پـەروەردە و ئـاڤـاكرنـا مرۆڤـان
ئـەلند مـزووری
2 ــــ 2
هەر قووناغەكێ ژ ڤان قووناغان ئەركێ خۆ یێ پەروەردێ یێ تایبەت هەیە. زێدەباری قووناغێن لاوەكی ژی تێدا هەنە هەر وەسا ئەڤ قووناغە دناڤ ئێك دهەلبن، دشیاندا نینە كۆ بهێنە ژێكجوداكرن.
ـ قووناغا زارۆكێ ژ نووی ژ دایكبووی:
قووناغا پەروەردێ یا ئێكێ یە د ژیانا زارۆكی دا، دڤێ قووناغێدا زارۆك پێدڤی ب چاڤدێریا ساخلەمیێ و خوارنێ و جەستەیی پاقژكرن و نڤستنێ یە ب پلا ئێكێ، دگەل لایەنێ دلۆڤانی و دلێنیێ، بشێوەیەكێ گشتی زارۆك د ڤێ قووناغێدا پێدڤی ب پێداویستیێن گرنگ و سەرەكی یە بۆ پاراستن و ساخلەمیێ.
هەر وەسا ئەڤ قووناغە ناخواستە چ ئارمانجێن پەروەردێ، ئەڤ قووناغە ب دوماهیك دهێت دەما زارۆك وەرار و گەشەكا دیار دكەت، وەك باشبوونا شیانێن وی كارلێكی و یێن لڤینێ و رێڤەچوونێ و خۆ گۆنجاندنێ، هەر وەسا ڤەگۆهاستنا وی ژ شیرخوارنێ بۆ خوارنێن دی یێن جودا.
ـ قووناغا سەرەتایی ژ ژیێ (٢ ـ ٦ و ٧):
قووناغا سەرەتایی دهێتە هژمارتن ژ گرنگترین قووناغێن پەروەردێ، چۆنكە شێنوارێن وێ بۆ دەمێن درێژ هەتا هەتایێ دمیننە دەڤ زارۆكی، ئەركێ ڤێ قووناغێ زێدتر دكەڤیتە ل سەر ملێن دایك و بابان و بتایبەت دایكێ، ئارمانجێن پەروەردێ د ڤێ قووناغێ دا، راوەستانە لسەر فێربوونا زارۆكی و كارەمایێن سەرەكی ژ رێڤەچوونێ و ئاخفتنێ و بكارئینانا كەلوپەلان و پەیوەندیێن وی ل گەل دەوروبەران، فێربوونا خواندن و نڤیسینی، زێدەباری پیشكیشكرن و چاڤدێریا ساخلەمیێ و خوارن و ڤەخوارنێ و پاقژیێ.
ـ قووناغا زارۆكینیا مەزن (فامابوون)، ژ (٧ـ ١٤) سالیێ:
ئەڤ قووناغە د ناڤبەرا ژیێ (٧ ـ ١٤ یان ١٥) سالیێ دایە، ئەڤ ژی دبیتە قووناغا تێگەهشتن و خواندنگەهێ و تێكەلیا جیهانا ژدەرڤە، دڤێ قووناغێ دا پەروەردە ڕۆلێ خۆ دبینیت بۆ فێركرنا هندەك بنەما و رێسایێن ژیانێ، هەروەسا چەوانیا ئەنجامدانا هەندەك كاران ژلایێ ویڤە، وەك چوونا خواندنگەهێ و ڕێكخستنا كەلوپەلێن خۆ یێن تایبەت و گرنگیدان ب ساخلەمیا خۆ، یان فێربوونا هندەك تشتێن تایبەت وەك گەشەكرنا ئارەزویەكا گرێدایی ب ویڤە، یان كارەمایەكا ئەو حەز ژی دكەت.
هەر وەسا جێوازیا قووناغا زارۆكینیا ناڤین و پێشكەفتی ئەوە، پێشڤەچوونا شیانێن زارۆكی یێن هەستكرن و تێگەهشتنێ د ژیێ (٨ ـ ١٢) سالیێ دا خۆرت دبن، وەك راستی و باوەری ژییاتی و ڤیان و وەفاداری زێدەباری چەندین بهایێن دی یێن ڕەوشتی.
ـ قووناغا سنێلەیی (بالغبوونێ):
دڤێ قووناغێدا زارۆك بەرڤ قووناغا گەنجاتیێ دچیت و دكەفتە د قووناغا بالغبوونێ دا (ئامادەی زاییندەیی)، د ڤێ قووناغێ دا د شیان دایە پێداویستیێن خۆ ب دەستڤەبینیت، هەر وەسا دەست ب ئاڤاكرنا كەسایەتیا خۆ و هزرێن خۆ یێن تایبەت و حەز و ڤیان و ئارەزویێن خۆ یێن تایبەت بخۆڤە بكەت.
پرۆسەیا پەروەردێ ل ڤێرەدا پێك دهێت ژ شیرەت و نیشادان و ئاراستەكرنێ، ڕێگریكرن ل سنێلەی ژ ڕەفتارێن تێوەراندنێ و تێكەلبوونێ دگەل كار و بزاڤێن زیانبەخش و مەترسیدار، هەروەسا هاریكاریا وی بهێتە كرن بۆ ئاڤاكرن و پێكئێنانا كەسایەتیا خۆ، دگەل پیڤەر و رێسایێن ڕەوشتی، كولتووری، ڕەوشەنبیری، جڤاكی و یاسایی. ئەڤ قووناغە ل تەمەنێ نێزیكی ١٣ بۆ ١٩ سالا درێژ دەبیتن، هەتا سنێلە دگەهتە ژیێ گەنجاتیێ و بیست سالیێ دەرباز دكەت.
ئەو پێنگاڤێن دهێنە هاڤێتن بۆ پەروەردەكرنا زارۆكان:
ـ پەروەردە پەرپرسایەتیا دایك و بابانە پێكڤە.
ـ پەروەردە دڤێت یا هەمی لایی و یەكسان و بەردەوام بیت.
ـ پەروەردە وەرگرتن جهێن وێ چارن (مال و قۆتابخانە و جهێن ئایینی و جڤاك، یا ژ هە یان گرنگتر خێزانە ئانكۆ مالە، چونكو ئەو دەرازینكا ئێكێ یا پەروەردە و فێركرنێ یە.
ـ چاكسازیا ژلایێ دایك و بابان ڤە كرن، ئێك ژنهێنیێن سەركەفتنێ نە دپەروەردێ دا.
ـ مەرەم ژ پەروەردێ، دڤێت یا بەرهەمدار بیت، ئانكۆ ئەو هەست بهێتەكرن كۆ ئەركێ ڤێ پرۆسێسێ ب دلسۆزانە دهێتە بجهـئینان.
ـ پەروەردەكا ساخلەم ب سەركەفتیترین رێكێن پەروەردێ نە بۆ گوهررینا تاكی و جڤاكێ.
ـ پەروەردە ئاڤاكرنە و گرنگیا وێ ئاڤاكرنێ دێ ل سەر ئاڤاكرنا بناغەی مینیت.
ژێـدەر:ـ
ـ متی تبدأ التربیە؟ الجزیرە نت، م. عماد حجازی. مستشار تربوی وأسری ـ. https://www.aljazeera.net
ـ متی تنتهی تربیە الطفل وما هی مراحل التربیە بالترتیب/ حلوها ـ https://www.hellooha.com.
ـ متی تبدأ التربیە؟ شبكە الالوكە ـ https://www.alukah.net › social ›
ـ تربیە الابنا‌و كما یجب أن تكون/ شبكە الالوكە ـ https://www.alukah.net.
