نامه‌یه‌ك بۆ سه‌ركرداتیا هه‌ده‌پێ
ڕاسته مفاوه‌رگرتن ژ هه‌ر كاودانه‌ك نێڤده‌وله‌تی و هه‌ڤپه‌یمانیه‌ك دگه‌ل وه‌لاتێن زلهێز بۆ ئه‌ڤرۆكه‌یا دۆزا كوردی ل هه‌موو پارچه‌یێن كوردستانێ تشته‌ك فه‌ره و پێنگاڤه‌ك پراگماتیكانه‌یه، لێ هنده‌ك جاران پێدڤی ب هۆشیارییه‌كا مه‌زنه. ل ڤێ دۆماهیكێ سه‌ركرداتیا پارته‌كا مه‌زن ل كوردستانا باكوور (HDP) پێنگاڤه‌ك یا هاڤێتی و دگه‌ل وه‌لاته‌كێ زلهێز وه‌كی ڕۆسیایا فیدرال نێزیك بووی، به‌لێ د هه‌مان ده‌م دا ژی فه‌ره ل بیرا مه نه‌چیتن ئه‌ڤ وه‌لاتێ زلهێز هه‌ر ئه‌و وه‌لاته یێ ل ده‌مێ جه‌نگێ جیهانیێ ئێكه‌م و نه‌خاسمه ژی یێ دووهه‌م ل دووڤ به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه یێن تایبه‌ت بنیاتێ كۆمارێن وه‌كی مهاباد و ئه‌زه‌ربایجان ده‌ینان و هند ژی ل گۆره‌ی وان به‌رژه‌وه‌ندیێن ده‌مه‌كی پشتا خوه ل وان كر و ئه‌نجام ژی ئه‌و بوو یا دیرۆكێ د به‌رپه‌ڕێن خوه دا تۆماركرین. دیرۆك نیشاندده‌تن ڤی وه‌لاتی به‌رۆڤاژی فره‌نسا و به‌ریتانیا و دانیمارك و هۆله‌ندا و پۆرتۆگال و ئیسپانی و ئیتالی و ئه‌ڵمانی و ل دووڤ دا ژی ئه‌مریكا و. .. هتد، كێمتر ئه‌و شێوازێ كلاسیكیێ كۆلۆنیالیزمێ، ئه‌وا خوه د داگیركرنا ڕاسته‌وخۆ و له‌شكه‌ری دا دبینیتن، یا بكار ئیناندی و بزاڤا سه‌پاندنا هه‌ژموونا خوه كرییه، و ئه‌ڤ چه‌نده تنێ د هنده‌ك وه‌لاتێن وه‌كی ئه‌فغانستانێ و هنده‌ك وه‌لاتێن ئه‌ورۆپا ڕۆژهه‌لات دا دیتی، به‌لێ ئه‌ڤ چه‌نده ( ئان ژی بێژین ئه‌ڤ قه‌نجیه ) پترتر بۆ هندێ دزڤڕیتن كو ئه‌ڤ وه‌لاتێ مه‌زن و پان و به‌رین هه‌رده‌م زێده‌تر ژ ( 15-20 ) مه‌لیۆن كیلۆمه‌ترێن چوارگۆشه ڕووبه‌رێ وێ بوویه و پارستنا سنوورێ وه‌لاته‌كێ به‌رفراوانێ كۆ سنوورێ ئاڤی و هشكانیێ دگه‌ل نێزیكی( 15-16 ) وه‌لاتان هه‌بوویه، كاره‌ك بزه‌حمه‌ته و دژوار بوویه. ڤێ چه‌ندێ هه‌موو ده‌مه‌كی پێدڤی ب سیسته‌مه‌كێ حۆكمرانیێ دكتاتۆریانه هه‌بوویه. له‌وما ڤی وه‌لاتی به‌رده‌وام بزاڤا هندێ یا كری ب لایه‌نێ كێمیڤه و هندی بشێتن ئه‌و ب خوه ڤان سنووران بپارێزیتن و ده‌رگه‌هێ شه‌ڕێ خوه هندی بشێتن بچویكتر بكه‌تن، لێ به‌رۆڤاژی یا ڤیای هه‌ژموونا سیاسی و ئایدیۆلۆژیك و ئابووریا خوه بڕێكه‌ك ب سانه‌هیتر ب سه‌ر گه‌ل و وه‌لاتێن دیتر دا بسه‌پینیتن. ڤی وه‌لاتێ زلهێز نه‌خاسمه پشتی جه‌نگێ جیهانیێ دووهه‌م ل ڕۆژهه‌لاتا ناڤین و ئه‌فریقا و ئه‌مریكا لاتین و ئاسیایا دوور و یا ناڤین و ڕۆژهه‌لاتا ئه‌ورۆپایێ ب شێوه‌یه‌یكێ نه‌ڕاسته‌وخۆ بۆ به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه و نه‌خاسمه یێن ئابووری و ئایدیۆلۆژیك و سیاسی كار بكه‌تن و به‌رده‌وام بزاڤ یا كری ته‌پكا شه‌ڕی ژ ناڤ مالا خوه بهاڤێژیته ده‌ر و بهاڤێژیته د گۆڕه‌پانا ڤان وه‌لاتان دا. له‌وما ئالۆزی یێن كو ل ڤان وه‌لاتان دهێته دیتن و هه‌ستپێكرن، پشكه‌كا مه‌زن و پشكا شێری به‌ر ڤێ ستراتێژییا ڤی وه‌لاتێ زلهێز دكه‌ڤیتن(روسیا).
” هه‌ده په ” ئه‌ڤرۆكه ئه‌ڤ ته‌پكه جاره‌ك دیتر كڕی و ئیناند و هاڤێته د ناڤ گۆڕه‌پانا خوه دا و ئه‌نجامێن وێ یێن نه‌رینی و خراب دێ ل ماوه‌یه‌كێ دۆمدرێژ هێنه‌دیتن. ئه‌وا پێدڤی بوو ” هه ده پی ” د ڤێ قۆناغێ دا ل به‌رچاڤ گرتبایه هۆشیاریه‌كا گه‌له‌ك دویربینانه و بێهنفره‌یه‌كا باش بوو، كو جهێ داخێیه یا هاتیه پشتگوه هاڤێتن، به‌لكۆ ژی ژ كه‌ربێن هنده‌ك وه‌لات و لایه‌نان هندا دیتر مكۆره و ڕژداتیێ ل سه‌ر ڤێ چه‌ندێ دكه‌تن.
نه‌ته‌وه‌یێ كه‌ڤنار و ڕه‌سه‌نێ كورده‌واری ل باكوور بۆ ماوه‌یه‌كێ دوور و درێژ و نه‌خاسمه ژی ژ ڤان سه‌د سالێن دۆماهیكێ بزاڤێن مه‌زن یێن كرین و دكه‌تن بۆ بده‌ستڤه‌ئینانا مافێن ڕه‌وایێن خوه. خوَلا دۆماهیكا ڤان بزاڤان ئه‌وه یاكو ژ سالێن هه‌شتیان وه‌ره ده‌ستپێكری و ئه‌ڤه نێزیكی سیه سالانه ڤه‌دكێشیتن لێ ده‌ستكه‌فتێن وێ گه‌له‌ك كێم بووینه. پێدڤی بوو (HDP) ئه‌ڤ ئه‌زموونا ته‌حل بۆ خوه كربایه وانه‌یه‌ك و جاره‌ك دیتر پێداچوونه‌ك ب سایكۆلۆژیا تاكێ كوردی و سه‌ركرداتیا وێ و كاودانێن سایكۆلۆپۆلێتیكێن ڤێ ئه‌زموونێ و ل ڤێ قۆناغێ دا خشاندبایه و ته‌ماشه‌ی ده‌ستكه‌فتێن وێ بزاڤێ كربایه ل ڤان سیه و پێنج سالێن بووری بده‌ستڤه هاتین كربایه و د ترازییه‌كێدا و پشتی كێشان و پیڤان و هه‌لسه‌نگاندنا وان، هنگی بڕیار ل سه‌ر ڤێ ئێكێ دابایه كه ملێن خوه ب لایه‌نه‌ك زلهێز، یاكو تنێ ل دووڤ به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه دگه‌ڕهیتن و تنێ دڤێتن ئاڤێ شێلی بكه‌تن دا تێدا پترترین ماسیان بۆ خوه بگریتن، ل شوونا هندێ مفای ژ ئه‌زموونا هه‌رێما كوردستانێ و جهێن دیتر وه‌ربگریتن و ب هه‌مان ئه‌و ( 40- 50 ) و به‌لكو ژی ئه‌و ( 80 ) كۆرسیكێن په‌رله‌مانێ توركیا ڕازی ببایه و ب بێهنفره‌یی ( 5- 6 ) سالێن دیتر ژی جه‌بهێ خوه و چه‌په‌رێن شه‌ڕێ خوه ئێخستبایه د كار و چالاكیێن سیاسی دا و د ناڤا په‌رله‌مانی دا و پشتی ڤان سالان هنگی بڕیارێن گرنگێن شه‌ڕی ب دابایه، و چ گومان تێدا نینه دا ده‌ستكه‌فتێن وێ گه‌له‌ك پترتر ژ نۆكه بیتن و گه‌له‌ك ژ بارێ گرانێ ئه‌ڤرۆكه ل سه‌ر ملێ تاكێ كوردی ل كوردستانا باكوور ب تایبه‌تی و كوردستانێ بگشتی و نه‌خاسمه د ڤێ قۆناغا ده‌مه‌كی و هه‌ستیار دا كێم كه‌تن.
*مامۆستایێ ئه‌كادیمی/ ده‌رچۆیێ زانینگه‌ها حكومی په‌روه‌رده‌ییا مۆسكۆ-ڕۆسیا/بسپۆرێ زانستێن پێداگۆگی و سایكۆلۆژی/زانینگه‌ها زاخۆ