خانی دەروونناسێ كورد
محەمەد چەلكی
خانیێ مەزن باش دەروونێ كوردان ناس كربوو، باورە ناكەم هەتا ئەڤرۆ ژی كەسەك ل ناڤ كوردان هەبت مینا زاتێ مەزنێ خانی كورد ناس كربن و ب دەردێ وان زان بت…. لێ د سەر وێ كەسەرا خانیێ مەزن سەر دانی و چوویە جیهانا سەرمەدی، لێ دیسا د دەربارەی ڤەهاندنا مەم و زینێ دا بەرێ خوە ددەت نەحەزێن كوردان و دبێژت:
دا خەلق نە بێژتن كو ئەكراد
بێ مەعریفەتن بێ ئەسل و بونیاد
……
هەم ئەهلێ نەزەر نەبێن كو كورمانج
عیشقێ نەكرن ژ بۆ خوە ئامانج
تێكدا نە د گالبن، نە مەگلوب
ڤێكڕا نە موحیبن ئەو، نە مەحبوب
بێ بەهرەنە، ئەو ژ عیشقبازی
فاریغ ژ حەقیقی و مەجازی
كورمانج نە پڕ د بێ كەمالن
ئەمما د یەتیم و بێ مەجالن
فیلجوملە نەجاهیل و نەزانن
بەلكی دسەفیل و بێ خودانن!
بەلێ سەیدایێ خانی دلێن مە كوردان ژی بۆ عەشقێ مەست دبن و ل دۆر چرایێ عەشقێ دلێن مە دبن بەلاتینكێن پەر نازك و گوڤەندا مەستیێ دشارینن.
شیقاق و بێ تفاقییا مە، سالسكیا مە ل بەر دەرگەهێ سۆلتان و شاها، چەتەبوونا مە، دەستداهێلان و مەیدان چوولكرنا ل هەمبەر نەیاران، دەستێن هەڤ قڕاندن و ل هەمبەر نەیاران ستۆخار و بەنی، ئەزمان بریێ سەر ڤەهۆسی یێ دێم كەنی، سەرە ڕای بێ كێریا مە، بەرامبەر هەڤ شێڕ و بەرامبەر داگیركەران كەڤۆكێن بۆ سەربڕینا خوە دمت، لێ هێشتا وەكو زاتێ هەوە یێ موبارەك گۆتی، دلێن مە بۆ عیشقبازیێ د جزبەیەكا سۆفیان دایە، بەلكی ئەڤ تایبەتمەندیە ڕۆژەكێ ل مێشكێ مە ژی بددەت، ببتە سەدم دەستێن هەڤ بگرین و ل مەیدانا رمبازیا دەولەتبوونێ دا دبێژین:
ئەڤە پێكڤە مەكر ئیتیحاد
ڤێكرا مە كرە خوەش ئینقیاد
مزگین ل تە بت پەیام بتەمامی
عەجەم و رۆمی دێ كن خولامی**
وەی پا ئەو رۆژ دێ دلێ هەمی زاتێن خانیێن كورد خوەش بت، ب هێڤیا وێ رۆژێ و ب حەسرەتا خانیێ مەزن ئەم ژی بارنەكین.
بەلێ سەیدایێ من: دلێن مە ژی وەك یێن هەر مرۆڤەكی بۆ عەشقێ دكەڤنە سەمایا جەلالەدینێ رۆمی و شەمسێ تەبرێزی. ما دلێن عەشق تێدا نەبت، دلە یان خودانێ وی خوە ب مرۆڤ دزانت؟ عەشقێ سنوور نینن و شكاندنا هەموو تابۆ و نۆرمێن جڤاكی بۆ قەیدكرنا عەشقێ دانین، پێ لێ دكەت و رێكا خوە دشەقینت. عەشق چ زمانا ژ بلی زمانێ خوە نزانت، عەشق گوهداریا هەستێن مرۆڤبوونا خوە دكەت، لەوا ل پاش خوە نازڤڕت و تم بەرێ وێ ل پێشیێیە، ما بەلاتینك بۆ عەشقا رۆناهیێ ژ دوماهیا خوە دترست؟ ریتم، رێسا و یاسایێن عەشقێ كەسەكی یان هێزەكێ سەلتەنەت ل سەر نینە، تنێ عەشق ب خوە ل سەمتا رێسایا شكاندنا هەموو تابۆ، نۆرم و بەربەستان رێكا خوە دشەقینت، ل سەر ڤێ رێسایێ دو كوردێن سەیدایێ خانی پەسنداین ئەڤرۆ ل گەرمیانا چاندنا گەنمی، خودانكرنا هەسپان و ئاڤاكرنا خانیان نیشانی مرۆڤاتیێ داین، هەموو تابۆ و رێسا و قانوونێن جڤاكی شكاندن و ئالایێ عەشقا پاكژ بلندكر، هەر دو عاشقێن كوردستانێ سلێمان حەمید و جەمیلا قادر د ژیێ ٩٠ سالیێ دا گرێبەستا هەڤژینێ ب هەڤڕا گرێدان. بەلێ دل چ جاران ژ ڤیانێ ڤالا نابن، چریسكەكە ژی(عەمر) چەند دەرباس ببت، ئەو خوە د ناڤ پراسیێن هەستێن ڤەشارتی دا ڤەدشێرت، لێ هەر كەس نەشێت وێ چریسكێ ژیندار بهێلت، تنێ ڕیتم و تابۆ شكێن دكارن وێ چریسكێ بكەنە گۆڕی ل شەڤتارستانێن ژی(عەمر) دا بكەنە ئاگرێ نەورۆزێ.
مام سلێمان و دۆتمیر جەمیلا قادر دو عاشقێن نووی یێن كوردستانێنە، ئەڤە ئەو عەشق یا سەیدایێ خانی فەرمووی:
زوهرە ببهێت نەوابێ عوششاق
رەققاص ببت ل ئەوجێ نەه تاق
سازێ دلێ كول ب زیر و بەم بت
سازندەیێ عیشقێ زین و مەم بت(سلۆ و جەمۆ بت).
** ژ ڤەهەندنا منە ل سەر ریتما سەیدایێ خانی.
