سه‌رهاتیا پشته‌ڤانێ هه‌ر سێ پێغه‌مبه‌ران
ئه‌ڤرۆ نيوز:
د ئایـه‌تـێـن (13-29) ێـدا ژ ســووره‌تـا (یـس) خـودایـێ مه‌زن فه‌رمانێ ل پێغه‌مبه‌رێ خۆ دكه‌ت كو ئه‌و سه‌رهاتییا خه‌لكێ وی باژێڕی بۆ ملله‌تێ خۆ ڤه‌گێڕت یێ كو خودێ سێ پێغه‌مبه‌ر پێكڤه بۆ هنارتین ڤێجا وان ئه‌و هه‌ر سێ دره‌وین ده‌رێخستین ونه‌یاره‌تییا وان كری تشتێ بوویه ئه‌گه‌را هندێ كو خودێ خه‌لكێ وی باژێڕی هه‌مییان پێكڤه ببته هیلاكێ.. ڤێجا ئه‌و كی بوون وسه‌رهاتییا وان د گه‌ل هه‌ر سێ پێغه‌مبه‌ران چ بوو؟ د ڤان ڕێزێن بێن دا -ئه‌گه‌ر خودێ حه‌ز بكه‌ت- دێ به‌رسڤا ڤێ پسیارێ ده‌ین.
كیژ باژێڕ؟
قورئان ده‌مێ فه‌رمانێ ل پێغه‌مبه‌ری -سلاڤ لێ بن- دكه‌ت كو ئه‌و ڤێ سه‌رهاتییێ بۆ مه ڤه‌گێڕت ناڤێ باژێڕی نابێژت، ب تنێ دبێژت: (وَاضْرِبْ لَهُم مَّثَلًا أَصْحَابَ الْقَرْيَةِ إِذْ جَاءَهَا الْمُرْسَلُونَ) (یس: 13) وتو (ئه‌ی موحه‌ممه‌د) مه‌ته‌له‌كێ بۆ وان بوتپه‌رێسێن ملله‌تێ خۆ بینه، یێن گازییا ته قه‌بویل نه‌كه‌ن؛ دا ئه‌و مفای بۆ خۆ ژێ وه‌ربگرن، وئه‌و سه‌رهاتییا خودانێن گوندییه.
به‌لێ بارا پتر ژ زانایان -وه‌كی ئبن كه‌ثیر دبێژت- ل وێ باوه‌رێنه كو ئه‌ڤ باژێڕه (ئه‌نطاكیا)یه، دبێژن: خه‌لكێ وێ په‌رستنا صه‌نه‌مان دكر، ئینا خودێ سێ پێغه‌مبه‌ر بۆ وان هــنــارتــن دا بــه‌رێ وان بــده‌نه ته‌وحیدا خودێ.. وچونكی د ناڤبه‌را عیسای وموحه‌ممه‌دی دا -سلاڤ لێ بن- چو پێغه‌مبه‌ر نه‌هاتینه هنارتن دڤێت ئه‌ڤ پێغه‌مبه‌ره یێن كو قورئانێ ناڤێن وان بۆ مه نه‌گـۆتین به‌ری ده‌مێ عیسای بن.
سێ پێغه‌مبه‌ر:
ده‌مـێ خـودایێ مه‌زن ڤیای چو هێجه‌تان بۆ خه‌لكێ ڤی باژێڕی یێن كافر نه‌هێلت ئیـرادا وى ل سـه‌ر هندێ ب جه هات كو ئه‌و دو پێغه‌مبه‌ران پێكڤه بۆ وان بهنێرت، قورئان دبێژت: (وَاضْرِبْ لَهُم مَّثَلًا أَصْحَابَ الْقَرْيَةِ إِذْ جَاءَهَا الْمُرْسَلُونَ (13) إِذْ أَرْسَلْنَا إِلَيْهِمُ اثْنَيْنِ فَكَذَّبُوهُمَا فَعَزَّزْنَا بِثَالِثٍ فَقَالُوا إِنَّا إِلَيْكُم مُّرْسَلُونَ (14)) (یس: 13) وتو [ ئه‌ی موحه‌ممه‌د ] مه‌ته‌له‌كێ بۆ وان بوتپه‌رێسێن ملله‌تێ خۆ بینه یێن گازییا ته قه‌بویل نه‌كه‌ن؛ دا ئه‌و مـفای بۆ خۆ ژێ وه‌ربگرن، وئه‌و سه‌رهاتییا خودانێن گوندییه ده‌مێ پێغه‌مبه‌ر بۆ وان هاتیـن، ده‌مێ مه دو پێغه‌مبه‌ر بۆ وان هنارتیـن دا به‌رێ وان بده‌نه باوه‌رییا ب خودێ وپه‌رستنا وی ب تنێ، ئینا خه‌لكێ وی گوندی ئه‌و هه‌ردو دره‌وین ده‌رێخستـن، ڤێجا مه ئه‌و هه‌ردو ب پێغه‌مبه‌ره‌كێ دی ب هێز ئێخستن، ووان هه‌ر سێیان گۆته خه‌لكێ گوندی: هندی ئه‌مین ئه‌م بۆ هه‌وه دهنارتینه.
دو پێغه‌مبه‌ر خودێ بۆ وان هنارتن، ودبت ئه‌ڤه نیشانه‌ك بت ل سه‌ر مه‌ژی هشكییا وان وڕژدییا وان ل سه‌ر كوفرێ، وگاڤا وان هه‌ڤڕكییه‌كا دویر ودرێژ د گه‌ل هه‌ردو پێغه‌مبه‌رێن خۆ كری وباوه‌ری پێ نه‌ئینای خودێ پێغه‌مبه‌ره‌كێ دی ژی بۆ وان هنارت، وهه‌ر سێ پێغه‌مبه‌ران پێكڤه به‌رێ وان دا دینێ خودێ یێ دورست.
هه‌ڤڕكییه‌كا بێ مه‌عنا:
ده‌مێ هه‌ر سێ پێغه‌مبه‌رێن وان هاتین وبه‌رێ وان دایه دینێ دورست وان هه‌ڤڕكییه‌كا دویر ودرێژ د گه‌ل وان كــر، ووان ژی وه‌كــی كــافــرێـن هه‌می ملله‌تان هنده‌ك هێجه‌تێن بێ مه‌عنا ل سه‌ر كافرییا خۆ گرتن، قورئان دبێژت:
(قَالُوا مَا أَنتُمْ إِلَّا بَشَرٌ مِّثْلُنَا وَمَا أَنزَلَ الرَّحْمَٰنُ مِن شَيْءٍ إِنْ أَنتُمْ إِلَّا تَكْذِبُونَ (15)) (یس: 15) وان گۆته پێغه‌مبه‌ران: هه‌ما هوین ژی وه‌كی مه مرۆڤن، وخودایێ پڕدلۆڤان چـو وه‌حـی بۆ هه‌وه نه‌هـنارتییه، وهه‌ما هوین -گه‌لی پێغه‌مبه‌ران- ددره‌وینن.
ئه‌ڤه هێجه‌تا وان یا ئێكێ بوو.. وان ب دورستی نه‌دزانی كانێ كارێ پێغه‌مبه‌رینی چـیـه، له‌و وان هـزر دكر ئه‌گه‌ر خودێ پێغه‌مبه‌ره‌كی بۆ مرۆڤان بهنێرت ژى دڤێت نه ژ مرۆڤان بت، ئینا پێغه‌مبه‌رێن وان ئه‌و ل ڕاستییا كارێ پێغه‌مبه‌رینییێ هشیاركرن وگـۆتن: (قَالُوا رَبُّنَا يَعْلَمُ إِنَّا إِلَيْكُمْ لَمُرْسَلُونَ (16) وَمَا عَلَيْنَا إِلَّا الْبَلَاغُ الْمُبِينُ (17)) (یس: 16-17) پێغه‌مبه‌ران گـۆت: خودایێ مه یێ ئه‌م هنارتیـن دزانت كو ئه‌م پێغه‌مبه‌رین، ویا مه ئه‌وه ئه‌م پـه‌یاما خۆ ئاشــكـه‌را بگه‌هینیـن، وهیدایه‌تا هه‌وه د ده‌ستێ مه دا نینه، به‌لكی ئه‌و یا د ده‌ستێ خودێ ب تنێ دا. یه‌عنی: كارێ پێغه‌مبه‌ران ئه‌وه گازییا خودێ بگه‌هیننه مرۆڤان، ژ وێرێ وێڤه هیدایه‌ت ب ده‌ستێ خودێیه.. ووان یا ل سه‌ر خۆ كر.
( قَالُوا إِنَّا تَطَيَّرْنَا بِكُمْ ۖ لَئِن لَّمْ تَنتَهُوا لَنَرْجُمَنَّكُمْ وَلَيَمَسَّنَّكُم مِّنَّا عَذَابٌ أَلِيمٌ (18) قَالُوا طَائِرُكُم مَّعَكُمْ ۚ أَئِن ذُكِّرْتُم ۚ بَلْ أَنتُمْ قَوْمٌ مُّسْرِفُونَ (19)) (یس: 18-19) وان گـۆت: هندی ئه‌میـن مه چو خێر وئیفله‌حی ژ هه‌وه نه دیتییه، ئه‌گه‌ر هوین ڤێ گازییا خۆ به‌س نه‌كه‌ن ئه‌م دێ به‌ران ل هه‌وه بارینیـن وهه‌وه كوژین، وعه‌زابه‌كا ب ئێش ونه‌خۆش دێ گه‌هینینه هه‌وه. پێغه‌مبه‌ران گـۆت: بێ ئیفله‌حی وكارێ هه‌وه یێ خراب یێ د گه‌ل هه‌وه وبۆ هه‌وه دزڤڕت، ئه‌رێ ئه‌گه‌ر ب خێرێ شیره‌ته‌ك ل هه‌وه هاته كرن هوین بێ ئیفلحییێ دبینن وگه‌فێن كوشتنێ وعه‌زابدانێ ل مه دكه‌ن؟ به‌لكی هوین ملله‌ته‌كن زێده‌گاڤی ودره‌وكرن عه‌ده‌تێ هه‌وه‌یه.
و ژ ڤێ زێده‌تر قورئان چویێ ژ سه‌رهاتییا ڤان پێغه‌مبه‌ران بۆ مه دیار ناكه‌ت، وبـۆ مه دیار ناكه‌ت كانێ ڤان كافران گه‌فا خۆ د گه‌ل پێغه‌مبه‌ران ب جهـ ئینا وبه‌ر ل وان باراندن، یان نه.. هه‌ر چه‌نده سیاقێ سه‌رهاتییێ پتر ب سه‌ر هندێ ڤه دچت كو وان گه‌فا خۆ ب جهـ ئینابوو!
به‌لێ ل ڤێرێ كه‌سـه‌كـێ دی دئێته د سه‌رهاتییێ دا وبه‌رێ رۆناهییێ ب ئێكجاری دده‌تـه خـۆ، حه‌تا ده‌ره‌جه‌كێ ئه‌ڤ سه‌رهاتییه گه‌له‌ك جاران ب ناڤێ وی دئێته ناسین..
پشته‌ڤانێ هه‌ر سێ پێغه‌مبه‌ران:
ده‌مێ هه‌ڤڕكی د ناڤبه‌را وان هه‌ر سێ پێغه‌مبه‌ران وملله‌تێ وان دا دژوار بووی، وسه‌رێن كوفرێ گه‌ف ب كوشتن وباراندنا به‌ران ل پێغه‌مبه‌ران كری، زه‌لامه‌ك ژ لایێ ژۆرییێ باژێڕی ڤه هات.. ئه‌و ب خۆ پێغه‌مبه‌ر نه‌بوو، به‌لێ هات دا پشته‌ڤانییا پێغه‌مبه‌ران بكه‌ت، ناڤێ وی چ بوو؟ ئه‌ڤه نه یا گرنگه؛ چونكی ئه‌گه‌ر یا گـرنگ با قورئان دا بۆ مه ڤه‌گێڕت، یا گرنگ ئه‌وه ڤی زه‌لامی چ دڤیا و چ كر؟ ئه‌ڤێ قورئان بۆ مه ڤه‌دگێڕت:
(وَجَاءَ مِنْ أَقْصَى الْمَدِينَةِ رَجُلٌ يَسْعَىٰ قَالَ يَا قَوْمِ اتَّبِعُوا الْمُرْسَلِينَ (20) اتَّبِعُوا مَن لَّا يَسْأَلُكُمْ أَجْرًا وَهُم مُّهْتَدُونَ(21) وَمَا لِيَ لَا أَعْبُدُ الَّذِي فَطَرَنِي وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ (22) أَأَتَّخِذُ مِن دُونِهِ آلِهَةً إِن يُرِدْنِ الرَّحْمَٰنُ بِضُرٍّ لَّا تُغْنِ عَنِّي شَفَاعَتُهُمْ شَيْئًا وَلَا يُنقِذُونِ(23) إِنِّي إِذًا لَّفِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ (24) إِنِّي آمَنتُ بِرَبِّكُمْ فَاسْمَعُونِ (25)) (یس: 20-25) ژ جهه‌كێ دویر ژ باژێری زه‌لامه‌ك ب له‌ز هات (ده‌مێ وی زانی كو گوندییان دلـێ خۆ یێ برییه كوشتنا پێغه‌مبه‌ران یان عه‌زابدانا وان)، وی گـۆت: ئه‌ی ملله‌تێ من دویكه‌فتنا وان پێغه‌مبه‌ران بكه‌ن یێن بۆ هه‌وه ژ نك خودێ هاتین، دویكه‌فتنا وان بكه‌ن یێن سه‌را گه‌هاندنا په‌یامێ پسیارا چو مالـی ژ هه‌وه نه‌كه‌ن، وئه‌و د وێ گازییێ دا یا به‌رێ هه‌وه دده‌نێ دسه‌رڕاستـن. وما چ تشت هه‌یه نه‌هێلت ئه‌ز په‌رستنا وی خودایی بكه‌م یێ ئه‌ز ئافراندیم، وهوین هه‌می دێ زڤڕنه نك وی؟ ئه‌رێ ئه‌ز ژبلی خودێ په‌رستنا هنده‌ك خوداوه‌ندێن دی بكه‌م یێن تشته‌ك د ده‌ستی دا نه، ئــه‌گــه‌ر خــودایـێ پڕدلۆڤان نه‌خۆشییه‌ك بـۆ من ڤیا بت ئه‌ڤ خوداوه‌نده نه‌شێن وێ نه‌خۆشییێ ژ من دویر بكه‌ن، وئه‌و نه‌شێن من ژ ڤی حالی ڕزگار بكه‌ن یێ ئه‌ز تێدا؟ هندی ئه‌زم ئه‌گه‌ر من ئه‌و كر هنگی ئه‌ز یێ د خه‌له‌تییه‌كا ئاشكه‌را دا. هندی ئه‌زم من باوه‌ری ب خودایێ هه‌وه ئینایه ڤێجا هوین گوهدارییا وێ بكه‌ن یا من گـۆتییه هه‌وه، وباوه‌رییێ بینن.
زه‌لامه‌كێ بێ هێز وسه‌لته‌نه‌ت بوو، وى ب (فطره‌تا) خۆ یا ساخله‌م زانی كو ئه‌ڤ گازییا ئه‌ڤ پێغه‌مبه‌ره پێ هاتین گازییه‌كا ڕاست ودورسته؛ چونكی خودانێن وێ چو كرێ ومفایێن دنیایێ یێن بێ خێر ناخوازن، وئه‌گه‌ر وان بۆ خودێ نه‌با ما ئه‌و چ مه‌جبوور بوون ڤێ سه‌رگێژییێ هه‌مییێ بۆ خۆ چێ كه‌ن؟ باوه‌رییێ جهێ خۆ د دلـێ وی دا كر، وده‌مێ وی زانی (مه‌وقف) یێ ئالـۆز بوو، وپێغه‌مبه‌ر دهه‌وجه‌یی پشته‌ڤانانن ئه‌و ژ مالا خۆ ده‌ركفت وقه‌ستا مه‌یدانا هه‌ڤڕكییێ كر، هه‌ر چه‌نده وی دزانی ئه‌ڤه ڕه‌نگه‌كێ (موخاطه‌رێ)یه ئه‌و ب رحا خۆ دكــه‌ت.. بــه‌لـێ مـا كه‌نــگی ل نك خودان باوه‌ران رحێن وان ژ پشته‌ڤانییا حه‌قییێ دشرینترن؟
گاڤا ئه‌و هاتییه مه‌یدانا هه‌ڤڕكییێ و ب هه‌می ده‌نگێ گازییا پێغه‌مبه‌ران بلند كری، وبێ ترس ودودلـی ژ وان خواستی ئه‌و ژی بێن قه‌ستا حه‌قییێ بكه‌ن، عه‌قل د سه‌رێ كافرێن ملله‌تێ وی دا نه‌ما، چاوا مه‌سه‌له بگه‌هته هندێ مرۆڤه‌ك د ناڤ مه دا ڕاببت پشت بده‌ته ڕێبازا مه یا پیـرۆز وبه‌رێ مه بده‌ته ڕێكه‌كا دی یا نوی ده‌ركه‌فتی؟ ئه‌ڤه تاوانه‌كه خودانێ خۆ هێژای جزادانێ دكه‌ت!
دویماهییا به‌رچاڤ:
پــشــتــی پــشـتــه‌ڤــانــێ پێغه‌مبه‌ران گۆتنا خۆ د ناڤ كافرێن ملله‌تێ خۆ دا گۆتی ئایه‌ت ب ئاشكه‌رایی نابێژت كانێ چ چێبوو، به‌لـێ ژ سیاقێ سه‌رهاتییێ بۆ مه دیار دبت كو مــلــلــه‌تــێ وی هـنـد خۆ نه‌گرت حه‌تا هزرێن خۆ د ئاخفتنێن وی دا بكه‌ن، یان دان وستاندنێ د گه‌ل بكه‌ن، به‌لكێ ئێكسه‌ر پێ وه‌رهاتن وئه‌و ب به‌ران كوشت، وپشتی رحا وی هاتییه ستاندن -قورئان دبێژت- ئێكسه‌ر بۆ وی هاته گـۆتن: هه‌ڕه د به‌حه‌شتێ دا: (قِيلَ ادْخُلِ الْجَنَّةَ ۖ قَالَ يَا لَيْتَ قَوْمِي يَعْلَمُونَ (26) بِمَا غَفَرَ لِي رَبِّي وَجَعَلَنِي مِنَ الْمُكْرَمِينَ (27)) (یس: 26-27) پشتی ئه‌و هاتییه كوشتـن بۆ قه‌درگرتن بۆ وی هاته گۆتن: هه‌ڕه د به‌حه‌شتێ دا. وی د خۆشییا به‌حه‌شتێ دا گۆت: خوزی ملله‌تێ من زانیبا كانێ خودایێ من چه‌ند قه‌درێ من گرتییه؛ ژ به‌ر باوه‌ری ئینانا من وصه‌بركێشانا من ل سه‌ر گوهدارییا وی، ودویكه‌فتنا پێغه‌مبه‌رێن وی حه‌تا ئه‌ز هاتیمه كوشتن، ڤێجا ئه‌وان ژی باوه‌ری ب خودێ ئینابا دا ئه‌و ژی وه‌كی من هاتبانه به‌حه‌شتێ..
تــشــتــه‌كــێ غـه‌ریبه به‌لـێ نه ل سه‌ر خودان باوه‌رێن خێرخواز كو مرۆڤ حه‌ز بكه‌ت ئه‌وێ ژ نه‌زانین مرۆڤ كوشتی ب سه‌ر حه‌قییێ هل ببت وخودێ زانینێ ب رزقی بكه‌ت وبه‌رێ وی بده‌ته هیدایه‌تێ دا ئه‌و ژی بگه‌هته وێ خێرا مه‌زن یا مرۆڤ گه‌هشتییێ!
و ژ ڤێ چه‌ندێ بۆ مه ئاشكه‌را دبت كو شه‌رت نه ئه‌نجامێ دنیایێ یێ به‌رچاڤه، ڤان كافران ئه‌ڤ خودان باوه‌ره كوشت، و د گه‌ل وی هه‌ر سێ پێغه‌مبه‌ر ژی، وكه‌سه‌ك نه‌بوو پشته‌ڤانییا وان بكه‌ت، ودویماهی -د دنیایێ دا- یا كافران بوو، خودان باوه‌ر هاتنه كوشتن وئه‌و مان، به‌لێ ل ڤێرێ سه‌رهاتی ب دویماهی نائێت، دویماهییا دورست نه ئه‌ڤه‌یه، دویماهی ل ئاخره‌تێیه، ده‌مێ خودێ ب خۆ مه‌حكه‌مێ د ناڤبه‌را هه‌ردو لایان دا دكه‌ت، ئه‌نجامێ دورست ئه‌وه یێ وێ ڕۆژێ دئێته ستاندن، ڤێجا خودان باوه‌ر بلا بێنا خۆ ته‌نگ نه‌كه‌ن !!
عه‌زابه‌كا ته‌ڤایی:
پشتی پشته‌ڤانێ پێغه‌مبه‌ران هاتییه كوشتـن وده‌لیڤه بۆ ده‌مه‌كی بۆ ملله‌تێ كافر هاتـییـه دان، ئـه‌و ژی گه‌هشته دویماهییا خۆ د دنیایێ دا، ویا ژ هه‌ژی وان بوو ژ به‌ر كوفرا وان دویماهییه‌كا ب ئێش بۆ وان ژی بێته دان، قورئان دبێژت:
(۞ وَمَا أَنزَلْنَا عَلَىٰ قَوْمِهِ مِن بَعْدِهِ مِن جُندٍ مِّنَ السَّمَاءِ وَمَا كُنَّا مُنزِلِينَ (28) إِن كَانَتْ إِلَّا صَيْحَةً وَاحِدَةً فَإِذَا هُمْ خَامِدُونَ (29)) (یس: 28-29) وپشتی وان ئه‌و زه‌لامێ شیره‌تكه‌ر كوشتی وپێغه‌مبه‌ر دره‌وین ده‌رێخستیـن پێتڤی ب هندێ نه‌بوو ئه‌م چو له‌شـكه‌ران بۆ عه‌زابدانا وان ژ عه‌سمانی بینینه خوارێ؛ چونكی ئه‌و ژ هــنـدێ دكێمتـر وبێ بهاترن، ومه چو فریشته ب سه‌ر وان ملله‌تان دا نه‌هنارتبوون یێن مه تێبـرین، به‌لكی هه‌ما مه عه‌زابه‌ك ب سـه‌ر وان دا بـه‌رددا ئه‌و پێ تێ دچوون. هه‌ما تێبـرنا وان ب قێرییه‌كا ب تنێ بوو، هنگی ئه‌و هه‌می مرن وكته‌ك ژێ نه‌ما.
ژ پرتووكا: باشترين سه‌رهاتى
نڤيسه‌ر: ته‌حسين ئيبراهيم دۆسكى
