا هاتنا له‌شكه‌رێ توركی ل سه‌ر ئاخا عیراقێ و تایبه‌ت ل ده‌وروبه‌رێن موسل، لێ ئه‌ڤ هێزه ماوه‌یه‌كێ درێژه ل سه‌ر ئاخا عێراقێ و تشتێ سه‌رنج راكێش ئه‌وبوو كو سه‌روَك وه‌زیرێ عێراقێ (حه‌یده‌ر عه‌بادی ) چ پیزانین ل سه‌ر وی له‌شكه‌رێ توركی ل عێراقێ نه‌بوو وئه‌ڤ له‌شكه‌ره ژچه‌ند شیره‌تكارێن له‌شكه‌ری پێك هاتبوون، چه‌ندا مه‌زنه هێزه‌كا بیانی ل سه‌ر ئاخا ته بیت و ته چ پێزانین ل سه‌ر نه‌بن. كا ئه‌و سه‌روه‌ریا عێراقێ یاكو عێراق بداگیركرنا وه‌لاتان رادبوو وه‌ك داگیركرنا كوێتێ ئانكو (شه‌رێ كه‌نداڤی یێ دووێ ) ل 1990ز وهه‌روه‌سا گشت ده‌وله‌تێن جیهانێ سه‌نگه‌ك بوَ عێراقێ ددانا لی به‌روَڤاژی نوكه ئه‌ڤ سه‌نگه لێ نه مایه ئه‌و ژی ژبه‌ر كو سه‌ركردێن عێراقا نوو چ گرنگیێ ب سه‌روه‌ریا عێراقێ ناده‌ن و ب ڤی ره‌نگی ئه‌ڤ بوویه چاهێرا هێزێن ناڤده‌وله‌تی و توركیا ژ هه‌موویان نێزیكتره و هه‌ر گوهۆڕینه‌كا ل عێراقێ روو بده‌ت وێ ئێكسه‌ر باندۆرا خوه ل سه‌ر ره‌وشا ئێمانهیی و ئێكگرتنا ئاخا توركیا هه‌بیت و ئه‌ڤجا توركیا ژبه‌ر گه‌فێن ڤاڵا یێن حكومه‌تا عێراقێ ب ساناهی هێزێن خوه ژێ ڤه‌ناكێشیت چنكو په‌یوه‌ندی یا ب سه‌روه‌ریا ئاخا توركیا.
وه‌لاتێ عیراقێ بویه وه‌ك یاریه‌ك دده‌ستێت وه‌لاتێن ده‌ڤه‌رێ وجیهانێ وئه‌ف وه‌لاته ئارمانجێن خو دئه‌نجام دده‌ن، گه‌له‌ك هێز هه‌نه بخو ئاخا عیراقێ كونتروك كریه وده‌ستا ژێ به‌رناده‌ن.
ئایا هه‌تا كه‌نگی عیراق دێ دڤی ئاوای دا بیت ودی بێ سه‌روه‌ر بیت وهه‌رده‌م ئاسمانێ وێ دێ یێ به‌زاندی بیت وهه‌تا كه‌نگی دێ بیته یاری بوو هه‌ڤركیێن دیتر وهه‌تا كه‌نگی ئاخا وێ یا كونتروك كرێ بیت،بلا به‌روڤاژی بیت بلا پاراستنا ئاخ وسامان وئاسمان وسه‌روه‌ریا خو بكه‌ت وبلا ببیته هیزه‌كا مه‌زن ولروژهه‌لاتا ناڤین وبلا سه‌نگ وبریارا خو هه‌بیت،ببیته هزرا جیهانێ ،وعیراق لاندكا شارستانیه‌تێ وخودان مێژوویه‌كا مه‌زن.
