شارەزایەكێ قانوونی: هەتا نوكە كار ب مادەیێ 48 ێ دستووری نەهاتیە كرن
ئەڤرۆ
شارەزایەكێ قانوونی دبێژیت، پەیڕەوكرنا سیستەمێ فیدرالیزمێ ل ئیراقێ گرێدای دامەزراندنا جڤاتا فیدرالی یە بۆ ڕاگرتنا هەڤسەنگیا دەستهەلاتا قانوون دانانانێ ل ئیراقێ و ڕێگریكرن ل خوەسەپاندنا زۆرینەیێ ل جڤاتا نوونەران وەكو ل پێشتر مە دیتی.
د. سانع شەریف، شارەزایێ قانوونی و مامۆستایێ كولیژا قانوونێ و زانستێن سیاسی ل زانكۆیا سۆران گوت» فیدرالی جۆرە سیستەمەكێ سیاسیە كو دەستهەلات ب رێكا دەستووری د ناڤبەرا حوكمەتەكا ناڤەندی و حوكمەتا هەرێمان دابەش دكەت، بۆ ڤێ مەبەستێ ژی هەردو حوكمەت د سەروەریێدا د هەڤپشكن و پشت بەستنێ ب هەڤدو دكەن، دشێین بێژین نە حوكمەتەكا ناڤەندی یا گەلەك ب هێز و نە حوكمەتەكا هەرێمی یا گەلەك لاواز، دەولەتا ئیراقێ ژی ئێك ژ وان دەولەتێن ڕۆژهەلاتا ناڤینە كو سیستەمێ وێ یێ سیاسی فیدرالیە، ژ تایبەتمەندیێن گرنگ یێن فیدرالیێ ئیدارەكرنا هەموو سێكتەرێن دەولەتێ یە هەڤپشكی د چارچۆڤەیێ دەستووری دا، لەوما هەكە فیدرالیزم وەكو خوە ژ ئالیێ حوكمەتێن ئیراقێ ڤە بهێتە بجهئینان، كێشەیێن د ناڤبەرا هەرێما كوردستانێ و ئیراقێ دا دێ چارەسەر بن، بەلێ هەكە ژ ڕوویێ پراكتیكی ڤە سەحكەینە سیستەمێ فیدرالی یا ئیراقێ گەلەك كێشە یێن تێدا، یان وەكو خوە نەهایتە بجهئینان، وەكو د دەستووری دا هاتی، بۆ نموونە، مادەیێ 48 ژ دەستووری دووپات دكەت كو دەستهەلاتا قانوون دانانێ ل جڤاتا نوونەران و جڤاتا فیدرالی پێك دهێت، كو دەزگەهەكێ دەستووریە، ل گەل جڤاتا نوونەریچن ئیراقێ، بەلێ هەتا نوكە ئەو مادەیە نەهاتیە بجهئینان وكار پێ ناهێتە كرن، چونكە تنێ مە جڤاتا نوونەران یا هەی، د دەمەكی دا دڤیا جڤاتا فیدرالی ژی هاتبا دامەزراندن».
زێدەتر گوت» میكانیزمێن ڤێ جڤاتێ وەكو د مادەیا 65 ژ دەستووری دا هاتی» جڤاتەكا قانوون دانانێ دێ هێتە پێكئینان ب ناڤێ ( جڤاتا فیدرالی)، نوونەرێن هەرێم و وان پارێزگەهان بخوەڤە دگریت كو ناكەڤنە د سنوورێ هیچ هەرێمەكێ دا، پێكهاتە و مەرجێن ئەندامەتیێ و بوارێ تایبەتمەندیا ڤێ جڤاتێ ب قانوون دێ هێتە ڕێكخستن ب زۆرینەیا دو ل سەر سێیێكا دەنگێن ئەندامێن جڤاتا نوونەران. ئانكو دامەزراندنا ڤێ جڤاتێ پێدڤی ب قانوونەكێ یە، بۆ ڤێ چەندێ ژی پێدڤیە حوكمەتا هەرێمێ ژ ئالیەكی ڤە د چارچۆڤەیێ دانوستاندنێن خوە ل گەل حوكمەتا فیدرالی ڤی بابەتی باس بكەت، ژ ئالیەكی دی ڤە، نوونەرێن كورد بۆ ڤێ مەبەستێ ل جڤاتا نوونەرێن ئیراقێ ڕۆلەكێ كاریگەر ببینن».
د. سانع دیاركر» گرنگیا دامەزراندنا ڤێ جڤاتا دستووری بۆ كوردان د وێ چەندێ دا دایە كو دشیاندایە ڕێكێ ل حوكمێ زۆرینە بگریت و بالانسەكی د ناڤبەرا كەمینە و زۆرینەیێ دا دروست بكەت، هەروەسا كورد دشێن ڕێگریێ ل هەر قانوونەكێ بكەن كو ببیتە ئەگەرێ گەهاندنا زیانێ ب حوكمەت و خەلكێ هەرێما كوردستانێ، یان ب ڕامانەكا دی هەرێم و پارێزگەهان دێ مافێ ڤیتۆی هەبیت، هەڤشێوەیێ وان وەلاتێن كو ئەڤ جڤاتە هەی، وەكو ئوردن و كەنەدا و ئەمریكا».
