نڤیسینا ڤەكۆلینێن دەرچوونێ ب زمانێ عەرەبی!
مستەفا عەبدورحمان ئەرەدنی
ل هەمی جیهانێ ئاستێ هەرە بلند یێ خواندنێ دەرچوونە ژ قووناغا زانكۆیێ یە و ئەڤە ژی پشتی ژلایێ قوتابیڤە ڤەكۆلینەك دهێت پێشكێشكرن كو دبیتە هۆكارێ سەرەكی ژبۆ دەستڤەئینانا باوەرناما دەرچوونێ.
یا خۆیایە كو د هەر زانكۆیەكێ دا چەندین كۆلیژە، هەنە بگرە ژ یێن نۆشداری، ئەندازیاری، پەروەردەی، زمان، مێژوو، جوگرافیا و هونەرێن جوان…هتد. بێگومان ل پڕانیا ولاتان زمانێ خواندنێ زمانێ وی گەل و نەتەوەیە یێ پێ دئاخڤن و دبیت ل هندەك و وەلاتان ژی زمانێ زانستیێ وان زمانەكێ دی بیت.
پترییا مە بیر ل خواندنا سالێن هەشتیان دهێت و گەلەك بەرێزان ژی بیر ل خواندنا سالێن شێستان ژ چەرخێ بۆری و هێرڤە دهێت كو خواندن هەمی ب زمانێ عەرەبی بوو، ب تنێ وانەیەكا زمانێ كوردی هەبوو ئەز بەحسێ پارێزگەها دهۆكێ دكەم نەك چ جهێن دیتر.
پشتی سەرهلدانێ دیسا ل بیرا مەیە دەرفەت چێبوو زارۆیێن مە ب زمانێ خۆ یێ دایكێ و ب كوردی بخوینن، هەر چەندە خواندنا ژ قووناغا سەرەتایی و هەتا زانكۆیێ د چەند قووناغێن سەخت و دژواردا دەرباز بوو، بۆ نموونە, كوردی – عەرەبی و پاشی سۆرانی و پاشی بەهدینی و سۆرانی و پاشی بەهدینی، سوپاس بۆ خەمخۆرێن ڤێ چەندێ د نوكەدا ئەز باوەرم هەر ژ باخچەیێ زارۆكان و هەتا دگەهیتە قۆناغا زانكۆیێ هەمی ب كوردی و ب زاراڤێ بەهدینی لێ دهێت خواندن.
لێ یا جهێ حێبەتی ئەوە ل زانكۆیێن دەڤەرا بەهدینان داخواز ژ خواندەڤانان دهێت كرن (راپۆرت و ڤەكۆلینێن) خۆ ب زمانێ عەرەبی بنڤیسن. ب راستی ژی جهێ سەر و سۆرمانێ یە، دكتۆر و مامۆستایێ بەرێز تو هزر ناكەی ئەو خواندەڤایێ ژ باخچەی هەتا گەهشتیە بەردەستێ تە ل قۆناغا زانكۆیێ هەمی قۆناغێن خواندنێ ب زمانێ كوردی خواندینە، دێ چاوا راپۆرت و ڤەكۆلینێن خۆ ب زمانێ عەرەبی چێكەت؟، ئەڤە چ دژەكیە دگەل زمانێ كوردی دهێتەكرن؟، و چ مەبەست و چ پرۆژە ل پشت ڤێ چەندێ هەیە، كی پالدەرێن ڤێ چەندێ نە و بزاڤێ دكەت زمانێ كوردی ل زانكۆ و كۆلیژان بمرینن و ژناڤببەن؟! ب راستی ئەڤە چەند پرسیارەكن پێدڤی ب بەرسڤدانێ نە. ب دیتنا من ب تنێ كۆلیژا زمانێن (عەرەبی و ئینگلیزی) و زمانێ دیتر ئەگەر هەبن ل كۆلیژێ قوتابیێن وان ماف هەیە راپۆرت و ڤەكۆلینێن خۆ ب وی زمانی بنڤیسن، بەلێ یێن دیتر هەمی پێدڤیە ب زمانێ كوردی و پەتی و رەسەن بنڤیسن، چونكو ب هزاران مامۆستا و نڤیسەر و رەوشەنبیر و زانا و ڤەكۆلەر و نۆژدار و ئەندازیار ژ زانكۆیێ دەردچن و دبنە خودان باوەرنامەیێن هەمەجۆر و ئەڤە هەمی ستوونا و وەلاتینە و و وەلات ل سەر مل و هزر و داهێنان و پرۆژەیێن وان دهێت ئاڤاكرن و ستوونا هەبوونا هەر وەلاتەكێ زمانێ وی یێ رەسەن و پەتیە, ئەگەر ئەو ژی نەما هینگێ (فاتحە) كا مرنێ ل سەر زمانی بخوینن.
بۆ ڤی بابەتی من بۆ خۆ گەلەك پرسیار ژ خواندەڤانان كرینە، ئەرێ بۆچی هوین راپۆرت و ڤەكۆلینێن خۆ ب زمانێ عەرەبی دنڤیسن و ب كوردی نانڤیسن؟.
ب راستی ژی بەرسڤێن وان د هەمەجۆر بوون هند دبێژن،(ژێدەرێن كوردی نینن، و هند دبێژن، دكتۆر و مامۆستا وێ ژمە دخوازن، هندە دبێژێن ئەم دەستویرداینە چ ب كوردی یان ب عەرەبی بنڤیسین و هندەك ژی دبێژن مامۆستایێن مە باش كوردیێ نزانن و رەوشەنبیریا وان عەرەبی بوویە،لەوما ئەو چێتر د زمانێ عەرەبی دگەهن.
ب راستی ژی مرۆڤ ژ ڤان بەرسڤا دگوهشیت و هشك دبیت، چونكو هەمی نە بەرسڤێن رازیكەرن، بەلكو بەهانەنە بۆ نەگرنگیدانا ب زمانێ كوردی ل زانكۆیا.
ب دیتنا من بۆ بنبڕكرنا ڤان بەهانەیان فەرە هندەك پێنگاڤێن رژد بهێن هاڤێژتن و ل سەر راوەستیانەكا توند هەبیت ژ لایێ سەرۆكایەتیا زانكۆیان یان ژی جهێن پەیوەندیدار یان ژی ژلایێ زمانزان و نڤیسەر و رەوشەنبیرانڤە، داكو ئەڤ بابەتە بهێت راستەرێكرن، ب هزرا من ئەگەر ئەڤ خالێن ل خوارێ بهێنە وەرگرتن دێ ئەڤ دیاردە هێتە بنبڕكرن ئەو ژی:
– ئەگەر ژێدەرێن كوردی نەبن ل پەرتووكخانێن زانكۆیێ، فەرە زانكۆ ل سەر دكتۆر و مامۆستایێن خۆ بسەپینیت (فەرز) سالانە ژ (پەرتووكەكێ بۆ دو پەرتووكان) یێن گرێدایی ب پرۆگرامی خۆ وەرگێریت بۆ سەر زمانێ كوردی و زانكۆ بهایێ رەنج و زەحمەتا وی بدەتێ و هەر زانكۆ وان پەرتووكان ژی چاپ بكەت، ل ڤێرە هەر دكتۆر و مامۆستا دێ قازانج كەن وەكو(مادە) و دیسا وەكو ناڤ ژی، ب ڤێ ئێكی بۆ دەمێ چەند سالەكان هەمی كۆلیژە و بەشێن وان دێ بنە خودان پەرتووكخانەكا باش بۆ ژێدەرێن گرێدایی پرۆگرامێن خواندنێ و ئەو بابەتێن ڤەكۆلین و راپۆرت ل سەر دهێنە نڤیسین هەمی دێ ب زمانێ كوردی دێ هێنە نڤیسین.
– ئەگەر دكتۆر مامۆستا نەشیان كارێ وەرگێرانێ بكەن، فەرە لیژنەكا یان دەستەیەكا وەرگێرانێ ل دەرڤەی زانكۆیێ ژ نڤیسەر و رەوشەنبیران بهێت پێكئینان و زانكۆ وان پەرتووكێن گرێدایی پرۆگرامێن كۆلیژ و بەشێن وان ب رێكا وێ دەستەیێ وەرگێرن و بها ونرخێ وەرگێرانێ زانكۆ بدەتە وان وەرگێران.
– ئەو دكتۆر و مامۆستایێ كوردیا وی یا باش نەبیت لسەر بهێت سەپاندن كوردیا خۆ باش بكەت، پا چاوا زارۆكەكێ كورد ل گوندەكی نەعەربی خواند بیت و نە دگەل ژیا بیت راپۆرتا خۆ ب عەرەبی چێكەت؟، فەرە ئەو دكتۆر و مامۆستا ژی خۆ فێری كوردیێ بكەت.
– فەرە زانكۆیێن دەڤەرا بەهدینان و ب تایبەت سەرۆكێ زانكۆیێ ب چ رەنگان رێكێ نەدەت زمانێ كوردی ل زانكۆیا وی بهێت مراندن و ل سەر (حسابا) زمانێ كوردی زمانەكێ دیتر بهێت پێش ئێخستن هەر چ زمان و د چ ئاستدا بیت.
– مانە زمانێ كوردی ل دویڤ رێزبەندێن زمانێن جیهانی رێزبەندا (هەشت) وەرگرتیە و زمانێن دیتر ئەو ئەم رێكلاما وی دكەین و ب بەژن و بالا وی دبێژین رێزبەندا وی بیست و سیهێ دبۆریت،فەرە دكتۆر و مامۆستایێن زانكۆیێ بزاڤێ بكەن ل شوینا پێرمكرنا (اهمال) زمانێ كوردی رێزبەندیا وی بهێت پێش و بیتە ژ پێنجێن دەستپێكی؟.
ل دوماهیێ هیڤیا مە ئەوە ژ زانكۆیێن دەڤەرا بەهدینان ب رژدی ل سەر ڤێ چەندێ راوەستن و ئێدی راپۆرت و ڤەكۆلینێن خواندەڤانان ب كوردی و ژ كوردیێ ژی ب كوردیەكا پەتی و رەسەن و ڤالا ژ پەیڤێن بیانی بهێن نڤیسین و دروستكرن.
