چاوان دێ ئامویرێ خوە یێ راوتەر پارێزی
سندس سالح:
راوتەر ئامیرەکێ گەلەک گرنگە د تۆڕا مالا تەدا، چونکو رێیا سەرەکییە بۆ گەهشتنا تە بۆ ئینتەرنێتێ. ئەگەر کەسەک بشێت دەست ب ڤی ئامیری بگەهیت، دێ شێت هەمی چالاکیێن تە یێن سەر ئینتەرنێتێ کۆنترۆل بکەت. ژ بەر هندێ ژی پێدڤیە تو باش بزانی چاوا دێ راوتەرێ خوە پارێزی.
رێنمایی یێن پاراستنا راوتەری
١. گوهۆرینا پاسوردێن سەرەتایی
دەمێ تە راوتەرەک کڕی، ئەو ب پاسوردەکێ سەرەتایی د هێت. پێدڤیە ئێکسەر تو ڤی پاسوردی بگوهۆڕی. ئەڤ پاسوردێن سەرەتایی گەلەک ب ساناهی دهێنە ته‌خمین کرن ژ لایێ هاکكەران ڤە. پاسوردێ نوو پێدڤیە کێمترین ١٢ پیت بن و تێکەلەک ژ پیتێن مەزن، پیتێن بچویک، ژمارە و سیمبولان بن.
٢. نوو کرنا فره‌یم وێرێ راوتەری
راوتەر ژی وەک هەر ئامیرەکێ دی پێدڤی ب نوی کرنا سیستەمێ خوە هەیە. کۆمپانیێن راوتەرا د هەموو دەما دا کار ل سەر چارەسەرکرنا کێشەیێن ئەمنی دکەن و فره‌یم وێرێن نوی بەلاڤ دکەن. بۆیە، هەر چەند مەه جارەکێ ڤەکەی ل سەر مالپەڕێ کۆمپانیا راوتەرا و ببینە کا فره‌یم وێرەکێ نوی هەیە یان نە.
٣. گوهۆرینا ناڤێ تۆڕا خوە، ناڤێ تۆڕا کو پێ دبێژن SSID د حالەتێ سەرەتایی دا ناڤێ کۆمپانیا راوتەرا یان ناڤەکێ ستاندارد بیت کو کۆمپانیێ دایێ. پێدڤیە تو ڤی ناڤی بگوهۆڕی بۆ ناڤەکێ کو نەشێت نیشانا راوتەرا تە بدەت. بۆ نموونە، ناڤێ “TP-Link123” یان “Linksys” نەکە ناڤێ تۆڕا خوە. لێ ناڤەکێ گشتی بێی کو زانیاریێن تە یێن تایبەت تێدا هەبن بکاربینە.
٤. چالاک کرنا دیوارێ ئاگری
هەمی راوتەر خودان دیوارێ ئاگری (Firewall) نە کو کار ل سەر پاراستنا تۆڕا تە دکەت. پشتراست بە کو دیوارێ ئاگری د راوتەرا تەدا چالاکە. بۆ ڤێ چەندێ ، رۆژناما (settings) راوتەرا خوە، بەشێ ئەمنیەتێ ببینە، و پشتراست بە کو دیوارێ ئاگری هاتیە چالاک کرن.
٥. نەهێلانا دەستەهەلاتا دوورڤە
گەلەک راوتەر هەیە کو رێ ددەن مرۆڤ ژ دەرڤەی مالێ دەست ب رێڤەبرنا راوتەری بکەت. ئەڤە دبێژنێ “Remote Management”. ئەگەر تە پێدڤی نەبیت، ڤێ تایبەتمەندیێ بگرە، چونکی دبیتە دەرگەهەک بۆ هاکەرا.
٦. چالاک کرنا شفرەداریا WPA3 شفرەداری پاراستنا تۆڕا وای-فای یە. شفرەداریا نوی و باش WPA3 یە. پێدڤیە تو پشتراست بی کو راوتەرا تە ب شفرەداریا WPA3 کار دکەت. ئەگەر راوتەرا تە نەشێت WPA3 بکاربینیت، کێمترین WPA2 بکاربینە، و تو جاران WEP بکارنەئینە چونکی زوی دهێتە شکاندن.
٧. نەهێلانا WPS
WPS رێکەکە بۆ پەیوەندی دانانێ د ناڤبەرا ئامیرێن نوی و راوتەرا تەدا. لێ ئەڤ تەکنیکە کێشەیێن ئەمنی یێن مەزن هەنە. پێدڤیە تو ڤێ تایبەتمەندیێ بگری ژ رێیا رۆژناما راوتەرا خوە.
٨. ڤەقەتاندنا راوتەری ب دەمێن رێک و پێک، هەر چەند حەفتی جارەکێ راوتەرا خوە ڤەقەتینە. ئەڤە دێ یارمەتیا پاککرنا هەمی مودێلێن هاکان کرنێ یێن ئەگەری دەت، و هەروەسا دێ کێشەیێن بچویک یێن تۆڕێ چارەسەر کەت.
٩. جهێ دانانا راوتەری، راوتەر نەدانە د جهەکێ دیار دا وەک د بەر پەنجەرا، یان نێزیکی دەرگەهی. دانانا راوتەرا د جهەکێ دویر ژ چاڤێن دەرڤە و د جهەکێ ناڤەراستێ ماڵێ دا باشترە، چونکی دێ هەم سگنالا وای-فای بۆ هەمی ماڵێ باشتر بیت، و هەم رێ نادەت کەسێن دەرڤە ب ساناهی بگەهنە راوتەرا تە.
ل دووماهیێ ئەجامێن پاراستنێ
پاراستنا راوتەری کارەکێ بەردەوامە، نە تشتەکە تو جارەکێ بکەی و پاشی ژبیرکەی. هەر چەند دەم تێ چوی، چێک کە کا نویترین فره‌یم وێر هەیە، زێدەباری چێک کرنا رۆژنامێن راوتەرا خوە بۆ دیتنا چالاکیێن گومانبار. ب ڤێ رێکێ، تو دێ شێی پارێزگاریا تۆڕا خوە و زانیاریێن خوە یێن کەسەکی بکەی
