ڕۆسیا و شه‌ڕێن سار و گه‌رم
ڕۆسیا هه‌ر ژ سه‌رده‌مێ پترێ مه‌زن، تزارێ ب ناڤوده‌نگێ ڕۆسى، نه‌خاسمه ژى پشتى سه‌ركه‌فتنێن د شه‌ڕێ جیهانیێ دویێ دا هه‌مى ده‌مه‌كى یا ڤیاى ڕۆله‌كێ مه‌زن هندى قه‌بارێ خوه یێ جۆگرافیایێ مه‌زن ببینیت. كه‌ساتیا تاكێ ڕۆسى به‌رهه‌مێ هه‌مى وان زۆرداریانه ئه‌وێن وان ل سه‌ر ده‌ستێ نه‌ته‌وێن دی یێن ده‌وروبه‌رێ خوه بسه‌رێ وان هاتین. له‌ورا هه‌ستا فراوانخوازیێ، كو بنیاتێ وێ ل سه‌ر ده‌ستێ پترێ ئێكێ هاتیه ده‌ینان، هه‌مى ده‌مه‌كى ئه‌له‌مێنت و پێكهاته‌یه‌كا هزرى و مێنتالیا تاكێ ڕۆسى بوویه و نوكه ژى به‌رده‌وامه و به‌لگه ژى هه‌مى ئه‌و ڕه‌فتارێن سیاسینه ئه‌وێن ل جیهانا نوكه ڕۆسیا دكه‌ت. هه‌ر چه‌نده كۆلۆنیالیزما ڕۆسى وه‌كى یا ئورۆپى و ئه‌مریكیان ل جیهانێ نه‌هاتیه نیاسین، لێ وان ژى كێم ب سه‌رێ مرۆڤایه‌تیێ نه‌ئینایه. گه‌نجه‌كێ قرقیزى و قوتابیێ دكتۆرایێ ل موسكۆ بۆ من دگۆت كو ڕۆسان ب ملیۆنان موسلمان ل دارستانێن سیبیریا ل وێ سڕ و سه‌قه‌مێ و ب كارێ بڕینا داران و چێكرنا ڕێكێن شه‌منده‌فڕان كوشتن و جینۆسایدكرن، هه‌مان ئاخفتن د گه‌له‌ك ژێده‌ران دا دهێته دیتن. د شه‌ڕێ جیهانیێ ئێكێ دا و نه‌خاسمه د یێ دویێ دا پیسترین تاوانێن مرۆڤایه‌تى له‌شكرێ سۆر ئه‌نجام ددان. ئه‌ڤه ژى نه‌تشته‌ك سه‌یره. چونكى خه‌ما پاراستنا سنوورێن وه‌لاته‌كێ مه‌زنێ وه‌ك ڕۆسیا هه‌مى تشته‌كى ب ده‌ستهه‌لاتدارێن وان دكه‌ت. هه‌كه ڕۆسى وه‌كى ئه‌مریكى و فره‌نسى و ئیسپانى و به‌ریتانى و پۆرتۆگالى و ئه‌ڵمانى و ئیتالییان ژى نه‌چووبنه وه‌لاتێن دی یێن دوور ل ئه‌فریقا و جهێن دی و داگیر كربن، به‌لێ هه‌مان ئه‌و كار یێ ب ڕه‌نگه‌كێ دی و د چارچۆڤێ سیاسه‌تێ دا و نه‌خاسمه پشتى سه‌رهلدانا بزاڤا كۆمۆنیزمێ ئه‌نجام داى. به‌لاڤكرنا هزرا سیاسى و ئابوورى و جڤاكى ل جیهانێ ژ لایه‌نێ ڕۆسان ڤه گه‌له‌ك ب گرانى ل سه‌ر مرۆڤاتیێ تمام بوو. ژ ئه‌گه‌رێ ململانێیا سیاسى و ئه‌وا ب ناڤێ شه‌ڕێ سار (الحرب البارده) دهێته نیاسین و یا ژ هنده‌كان ڤه یا ب دووماهی هاتى و وه‌سا ژى نینه، د ناڤبه‌را وان و تاخمێ ئه‌مریكا و ڕۆژئاڤایان دا، بۆ ماوه‌یێ نێزیكى هه‌فتێ هه‌شتێ سالان سایكۆلۆژیا مرۆڤایه‌تیێ ژ لایه‌نێ پێكهاته‌ى ڤه تووشى ده‌ست تێوه‌ردانه‌كا نه‌هایدار و نه‌ستى (لاشعورى) كر و گه‌له‌ك ب خرابى بۆ وى زڤڕى. ده‌زگه‌هێن سیخۆڕیێن (CIA) و (KGB) ل جیهانێ ب ملیۆنان مرۆڤ كڕین و دانه كارى. سیبه‌را ڕه‌شا ململانێ و كێشمه‌كێشێن وان هه‌مى وان سالان گه‌ف ل مرۆڤایه‌تیێ و شارستانیه‌تێ دكرن. هه‌لبه‌ت نه‌یا ڤه‌شارتیه به‌رژه‌وه‌ندیێن وان تێدا ئه‌گه‌رێ ئێكێ و دووماهی بوو.
پرچكێن ده‌ستوه‌ردانا ڕۆسان ل كوردستانێ ژى تشته‌كێ نوو نینه و نه‌خاسمه ژى ل سه‌رده‌مێ ململانێیا سه‌فه‌وى و ئۆسمانیان پترترین پێنگاڤێن خوه هاڤێتن و ژ پشتى هینگێ وه‌ره ژى هه‌ر یا به‌رده‌وام بوویه. چ گۆمان تێدا نینه پشتى په‌یمانامێن جوداجودایێن سێ قولى دگه‌ل وان و چ پشتى هینگێ و ل ده‌ستپێكا چه‌رخێ بیستێ دگه‌ل لایه‌نێن دی یێن ئورۆپى د بڕیاردان ل سه‌ر چاره‌نڤیسێ كوردان، كو گه‌له‌ك ژ وان زیانێن مه‌زن گه‌هاندنه نه‌ته‌وێن كوردستانێ و كوردان ب تایبه‌ت، و نه‌خاسمه پشتى پشتخستنا وان ل كۆمارا مهابادێ گرێیه‌كا ده‌روونى ب ناڤێ “گرێیا ڕۆسى یان Russian complex” ل جه‌م كوردان په‌یدا كر و شان ب شانى گرێیێن دی یێن مه ژ وه‌لاتێن ده‌ڤه‌رێ و ئه‌مریكا و ئورۆپیان د ناخ و ده‌روونێ خوه دا هه‌ى، كارتێكرنه‌كا وه‌سا دژوار ل سایكۆلۆژیا تاكێ كوردى كر، كو ئه‌ڤ تاكه وه‌كى مرۆڤه‌كێ “مارگه‌ستى” هه‌مى ده‌مه‌كى ژ خوه و ئایندێ خوه دترسن و ژێ پشتڕاست نینن. به‌رژه‌وه‌ندى و ده‌ستوه‌ردانێن ڕۆسى ل ده‌ڤه‌رێ و ژ وان ژى كوردستانێ، نه‌خاسمه پشتى دروستبوونا ده‌وله‌تا ئیسرائیلێ، قووناغه‌ك و شێوازه‌كێ دی ب خوه‌ڤه گرتیه و ڤێ جارێ عه‌ره‌ب ژى هاتنه د ناڤ وێ یاریێ دا و ژ ڤێ چه‌ندێ یه ئه‌ڤ وه‌لاته و ژ ئه‌گه‌رێ ئاریشا خوه دگه‌ل جوهیان و ململانێیا هه‌ر دو فه‌لسه‌فێن كۆمۆنیزم و سه‌رمایه‌داریێ و ل ته‌نشت وان ژى یا ئیسلامى، ئاگره‌كێ وه‌سا ل ده‌ڤه‌رێ هلكرى “نه سه‌ر دیاره و نه بن”! و كوردستان ژى یا د ناڤ ڤى ده‌ریایێ ئاگرى و د نیڤه‌كا وێ دا.
وه‌لاتێن زلهێز و ژ وان ژى ڕۆسیا د ڕه‌فتار و بڕیارێن خوه یێن سیاسى دا دبلۆماسینه و به‌رى هه‌ر تشته‌كى پلانا پاراستنا به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه دده‌ینن و ئه‌ڤه پشكه‌كا جودا نه‌كریه ژ كه‌ساتى و سایكۆلۆژیا تاكه‌كێ ڕۆسى. سه‌رپه‌رشتێ ناما من یا دكتۆرایێ پرۆفیسۆر ئێڤگینى میخایلۆڤیچ نیكێریێڤ، كو نه‌مرۆڤه‌كێ سیاسى ژى بوو، به‌لكو په‌روه‌رده‌كاره‌ك بوو، به‌رده‌وام به‌حس به‌حسێ چه‌ك و شیانێن له‌شكریێن ڕۆسى دكر. پا نوكه سیاسه‌تڤانێن وان چه‌وانن و چ دبێژن؟! هنده‌ك جاران ئه‌م وه‌سا هزر دكه‌ین ئێدى ئه‌ڤ جاره‌یه و ڕۆسى ڤێ جارێ دێ پشتا مه گریت و به‌رناده‌ت هه‌تا سه‌ربخۆیێ.
د. ئالێكسى سێرگیێڤیچ یودین، هه‌لگرێ باوه‌رناما دكتۆرایێ د بیاڤێ دیرۆكێ دا و ئێك ژ كاربده‌ستێن قوتابیێن بیانى ل زانكۆیا ب ناڤ و ده‌نگا حكوومى یا په‌روه‌ردا موسكۆ (МПГУ) ئه‌ز دنیاسیم و چه‌ند ل جهه‌كى دگه‌هشته من دا هه‌وار كه‌ت: “بژیت كوردستان!”
ئه‌ڤرۆكه د ململانێ و كێشمه‌كێشێن دژى تیرۆریستێن داعشێ و ڕێكخراوێن توندهاژوویێن ئیسلامى- جیهانى ل ده‌ڤه‌رێ، قووناغه‌ك ژ قووناغێن چاره‌نڤیسسازه، و سه‌ربارى هه‌بوونا ئاریشێن ناڤخۆیى چاڤه‌ڕێ دهێته‌كرن ده‌رگه‌هه‌كێ خێرێ ل به‌ر تاكێ ماندى و زۆردارى لێكریێ كوردستانێ ڤه‌ببیت، به‌لێ پشتى هاتنا ڕۆسیایێ بۆ ناڤ ڤێ هه‌ڤكێشێ و ده‌سته‌كاتیا وێ ل گه‌ل هنده‌ك پارتێن لایه‌نگرێن بیروباوه‌رێن ماركسى- لێنینى ل كوردستانێ، هه‌روه‌سا هه‌ر سێ وه‌لاتێن شوله‌ژێ (ئیران و سووریا و توركیا ژى ل ڤێ دووماهیێ و نه‌خۆشبوونا په‌یوه‌ندیێن وێ دگه‌ل ئه‌مریكا) ل ده‌ڤه‌رێ زه‌نگا مه‌ترسیێ یا دهێته لێدان. ئه‌ڤ زه‌نگه بۆ هه‌مى لایه‌نان و نه‌خاسمه مه كوردانه. هه‌كه مه شیانێن سه‌پاندنا ده‌ستهه‌لاتێ بسه‌ر وان هه‌مى ده‌وله‌تان دا نه‌بن، لێ یا فه‌ره ئه‌ڤرۆكه پارتێن سیاسى ل كوردستانێ بۆ هنده‌ك به‌رژه‌وه‌ندیێن كاتى و بچووك و ب هێجه‌تان، نه‌بنه گۆپالێ ده‌ستێ وان ده‌وله‌تان ل قوتان و لێدانا نه‌ته‌وه‌یه‌كێ بریندار و دلشكه‌ستى و جینۆسایدكرى و جاره‌كا دی برینه‌كێ ل سینگێ مه ڤه‌نه‌كه‌ن و نیشان و ژانا وێ هه‌تاهه‌تایێ بمینیت. ئه‌ڤ پارته بلا د یاسایه‌كا سروشتى بگه‌هن و ئه‌و ژى دووماهی هاتنه ب وان فه‌لسه‌فێن ل یۆتۆپیایێ دگه‌ڕن و ل بن ناڤێ وێ نه‌ته‌وێن دی بن پێ دكه‌ن، و به‌رى هه‌میان ژى ئه‌وه ژبیر نه‌كه‌ین “كۆمۆنیزم ب خوه ژ مێژه یا ژ ده‌بلى هاتیه ڤه‌مراندن”، بلا ئه‌و پارت نه‌كه‌ڤنه ل دووڤ “كڵاوى با بردوو”! وه‌رن ل خه‌ما خه‌لك و مرۆڤ و نه‌ته‌وێ خوه بن، خه‌لك دێ چ مفاى گه‌هینیته هه‌وه؟ تنێ ئه‌و نه‌بیت هه‌وه بكه‌نه پێسترك بۆ گه‌هشتنا ئارمانجێن خوه. باب و كالێن مه ژ خوه‌ڕا و ژ قه‌ستى نابێژن “سویارێ هه‌سپێ خه‌لكى هه‌ر یێ په‌یایه” و مه‌به‌ست نه هه‌سپه، به‌حسێ ڤێ چه‌ندێ ژى دكه‌ن.
*بسپۆرێ ئه‌كادیمى د زانستێن سایكۆلۆژى و پێداگۆگى/ زانینگه‌ها زاخۆ