مووچه یان ده‌وله‌ت؟
د ژیانا مرۆڤایه‌تیێ دا دو جۆرێن به‌رژه‌وه‌ندیان هه‌نه، ئێك به‌رژه‌وه‌ندیێن تایبه‌ت، دو به‌رژه‌وه‌ندیێن گشتى، د ناڤ جڤاكێن ڤه‌مایی دا به‌رده‌وام به‌رژه‌وه‌ندیێن گشتى ئه‌رزان دهێنه فرۆتن، د ده‌مه‌كی دا هه‌مى ده‌ما به‌رژه‌وه‌ندیێن گشتى و به‌رژه‌وه‌ندیێن تایبه‌ت پێكڤه دگرێداینه و گه‌له‌ك جاران گرنگی نه‌دان ب به‌رژه‌وه‌ندیێن گشتى باج دانا وێ زۆر پتره ژ باج دانا گرنگی نه‌دانێ ب به‌رژه‌وه‌ندیێن تایبه‌ت.
كوردستان د قه‌یرانه‌كا دژوار یا سیاسی و دارایی دا ده‌رباز دبیت، به‌رى كو ئه‌م ژ به‌ر نه‌بوونا مووچه و باردوخێ دژوارێ كوردستانێ ده‌وله‌تا كوردى ڕه‌ت بكه‌ین، پێدڤیه وێ ڕاستیێ بزانین ژ به‌ر نه‌بوونا ده‌وله‌تێ یه ئه‌م ڕاستى ڤان هه‌مى قه‌یرانێن دژوار و شه‌ڕێ داعش بووینه، كو ب ڤى ئاوایی مه قوربانی دان و دده‌ین، ئه‌گه‌ر ئه‌م خوه‌دى ده‌وله‌ت باین، دا ئه‌ڤ هه‌مى ئاریشه ب ساناهى هێنه چاره‌سه‌ركرن، بۆ نموونه: ئه‌گه‌ر مه ده‌وله‌تا خوه هه‌بایه:
1. دا شێین خوه‌دى چه‌كه‌كێ بهێز بین و وه‌لاتێ خوه ژ هێرش و مه‌ترسیێن ڕێكخراوه‌كا تیرۆرستی مینا داعش پارێزین به‌رى كو ئه‌و بگه‌هن كاره‌ساتێن مینا كاره‌ساتا شنگالێ ب سه‌رێ گه‌لێ مه بینن.
2. دا شێین سنوورێن خوه كونترۆل كه‌ین و ڕێكێ ل هه‌بوونا سیخۆر و تێكده‌رێن دوژمن گرین، كو ئه‌گه‌ره‌كێ سه‌ره‌كیێ قه‌یرانێن وه‌لاتى، ده‌ستێ ده‌ره‌كی یه كو حزبێن كوردستانێ پال دده‌ن بۆ چێكرنا ئالۆزیان.
3. په‌یوه‌ندیێن حزبان ب ڕێكێن نه‌شه‌رعى و شاش، دا سنووردار بن و هیچ لایه‌ك نه‌دشیا ل دووڤ به‌رژه‌وه‌ندیێن تایبه‌تێن حزبى وه‌لاتى قوربانى ئه‌جندایێن ولاته‌كێ دی بكه‌ت.
4. هه‌بوونا ده‌وله‌تا كوردى حه‌شارگه‌ها بۆ گه‌نده‌لكاران ناهێلیت كو ژ به‌ر قانوونێ خوه تێدا ڤه‌شێرن و حزبه‌ك یان لایه‌نه‌ك ژى ل كوردستانێ بشێت به‌ره‌ڤانیێ ژێ بكه‌ت، ئه‌ڤ چه‌نده ژى بۆ به‌رهنگاركرنا گه‌نده‌لیێ زۆر یا گرنگه كو د نوكه دا زۆر یا ب زه‌حمه‌ته.
5. هه‌تا نوكه د بچووكترین چالاكی و كۆمبوونێن نیڤده‌وله‌تی دا ئه‌م كورد ژ به‌ر عیراقێ نه‌شێین به‌شدار بین، بۆ نموونه چه‌ندین جاران وه‌لاتێن جیهانێ ل سه‌ر شه‌ڕێ داعش كۆم بووینه، لێ نوونه‌رێ كوردان تێدا نه‌بوویه د ده‌مه‌كی دا هێزا پێشمه‌رگێن كوردستانێ وه‌كو لایه‌نه‌كێ سه‌ره‌كى ل سه‌ر زه‌ڤیێ هه‌یبه‌ت و هێزا داعشێ شكاندیه.
6. نه‌بوونا ده‌وله‌تێ په‌یوه‌ندیێن كوردستانێ دگه‌ل وه‌لاتێن جیهانێ زۆر سنووردار كرینه، ئه‌ڤێ چه‌ندێ ژى كاریگه‌ریێن نێگه‌تیڤ ل سه‌ر ئابوورێ كوردستانێ یێن هه‌ین كو نه‌چارین باجه‌كا زۆرتر بده‌ین، داكو ولاتێن دی سه‌ره‌ده‌ریێ دگه‌ل مه كوردان بكه‌ن، بۆ نموونه چه‌ندین سالن ئه‌م نه‌فتا خوه زۆر ئه‌رزانتر و ب زه‌حمه‌تتر د بازارێن جیهانێ دا دفرۆشین.
7. ئه‌گه‌ر مه ده‌وله‌ت هه‌بایه ئه‌ڤ قه‌یرانێن نها به‌روكێن وه‌لاتى گرتى ب ساناهى چێ نه‌دبوون، لێ ئه‌گه‌ر ئه‌م ڕاستى قه‌یرانه‌كا ب ڤى ئاوایی ژى بباین، دا شێین كۆژمه‌كێ پاره‌ى ب قه‌رز ژ بانكه‌كا نیڤده‌وله‌تى وه‌رگرین و وه‌لات مینا نها نه‌دكه‌فته د ژێر فشارا برسی بوونێ دا.
8. ژبه‌ر نه‌بوونا ده‌وله‌تێ ئه‌م نه‌شیاینه گرنگیی ب پێشخستنا كه‌لتورى و زانستى و هه‌مى لایه‌نه‌كێ وه‌لاتى بده‌ین كو ئه‌ڤ چه‌نده زۆر یا گرنگه بۆ به‌خته‌وه‌ریا جڤاكان.
و چه‌ندین خالێن دی كو مفایێن ده‌وله‌تا سه‌ربخۆیی ب ساناهى ناهێنه هژمارتن، له‌وما پێدڤیه تاكێ كورد وێ راستیێ بپه‌ژرینیت كو ده‌وله‌ت بۆ چ حزبان تایبه‌ت نینه و نه‌بوونا ده‌وله‌تێ فاكته‌رێ مه‌زنێ هه‌بوونا هه‌مى قه‌یرانا و قوربانیدانێن گه‌لێ مه‌یه، ده‌مێ ده‌وله‌ت هاته دامه‌زراندن، خه‌لك دێ جۆر و سه‌ركرده‌یێن حوكمڕانیێ هه‌لبژێریت، لێ گرنگ ئه‌وه كو ده‌وله‌تا كوردى هه‌بیت، د ده‌وله‌تا كوردی دا كه‌سه‌كێ نه‌ته‌وه‌یه‌كێ دی نه‌شێت حوكمى ل مه بكه‌ت، ئه‌گه‌ر هات و ب ده‌نگدان ژى ب ڕه‌گه‌ز نه‌ته‌وه‌یه‌كێ دی بوو سه‌ركرده ل ولاتى چ جاران نه‌شێت ژ به‌ر كوردبوونێ دژایه‌تیا مه بكه‌ت، گومان تێدا نینه چێبوونا ده‌وله‌تا كوردى نانێ گه‌له‌ك وه‌لات فرۆشێن كورد ژى دێ بڕیت، دێ ده‌ستێن چه‌په‌لێن گه‌له‌ك وه‌لاتان د ناڤ ڕێزێن كوردان دا هێنه بڕین و نه‌شێن ب كه‌یفا خوه سه‌ره‌ده‌ریێ دگه‌ل واقعێ كوردستانێ بكه‌ن و حوكمى ل سه‌ر ئابوور و سیاسه‌تا كوردستانێ بكه‌ن، له‌وما بزاڤكرن بۆ چێكرنا ده‌وله‌تا كوردى به‌رژه‌وه‌ندیێن گه‌له‌ك وه‌لات و لایه‌نان دئێخیته د مه‌ترسیێ دا، ئه‌ڤ چه‌نده ژى وه‌دكه‌ت ئه‌و لایه‌ن و ده‌وله‌ت به‌رده‌وام بزاڤێ بكه‌ن داكو ئه‌ڤ ده‌وله‌ته نه‌هێته دامه‌زراندن.
