مه‌سرور بارزانی: ل پاشه‌رۆژێ په‌ترۆل نامینیت و پێدڤیه پشت به‌ستنێ ب چاندنێ بكه‌ین
ئه‌ڤرۆ:
داخوازێ ژ هه‌موو وه‌به‌رئێنه‌رێن بیانی دكه‌م بهێن مفای ژ ڤێ ده‌لیڤا نوكه هه‌رێما كوردستانێ په‌یداكری وه‌ربگرن ووه‌به‌رئێنانێ بكه‌ن بۆ پێشخستنا كه‌رتێ چاندنێ
د په‌یامه‌كا ڤیدیۆیی دا، سه‌رۆكێ حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ باسێ بزاڤێن هه‌مه‌جۆركرنا ژێده‌رێن داهاتی دكه‌ت و دبێژیت، ل پاشه‌رۆژێ په‌ترۆل نامینیت، له‌وما دڤێت پشت به‌ستنێ ب چاندنێ بكه‌ین، هه‌كه كه‌رتێ چاندنێ پێش بێخین مه‌ترسی ل سه‌ر ئاسایشا خۆراكی ل هه‌رێما كوردستانێ نابیت.
مه‌سرور بارزانی، سه‌رۆكێ حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ د په‌یامه‌كا ڤیدیۆیی دا ڕاگه‌هاند، مخابن وه‌كو پێدڤی مفا ژ بابه‌تێ چاندنێ نه‌هاتیه وه‌رگرتن، له‌وما ژ ده‌ستپێكێ من دووپاتی ل وه‌به‌رئێنانێ د كه‌رتێ چاندنێ دا كر بۆ وێ چه‌ندێ هاریكاریا جوتیاران بكه‌ین و ئه‌ڤ سامانه ببیته ێر و به‌ره‌كه‌ت بۆ ئاڤه‌دانكرنا وه‌لاتی.
هه‌ر د وێ په‌یاما ڤیدیۆیی دا، سه‌رۆكێ حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ داخواز ژ وه‌به‌رئێنه‌رێن ناڤخوه‌یی و بیانی كر مفای ژ ڤێ ده‌لیڤه وه‌ربگرن و وه‌به‌رئێنانێ د ڤی كه‌رتی دا بكه‌ن و دیاركر، ڕێ یا ڤه‌كریه وه‌به‌رئێنه‌رێ ناڤخوه‌یی مه هه‌بیت، بێگومان وه‌لاتێ وانه و ئه‌م وه‌كو حوكمه‌ت دێ پشته‌ڤان و هانده‌رێن وان بین بۆ وێ چه‌ندێ وه‌به‌رئێنانا ناڤخوه‌یی بكه‌ن، هه‌كه دشێن ب هه‌ڤپشكی ژی ل گه‌ل وه‌به‌رئێنه‌رێن بیانی ژی وه‌به‌رئێنانێ بكه‌ن، دیسان ڕێ یا ڤه‌كریه، هه‌روه‌سا هه‌كه وه‌به‌رئێنه‌رێن بیانی ژی بهێن وه‌به‌رئێنانێ ل كوردستانێ بكه‌ن دیسان ڕێ یا ڤه‌كریه، ئانكو بۆ هه‌موو ئالیه‌كی ڕێ یا هه‌ی و حوكمه‌ت دێ پشته‌ڤان و هاریكار بیت. سه‌باره‌ت هنارده‌كرنا هناران ژی گوت، هنارده‌كرنا هناران بۆ ده‌رڤه‌ی وه‌لاتێ ده‌ستپێكه‌كه بۆ هنارده‌كرنا به‌رهه‌مێن دی یێن چاندنێ.
ده‌قێ په‌یڤا مه‌سرور بارزانی، سه‌رۆكێ حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ :
گه‌له‌ك دلگرانبووم ژ به‌ر وێ چه‌ندێ كو دبینم جوتیار د ده‌مه‌كی دا نه‌شێن به‌رهه‌مێن خوه بفرۆشن، ڕادبن و ژ ناڤ دبه‌ن، مه هه‌ر زوو هه‌ست ب وێ چه‌ندێ كر كو خودێ سامانه‌كێزۆر دایه مه كو مخابن وه‌كو پێدڤی مفا ژێ نه‌هاتیه وه‌رگرتن، ئه‌وژی بابه‌تێ چاندنێ یه. له‌وما ژ ده‌ستپێكێ من گه‌له‌ك دووپاتی ل سه‌ر وێ چه‌ندێ كر كو پێدڤیه ئه‌م وه‌به‌رئێنانێ د كه‌رتێ چاندنێ دا بكه‌ین، هاریكاریا جوتیارێن خوه بكه‌ین بۆ وێ چه‌ندێ بشێن ڤی سامانێ نیشتمانی بگه‌هیننه ئاسته‌كی كو ببیت خێر و به‌ره‌كه‌ت بۆ ئاڤه‌دانكرنا وه‌لاتی و بۆ زێده‌كرنا داهاتێ هه‌رێما كوردستانێ ژی. له‌وما مه بزاڤكرن بۆ وێ چه‌ندێ جوتیار ڕازی ببن، حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ سیاسه‌ته‌كا وه‌سا بگریته‌به‌ر كو به‌رهه‌مێ جوتیاران وه‌ربگریت، نه‌كو تنێ ل سه‌ر ئاستێ ناڤخوه‌یی، به‌لكو تشته‌كێ وه‌سا بكه‌ین بهنێرینه ژ ده‌رڤه بۆ وێ ئێكێ زێده‌كرنا به‌رهه‌مێ چاندنێ ل هه‌رێما كوردستانێ وه‌بكه‌ت كو ژێرخانه‌یه‌كا بهێزتر یا ئابووری ب تایبه‌تی ژ ڕوویێ چاندنێ ڤه بۆ هه‌رێما كوردستانێ دروست بكه‌ین.
هه‌كه سه‌حكه‌ینه دیرۆكێ، چاندن ل ڤێ ده‌ڤه‌رێ یا په‌یدابووی، به‌لێ د دیرۆكا نێزیك یا هه‌رێما كوردستانێ دا، هه‌كه سه‌حكه‌ینێ، چه‌ندین هۆكار هه‌بوون كو نه‌هێلایه بابه‌تێ چاندنێ ل ڤێره پێشڤه بچیت، پێشتر بابه‌تێ وێرانكرنا گوندان و دروستكرنا كه‌مپان، سیاسه‌ته‌كا ناڤه‌ندی هه‌بوو بۆ وێ چه‌ندێ خه‌لكێ كوردستانێ ژ زه‌ڤیێن خوه بهێنه دووركرن و نه‌بنه خودانێن بڕیارا خوه، به‌لكو به‌رده‌وام چاڤێ وان ل ده‌ستێ حوكمه‌ته‌كا داگیركر بیت. ئه‌ڤه هۆكاره‌كێ سه‌ره‌كی بوو كو زیانه‌كا مه‌زن ل كه‌رتێ چاندنێ دای.
پشتی وێ چه‌ندێ ژی، سیاسه‌ته‌كا دی به‌رامبه‌ر نه‌هاتیه په‌یڕه‌وكرن تاكو ڤه‌ژاندنا ئابووری ل سه‌ر بنه‌مایێ چاندنێ ل كوردستانێ بله‌ز پێشڤه‌بچیت، مه ل كابینه‌یا نه‌هێ یا حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ هه‌ست ب وێَ چه‌ندێ كر كو خودێ مه‌زن سامانه‌كێ زۆر دایه مه، پێدڤیه ئه‌م ژ ده‌ستپێكێ هاریكاریا جوتیارێن خوه بكه‌ین و پشته‌ڤانێن وان بین بۆ وێ ئێكێ بشێن زێده‌تر چاندنێ پێشڤه ببه‌ن، به‌رهه‌مێن وان یێن چاندنێ نه‌كو ببیته داهاته‌ك بۆ وان ب خوه به‌لكو ببیته داهاته‌ك بۆ حوكمه‌تێ و بۆ زێده‌كرنا داهاتی ل سه‌ر ئاستێ هه‌رێما كوردستانێ.
سیاسه‌تا مه هه‌مه‌جۆركرنا داهاتی یه، ئێك ژ وان چاندنه. كه‌رتێن دی ژی یێن هه‌ین، وه‌كو گه‌شتوگوزار و پیشه‌سازی، مه گرنگی یا ب وان كه‌رتان ژی دای، به‌لێ چاندن بنه‌مایێ دروستكرنا ئابووره‌كێ ب هێزه بۆ هه‌ر وه‌لاته‌كی، مه ئاخه‌كا ب خێر و بێر یا هه‌ی، وه‌كو پێدڤی مفا ژێ نه‌هاتیه وه‌رگرتن، هه‌كه كه‌رتێ چاندنێ بهێته پێشڤه‌برن بێگومان دێ هاریكار بیت بۆ پێشڤه‌برنا كه‌رتێن دی ژی. كه‌رتێ پیشه‌سازی بۆ نموونه، وی ده‌مێ دێ شێت پێشكه‌ڤیت هه‌كه كه‌رتێ چاندنێ پێشبكه‌ڤیت.
چاندن ب خوه دێ بیته هۆكار بۆ دروستكرنا چه‌ندین كارێن دی. نموونه‌یه‌كا به‌رچاڤ ئه‌ڤه‌یه كو هه‌ر جوتیاره‌ك تاكو به‌رهه‌مێ خوه دچنیت و دگه‌هینیته بازاری، دڤێت ب چه‌ندین قۆناغان دا ده‌رباز ببیت، د ڤێ چه‌ندێ دا پێدڤی ب چه‌ند ئامرازه‌كایه، پێدڤی ب ئامرازه‌كی یه بۆ هاریكاریا ڤی جوتیاری تاكو به‌رهه‌مێ خوه پێبگه‌هینیت. ئه‌ڤه وه‌دكه‌ت كو كه‌رتێ پیشه‌سازی ( بۆ نموونه) بهێته دناڤ بابه‌تی دا و دابینكرنا وان ئامیران بكه‌ت.
ژ ئالیه‌كێ دی ڤه پرسا ڤه‌گوهاستنێ یه، ئه‌ڤه هه‌موو دروستكرنا ده‌لیڤێن كاری یه، زێده‌كرنا جۆرێن ئابووری یه ل هه‌رێما كوردستانێ، به‌لێ بۆ چاندنێ، ب پشت ڕاستی ڤه دشێم بێژم كو بنه‌مایێ سه‌ره‌كی یێ ئابووره‌كێ ب هێزه ل هه‌موو وه‌لاته‌كی، له‌وما دووپاتكرنه‌كا زۆر مه ل سه‌ر وێ چه‌ندێ كریه، ژ ئالیه‌كێ دی ڤه، دشێم وێ بێژم سه‌رمایه‌كێ ژبن نه‌هاتی، دشیاندایه هه‌موو ساله‌كێ نوو بكه‌ی وگه‌شه‌پێدانا زێده‌تر پێ بده‌ی، ب تایبه‌تی هه‌كه بشێین بگه‌هینینه ئاسته‌كی كو پێدڤیێن ناڤخوه‌یی دابین بكه‌ت و ژ ڤێ چه‌ندێ ژی زێده‌تر بهنێریه ده‌رڤه ئه‌ڤه دێ بیته داهاته‌كێ زێده‌تر كو دشێی ل جهه‌كێ دی وه‌به‌رئێنانێ بۆ بكه‌ی و ئه‌ڤه دێ ئابوورێ هه‌رێما كوردستانێ ب شێوه‌یه‌كێ باشتر و بله‌زتر به‌ر ب پێشڤه به‌ت. ئه‌ز دشێیم ب پشت ڕاستی ڤه بێژم كو ئه‌م دشێین بابه‌تێ ئاسایشا خۆراكی ب تمامی ل كوردستانێ دابین بكه‌ین هه‌كه وی كه‌رتێ پێشڤه ببه‌ین هیچ مه‌ترسیه‌ك ل سه‌ر ئاسایشا مه یا خۆراكی نابیت كو بابه‌ته‌كێ گه‌له‌ك گرنگه بۆ مانا هه‌ر نه‌ته‌وه، نیشتمان و كیانه‌كی.
ژ ئالیه‌كێ دی ڤه پێشڤه‌برنا ڤی كه‌رتی وه‌دكه‌ت كو بشێت كاریگه‌ری هه‌بیت ل سه‌ر ده‌ڤه‌رێن دی، بۆ نموونه ئه‌م د ئیراقێ دا دشێین كوردستانێ وه‌كو سه‌به‌تا خۆراكی بكاربینین، چونكه مه ئاخه‌كا بهێز یا هه‌ی و هه‌كه ئه‌م مفای ژ وێ چه‌ندێ وه‌ربگرین دێ شێین مه كاریگه‌ری هه‌بیت، ئه‌ڤ بابه‌تێ دانوستاندنان دشیاندایه كاریگه‌ری هه‌بیت ل سه‌ر پێگه‌هێ ته، وه‌كو نیشتمان، وه‌كو نه‌ته‌وه، ئه‌وا كو بشێی وه‌به‌رئێنه‌رێ ئاسایشا خۆراكی بیت نه‌كو تنێ بۆ خوه، به‌لكو بۆ وه‌لاتێن دی ژی، گه‌له‌ك وه‌لاتێن دی یێن هه‌ین كو دبیت ئه‌و ئاخه نه‌بیت بشێن چاندنێ تێدا بكه‌ن، هه‌رێما كوردستانێ دشێت پێدڤیێن وان ژی دابین بكه‌ت، ئه‌ڤه وه‌دكه‌ت كو بابه‌تێ دانوستاندنان، هنارتن و هاورده‌كرنێ بگه‌هینیته ئاسته‌كی كو د به‌رژه‌وه‌ندیا خه‌لكێ كوردستانێ دا بیت.
هه‌موو تشته‌ك ل سه‌ر وێ چه‌ندێ یه كو ته پێدڤی ب چیه؟ ڕاسته مه په‌ترۆل و غاز یا هه‌ی و زۆرترین داهاتێ مه ژ وی كه‌رتی بوویه، به‌لێ ڕۆژه‌كێ ژ ڕۆژان ئه‌ڤ داهاته دێ به‌ر ب دووماهیێ چیت، دڤێت ئه‌م وی ده‌می چ بكه‌ین؟ پێدڤیه ژ ده‌ستپێكێ هزر د وێ چه‌ندێ دا بكه‌ین كو ماده‌م ته شیانێن وێ چه‌ندێ هه‌نه كه‌رتێ چاندنێ وه‌لێبكه‌ی كو ببیته ژێده‌رێ گرنگ یێ داهاتی وه وه‌لاتێ ته. بۆچی ناكه‌ی؟ ب دیتنا من هه‌تا نوكه كه ئه‌ڤه نه‌هاتیه كرن، شاشیه‌ك بوو. پێدڤی بوو زوو وه‌به‌رئێنان د كه‌رتێ چاندنێ دا هاتبا كرن بۆ وێ چه‌ندێ ئه‌ڤ بناغایه ژ ده‌ستپێكێ هاتبا دروستكرن. پشتی وێ چه‌ندێ دێ هێیه سه‌ر وێ كو وه‌لاتێن دی ژی پێدڤی ب وێ هه‌یه كو بهێن ئالۆگۆریا بیر و بۆچوونان ل گه‌لته بكه‌ن، ئه‌ڤ بیرو بۆچوونه هاتیه كرن، ئه‌م یێن ل گه‌ل وان وه‌لاتێن كو دۆستێن مه‌نه یێن ڕوونشتین و مه ئه‌ڤ هزره ل گه‌ل وان باسكریه كو كوردستان دشێت پێدڤیێن وان دابین بكه‌ت هه‌كه وان ژی دڤێت مفای ژ وی سامانی نیشتمانی یان سروشتی وه‌ربگرن.
ئه‌ڤ چه‌نده دێ ڕێ خوه‌شكر بیت بۆ وێ ئێكێ دانوستاندنان بكه‌ین ل سه‌ر وێ كو ژ ده‌ستپێكێ وه‌كو (پالێت پرۆجێكت) تشته‌كی بكه‌ین، مه هزر د وێ چه‌ندێ دا كر كو هناران (كو هنارا كوردستانێ ژی گه‌له‌ك یا تام خوه‌شه) وه‌كو پالێت پرۆجێكته‌كی بكاربینین و هنارده بكه‌ین، به‌لێ ب وێ چه‌ندێ ب تنێ نا ڕاوه‌ستین، پاشی دێ هزر د وێ چه‌ندێ دا كه‌ین كو به‌رهه‌مین دی ژی یێن چاندنێ وه‌كو تری، هنگڤین، هژێر و گه‌له‌ك فێقیێ دی هنارده‌ی ده‌رڤه بكه‌ین. ب دیتنا من ئه‌ڤه دێ گه‌له‌ك هاریكار بیت بۆ جوتیاران و هه‌رێما كوردستانێ ب گشتی.
من داكۆكی ل وێ چه‌ندێ كریه كو تاما فێقیێ كوردستانێ وه‌كو خوه بمینیت له‌وما مه دخواز كریه ئۆرگانه‌ك بن و خه‌لك هه‌ست ب ڤێ تاما خوه‌ش بكه‌ت، یێ پشت ڕاستم دێ دۆستێن مه زێده‌تر بن و ئالۆگۆریا بازرگانی ژی د ناڤبه‌را مه دا دێ زێده‌تر بیت، تنێ وه‌كو پالێت پرۆجێكت مه ده‌ست ب هنارده‌كرنا هناران كریه، هنارا كوردستانێ تاما وێ گه‌له‌ك یا خوه‌شه، وه‌كو پێدڤی یا ئاماده‌بوو كو ژ ده‌ستپێكێ ب وێ ده‌ستپێبكه‌ین، به‌لێ دشێم بێژم كو د قۆناغێن داهاتی دا دێ كار ل سه‌ر فێقیێن دی یێن كوردستانێ كه‌ین.
من ل ده‌ستپێكێ باسكر كو چاندن دێ بیته ژێده‌رێ دروستكرنا گه‌له‌ك بابه‌تێن دی یێن ئابووری، هه‌كه به‌رهه‌مێ چاندنێ یێ ناڤخوه‌یی زێده بكه‌ت، دێ پێدڤی ب وێ چه‌ندێ بیت كو ل جهه‌كێ بهێته ڕاكرن، ئانكو دڤێت هه‌ژماره‌كا وه‌به‌رئێنه‌رێن دی بهێن كۆگایان دروست بكه‌ن، بۆ كۆمكرنا هه‌موو ڤی به‌رهه‌مێ ناڤخوه‌یی، پاشی دێ پێدڤی ب پاكێجینگی بیت، ئانكو دڤێت كۆمپانیێن دی بهێن بۆ وێ چه‌ندێ ب شێوه‌یه‌كێ ڕێكوپێك و ستاندار وان به‌رهه‌ڤ بكه‌ن بۆ وێ چه‌ندێ هنارده بكه‌ن. دێ ته پێدڤی ب كۆمپانیێن دی بیت بۆ گه‌هاندنێ، ئانكو تنێ ب زێده‌كرنا به‌رهه‌مێ چاندنێ، چه‌ندین كه‌رتێن دی دێ هێنه بكارخستن، چه‌ندین كۆمپانیێن دی دێ هێنه بكارخستن، هه‌ر كۆمپانیه‌كا ژ ڤان، هه‌ر كه‌رته‌كێ ژ ڤان، چه‌ندین ده‌لیڤێن كاری دێ دروست كه‌ن، ئانكو ژێده‌رێ دروستكرنا ئابووره‌كێ ب هێز ژ چاندنێ ده‌ست پێ دكه‌ت و دهێنه پێشڤه‌برن بۆ پیشه‌سازی و بازرگانیێ، ئه‌ڤه وه‌دكه‌ت كو د ده‌مه‌كێ گه‌له‌ك كورت دا، ئابوورێ كوردستانێ ڕاببیت و ب هێزتر ببیت، ڕێ یا ڤه‌كریه، هه‌كه مه وه‌به‌رئێنه‌رێ ناڤخوه هه‌بیت، بێگومان وه‌لاتێ وانایه و ئه‌م وه‌كو حوكمه‌ت دێ پشته‌ڤان و هاریكار و هانده‌ر ژی بین. هه‌كه دشێن ب هه‌ڤپشكی ل گه‌ل وه‌به‌رهێنه‌رێن بیانی ژی كار بكه‌ن، بۆ ڤێ چه‌ندێ ژی ڕێ یا ڤه‌كریه. هه‌كه وه‌به‌رئێنه‌رێ بیانی ژی هه‌بیت و بخوازیت ڕاسته‌وخوه وه‌به‌رئێنانێ ل ڤێرێ بكه‌ت، دیسان ڕێ بۆ وان ژی یا هه‌ی، ئانكو بۆ هه‌موو ئالیه‌كی ڕێ یا هه‌ی و حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ژی دێ پشته‌ڤان و هاریكار بیت.
داخوازێ ژ جوتیاران دكه‌م زێده‌تر وه‌به‌رئێنانێ د كه‌رتێ چاندنێ دا بكه‌ن, به‌رهه‌مێ ناڤخوه‌یێ زێده بكه‌ن، نه‌كو تنێ بۆ ناڤخوه‌یا هه‌رێما كوردستانێ، به‌لكو دشێین بهنێرینه ده‌رڤه‌ی وه‌لاتی ژی، ب ڤێ چه‌ندێ ژی دێ داهاتێ خوه ژی زێده كه‌ت، كوردستان ژی دێ ب هێزتر بیت، داخوازێ ژ هه‌موو وه‌به‌رئێنه‌رێن بیانی ژی دكه‌م بهێن مفای ژ ڤێ ده‌لیڤا نوكه هه‌رێما كوردستانێ په‌یداكری وه‌ربگرن، بۆ وێ چه‌ندێ بهێن وه‌به‌رئێنانێ بكه‌ن بۆ پێشخستنا كه‌رتێ چاندنێ كو هه‌م بۆ مه ب خوه و هه‌م بۆ وی كه‌سی دێ ب مفا بیت كو وه‌به‌رئێنانێ تێدا بكه‌ت. ب دیتنا من نهێنیا سه‌ركه‌فتنا كوردستانێ د پێشخستنا كه‌رتێ چاندنێ دایه، گه‌له‌ك یێ خوه‌شحالم كو دبینم جوتیار نوكه ب جۆره‌كێ دی سه‌حدكه‌ته وی سامانێ نیشتمانی، ئه‌ڤه دشێت كوردستانێ بێخیته د ئاسته‌كێ گه‌له‌ك بلندتر دا، له‌وما من هیڤیه‌كا مه‌زن یا هه‌ی كو د ڤی ده‌رگه‌هی دا دێ شێین كوردستانێ به‌ر ب پێشكه‌فتنا زێده‌تر به‌ین و گاڤێن زێده‌تر ژی بۆ پاشه‌ڕۆژه‌كا باشتر بۆ خه‌لكێ خوه دابین بكه‌ین.
