ره‌گه‌ز و بنه‌مایێن ده‌وله‌بوونێ
پشتێ مه پێنج ره‌گه‌زو بنه‌مایێن ده‌وله‌تبوونێ ئاماژه‌پێداین ١ـ ئه‌ردو جوكرافیا كوردستانێ .٢ـ ئامارو ژمارا كوردان .٣ـ زمانێ كوردی .٤ـ قنێتا كوردان . ٥ـ سرودا ئه‌ی ره‌قیب . د ژمارێن بووری دا, یێن رۆژناما مه یا( ئه‌ڤرۆ )یا خه‌باتكه‌ر . ئه‌ڤرۆ دێ ئاماژێ ب ئالایێ كوردستانێ ده‌ین وه‌ك ئێك ژ ره‌كه‌زو بنه‌مایێن ده‌وله‌تبوون ، یێن كاریگه‌رو ئه‌كتیف .ئالایێ كوردستانێ مێژوویه‌كا كه‌ڤنارودرێژ یا هه‌ی، دزڤریته به‌ری هزاران سالان ، هه‌رژ سه‌ر ده‌مێ ( كاوه‌یێ ئاسنگه‌ر )ب بلندكرنا (كافه ) وه‌ك ئالا هاتییه بلندكرن ل ده‌مێ كاوه سه‌ركه‌فتی ل سه‌ر خوین مێژو جه‌لاد ( زوحاكی) و ب ناڤێ ( ده‌رفیشی كافیانی )هاتبوو ناڤكرن ،هه‌روه‌سائالایێ ( میدیا ) ده‌وله‌تا میدیان ئالایێ خو یێ تایبه‌ت هه‌بو یێ پێك هاتی بۆ ژ ره‌نگێ سورو سپی وكه‌سك . كانزانیان ( كانزانی ) ئالایێ خو هه‌بۆ بناڤێ ( شه‌هداد )به‌ری سێ هزار سالان . میرنشینا سوران ب سه‌رۆكاتیا میر محه‌مه‌د ره‌واندوزی ئالایێ وێ یێ سپی وره‌شبۆ ل سالێن ١٨١٦ ـ ١٨٥٦ . ئالایێ ئیمبیراتوریا ساسانیا . وئالایێ سه‌لاح الین ئه‌یوبی ، وئالایێ میرنشینا بوتان ،ول سالا ١٩٢٠ ل باژێری ئسته‌نبولێ كومه‌لا رێكخراوێن كومه‌لایه‌تی یاكوردی رابۆ ب دیزایینا ئالایێ كوردستانێ بۆ چارائێكێ هاته بلندكرن ل سه‌ر ده‌ڤه‌رێن رزگارگرین ده‌مێ شوره‌شا ( ئاگری ) ١٩٢٧ ـ١٩٣٠ ب قومانداریا جینه‌رال احسان نوری پاشا . ل ١٧/٩/١٩٢٢ شێخ مه‌حمودێ حه‌فید ئالایێ شاهێ كوردستانێ بلندكر ل باژێرێ سله‌یمانیێ ل سه‌ر بانێ مزگه‌فتا مه‌زن ب ره‌نگێ كه‌سك لنیڤێ بازنێ سور ول نیڤا بازنی وێنێ هه‌یڤێ . ل ١٧/١٢/١٩٤٥ئالایێ كوردستانێ یێ نوكه ل باژێرێ مهاباد هاته بلنكرن ول ژێرسیبه‌را ڤی ئالایێ پیروز كومارا كوردستان هاته راگه‌هاندن ل ٢٢/١/١٩٤٦. ئالایێ كوردستانێ یێ بوویه دوورشمێ سیما و هه‌یبه‌ت و بلندی و عه‌گیدیا ملله‌تێ كورد ب قاره‌مانیا و فیداكاریا و خه‌باتا ده‌هان سالان. قودسیه‌ته‌كا مه‌زن و جهه‌كێ پاراستی یێ هه‌ی ل جه‌م كوردان، یێ هاتیه دیزایین و ئاماده‌كرن و نه‌خشه‌كرن، ب تبل و داڤان، چێروك و كار و خه‌باتا ملله‌تێ كورد و خوینا هزاران شه‌هیدێن هه‌رده‌م ساخ دیاردكه‌ت ویێ هاتیه پاراستن ب ده‌ستێ خه‌باتكه‌ر و قاره‌مانان دابمینیت یێ به‌رز و بلند وه‌ك بلنداهیا چیایێن كوردستانێ، ل هه‌می ده‌م و جهان، ره‌نگێ سۆر خوینا شه‌هیدێن هه‌رده‌م ساخن، ره‌نگێ كه‌سك سروشتێ ژینگه‌ها كوردستانێ، ره‌نگێ سپی تشكێن ئازادیێ و ئاشتیێ ره‌نگێ زه‌رو سۆر ره‌نگێ ئاگر و خه‌تیر و شه‌مالكێن نه‌ورۆزێ. ل ١٦/١٢/١٩٤٦ ئه‌ڤ ئالایێ پیرۆز یێ هاتیه ته‌سلیمكرن ژ ده‌ستێ پێشه‌وا قازی محه‌مه‌د بۆ ده‌ستێ بابێ روحی یێ نه‌ته‌وا كورد بارزانی مسته‌فا ب په‌یڤه‌كا دلسۆز و دیرۆكێ (ئه‌ز كه‌سێ نابینم وه‌ك جه‌نابێ ته یێ حه‌ڕیس، پارێزیێ سه‌ر ڤی ئالای بكه‌ت). له‌ورا هه‌ر سال ل ١٧ كانوونا ئێكێ یا بوویه رۆژا ئالایێ كوردستانێ و جه‌ماوه‌ری كوردستانێ ب چالاكیان و ئاهه‌نگێن هه‌ژی رادبن، ئالایه‌كێ فه‌رمیه و ل ژێر سیبه‌را ڤی ئالای په‌رله‌مانێ كوردستانێ یێ هاتیه هه‌لبژارتن و پێكئینان ل گه‌ل حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ. و هه‌می د ئاماده‌نه ب رحوگیان بپارێزن و به‌رگریێ لی َبكه‌ن، وه‌كو سه‌رۆك مسعود بارزانی ل رۆژا ١٦/٨/١٩٩٨ كه‌ره‌مكری و ئاماژه دایه ڤێ چه‌ندێ. ئه‌ڤچا كورد ل پێشیا وان ده‌وله‌تانه ئه‌وێن ئالا هه‌ین سه‌ر ئاستێ جیهانێ و دی مینیت هه‌رده‌م ژ ره‌گه‌ز و بنه‌مایێن ده‌وله‌تبوونێ یێن كاریگه‌ر و هه‌ستیار و زندی، وه‌ك سروودا ئه‌ی ره‌قیب، ئالایێ كوردستانێ ملله‌تێ كود د گه‌هینیته ئێك ب ئێك هه‌ست سه‌رانسه‌ری جیهانێ و ئێكرێزیێ موكوم دكه‌ت كو د ئێك سه‌نگه‌ردابن ل به‌رانبه‌ری دوژمنان.
