كورد و جادا عه‌ره‌بی ل عێراقێ
د درێژاییا بزاڤا رزگاریخوازیا ملله‌تێ كورد دا، سه‌ركردایه‌تیا سیاسیا كوردی یا سه‌ركه‌فتی بوو كو هه‌ڤڕكیا خوه یا سیاسی و چه‌كداری بێخیته د چارچوَڤێ خه‌باتا ملله‌ته‌كێ سته‌ملێكری به‌رامبه‌ر رژێمێن سته‌مكار دا. كوردان نه‌دڤیا ناكوَكی دناڤبه‌را ملله‌تێ كورد و عه‌ره‌بان رووی بده‌ن و شیان ده‌ستهه‌لاتدارێن عراقێ یێن شوَفینی و دكتاتوَری جودا بكه‌ن ژ جه‌ماوری تا راده‌یه‌كی كو پشته‌ڤانییا جادا عه‌ره‌بی بوَ خوه راكێشێن چ ل سه‌ر ئاستێ ره‌وشه‌نبیر و هوزێن عه‌ره‌بان بیت یان لێڤه‌گه‌رێن مه‌زهه‌بی. لێ ئه‌ڤروَ، د عێراقا دیموكراسیدا دیارده‌كا مه‌ترسیدار یا تێته پێش ئه‌وژی ئه‌وه كو گروَپه‌ك ژ ده‌ستهه‌لاتدارێن به‌غدا یێ ب پلان و به‌رنامه كار دكه‌ن كو ده‌رزه‌كێ بێخنه د ناڤبه‌را كورد و عه‌ره‌بان دا. هه‌ر چاڤدێره‌كێ دووفچوون و هه‌لسه‌نگاندنا گوتار و بوَچوونێن هنده‌ك ژ سه‌ركردێن وی گروَپی كربیت، دێ بینیت كو د ئاره‌سته‌كرینه بوَ تاكێ عه‌ره‌ب ب مه‌ره‌ما ره‌شكرنا كوردستانێ ل به‌ر چاڤێن وان ئه‌وژی ب ئێخستنا هه‌موو شكه‌ستنێن خوه د ستوَیێ كوردان دا. ئه‌و وه‌سا نیشان ده‌ن كو ئه‌گه‌رێ پاشكه‌فتنا وان ئه‌وه كو 17% ژ بوَدجا عێراقێ یا بوَ كوردان هاتیه ته‌رخان كرن و د هه‌مان ده‌م دا كورد داهاتیێن خوه راده‌ستی حكومه‌تا عێراقێ ناكه‌ن. ژ لایه‌كێ دیڤه هنده‌ك ژ شروَڤه‌كار و كادرێن وان وه‌سا شروَڤه‌دكه‌ن كو هه‌رێما كوردستانێ وه‌ك ده‌وله‌ته‌كا سه‌ربخوه سه‌ره‌ده‌ریێ ل گه‌ل عێراقێ دكه‌ت. ژێده‌رێ سه‌ره‌كییێ ڤێ هه‌وا دژی كوردان ( مالكی) و هنده‌ك ژ لایه‌نگیرێن وینه و یێن شیاین كارتێكرنه‌كا سنووردار ل سه‌ر جادا عه‌ره‌بیا عێراقێ بكه‌ت كو یا بوویه ئه‌گه‌رێ كارڤه‌دانیًن هنده‌ك ره‌فتارێن شاش دژی كوردان وه‌ك: بێرێزی به‌رامبه‌ر ئالایێ كوردستانێ، گه‌فكرن ل كوردێن جهنشینێن به‌غدا كو مالێن خوه چوول بكه‌ن و به‌ر ب كورستانێ ڤه بچن. هه‌ر وه‌سا ل ئه‌نجومه‌نێ نووینه‌رانێن عێراقێ ژی ره‌وته‌كێ دژی كوردان یێ په‌یدا بووی كو دوماهیك بزاڤا وان ئه‌وه یێن رابووین ب كوَمكرنا واژوَیێن په‌رله‌مانتاران كو بوَدجا كوردستانێ ژ 17% كێم بكه‌ن بوَ 13% د یاسا بوَدجا عێراقێ یا سالا 2016 دا. ژ لایێ كوردان ڤه، ل كوردستانێ ره‌تكرنا ڤان بوَچوونان نه ل ئاستێ پێدڤییه و راگه‌هاندنا كوردی ژی گرنگیێ نا ده‌ته ڤی بابه‌تی د ده‌مه‌كی دا به‌لگه یێن هه‌ین كو سه‌ره‌ده‌ریكرنا حكومه‌تێن عێراقێ ل گه‌ل هه‌رێمێ پشتی ئازادیێ هه‌ر ده‌م بوَ لاوازكرنا پێگه‌هێ هه‌رێمێ بوویه وه‌كو: بڕینا بوَدجا هه‌رێمێ ل سه‌ر ده‌مێ كابینا مالكی، نه‌دانا چه‌كی و پێدڤیێن له‌شكه‌ری بوَ پێشمه‌رگه‌هی، نه‌جێبه جێكرنا مادێ (140) یێ ده‌ستووری، كێشانا هێزێ بوَ سه‌ر سنوورێن كوردستانێ، گرنگی نه‌دان ب سه‌ركه‌فتنێن پێشمه‌رگه‌هی ب تایبه‌ت ل گوتارێن خوه دا د ناڤه‌ندێن نێڤده‌وله‌تی دا، بێ هه‌لویستی به‌رامبه‌ر كارتێكرنا بوورینا موَشه‌كێن روسی د ئاسمانێ كوردستانێ را كو دبنه ئه‌گه‌رێ راوستاندنا فروَكه‌خانێن كوردستانێ. به‌رسڤدانا وێ هه‌وا دژی كوردان یا مایه ب هیڤیا هنده‌ك ژ نووینه‌رێن كوردان ڤه ل به‌غدا ب تایبه‌ت ل ئه‌نجومه‌نێ نووینه‌ران، كو ئه‌وژی ب تنێ یێن د بارێ به‌رگریێ دا هه‌لویستا وه‌رگرن و نه‌شیاینه ببنه هێرشبه‌ر و لاوازیێن مالكی و كاربده‌ستێن وی بێخنه به‌رچاڤ. داكو راستیا هه‌ژاری و پاشكه‌فتنا عێراقێ بوَ ملله‌تێن عراقێ دیار ببیت. دڤیا كوردان مالكی كێشابا ئه‌نجومه‌نێ نووێنه‌ران و پرسیار ژێ هاتبا كرن كانێ ل سالێن بووری ده‌ما بوَدجا عێراقێ ب سه‌دان ملیار دولار چ كار ب رێژا 83% هاتیه ئه‌نجامدان، غازا عێراقێ ل( به‌سره و عوماره) و ده‌ڤه‌رێن دی چه‌وا دهاته فروَتن و داهاتێن وان بوَ چ د هاتنه مه‌زاختن؟ كا ئه‌و له‌شكرێ هاتیه دامه‌زراندن و پرچه‌ك كرن ژ لایێ ئه‌مریكاڤه ل كیڤه‌یه و بوَچی ئه‌ڤروَ په‌نا تێته برن بوَ خوَبه‌خشێن شیعا ل باشووری و هوزێن عه‌ره‌بێن سوونه ل روژئاڤا بوَ شه‌رێ تیروَرستێن داعش؟ لێ ب راستی د ڤێ خوَلێ دا، كوردان د رێڤه‌برنا عراقێ دا ئه‌و هێز و سه‌نگا جاران نه‌مایه كو ببنه ژێده‌رێن چێكرنا بریارێ. دوبه‌ره‌كی و فره هه‌لویستی یا زاله ل سه‌ر فراكسیوَنێن كوردان به‌لكو جاران هه‌لویستێن هنده‌ك ژ وان د به‌رژه‌وه‌ندیا حكومه‌تا فێدرال دانه. هه‌بونا كوردان ل به‌غدا یا گه‌هشتییه وی راده‌ی كو سه‌ره‌ده‌ری ل گه‌ل وان تێته كرن وه‌ك ژماره‌كا قه‌بارێن سیاسی ژ (باكوورێ) عێراقێ هاتین، نووێنه‌راتیا پارتێن خوه دكه‌ن، نه وه‌ك نه‌ته‌وا دووێ ل عێراقێ و ب سه‌دان سالان خه‌بات كری و قوَربانی داین بوَ ب ده‌ستڤه‌ئینانا مافێن ملله‌تێ كورد و هوَكاره‌كێ سه‌ره‌كی بوون بوَ ژناڤبرنا دكتاتوَریه‌تێ و ئاڤاكرنا عراقه‌كا دیموَكراسی و فێدرال. بوَ ژناڤبرنا وێ هه‌وا نه‌ره‌وا ئه‌وا دژایه‌تیێ د ئیخیته د ناڤبه‌را كورد و عه‌ره‌بان دا پێدڤییه سیاسه‌تمه‌دار و ره‌وشه‌نبیرێن كورد ب رێكا راگه‌هاندنا كوردی ل كوردستانێ و عه‌ره‌بی ل عێراقێ به‌رسڤا هه‌ر بوَچوون و لێدوانه‌كێ بده‌ن ئه‌وێن دژی پیروَزیێن كوردستانێ تێنه دان. هه‌ر وه‌سا ئه‌و كارێن مروَڤایه‌تی ئه‌وێن ملله‌تێ كورد پێشكێشی عه‌ره‌بان كری بێنه به‌رچاڤ كرن، چ به‌رامبه‌ر له‌شكرێ عێراقێ ل سه‌ر ده‌مێ سه‌رهلدانێ یان ژی ئه‌ڤروَ ب حه‌واندنا ب مه‌لیوَنان ژ په‌نابه‌رێن عه‌رب ئه‌وێن قه‌ستا كوردستانێ كری.
