گرنگیا سه‌روه‌ریا ئابوورى و له‌شكرى
موسه‌ده‌ق تۆڤى
ژ 25 ئه‌یلوولا چوویى رۆژا ریفراندۆمێ (كو ئه‌ز باشتر دزانم ب دووه‌مین سه‌رهلدانا باشوورێ كوردستانێ بێته‌ناڤكرن) ڤه، روودان ل كوردستانێ و پرانیا رۆژهه‌لاتێ ناڤین بله‌ز برێڤه‌دچن، ب چه‌ند ده‌مژمێره‌كان كاودان سه‌روبن دبن، جار د به‌رژه‌وه‌ندیا ڤى ئالیدا جار د به‌رژه‌وه‌ندیا ئالیێ دیدا. هندى په‌یوه‌ندی ب كوردستانێ ڤه هه‌ى ژ وێ رۆژێڤه سه‌روبه‌ره‌ك ئالۆز، پڕ ئاسته‌نگ و دژوارى، مه‌ترسیه‌كا كۆژه‌ك ب سه‌ر وه‌لاتێ مه را دبۆریت، ژ هه‌موو ئالییانڤه دوورپێچداینه، هه‌موو ل مه بوونه دوژمن، ئه‌وێن مه ب دوستێن خوه دزانین ژبه‌ر هه‌ر ئه‌گه‌ره‌كى بیت، یان هه‌لسه‌نگاندنا مه بۆ هه‌ڤالینییا وان ل سه‌ر بنیاته‌ك شاش بوو، ده‌ركه‌تن هه‌ڤالهێل، به‌رۆكا مه‌یا ناڤخۆیى 100% نه د به‌رژه‌وه‌ندیا مه‌دا، پڕى ناكۆكى و شه‌ره‌نیخا نه‌ره‌وایه، زێده‌بارى سه‌روبه‌ره‌كێ ئابووریێ لاواز و بێ پلان، ژ ئه‌نجامێ به‌رنامه‌ك سه‌رنه‌كه‌تى و بێ بنه‌ما، ڤان هه‌موو ئه‌گه‌ران كاره‌ك كریه ئالیێ به‌رامبه‌ر كو حوكمه‌تا به‌غدایه ب هه‌موو ره‌نگان گڤاشێ بێخیته سه‌ر مه، دوژمناتییه‌كا روو ب روو و دوور ژ ده‌ستوورى و مافێن مرۆڤى و مافێن پێكهاته‌یێن ڤى وه‌لاتى و ب عه‌قلییه‌ته‌كا له‌شكرتارى و خوه ب سه‌ركه‌فتى زان و بۆچوونه‌كا ره‌گه‌زپه‌رستى و مه‌زهه‌بیه‌كا توندره‌و دگه‌ل مه بكه‌ت و پێ دانیته سه‌ر هه‌موو وان بنه‌مایێن ژ سالا 1921ێڤه عیراق ل سه‌ر هاتییه‌دامه‌زراندن.
ئارمانجێ سه‌ره‌كیێ ده‌سته‌لاتداریا به‌غدا ژ ڤێ دوژمناتیێ نه‌هێلانا یه‌كجاریا سه‌روه‌ریا كوردستانێ یه، چ سه‌روه‌ریا ئابوورى بیت یان یا له‌شكرى و كارگێریى بیت، ب ره‌نگه‌كى مرۆڤێ كورد و جڤاكێ كوردستانى ل ڤى وه‌لاتى به‌ركه‌كێ دۆمینێ بیت هه‌رگاڤا ده‌سته‌لاتى ڤیا ژ ڤێ خانێ راكه‌ت دانیته خانا دى، ڤى كه‌سى ژ ڤى جهى ڤه‌گوهێزیته جهێ دى، ڤى گوندى ڤالا كه‌ت و خه‌لكه‌كێ دى ل شوونێ ئاكنجیكه‌ت، روخسارى ئه‌نتیێ ڤى باژێرى ب روخساره‌كێ دیتر بگوهۆریت، مووچه‌ى ژ ڤى جوینى ببریت و بۆدجه‌یێ ژ ڤى باژێرى ببریت و ل یێ دى كێم كه‌ت، كورت و كرمانجى مرۆڤێ كوردستانێ ل عیراقى مرۆڤه‌كێ بێ ده‌سته‌لات و بێ ماف بیت تنێ بخۆت و ڤه‌خۆت و ده‌ست ب سه‌رێ خوه‌ڤه بگریت. دبیت پرسیار بێته‌كرن گه‌لۆ ئه‌و كیژ سه‌روه‌ریه یا مه هه‌ى و حوكمه‌تا به‌غدا دڤێت ژ مه بستینیت.. ئه‌رێ به‌ریا نها مه ئه‌و سه‌روه‌ریه هه‌بوونه..؟؟ مه‌ره‌م سه‌روه‌ریێن ئابوورى و له‌شكه‌رینه، ئه‌گه‌ر ئه‌م خودان سه‌روه‌ریا خوه‌یا ئابوورى بین و مه له‌شكره‌ك هه‌بیت وێ سه‌روه‌ریێ بپارێزیت، وى ده‌مى سیسته‌مێ ده‌سته‌لاتى ل كوردستانێ و په‌یوه‌ندیا مه ل گه‌ل به‌غدا هه‌رچیه‌ك بیت بلا ببیت ئۆتۆنۆمى بیت یان فیدرال یان.. سه‌ر و مال و خاك و وه‌لات دێ د پاراستی بن. ژ 1921 ێڤه هه‌تا 25 ئیلۆنا چوویى د پتریا ده‌ماندا ب ره‌نگه‌كى ژ ره‌نگان زێده یان كێم ئه‌ڤ سه‌روه‌ریه ل كوردستانێ هه‌بوو، د ناڤبه‌را 1921 ـ 1961 ێ دا ژ ئه‌نجامێ سیسته‌مێ عه‌شیره‌تى و ده‌ره‌به‌گیى زال و هنده‌ك جاران ژى ل ژێر باندۆرا بزاڤ و شۆرشێن كوردى ل پرانییا ده‌ڤه‌رێن ده‌رڤه‌ى باژێران هه‌تا ئاسته‌كێ مه‌زن ئه‌و سه‌روه‌رییا ئابوورى هه‌بوو و هه‌ر وى سیسته‌مى ب خوه‌ژى پارێزڤانى لێ دكر و وێ سه‌روه‌ریى ل باژێران ژى باندۆره‌ك هه‌بوو.
پشتى ده‌سپێكرنا شۆرشێ ل ئیلۆنا 1961 هه‌تا پیلانا 6 ئادارا 1975 ئه‌ڤ سه‌ره‌وه‌ریه ب ره‌نگه‌كێ به‌رفره‌هتر هه‌بوو، ل ده‌ڤه‌رێن ژێرده‌سته‌لاتێ شۆرشێ هه‌ردو سه‌روه‌ریێن ئابوورى و له‌شكرى د پاراستى بوون و باندۆرا خوه ل سه‌ر باژێران ژى هه‌بوو، خالا ناكۆكیێ ژى د هه‌ر دانوستاندنه‌كێ دا ل گه‌ل حوكمه‌تێن به‌غدا ژبلى چاره‌نڤیسى هنده‌ك ده‌ڤه‌ر و باژێرێن كوردستانێ مژارا سه‌روه‌ریا له‌شكرى بوو كو پاراستنا سه‌روه‌ریا ئابوورى دكه‌ت، پشتى پیلانا جه‌زائیرێ ل ئادارا 1975ێ چ سه‌روه‌رى نه‌مانه ل كوردستانێ، سه‌روه‌ریا ئێكانه و بێ هه‌ڤرك حوكمه‌تا به‌عسى بوو، ئه‌وا دڤیا دكر، ده‌ست ب عه‌ره‌بكرنێ و به‌عسیكرنى كر، روخسارێ نه‌ته‌وه‌یێ پرانییا كوردستانێ وه‌كى وێ ڤیاى گوهارت، ل هنده‌ك ده‌ڤه‌ران كو ب درێژیا دیرۆكێ عه‌ره‌ب لێ نه‌بووینه یان كته‌كا كێم لێ بووینه د دوسى سالاندا رێژا وان گه‌هانده پتر ژ نیڤێ، ل سالا 1977 رێژا عه‌ره‌بان ل قه‌زا شنگالى گه‌هانده 89,54% به‌رامبه‌رى 9,54% بۆ كوردان، ل ناحیا ئه‌لقوش كو ژ پێكهاته‌یێن نه‌ته‌وه‌یى ئایینى یێن جودا پێكدهات رێژا عه‌ره‌بان ل سالا 1977ێ گه‌هانده 95,4% و نموونه ژ ڤى ره‌نگى زۆرن، ب كورتى ل جیهانه‌كا وه‌ك رۆژهه‌لاتێ ناڤین و ب عه‌قلیه‌ته‌كا ل ڤان وه‌لاتان ده‌سته‌لاتدار، نه‌مانا سه‌روه‌ریا له‌شكرى نه‌مانا هه‌موو سه‌روه‌ریان ب دووڤ خوه‌ڤه دئینیت، د هه‌مان ده‌م دا سه‌روه‌ریا ئابوورى پشته‌ڤان و ب هێزكه‌را سه‌روه‌ریا له‌شكرى یه.
پشتى سه‌رهلدانا 1991 هه‌ردو سه‌روه‌رى ل پرانیا كوردستانێ زڤرینه‌ڤه و ل ژێر ڤان سه‌روه‌ریان كوردستانه‌كا نوو ئاڤابوو و پێنگاڤێن مه‌زن به‌ر ب پێش هاڤێتن، لێ حوكمه‌تا به‌غدا هه‌رده‌م ل هیڤیا وێ رۆژێ بوو سه‌روه‌ریێن كوردستانێ نه‌هێلیت و بزڤرینته‌ڤه قوناغا ناڤبه‌را 1975 ـ 1991، ئه‌ڤ ب دروستى پشتى 25 ئیلۆنێ هاته‌سه‌لماندن، حوكمه‌تا به‌غدا ب هه‌موو چه‌كێن ئابوورى شه‌ر دژى كوردستانێ راگه‌هاند، ده‌روازه‌یێن سنوورى و فرۆكه‌خانه گرتن، رێك ل به‌ر هه‌رهاریكارییه‌كێ گرت، پێشتر ژى دوورپێچا ئابوورى و برینا بۆدجه‌یى ل سه‌ر هه‌رێمێ سه‌پاندبوو، ل به‌ر بوو ب برسیكرنێ به‌رخوه‌دانا باشوورێ كوردستانێ و ئه‌و ده‌سكه‌فتێن ژ سالا 1991 ێڤه ده‌ستڤه‌هاتین ژناڤببه‌ت، لێ بوونا هنده‌ك ژێده‌رێن ئابووریێن كێم هه‌تا ئاسته‌كێ باش كوردستان ژ وێ پلانێ پاراست، له‌وما به‌غدا په‌نابره به‌ر پلانا له‌شكرى و ڤیا ب هێزێ به‌رخوه‌دانێ نه‌هێلیت و وان ده‌سكه‌فتان ژناڤببه‌ت، هه‌ر چه‌نده ژ ئه‌نجامێ پیلانا 16 ئۆكتۆبه‌رێ هنده‌ك مه‌ره‌مێن خوه بجهئینان، لێ ژبه‌ر بوونا سه‌روه‌ریا له‌شكرى ئانكو هێزێن پێشمه‌رگه‌یێن كوردستانێ هه‌رزوو پلانا حوكمه‌تا به‌غدا ل سنووره‌كێ دیاركرى راوه‌ستاند و وێ سه‌روه‌ریا له‌شكرى نه تنێ به‌غدا به‌لكى جڤاكێ ناڤده‌وله‌تى و هنده‌ك ژ دۆستێن كوردان ژى هشیاركرنه‌ڤه كو پێداچوونه‌كێ ب هه‌لویستێن خوه‌دا بكه‌ن یێن پشتى ریفراندۆما 25 ئیلۆنێ به‌رامبه‌رى كوردستانێ گرتینه به‌ر.
ب كورتى سیسته‌م ل باشوورێ كوردستانێ چ سیسته‌مه‌ك بیت و دستوورێ عیراقى چ بیت و چاوا په‌یوه‌ندیێن د ناڤبه‌را به‌غدا كوردستانێ هاتبنه ده‌سنیشانكرن، هه‌كه كوردستانێ هه‌ردو سه‌روه‌ریێن ئابوورى و له‌شكرى نه‌بن دێ هه‌رده‌م ل ژێر گه‌فێن دوباره‌داگیركرنێ و هه‌لوه‌شاندنێ و برسیكرن و ژناڤبرنێ بین.
