ژێده‌رێن سایكۆلۆژی د ره‌فتارێن سیاسی دا
ژ وان ئه‌گه‌ر و بناسێن گرنگ د ره‌فتارا سیاسیدا ئه‌و سه‌ربۆرا سایكۆلۆژییه كه لدویڤدا بشێوه‌یه‌كێ سروشتی ململانێ و جه‌نگ و ڕاپه‌رین سه‌رهلده‌دتن. شرۆڤه‌كرنێن سایكۆلۆژی نیشان دده‌ن كه ئه‌ڤ ره‌فتاره د بنه‌ڕه‌تدا بۆ هنده‌ك ئه‌گه‌را دزڤڕیتن كه پێكهاته‌یه‌كا سایكۆلۆژیك یا هه‌ی. ئه‌زموونێن زارۆكینیێ د په‌روه‌رده‌كرن و پێگه‌هاندنا زارۆكی گه‌له‌ك گرنگن چونكی خێزان ئێكه‌م ئه‌و كانیكه یاكۆ زارۆك ئاڤێ ژێ ڤه‌دخۆتن و هه‌می جۆرێن په‌یوه‌ندیێن وی دگه‌ل ئێكه‌م ئه‌و كه‌سێن دگه‌لدا دژیتن، ئانكۆ ده‌یك و باب، كارتێكرنه‌كا مه‌زن لسه‌ر هه‌می جۆرێن په‌یوه‌ندیێن وی یێن دویڤدا دكه‌تن كه دناڤ جڤاك و نه‌ته‌وه‌ێ خۆ دا په‌یدا دكه‌تن. ئه‌ڤ هێلینا گه‌شه یا زارۆكی ب هه‌می جۆرێن خۆ ڤه كارتێكرنه‌كا بێ وێنه لسه‌ر ئاڤاكرنا ستراكچه‌رێ بۆهایی و هه‌می لایه‌نێن كه‌ساتییا تاكی و لدویڤدا ژی ره‌فتارێن وی یێن سیاسی ژی دكه‌تن.
بنه‌مایه‌كێ دیتر هه‌بوونا بنه‌مایا تام و چێژوه‌رگرتنێیه كه ئاماژه‌ی ب هندێ دده‌تن مرۆڤ بسروشت وه‌سانه كه ژیانا وی لسه‌ر ڤێ بنه‌مایێ یێ هاتیه ئاڤاكرن كه لده‌ستپێكێ ڕه‌نگه‌كێ سێكسیێ هه‌ی و پشتی هنگێ و پشتی ماوه‌یه‌ك ژ پێگه‌هشتنێ ره‌نگه‌كێ جڤاكی بخۆڤه دگریتن و دبیته فاكته‌ره‌كێ كارتێكه‌ر لسه‌ر هه‌می ئه‌و ره‌فتار و كریارێن سیاسیێن تا پێ ڕادبیتن، بۆ نموونه چه‌وانییا سه‌ره‌ده‌ری دگه‌ل هه‌لوێست و بڕیار و چالاكیێن سیاسی و چاره‌سه‌ركرنا ئاریشه‌یێن پێڤه‌گرێدای و ململانێ دگه‌ل هه‌ڤڕكێن كار و ده‌لیڤه‌یێن سیاسیدا.
فرۆیدێ ده‌روونناس ئێك دیتر ژ ئه‌گه‌رێن روویدانا هه‌ر ره‌فتاره‌كا مرۆڤی و ژ وان ژی یێن سیاسی بۆ هه‌بوونا دوو جۆرێن ڕه‌مه‌كا د ناڤه‌رۆكا بوونا وی دزانیتن كه ژ لایه‌كی ڤه ئێك ژ وان مرۆڤی پالدده‌تن به‌ره‌ڤ خرابكرنێ و تێكدانێ، ڤێجا چ لسه‌ر ئاستێ خۆدی بیتن و چ لسه‌ر ئاستێ به‌ره‌ڤ جڤاكێ، و ژ لایه‌ك دیتر ڕه‌مه‌كه‌ك وی نه‌چاردكه‌تن كه بۆ پاراستنا خۆ و به‌رده‌وامییا ژیانێ ململانێ دگه‌ل جیهانێ دا بكه‌تن. ژ ئه‌گه‌رێ ململانێ دناڤبه‌را ڤان دوو ڕه‌مه‌كا ژیان ته‌ژی ململانێیه د نزمترین ئاست تا بلندترین ئاستێن ره‌فتاریدا.
پشكه‌ك دیتر ژ بسپۆرێن سایكۆلۆژی هه‌می ره‌فتارێن گرێدای ب تووند و تیژیێ و بزاڤكرن بۆ زالبوون و كۆنترۆلكرنا خه‌لكا دیتر بۆ هه‌بوونا كێماسیێن فیزیكی یان نه‌فیزیكی دزانن. بۆ نموونه ده‌وله‌مه‌نده‌ك یان كادره‌كێ سیاسی ، كه ژ ئه‌گه‌رێن سیاسی یان به‌لكۆ بازرگانی پێشتر ده‌لیڤه بۆ بده‌ستڤه ئینانا باوه‌رنامه‌یه‌كێ نه‌بوویه، پشتی ماوه‌یه‌كێ دویرودرێژ بزاڤێ بۆ ڤێ چه‌ندێ دكه‌تن، هه‌رچه‌نده دبیتن كه شیانێن سایكۆلۆژی و مێنتالی ژی بۆ ڤێ چه‌ندێ نه‌بیتن، به‌لێ هه‌ستا كێماسیێ پال ب وی ڤه‌دنیتن كه بڤێ چه‌ندێ ڕابیتن. هنده‌ك زانایێن سایكۆلۆژی ژی ره‌فتارا سیاسی بۆ گرێیا ئۆدیپی دزانن كه بخۆ تێگه‌هه‌كێ سایكۆلۆژییه و ئاماژه‌ی ب كێشمه‌كێش و ململانێیه‌كا تووندوتیژ دناڤبه‌را كۆڕ و بابێ دزانن كه تێدا كۆڕ تاكه‌كه و باب ده‌ستهه‌لاتداره، پشتی هنگێ ئه‌ڤ ده‌ستهه‌لاته دبیته ده‌وله‌ت و ده‌زگه‌هێن میری و نه‌میری و ڕێكخراو و نه‌ته‌وه و لایه‌نێن دیتر كه ئه‌ڤ زارۆكێ پێگه‌هشتی وان ب ئه‌گه‌رێ بێبه‌هرییا خۆ ژ ژێده‌رێن تام و چێژا سێكسی دزانیتن. له‌وما گه‌له‌ك جارا بۆ هندێ په‌یوه‌ندیێ ب پارت و لایه‌ن و ڕێكخراوێن تووندڕه‌و دكه‌تن بۆ به‌ره‌نگاربوون دگه‌ل ڤان لایه‌نێن ئه‌و ب دژی خۆ و ژیانا خۆ دزانیتن.
*بسپۆرێ پێداگۆگیا و سایكۆلۆژیێ / به‌شێ ده‌روونزانی / زانینگه‌ها زاخوَ
